123 - حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ وَزُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ كِلاَهُمَا عَنْ إِسْمَعِيلَ بْنِ إِبْرَاهِيمَ قَالَ أَبُو بَكْرٍ حَدَّثَنَا ابْنُ عُلَيَّةَ عَنْ خَالِدٍ قَالَ حَدَّثَنِي الْوَلِيدُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ حُمْرَانَ عَنْ عُثْمَانَ قَالَ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَنْ مَاتَ وَهُوَ يَعْلَمُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ دَخَلَ الْجَنَّةَ
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي بَكْرٍ الْمُقَدَّمِيُّ حَدَّثَنَا بِشْرُ بْنُ الْمُفَضَّلِ حَدَّثَنَا خَالِدٌ الْحَذَّاءُ عَنِ الْوَلِيدِ أَبِي بِشْرٍ قَالَ سَمِعْتُ حُمْرَانَ يَقُولُ سَمِعْتُ عُثْمَانَ يَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ مِثْلَهُ سَوَاءً

123/1. Усмон розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқлигини билиб вафот этса, жаннатга киради», дедилар.
Бу ерда юқоридаги ҳадис такрор келган.

124 - حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ النَّضْرِ بْنِ أَبِي النَّضْرِ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو النَّضْرِ هَاشِمُ بْنُ الْقَاسِمِ حَدَّثَنَا عُبَيْدُ الله الأشْجَعِيُّ عَنْ مَالِكِ بْنِ مِغْوَلٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ مُصَرِّفٍ عَنْ أَبِي صَالِحٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ كُنَّا مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي مَسِيرٍ قَالَ فَنَفِدَتْ أَزْوَادُ الْقَوْمِ قَالَ حَتَّى هَمَّ بِنَحْرِ بَعْضِ حَمَائِلِهِمْ قَالَ فَقَالَ عُمَرُ يَا رَسُولَ الله لَوْ جَمَعْتَ مَا بَقِيَ مِنْ أَزْوَادِ الْقَوْمِ فَدَعَوْتَ اللهَ عَلَيْهَا قَالَ فَفَعَلَ قَالَ فَجَاءَ ذُو الْبُرِّ بِبُرِّهِ وَذُو التَّمْرِ بِتَمْرِهِ قَالَ وَقَالَ مُجَاهِدٌ وَذُو النَّوَاةِ بِنَوَاهُ قُلْتُ وَمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ بِالنَّوَى قَالَ كَانُوا يَمُصُّونَهُ وَيَشْرَبُونَ عَلَيْهِ الْمَاءَ قَالَ فَدَعَا عَلَيْهَا حَتَّى مَلَأَ الْقَوْمُ أَزْوِدَتَهُمْ قَالَ فَقَالَ عِنْدَ ذَلِكَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَنِّي رَسُولُ الله لاَ يَلْقَى اللهَ بِهِمَا عَبْدٌ غَيْرَ شَاكٍّ فِيهِمَا إِلاَّ دَخَلَ الْجَنَّةَ

124/2. Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. «Биз Расулулоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан йўлда кетаётган эдик, қавмнинг озуқаси тугаб қолди. Ҳатто қавмдаги баъзи кишилар юк ташиб турган уловларини сўйишга қасд қилишди. Умар розийаллоҳу анҳу: «Эй Аллоҳнинг расули! Қавмдаги қолган озуқаларни жамлаб, Аллоҳ ўша нарсаларга барака беришини сўраб дуо қилсангиз», дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишининг маслаҳатига кўндилар. Кейин буғдойи борлар буғдой олиб келишди. Хурмоси борлар хурмо олиб келишди. Мужоҳид розийаллоҳу анҳу: «Данаги борлар данак олиб келишди», деганларида, мен: «Данакни нима қилишади?» десам, у зот: «Ундаги сувни шимиб ичишади», дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга (барака тилаб) дуо қилдилар. Ҳатто қавмнинг озуқа (идишлари) тўлиб кетди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Гувоҳлик бериб айтаманки, Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ. Мен Аллоҳнинг расулидирман. Қайси банда мана шу икки нарсага шак қилмай вафот этса, жаннатга киради», дедилар».

