Аллоҳ таоло: «Кечанинг (бир қисмида) уйғониб, ўзингиз учун нафл (ибодат) бўлган намозни ўқинг! Шоядки Парвардигорингиз сизни (Қиёмат кунида) мақтовли мақомда тирилтирур» (Исро сураси, 79-оят).

«Уларнинг ёнбошлари ўрин-жойларидан йироқ бўлур (яъни тунларини ибодат билан ўтказиб, оз ухлайдилар)» (Сажда сураси, 16-оят).

«Улар кечадан озгина (фурсатгина) кўз юмар эдилар» (Ваз-Зариёт сураси, 17-оят), деб айтган.

1159/1. Оишадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  кечалари бедор бўлганларидан икки оёқлари шишиб кетар эди. Шунда мен у зотга: «Нима учун бундай қиласиз, эй Аллоҳнинг расули? Сизнинг аввалгию кейинги гуноҳларингиз мағфират этилган бўлса?» десам, у зот: «Нима, шукр қилувчи банда бўлмайми?» дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

1160/2. Алидан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  кечаси қизлари Фотима р.а. ҳузурларига келиб: «Сизлар намоз ўқимадингларми?» дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

Фойда: Тунги намознинг фазилати улуғ бўлгани учун бошқаларни ҳам тунги намозга уйғотиш ва огоҳ этишга рухсат берилган.

1161/3. Солим ибн Абдуллоҳ ибн Умар ибн Хаттобдан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Абдуллоҳ мунча ҳам яхши инсон, агар у кечалари (таҳажжуд) намозини ўқиса», дедилар. Солим р.а.: «Абдуллоҳ ибн Умар мана шу сўздан кейин кечаси озгина ухлайдиган бўлди», деб айтдилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

1162/4. Абдуллоҳ ибн Амр ибн Оссдан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Эй Абдуллоҳ, фалон киши каби бўлмагин. Аввалига у киши кечаси намоз ўқирди, кейин кечаси туришни тарк қилди», дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

1163/5. Ибн Масъуддан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  ҳузурларида кечасидан то субҳгача ухлайдиган киши зикр қилинганида Расулуллоҳ  с.а.в.  у кишининг икки ёки бир қулоғига шайтон бавл қилиб қўйгандир, дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

1164/6. Абу Ҳурайрадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  айтадилар: «Ухлаётган вақтингизда шайтон бўйнингизга учта тугун тугиб қўяди. Ҳар тугунни ҳаракатга келтириб, кеча ҳали узун, ётавер, дейди. Агар киши уйғониб, Аллоҳни зикр қилса, тугунларнинг бири ечилади. Агар таҳорат қилса, иккинчиси ечилади. Намоз ўқиса, тугунларнинг ҳаммаси ечилади ва киши нафси пок, фаол ва ғайратли бўлиб тонг орттиради. Аммо уйқуда ётаверса, нафси ифлос, дангаса бўлиб  уйғонади». Бухорий ва Муслим ривоятлари.

1165/7. Абдуллоҳ ибн Саломдан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Эй инсонлар, саломни (таниган ва танимаганлар орасида) ёйинг. Овқат билан (камбағалларни) таомлантиринг, қариндошларга етишинг. Кишилар ухлаганда намоз ўқинг, жаннатга омон ҳолатда кирасизлар», дедилар.  Имом Термизий ривоятлари.

1166/8. Абу Ҳурайрадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Рамазондан кейинги рўзаларнинг энг афзали муҳаррам ойидаги нафл рўзасидир. Фарз намозларидан кейинги энг афзал намоз тундаги таҳажжуд намозидир», дедилар. Имом Муслим ривоятлари.

1167/9. Ибн Умардан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Тунги таҳажжуд намози икки-икки ракаатдир. Агар субҳ кириб қолишидан чўчисанг, бир ракаат витр ўқигин», дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари (Бу ҳадисни Шофеъий мазҳабидагилар ихтиёр қилишган. Бизнинг Ҳанафия мазҳабимизда эса витр уч ракаат ўқилади. Албатта бунга Ҳанафия мазҳаби уламолари келгусидаги Оишадан ривоят қилинган 1171-рақамли ва бошқа саҳиҳ ҳадисни далил қилиб келтиришган. – Тарж).

