340 - حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُسْهِرٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ عَنْ عَطَاءٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ( وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى ) قَالَ رَأَى جِبْرِيلَ

340/1. Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳу «Дарвоқе, уни иккинчи бор кўрди» ояти ҳақида «Жаброил алайҳиссаломни кўрганлар», деб айтдилар.

341 - حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ حَدَّثَنَا حَفْصٌ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ عَنْ عَطَاءٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ رَآهُ بِقَلْبِهِ

341/2. Ибн Аббос розийаллоҳу анҳу: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам (Раббиларини) қалблари билан кўрдилар», деб айтдилар.

342 -  حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ وَأَبُو سَعِيدٍ الأشَجُّ جَمِيعًا عَنْ وَكِيعٍ قَالَ الأشَجُّ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ حَدَّثَنَا الأعْمَشُ عَنْ زِيَادِ بْنِ الْحُصَيْنِ أَبِي جَهْمَةَ عَنْ أَبِي الْعَالِيَةِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ ( مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى ) ( وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى ) قَالَ رَآهُ بِفُؤَادِهِ مَرَّتَيْنِ
حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ غِيَاثٍ عَنِ الأعْمَشِ حَدَّثَنَا أَبُو جَهْمَةَ بِهَذَا الإسْنَادِ

342/3. Ибн Аббос розийаллоҳу анҳу «(Пайғамбарнинг) кўнгли кўрган нарсасини инкор этмади. «Дарвоқе, Уни иккинчи бор кўрди» оятида ҳақида «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам (Раббиларини) қалблари билан икки марта кўрдилар», деб айтдилар.
Бу ерда юқоридаги ҳадис такрор келган.

343 - حَدَّثَنِي زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا إِسْمَعِيلُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ دَاوُدَ عَنِ الشَّعْبِيِّ عَنْ مَسْرُوقٍ قَالَ كُنْتُ مُتَّكِئًا عِنْدَ عَائِشَةَ فَقَالَتْ يَا أَبَا عَائِشَةَ ثَلاَثٌ مَنْ تَكَلَّمَ بِوَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ فَقَدْ أَعْظَمَ عَلَى اللهِ الْفِرْيَةَ قُلْتُ مَا هُنَّ قَالَتْ مَنْ زَعَمَ أَنَّ مُحَمَّدًا صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ رَأَى رَبَّهُ فَقَدْ أَعْظَمَ عَلَى اللهِ الْفِرْيَةَ قَالَ وَكُنْتُ مُتَّكِئًا فَجَلَسْتُ فَقُلْتُ يَا أُمَّ الْمُؤْمِنِينَ أَنْظِرِينِي وَلاَ تَعْجَلِينِي أَلَمْ يَقُلِ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ ( وَلَقَدْ رَآهُ بِالأفُقِ الْمُبِينِ ) ( وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى ) فَقَالَتْ أَنَا أَوَّلُ هَذِهِ الأمَّةِ سَأَلَ عَنْ ذَلِكَ رَسُولَ اللهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ إِنَّمَا هُوَ جِبْرِيلُ لَمْ أَرَهُ عَلَى صُورَتِهِ الَّتِي خُلِقَ عَلَيْهَا غَيْرَ هَاتَيْنِ الْمَرَّتَيْنِ رَأَيْتُهُ مُنْهَبِطًا مِنَ السَّمَاءِ سَادًّا عِظَمُ خَلْقِهِ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ إِلَى الأرْضِ فَقَالَتْ أَوَ لَمْ تَسْمَعْ أَنَّ الله يَقُولُ ( لاَ تُدْرِكُهُ الأبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الأبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ ) أَوَ لَمْ تَسْمَعْ أَنَّ الله يَقُولُ ( وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللهُ إِلاَّ وَحْيًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ ) قَالَتْ وَمَنْ زَعَمَ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَتَمَ شَيْئًا مِنْ كِتَابِ اللهِ فَقَدْ أَعْظَمَ عَلَى اللهِ الْفِرْيَةَ وَاللهُ يَقُولُ ( يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ) قَالَتْ وَمَنْ زَعَمَ أَنَّهُ يُخْبِرُ بِمَا يَكُونُ فِي غَدٍ فَقَدْ أَعْظَمَ عَلَى اللهِ الْفِرْيَةَ وَاللهُ يَقُولُ ( قُلْ لاَ يَعْلَمُ مَنْ فِي السَّمَوَاتِ وَالأرْضِ الْغَيْبَ إِلاَّ اللهُ )