125 - حَدَّثَنَا سَهْلُ بْنُ عُثْمَانَ وَأَبُو كُرَيْبٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْعَلاَءِ جَمِيعًا عَنْ أَبِي مُعَاوِيَةَ قَالَ أَبُو كُرَيْبٍ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ عَنِ الأعْمَشِ عَنْ أَبِي صَالِحٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَوْ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ شَكَّ الأعْمَشُ قَالَ لَمَّا كَانَ غَزْوَةُ تَبُوكَ أَصَابَ النَّاسَ مَجَاعَةٌ قَالُوا يَا رَسُولَ الله لَوْ أَذِنْتَ لَنَا فَنَحَرْنَا نَوَاضِحَنَا فَأَكَلْنَا وَادَّهَنَّا فَقَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ افْعَلُوا قَالَ فَجَاءَ عُمَرُ فَقَالَ يَا رَسُولَ الله إِنْ فَعَلْتَ قَلَّ الظَّهْرُ وَلَكِنِ ادْعُهُمْ بِفَضْلِ أَزْوَادِهِمْ ثُمَّ ادْعُ اللهَ لَهُمْ عَلَيْهَا بِالْبَرَكَةِ لَعَلَّ اللهَ أَنْ يَجْعَلَ فِي ذَلِكَ فَقَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نَعَمْ قَالَ فَدَعَا بِنِطَعٍ فَبَسَطَهُ ثُمَّ دَعَا بِفَضْلِ أَزْوَادِهِمْ قَالَ فَجَعَلَ الرَّجُلُ يَجِيءُ بِكَفِّ ذُرَةٍ قَالَ وَيَجِيءُ الآخَرُ بِكَفِّ تَمْرٍ قَالَ وَيَجِيءُ الآخَرُ بِكَسْرَةٍ حَتَّى اجْتَمَعَ عَلَى النِّطَعِ مِنْ ذَلِكَ شَيْءٌ يَسِيرٌ قَالَ فَدَعَا رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَيْهِ بِالْبَرَكَةِ ثُمَّ قَالَ خُذُوا فِي أَوْعِيَتِكُمْ قَالَ فَأَخَذُوا فِي أَوْعِيَتِهِمْ حَتَّى مَا تَرَكُوا فِي الْعَسْكَرِ وِعَاءً إِلاَّ مَلَئُوهُ قَالَ فَأَكَلُوا حَتَّى شَبِعُوا وَفَضَلَتْ فَضْلَةٌ فَقَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَنِّي رَسُولُ الله لاَ يَلْقَى اللهَ بِهِمَا عَبْدٌ غَيْرَ شَاكٍّ فَيُحْجَبَ عَنِ الْجَنَّةِ

125/3. Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳу ёки Абу Саид ал-Худрий розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. (Ровий шак қилганлар. Лекин саҳобалар ҳақида шакнинг зарари йўқ. Чунки уларнинг барчаси одилдир.) Табук ғазоти куни одамларга очарчилик етди. Саҳобалар: «Эй Аллоҳнинг расули, агар изн берсангиз, туяларимизни сўйиб гўштини еймиз, ёғини суртамиз», дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қилаверинглар», деб рухсат бердилар. Кейин Умар розийаллоҳу анҳу келиб: «Эй Аллоҳнинг расули, агар бундай қилишга изн берсангиз, миниладиган нарса камайиб кетади. (Яхшиси) кишиларга захира учун олиб қўйган таомларини олиб келишни буюринг ва у нарсаларга барака тилаб дуо қилинг. Шояд, Аллоҳ барака берса», деганларида, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Хўп», деб бир чарм тўшама келтиришни буюрдилар ва уни тўшадилар. Сўнгра захира учун олиб қўйган таомларни олиб келишга буюрдилар. Кимдир кафтида маккажўхори, кимдир бир кафт хурмо ва яна кимдир бир бўлак нарса олиб келди. Ҳалиги чарм тўшамага бироз нарса тўпланди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тўпланган нарсага барака тилаб дуо қилдилар. Ва: «Идишларингизга солинглар», деб буюрдилар. Улар идишларига солишди, ҳатто қўшин орасида идишини тўлдирмаган киши қолмади. Ва тўйгунларича едилар, ундан ортиб ҳам қолди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ. Мен Унинг расулиман, деб гувоҳлик бераман. Бирор банда шубҳа қилмаган ҳолда мана шу икки калима билан Аллоҳга йўлиқса, жаннатдан тўсилмайди», дедилар.