1168/10. Ибн Умардан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  кечаси икки ракат-икки ракаат ўқиб, бир ракаат витр ўқирдилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

 (Юқорида айтганимиздек, бу ҳадисга Шофеъий мазҳабида амал қилишади. Тарж.)

1169/11. Анасдан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  баъзи ойларда оғизлари очиқ юрардиларки, ҳатто биз рўза тутмадилар шекилли, деб гумон қилар эдик. Ва баъзи ойларда рўза тутардиларки, ҳатто биз оғиз очмадилар шекилли, деб гумон қилар эдик. Агар у зотни кечалари намозда топишни хоҳласанг, намозда топар эдинг. Агар кечқурун уйқуда топишни хоҳласанг, уйқуда топар эдинг. Имом Бухорий ривоятлари.

Фойда: Ибодатларни кўпайтиришга тарғиб бор. Хусусан, тундаги нафл ва таҳажжудларни ҳуқуқларни поймол қилмай ва шартларини камайтирмасдан бажариш жоиз. Энг афзали тунни намоз ила бедор ўтказиш ва баъзи кунларда рўза тутишликни тайин қилмасликдир. Чунки доим рўза тутишни одат қилиб олинса, нафсга машаққат олиб келади. Ва бу билан савоби озайиб кетади.

1170/12. Оишадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  кечаси ўн бир ракаат намоз ўқирдилар. Бундаги саждада сизлардан бирингиз бош кўтаришидан олдин эллик оят ўқиш миқдорича турардилар. Бомдоднинг фарзидан олдин икки ракаат намоз ўқирдилар. Кейин муаззин намозга чақиргунча ўнг томонга ёнбошлаб турардилар. Имом Бухорий ривоятлари.

1171/13. Оишадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  Рамазонда ёки бошқа ойда кечқурундаги намозларини ўн бир ракаатдан оширмасдилар. Аввал тўрт ракаат ўқирдилар. Сизлар буни чиройли қилиб, узун ҳолатда ўқиганларини сўраманглар. Яъни ниҳоятда чиройли ва узун қилиб ўқирдилар. Кейин яна тўрт ракаат намоз ўқирдилар. Сизлар буни чиройли қилиб ва узун ҳолатда ўқиганларини сўраманглар. Кейин уч ракаат ўқирдилар. Шунда мен: «Эй Аллоҳнинг расули, витр ўқишдан олдин ухлайсизми?» десам, у зот: «Эй Оиша, кўзим ухласа ҳам, қалбим ухламайди», дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари

(Ҳанафия мазҳабида ушбу ҳадис ва бундан бошқа ҳадисларга биноан витрни уч ракаат ўқишади. – Тарж).

1172/14. Оишадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  кечанинг аввалида ухлаб, охирида туриб намоз ўқирдилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

1173/15. Ибн Масъуддан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  билан бир кеча намоз ўқидим. У зот тик тураверганларидан мен бир ёмон нарсани қасд қилдим. Шунда: «Нимани қасд қилдингиз?» дейилганида Ибн Масъуд р.а.: «Расулуллоҳни  с.а.в.  тик қўйиб, ўзим ўтириб олишни», дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

1174/16. Ҳузайфадан р.а. ривоят қилинади. Бир кечаси Расулуллоҳ  с.а.в.  билан бирга намоз ўқидим. У зот Бақара сурасини бошладилар. Юз оятда рукуъ қилсалар керак, деб ўйладим. Аммо намозда давом этдилар. Ҳаммасини ўқиб бўлиб, рукуъ қилсалар керак, деб ўйладим. Аммо намозда давом этдилар. Сўнг Оли Имрон сурасини бошладилар. Кейин Нисо сурасини шу тахлит ўқидилар. Оҳиста ва шошилмай қироат қилдилар. Бирор оятни ўқиётганларида тасбеҳ келса, тасбеҳ айтдилар, сўраладиган нарса келса, сўрадилар, паноҳ тилайдиган оят келса, паноҳ тиладилар. Кейин рукуъ қилиб, унда: «Субҳана роббиял ъазийм», дедилар. Рукуълари қиёмларига яқин бўлди. Кейин: «Самиаллоҳу лиман ҳамидаҳ, роббана лакал ҳамд», дедилар. Унда ҳам узун турдилар. Бу ҳам рукуъларига яқин бўлди. Кейин сажда қилдилар. Унда: «Субҳана роббиял аъло», дедилар. Саждалари ҳам қиёмларига яқин бўлди. Имом Муслим ривоятлари.

