Қуръони карим Ислом дастури, биносининг асоси ва Ислом ша-риати, ҳукмлари ва одобларининг биринчи манбаидир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадислари эса Ислом шариатининг Қуръондан кейинги иккинчи асл манбаи ҳисобланади. Бу икки ман-банинг ҳам асоси илоҳий ваҳийдир. Шунинг учун ҳам улар илоҳий шариатнинг асосини ташкил қилади. Улар орасидаги фарқ шундаки, Қуръони каримнинг лафзи ҳам, маъноси ҳам, яъни унинг сўзлари ҳам, мазмуни ҳам бевосита Аллоҳ таолодан, аммо ҳадисларнинг маъноси Аллоҳ томонидан бўлса-да, лафзи, ифодаси Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тарафларидандир. Шунинг учун ҳам Қуръони каримнинг ҳар бир ояти Пайғамбаримизга ваҳий фариштаси орқали нозил этилган, ҳадисларнинг маъноси эса фаришта орқали ҳам, унинг аралашувисиз ҳам етказилган. Аллоҳ таоло инсонларга пайғамбарлар воситасида Ўзининг диний таълимотларини етказар экан, уларнинг ҳаётга қандай татбиқ этили-шини кўрсатиб беришни ўша пайғамбарлар зиммасига юклаган. Жумладан, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам Аллоҳнинг охирги дини – Исломни одамларга етказиш билан бирга, унга қандай амал қилишни ҳам кўрсатиб берганлар, Қуръони карим оятларини кишиларга ўргатиш билан бир қаторда, уларнинг қандай татбиқ эти-лишини ўз сўзлари ва ҳаёт тарзлари орқали тушунтириб берганлар. Мана шу жараён ҳадиси шарифларда ўз ифодасини топган. Шунинг учун ҳам ҳар бир мусулмон киши ҳаётда дуч келган маса-лаларда аввало Қуръонга мурожаат қилиши керак. Агар ундан керак-ли ечимни топса, уни сўзсиз қабул этади, топа олмаса, ҳадисга муро-жаат қилади. Агар ҳадисларда исталган масаланинг ҳукми баён қилинган бўлса, унга амал қилиш лозим бўлади. Бордию, бу икки манбада айнан ўша муаммо ҳақида очиқ ҳукм учрамаса, улар жорий қилган умумий қоида ва асослар ёрдамида масалага илоҳий ечим топиш мумкин.
|