126 - حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ رُشَيْدٍ حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ يَعْنِي ابْنَ مُسْلِمٍ عَنِ ابْنِ جَابِرٍ قَالَ حَدَّثَنِي عُمَيْرُ بْنُ هَانِئٍ قَالَ حَدَّثَنِي جُنَادَةُ بْنُ أَبِي أُمَيَّةَ حَدَّثَنَا عُبَادَةُ بْنُ الصَّامِتِ قَالَ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَنْ قَالَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ وَأَنَّ عِيسَى عَبْدُ الله وَابْنُ أَمَتِهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ وَأَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَأَنَّ النَّارَ حَقٌّ أَدْخَلَهُ اللهُ مِنْ أَيِّ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ الثَّمَانِيَةِ شَاءَ
وَحَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الدَّوْرَقِيُّ حَدَّثَنَا مُبَشِّرُ بْنُ إِسْمَعِيلَ عَنِ الأوْزَاعِيِّ عَنْ عُمَيْرِ بْنِ هَانِئٍ فِي هَذَا الإسْنَادِ بِمِثْلِهِ غَيْرَ أَنَّهُ قَالَ أَدْخَلَهُ اللهُ الْجَنَّةَ عَلَى مَا كَانَ مِنْ عَمَلٍ وَلَمْ يَذْكُرْ مِنْ أَيِّ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ الثَّمَانِيَةِ شَاءَ

126/4. Убода ибн Сомит розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким «Ашҳаду ан ла илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу ла шарика лаҳу ва анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва расулуҳу…», яъни «Якка Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ, Унинг шериги ҳам йўқ. Албатта Муҳаммад Аллоҳнинг қули ва расулидир. Албатта Исо алайҳиссалом Аллоҳнинг қули ва қулининг боласи ва Марямга етказган сўзи ҳамда Унинг томонидан бўлган руҳ (соҳибидир)», деб гувоҳлик берса ҳамда жаннат ва дўзахни ҳақ деб билса, Аллоҳ таоло жаннатдаги саккиз эшикнинг хоҳлаганидан киргизади», дедилар.
Бу ерда юқоридаги ҳадис такрор келган, лекин «жаннатдаги саккиз эшикнинг хоҳлаганидан киргизади», деган сўз эмас, балки «Қанақа амал қилган бўлса ҳам Аллоҳ жаннатга киритади», деган сўз айтилган.

127 - حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا لَيْثٌ عَنِ ابْنِ عَجْلاَنَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى بْنِ حَبَّانَ عَنِ ابْنِ مُحَيْرِيزٍ عَنِ الصُّنَابِحِيِّ عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ أَنَّهُ قَالَ دَخَلْتُ عَلَيْهِ وَهُوَ فِي الْمَوْتِ فَبَكَيْتُ فَقَالَ مَهْلاً لِمَ تَبْكِي فَوَالله لَئِنِ اسْتُشْهِدْتُ لأَشْهَدَنَّ لَكَ وَلَئِنْ شُفِّعْتُ لأَشْفَعَنَّ لَكَ وَلَئِنِ اسْتَطَعْتُ لَأَنْفَعَنَّكَ ثُمَّ قَالَ وَالله مَا مِنْ حَدِيثٍ سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَكُمْ فِيهِ خَيْرٌ إِلاَّ حَدَّثْتُكُمُوهُ إِلاَّ حَدِيثًا وَاحِدًا وَسَوْفَ أُحَدِّثُكُمُوهُ الْيَوْمَ وَقَدْ أُحِيطَ بِنَفْسِي سَمِعْتُ رَسُولَ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ مَنْ شَهِدَ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ الله حَرَّمَ اللهُ عَلَيْهِ النَّارَ

127/5. Сунобиҳий Убода ибн Сомитдан ривоят қиладилар. «Мен Убода ўлим тўшагида ётганларида олдиларига кириб йиғласам, у зот: «Шошма, нима учун йиғлаяпсан? Аллоҳ номига қасамки, агар гувоҳлигим талаб қилинса, сенга гувоҳ бўламан. Агар шафеълик талаб қилинса, сенга шафоатчи бўламан. Агар қодир бўлсам, сенга манфаат бераман», дедилар. Кейин яна у зот: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан бирор ҳадис эшитган бўлсам ва у сизлар учун хайрли эканини билсам, албатта у ҳадисни сизларга айтиб бердим. Лекин яна бир ҳадисни тез фурсатда сизларга айтиб бераман. Чунки ўлимим яқинлашиб қолди. Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: «Ким «Ла илаҳа иллаллоҳу ва анна Муҳаммадар расулуллоҳ», деб гувоҳлик берса, Аллоҳ у кишига дўзахни ҳаром қилади», деб айтганларини эшитганман», дедилар».