1175/17. Жобирдан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳга  с.а.в. : «Намозлардан қайси бири афзал?» дейилганида, у зот: «Қиём (тик туриш)ни узун бўлганидир», дедилар. Имом Муслим ривоятлари.

1176/18. Абдуллоҳ ибн Амр ибн Оссдан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Аллоҳ таоло учун намозларнинг яхшиси Довуд алайҳиссаломнинг намозларидир. Аллоҳ таоло учун рўзаларнинг энг яхшиси Довуд алайҳиссаломнинг рўзаларидир. У зот кечанинг аввалги ярмида ухлаб, қолган уч қисмида намозга машғул бўлардилар. Охирги ҳиссасида, яъни олтидан бир қисмида ухлардилар. Бир кун рўза тутиб, бир кун оғизлари очиқ бўлар эди. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

1177/19. Жобирдан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Кечасида бир фурсат бор. Агар мусулмон киши ўша фурсатга мувофиқ келиб, Аллоҳ таолодан дунё ва охират ишларидан бирор яхшилик сўраса, албатта Аллоҳ уни беради. Бу фурсат ҳар кеча бўлади», дедилар. Имом Муслим ривоятлари.

1178/20. Абу Ҳурайрадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Агар сизлардан бирингиз кечаси таҳажжуд учун турса, аввало енгилгина қилиб, икки ракаат намоз ўқиб олсин», дедилар. Имом Муслим ривоятлари.

Фойда: Расулуллоҳга  с.а.в.  эргашган ҳолда тундаги намозни икки ракаат енгилгина намоз билан бошлаш лозимлиги маълум бўляпти. Албатта бундай қилиш уйқу асоратини кетказиб, олдиндаги намозга тайёргарликдир.

1179/21. Оишадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в.  турсалар, аввало икки ракаат енгилгина намоз ўқиш билан (таҳажжуд намози билан) очардилар. Имом Муслим ривоятлари.

1180/22. Оишадан р.а. ривоят қилинади. Агар Расулуллоҳ  с.а.в.  касаллик ёки бошқа бирор сабаб билан кечаси таҳажжуд намозини ўқий олмасалар, кундузи ўн икки ракаат нафл намози ўқиб олардилар. Имом Муслим ривоятлари.

1181/23. Умар ибн Хаттобдан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Қайси бир мусулмон кечаси ўқийдиган вазифасининг ҳаммасини ёки баъзисини ўқимасдан ухлаб қолиб, кейин бомдод ва пешин намози орасида ўқиб олса, у киши вазифасини ўз вақтида ўқиган кабидир», дедилар. Имом Муслим ривоятлари.

1182/24. Абу Ҳурайрадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Аллоҳ бир кишига раҳм қилсинки у  кечаси туриб намоз ўқийди ва хотинини уйғотади. Аммо хотини туришдан воз кечади, ҳаттоки унинг юзига сув сепса ҳам. Яна бир хотинга раҳм қилсинки, у хотин кечаси туриб намоз ўқийди ва эрини уйғотади. Бироқ эри туришдан бош тортади, ҳатто унинг юзига сув сепса ҳам», дедилар. Абу Довуд ривоятлари.

1183/25. Абу Саид ва Абу Ҳурайралардан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Агар киши кечаси ўз аҳли аёлини уйғотиб, икковлари ёки барчалари икки ракаатдан намоз ўқишса, зикр қилувчи эркаклар ва зикр қилувчи аёллар қаторига ёзилишади», дедилар. Абу Довуд ривоятлари.

1184/26. Оишадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Агар сизлардан бирингизнинг намозда уйқуси келса, то уйқуси кетгунча ором олсин. Чунки уйқусираб намоз ўқиса, дуо қиляпман деб ўз-ўзини сўкиб қўйиши мумкин», дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

1185/27. Абу Ҳурайрадан р.а. ривоят қилинади. Расулуллоҳ  с.а.в. : «Агар сизлардан бирингиз кечаси таҳажжуд намозига уйғониб, Қуръон ўқишга тили қовушмаса ва нима деяётганини ўзи билмаса, ётиб ухласин», дедилар. Имом Муслим ривоятлари.

Фойда: Кечки таҳажжуд намозига тарғиб бор ва уни фаоллик, хушуъ ва қалби билан Аллоҳга юзланиш ила адо этиш маълум бўлмоқда.