343/4. Масруқ розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. «Мен Оиша онамиз ҳузурларида суяниб турган эдим, ҳазрати Оиша: «Эй Абу Оиша (яъни, Масруқ)! Уч нарса борки, ким улардан бирортасини гапирса, Аллоҳга нисбатан улкан ёлғон сўзлабди», дедилар. Мен: «У нарсалар нима?» десам, Оиша розийаллоҳу анҳо: «Ким Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам Раббиларини кўрганлар, деб гумон қилса, Аллоҳга нисбатан улкан ёлғон сўзлабди», дедилар. Мен суяниб турган эдим, ўтириб олдим-да: «Эй мўминлар онаси! Менга муҳлат беринг, шошилтирмай туринг, Аллоҳ таоло «Дарҳақиқат, у очиқ уфқда кўрди» ёки «Дарвоқе, у иккинчи бор кўрди», деб айтган-ку», десам, Оиша розийаллоҳу анҳо: «Бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан сўраган умматларидан биринчи шахсман. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «У Жаброилдир, бу икки сафардан бошқа пайт халқ қилинган суратларида кўрмаганман. У зот осмондан тушаётганларида улканликларидан ер билан осмон оралиғини тўсиб қўйганларини кўрдим», дедилар. Эшитмаганмисан, Аллоҳ таоло: «Кўзлар Унга ета олмас, У кўзларга етар. У меҳрибон ва (ҳар нарсадан) огоҳ Зотдир», деган. Эшитмаганмисан, Аллоҳ таоло: «Бирон одам учун Аллоҳ унга сўзлаши жоиз эмас, магар ваҳий-илҳом орқали ё бирон парда-тўсиқ ортидан ёки бирон элчи-фаришта юбориб, ўша (фаришта Аллоҳнинг) изни-ихтиёри билан У хоҳлаган нарсани ваҳий қилиш орқалигинадир. Албатта У юксак ва ҳикмат эгасидир», деб айтган. Ким Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни Аллоҳнинг китобидан бирор нарсани яширганлар, деса, Аллоҳга нисбатан улкан ёлғон сўзлабди. Чунки Аллоҳ таоло: «Эй пайғамбар, сизга Парвардигорингиз томонидан нозил қилинган нарсани етказинг! Агар (бу фармонга амал) қилмасангиз, Унинг элчилигини (бандаларига) етказмаган бўлурсиз», деб айтган. Ким Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эртага нима бўлишининг хабарини бера оладилар, деса, Аллоҳга нисбатан улкан ёлғон сўзлабди. Чунки Аллоҳ: «Айтинг, осмонлар ва ердаги бирон кимса ғайбни билмас, магар Аллоҳгина (билур)» деб айтган», дедилар».

344 - وحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ حَدَّثَنَا دَاوُدُ بِهَذَا الإسْنَادِ نَحْوَ حَدِيثِ ابْنِ عُلَيَّةَ وَزَادَ قَالَتْ وَلَوْ كَانَ مُحَمَّدٌ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَاتِمًا شَيْئًا مِمَّا أُنْزِلَ عَلَيْهِ لَكَتَمَ هَذِهِ الآيَةَ ( وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ الله وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ )

344/5. Оиша розийаллоҳу анҳо: «Агар Муҳаммад алайҳиссалом ўзларига нозил қилинган бирор нарсани яширганларида қуйидаги оятни албатта яширган бўлардилар: «Сиз Аллоҳ (Исломга ҳидоят қилиш билан) инъом-марҳамат қилган ва сиз ҳам (қулликдан озод қилиб, ўзингизга ўғил қилиб олиш билан) инъом қилган кишига (яъни, Зайд ибн Ҳорисага): «Жуфтингни ўз ҳузурингда ушлагин (яъни, талоқ қилишга шошмагин), Аллоҳдан қўрққин», деб Аллоҳ ошкор қилгувчи бўлган нарсани ичингизга яширган эдингиз ва Аллоҳдан қўрқишингиз ҳақроқ бўлгани ҳолда сиз одамлардан (яъни, уларнинг таъна қилишлардан) қўрққан эдингиз» (Аҳзоб сураси, 37-оят)», дедилар.

345 - حَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ حَدَّثَنَا أَبِي حَدَّثَنَا إِسْمَعِيلُ عَنِ الشَّعْبِيِّ عَنْ مَسْرُوقٍ قَالَ سَأَلْتُ عَائِشَةَ هَلْ رَأَى مُحَمَّدٌ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ رَبَّهُ فَقَالَتْ سُبْحَانَ اللهِ لَقَدْ قَفَّ شَعَرِي لِمَا قُلْتَ وَسَاقَ الْحَدِيثَ بِقِصَّتِهِ وَحَدِيثُ دَاوُدَ أَتَمُّ وَأَطْوَلُ

345/6. Масруқ розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Оиша розийаллоҳу анҳодан «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Раббиларини кўрганларми?» деб сўрасам, Оиша розийаллоҳу анҳо: «Субҳоналлоҳ (таажжубланганда шундай дейилади)! Айтган сўзингдан сочим тикка бўлди…», дедилар», деб юқоридаги ҳадисни охиригача келтирганлар.

346 - وحَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ حَدَّثَنَا زَكَرِيَّاءُ عَنِ ابْنِ أَشْوَعَ عَنْ عَامِرٍ عَنْ مَسْرُوقٍ قَالَ قُلْتُ لِعَائِشَةَ فَأَيْنَ قَوْله ( ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى ) قَالَتْ إِنَّمَا ذَاكَ جِبْرِيلُ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَأْتِيهِ فِي صُورَةِ الرِّجَالِ وَإِنَّهُ أَتَاهُ فِي هَذِهِ الْمَرَّةِ فِي صُورَتِهِ الَّتِي هِيَ صُورَتُهُ فَسَدَّ أُفُقَ السَّمَاءِ

346/7. Масруқ розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. «Оиша розийаллоҳу анҳодан: «(Сиз) «Сўнгра яқинлашиб пастлади. Бас, икки камон ўқи масофасида ё ундан-да, яқинроқ бўлиб, Ўз бандасига туширган ваҳийни келтирди» ояти ҳақида нима дейсиз?» деб сўрасам, Оиша розийаллоҳу анҳо: «Албатта у Жаброилдирлар, одам суратида келардилар, бу гал ўз суратларида келиб, осмон уфқини тўсиб қўйдилар», деб айтдилар».