128 - حَدَّثَنَا هَدَّابُ بْنُ خَالِدٍ الأزْدِيُّ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ حَدَّثَنَا قَتَادَةُ حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ قَالَ كُنْتُ رِدْفَ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَيْسَ بَيْنِي وَبَيْنَهُ إِلاَّ مُؤْخِرَةُ الرَّحْلِ فَقَالَ يَا مُعَاذَ بْنَ جَبَلٍ قُلْتُ لَبَّيْكَ رَسُولَ الله وَسَعْدَيْكَ ثُمَّ سَارَ سَاعَةً ثُمَّ قَالَ يَا مُعَاذَ بْنَ جَبَلٍ قُلْتُ لَبَّيْكَ رَسُولَ الله وَسَعْدَيْكَ ثُمَّ سَارَ سَاعَةً ثُمَّ قَالَ يَا مُعَاذَ بْنَ جَبَلٍ قُلْتُ لَبَّيْكَ رَسُولَ الله وَسَعْدَيْكَ قَالَ هَلْ تَدْرِي مَا حَقُّ الله عَلَى الْعِبَادِ قَالَ قُلْتُ اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ فَإِنَّ حَقَّ الله عَلَى الْعِبَادِ أَنْ يَعْبُدُوهُ وَلاَ يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا ثُمَّ سَارَ سَاعَةً قَالَ يَا مُعَاذَ بْنَ جَبَلٍ قُلْتُ لَبَّيْكَ رَسُولَ الله وَسَعْدَيْكَ قَالَ هَلْ تَدْرِي مَا حَقُّ الْعِبَادِ عَلَى الله إِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ قَالَ قُلْتُ اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ أَنْ لاَ يُعَذِّبَهُمْ

128/6. Муоз ибн Жабал розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. «Мен уловда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг орқаларига мингашиб кетаётган эдим. Шу даражада яқин ўтирар эдикки, орамизда эгарнинг қирраси бор эди, холос. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Муоз ибн Жабал», дедилар. Мен: «Лаббай эй Аллоҳнинг Расули, амрингизга мунтазирман», дедим. У зот яна: «Эй Муоз ибн Жабал», дедилар. Мен: «Лаббай, амрингизга мунтазирман», дедим. Кейин бир оз юриб у зот яна: «Эй Муоз ибн Жабал», дедилар. Мен: «Лаббай, эй Аллоҳнинг расули, амрингизга мунтазирман», дедим. (Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам гапирадиган нарсалари муҳим бўлса, диққат-эътиборни жалб қилиш учун мана шундай такрор сўзлардилар.) У зот: «Бандалар устидаги Аллоҳнинг ҳаққини биласанми?» дедилар. Мен: «Аллоҳ ва Унинг расули билувчироқ», дедим. У зот: «Бандалар устидаги Аллоҳнинг ҳаққи Унга бирор нарсани шерик қилмасдан Ўзига ибодат қилишларидир», дедилар. Кейин бир оз яна юриб: «Эй Муоз ибн Жабал», дедилар. Мен: «Лаббай, эй Аллоҳнинг расули, амрингизга мунтазирман», дедим. У зот: «Аллоҳ зиммасидаги бандаларнинг ҳаққи нима эканини биласанми?» дедилар. Мен: «Аллоҳ ва Унинг расули билувчироқ», дедим. Шунда у зот: «Бандаларнинг Аллоҳ зиммасидаги ҳақлари – бирор нарсани Унга шерик қилмаган бандасини азобламаслигидир», деб айтдилар».

