Аллоҳ таоло Наҳл сурасининг 91-оятида: «Аҳд-паймон берган вақтларингизда Аллоҳга берган аҳдингизга вафо қилингиз», дея марҳамат қилган. Моида сурасининг 1-оятида: «Эй мўминлар, ақдларга (ўзаро келишган битимларга) вафо қилингиз», деб келган. Ал-Исро сурасининг 34-оятида: «Аҳдга вафо қилинглар. Зеро, аҳд-паймон (Қиёмат куни) масъул бўлинадиган ишдир», деб марҳамат этилади. Саф сурасининг 2-3-оятларида: «Эй мўминлар, сизлар нега ўзларингиз қилмайдиган нарсани (қиламиз, деб) айтурсизлар? Сизларнинг ўзларингиз қилмайдиган ишни (қиламиз, деб) айтишларингиз Аллоҳ наздида ўта манфур (ишдир)», деб келган.
825/1. Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мунофиқнинг аломати учтадир: агар гапирса, ёлғон гапиради. Агар ваъда қилса, хилоф этади. Агар омонат берилса, хиёнат қилади», деганлар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
Имом Муслим ривоятларида: «Агар намоз ўқиб, рўза тутиб ва ўзини мусулмон, деб гумон қилса ҳам» зиёда қилинган.
Кишининг бир шахсга бирор нарсани ваъда қилиши ман этилмаганига уламолар иттифоқ қилишган. Фақат ана шу ваъда қилган нарсасини бажармоғи лозим. Энди мана шу ваъданинг бажариши вожиб ёки мустаҳаб эканида ораларида ихтилоф бор. Имом Шофеъий, Абу Ҳанифа ва жумҳур уламолари уни мустаҳаб, дейишади. Агар уни тарк қилса, фазилатни йўқотиб, қаттиқ макруҳ амални қилган бўлади. Лекин гуноҳ бўлмайди. Яна кимлардир уни вожиб, дейишган. Абу Бакр ибн ал-Арабийнинг айтишларича, «вожиб» деганларнинг энг каттаси Умар ибн Абулазиздирлар. Учинчи йўл - Моликийларнинг йўлидир. Агар ваъдаси сабабидан, масалан, «Турмушга чиқсанг, фалон нарса сенга» ёки «Мени сўкмасанг, пистон нарса сенга» каби сўзларни айтса, айтган сўзига вафо қилмоғи вожиб бўлади. Агар умумий ваъда бўлса, вожиб бўлмайди. Вожиб эмас, деганлар у ҳадя маъносида, дейишди. Ҳадя эса жумҳур уламолари наздида ушлашлик билан лозим бўлади. Моликия мазҳабида эса ушлашдан олдин ҳам ҳадяга ўтаверади.
|