Катталарни ҳурмат қилиш, кичикларга эса марҳаматли бўлиш бутун инсониятнинг инсонийлик жиҳатларидан биридир. Бу нарса, айниқса, ислом динида яққол кўринади. Расулуллоҳ (с.а.в.) бундай деб хитоб қилганлар:
من لم يرحم صغيرنا و يعرف حق كبيرنا فليس منا
 “Кимки кичикларимизга раҳм қилмаса, катталаримизнинг ҳаққини танимаса, биздан эмас!” (1)
Ушбу ҳадиси Имом Бухорий ва Имом Муслим келтирмаган бўлса-да, унинг исноди саҳиҳ эканини Имом Ҳоким таъкидлаган. (2)
Имом Табароний “Мўъжам ал-кабир” асарида шу тўғридаги ҳадиси шарифни анча батафсилроқ баён қилган: Абу Умома айтади: Расулуллоҳ (с.а.в.) биз билан бирга эдилар. Яна у зот билан бирга Абу Бакр (р.а.), Умар (р.а.) ва Абу Убайда ибн ал-Жарроҳ (р.а.) бир неча нафар саҳобалар билан бирга эдилар. Сув тўлдирилган қадаҳ келтирилди. Расулуллоҳ (с.а.в.) қадаҳни Абу Убайдага (р.а.) узатдилар. Абу Убайда (р.а.): “Эй, Аллоҳнинг пайғамбари! Бунга Сиз лойиқроқсиз!” деди. Шунда Расулуллоҳ (с.а.в.) Абу Убайдага “Олавер!” дея қадаҳни тутқаздилар. Шунда ҳам Абу Убайда (р.а.): “Сиз олинг, бошлаб беринг!” деган маънода яна Расулуллоҳга (с.а.в.) қадаҳни қайтариб бермоқчи бўлди. Расули акрам, набийи муҳтарам (с.а.в.): “Ичавер, зотан, барака ёши улуғларимиздадир. Демак, кимки кичикларимизга раҳм қилмаса, катталаримизни ҳурмат қилмаса, биздан эмас!” деб марҳамат қилдилар. (3)
Чунки, Расулуллоҳ (с.а.в.): “Қачон сув берсангизлар, ёши катталардан бошланг!”, деганлар. (4)
Бошқа ўринда эса Расули акрам (с.а.в.) бундан иборалар ила хитоб қилганлар:
بجلوا المشايخ فإن تبجيل المشايخ من تبجيل الله فمن لم يبجلهم فليس منا
“Қариларни қадрланглар! Зотан, қариларни қадрламоқ Аллоҳни қадрлашдир. Демак, кимки уларни қадрлаб, иззат-ҳурмат қилмаса, у биздан эмас!” (5)

***

1. Аҳмад 2/7073; Байҳақий “Шуаб ал-имон” 7/10976, 10979, 10983; Ибн Абу Шайба “Мусаннаф” 8/25868.
2. Абу Довуд 4/4945; Ҳоким 4/7353; Суютий “Жамъ ал-жавомеъ” 1/6582.
3. Табароний “Мўъжам ал-кабир” 8/7895, 7922; Суютий “Жамъ ал-жавомеъ” 1/219; Ҳайсамий “Мажмаъ аз-завоид” 5/8264; Ҳайсамий “Мажмаъ аз-завоид” 7/12616.
4. Ҳайсамий “Мажмаъ аз-завоид” 5/8263. Мазкур ҳадисни Абу Яъло ривоят қилган бўлиб, саҳиҳдир.
5. Суютий “Жамъ ал-жавомеъ” 1/44; ал-Муттақий “Канз ал-уммол” 3/25503.