129 - حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو الأحْوَصِ سَلاَّمُ بْنُ سُلَيْمٍ عَنْ أَبِي إِسْحَقَ عَنْ عَمْرِو بْنِ مَيْمُونٍ عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ قَالَ كُنْتُ رِدْفَ رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى حِمَارٍ يُقَالُ لَهُ عُفَيْرٌ قَالَ فَقَالَ يَا مُعَاذُ تَدْرِي مَا حَقُّ الله عَلَى الْعِبَادِ وَمَا حَقُّ الْعِبَادِ عَلَى الله قَالَ قُلْتُ اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ فَإِنَّ حَقَّ الله عَلَى الْعِبَادِ أَنْ يَعْبُدُوا اللهَ وَلاَ يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَحَقُّ الْعِبَادِ عَلَى الله عَزَّ وَجَلَّ أَنْ لاَ يُعَذِّبَ مَنْ لاَ يُشْرِكُ بِهِ شَيْئًا قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ الله أَفَلاَ أُبَشِّرُ النَّاسَ قَالَ لاَ تُبَشِّرْهُمْ فَيَتَّكِلُوا
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى وَابْنُ بَشَّارٍ قَالَ ابْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَبِي حَصِينٍ وَالأشْعَثِ بْنِ سُلَيْمٍ أَنَّهُمَا سَمِعَا الأسْوَدَ بْنَ هِلاَلٍ يُحَدِّثُ عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَا مُعَاذُ أَتَدْرِي مَا حَقُّ الله عَلَى الْعِبَادِ قَالَ اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ أَنْ يُعْبَدَ اللهُ وَلاَ يُشْرَكَ بِهِ شَيْءٌ قَالَ أَتَدْرِي مَا حَقُّهُمْ عَلَيْهِ إِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ فَقَالَ اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ أَنْ لاَ يُعَذِّبَهُمْ
حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ بْنُ زَكَرِيَّاءَ حَدَّثَنَا حُسَيْنٌ عَنْ زَائِدَةَ عَنْ أَبِي حَصِينٍ عَنِ الأسْوَدِ بْنِ هِلاَلٍ قَالَ سَمِعْتُ مُعَاذًا يَقُولاَ دَعَانِي رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَجَبْتُهُ فَقَالَ هَلْ تَدْرِي مَا حَقُّ الله عَلَى النَّاسِ نَحْوَ حَدِيثِهِمْ

129/7. Муоз ибн Жабал розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. «Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга Уфайр номли эшакка мингашиб кетаётган эдим. У зот: «Эй Муоз! Бандалар устидаги Аллоҳнинг ҳаққи ва Аллоҳ зиммасидаги бандаларнинг ҳаққи нима эканини биласанми?» деганларида, мен: «Аллоҳ ва Унинг расули билувчироқ», дедим. Шунда у зот: «Аллоҳнинг бандалари устидаги ҳаққи – Унга бирор нарсани шерик қилмасдан Ўзига ибодат қилишларидир. Бандаларнинг Аллоҳ зиммасидаги ҳақлари – бирор нарсани Унга шерик қилмаган бандасини азобламаслигидир», деб айтдилар. Кейин мен: «Эй Аллоҳнинг расули, шундай бўлса, бу ҳақда одамларга хурсандлик хабарини берайми?» десам, у зот: «Йўқ, хабар берма. (Агар хабар берадиган бўлсанг), бу нарсага суяниб амал қилмай қўйишади», дедилар».
Бу ерда юқоридаги ҳадис икки марта такрорланган.

