(лекин бундай салбий таъсирланишдан омонда қолувчи кишининг юзига мақташ жоиз)

1787/1. Абу Мусо ал-Ашъарийдан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  бир кишининг бошқа бир кишини кўкларга кўтариб мақтаётганини эшитиб: «Уни ҳалок қилдинглар ёки бу кишининг белини синдирдинглар-ку», дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

1788/2. Абу Бакрадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  ҳузурларида бир киши зикр қилинди. Шунда бошқа бир киши унинг яхшилигини гапириб мақтаб юборди. Буни эшитган Расулуллоҳ: «Дўстингнинг бўйнини синдирдинг-ку», деб бир неча марта айтдилар. Сўнгра у зот: «Агар сизлардан бирингиз мақташга мажбур бўлиб қолса, уни ундай-бундай ва шу сингари, деб ўйлайман, десин. Агар мен билганимдек ана шу сифатларга эга бўлса, «Ҳасийбуҳу Аллоҳ вала юзаккий ъалаллоҳу аҳада» (маъноси: «Унинг кифоячиси Аллоҳдир. Аллоҳнинг олдида бирор киши айбсиз эмас»), десин», дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

1789/3. Ҳаммом ибн Ҳорис ва Миқдоддан р.а. ривоят қилинади. Бир киши Усмонни р.а. мақтаганида Миқдод р.а. тиззаларини букиб, унинг юзига майда тошларни отиб юбордилар. Шунда Усмон р.а.: «Бу нима қилганингиз?» деганларида, Миқдод р.а.: «Расулуллоҳнинг  с.а.в.  «Агар мақтовчиларни кўрсангиз, юзларига тупроқ сочинг», деганларини эшитдим», дедилар. Имом Муслим ривояти.

Юқорида келтирган ҳадисимиз юзга мақташни ман этувчи ҳадислардандир. Юзга мақташ мубоҳ эканини англатувчи саҳиҳ ҳадислар ҳам кўпдир. Уламолар икки томон ҳадисларини жамлаб, қуйидаги фикрларни айтишган: «Агар мақталаётган киши комил иймонли, ишончли, риёзатли, маърифатли бўлиб, ўша мақтовдан фитналанмаса ва ғурурга кетмаса, ҳаром ҳам, макруҳ ҳам эмас. Агар бу ишларнинг бирортасидан қўрқилса, юзга мақташлик қаттиқ макруҳ бўлади». Шунга асосланиб бу ҳақдаги турли саҳиҳ ҳадисларни келтирмоқдамиз:

Расулуллоҳ  с.а.в.  Абу Бакрга р.а.: «Жаннатга киришда ҳамма эшигидан чақирилувчилардан бўлишингни умид қиламан», бошқа ҳадисда: «Сен иштонингни мутакаббирлик ниятида узайтириб юрувчилардан эмассан», деганлар. Умарга р.а. эса: «Агар шайтон сени кўриб қолса, сен юраётган йўлни қўйиб, бошқа йўлга равона бўлади», деганлар. Юзга мақташ жоиз бўлган ҳадислар кўп бўлиб, бу ҳақда «Ал-Азкор» китобида батафсил сўзланган.