130 - حَدَّثَنِي زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ يُونُسَ الْحَنَفِيُّ حَدَّثَنَا عِكْرِمَةُ بْنُ عَمَّارٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو كَثِيرٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو هُرَيْرَةَ قَالَ كُنَّا قُعُودًا حَوْلَ رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَعَنَا أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ فِي نَفَرٍ فَقَامَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنْ بَيْنِ أَظْهُرِنَا فَأَبْطَأَ عَلَيْنَا وَخَشِينَا أَنْ يُقْتَطَعَ دُونَنَا وَفَزِعْنَا فَقُمْنَا فَكُنْتُ أَوَّلَ مَنْ فَزِعَ فَخَرَجْتُ أَبْتَغِي رَسُولَ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حَتَّى أَتَيْتُ حَائِطًا لِلأنْصَارِ لِبَنِي النَّجَّارِ فَدُرْتُ بِهِ هَلْ أَجِدُ لَهُ بَابًا فَلَمْ أَجِدْ فَإِذَا رَبِيعٌ يَدْخُلُ فِي جَوْفِ حَائِطٍ مِنْ بِئْرٍ خَارِجَةٍ وَالرَّبِيعُ الْجَدْوَلُ فَاحْتَفَزْتُ كَمَا يَحْتَفِزُ الثَّعْلَبُ فَدَخَلْتُ عَلَى رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ فَقُلْتُ نَعَمْ يَا رَسُولَ الله قَالَ مَا شَأْنُكَ قُلْتُ كُنْتَ بَيْنَ أَظْهُرِنَا فَقُمْتَ فَأَبْطَأْتَ عَلَيْنَا فَخَشِينَا أَنْ تُقْتَطَعَ دُونَنَا فَفَزِعْنَا فَكُنْتُ أَوَّلَ مِنْ فَزِعَ فَأَتَيْتُ هَذَا الْحَائِطَ فَاحْتَفَزْتُ كَمَا يَحْتَفِزُ الثَّعْلَبُ وَهَؤُلاَءِ النَّاسُ وَرَائِي فَقَالَ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ وَأَعْطَانِي نَعْلَيْهِ قَالَ اذْهَبْ بِنَعْلَيَّ هَاتَيْنِ فَمَنْ لَقِيتَ مِنْ وَرَاءِ هَذَا الْحَائِطِ يَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ مُسْتَيْقِنًا بِهَا قَلْبُهُ فَبَشِّرْهُ بِالْجَنَّةِ فَكَانَ أَوَّلَ مَنْ لَقِيتُ عُمَرُ فَقَالَ مَا هَاتَانِ النَّعْلاَنِ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ فَقُلْتُ هَاتَانِ نَعْلاَ رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعَثَنِي بِهِمَا مَنْ لَقِيتُ يَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ مُسْتَيْقِنًا بِهَا قَلْبُهُ بَشَّرْتُهُ بِالْجَنَّةِ فَضَرَبَ عُمَرُ بِيَدِهِ بَيْنَ ثَدْيَيَّ فَخَرَرْتُ لاسْتِي فَقَالَ ارْجِعْ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ فَرَجَعْتُ إِلَى رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَجْهَشْتُ بُكَاءً وَرَكِبَنِي عُمَرُ فَإِذَا هُوَ عَلَى أَثَرِي فَقَالَ لِي رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَا لَكَ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ قُلْتُ لَقِيتُ عُمَرَ فَأَخْبَرْتُهُ بِالَّذِي بَعَثْتَنِي بِهِ فَضَرَبَ بَيْنَ ثَدْيَيَّ ضَرْبَةً خَرَرْتُ لاسْتِي قَالَ ارْجِعْ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ الله يَا عُمَرُ مَا حَمَلَكَ عَلَى مَا فَعَلْتَ قَالَ يَا رَسُولَ الله بِأَبِي أَنْتَ وَأُمِّي أَبَعَثْتَ أَبَا هُرَيْرَةَ بِنَعْلَيْكَ مَنْ لَقِيَ يَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ مُسْتَيْقِنًا بِهَا قَلْبُهُ بَشَّرَهُ بِالْجَنَّةِ قَالَ نَعَمْ قَالَ فَلاَ تَفْعَلْ فَإِنِّي أَخْشَى أَنْ يَتَّكِلَ النَّاسُ عَلَيْهَا فَخَلِّهِمْ يَعْمَلُونَ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَخَلِّهِمْ

130/8. Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. «Биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан ўтирган эдик. Биз билан Абу Бакр розийаллоҳу анҳу, Умар розийаллоҳу анҳу ва бир неча саҳобалар ҳам бор эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам олдимиздан турдилар-да, ҳаяллаб кетдилар. Биз бир-биримиздан жудо бўлиб қолармикинмиз, деб хавфсирадик. Қўрқиб ўрнимиздан турдик. Мен биринчи бўлиб қўрқдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни ахтариб чиқдим. Юра-юра ансорийлардан бирининг боғига етдим. У (боғ) Бани Нажжорга тегишли экан. Унинг атрофида эшик бормикан, деб айландим, лекин эшик топа олмадим. Боғ ташқарисидаги қудуқдан боғ ичига оқиб кираётган ариқчани кўрдим. У ердан худди тулки каби сирғалиб кириб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига бордим. У зот: «Абу Ҳурайрамисан?» дедилар. Мен: «Ҳа, эй Аллоҳнинг расули», дедим. У зот: «Нимага келдинг?» дедилар. Мен: «Сиз орамизда ўтириб, кейин тез қайтиб келавермаганингиздан сизни йўқотиб қўйдикми, деб қўрқиб кетдик. Биринчи қўрққан киши мен бўлдим. Мана шу боққа келдим. Ва худди тулкидай сирғалиб кирдим. Анави кишилар ҳам орқамда туришибди», дедим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам икки кавушларини бериб: «Эй Абу Ҳурайра, кавушимни олгин-да, боғ ташқарисида Аллоҳ таолонинг яккаю-ягоналигига чин қалбдан ишониб гувоҳлик берган кишига жаннат хушхабарини етказ», дедилар. Биринчи йўлиққан кишим Умар бўлдилар. У зот: «Эй Абу Ҳурайра, бу икки кавушни нимага олиб юрибсан?» дедилар. Мен: «Бу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кавушлари, у зот икки кавушларини бериб: «Йўлда кимни учратсанг, ўша киши қалбдан ишониб «Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ», деб гувоҳлик берса, унга жаннатга кириши хушхабарини етказ», деб айтдилар», десам, Умар розийаллоҳу анҳу кўкрагимга қўллари билан урдилар. Шунда мен кетим билан йиқилиб тушдим. Умар розийаллоҳу анҳу: «Эй Абу Ҳурайра, орқангга қайт», дедилар. Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига йиғламсираб, хўрсинган ҳолатда қайтиб бордим. Умар розийаллоҳу анҳу эса изимдан эргашиб келдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мендан: «Эй Абу Ҳурайра, сенга нима бўлди?» деб сўрадилар. Мен: «Умар розийаллоҳу анҳуга йўлиқиб сиз юборган нарсани айтсам, у киши кўкрагимга қаттиқ урдилар. Мен кетим билан йиқилиб тушдим. Ва яна орқангга қайт, дедилар», деб айтдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Умар! Нима бундай қилишга мажбур этди?» дедилар. Умар розийаллоҳу анҳу: «Ота-онам сизга фидо бўлсин, Абу Ҳурайранинг қўлига кавуш бериб: «Кимга йўлиқсанг, ўша киши қалби билан ишонган ҳолда, сидқидилдан Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ, деб гувоҳлик берса, жаннатга кириши хушхабарини бергин», деб сиз айтдингизми?» деганларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳа, мен айтдим», дедилар. Шунда Умар розийаллоҳу анҳу: «Бундай қилманг, чунки одамлар шу нарсага суяниб, амал қилмай қўйишларидан қўрқаман. Уларни шундайлигича қолдиринг, амал қилаверсинлар», деганларида, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уларни шундайлигича қолдир», дедилар».

131- حَدَّثَنَا إِسْحَقُ بْنُ مَنْصُورٍ أَخْبَرَنَا مُعَاذُ بْنُ هِشَامٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ قَتَادَةَ قَالَ حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ أَنَّ نَبِيَّ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَمُعَاذُ بْنُ جَبَلٍ رَدِيفُهُ عَلَى الرَّحْلِ قَالَ يَا مُعَاذُ قَالَ لَبَّيْكَ رَسُولَ الله وَسَعْدَيْكَ قَالَ يَا مُعَاذُ قَالَ لَبَّيْكَ رَسُولَ الله وَسَعْدَيْكَ قَالَ يَا مُعَاذُ قَالَ لَبَّيْكَ رَسُولَ الله وَسَعْدَيْكَ قَالَ مَا مِنْ عَبْدٍ يَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ إِلاَّ حَرَّمَهُ اللهُ عَلَى النَّارِ قَالَ يَا رَسُولَ الله أَفَلاَ أُخْبِرُ بِهَا النَّاسَ فَيَسْتَبْشِرُوا قَالَ إِذًا يَتَّكِلُوا فَأَخْبَرَ بِهَا مُعَاذٌ عِنْدَ مَوْتِهِ تَأَثُّمًا

131/9. Анас ибн Молик розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Муоз ибн Жабал билан бир уловга мингашиб кетаётиб: «Эй Муоз», дедилар. Муоз: «Лаббай, эй Расулуллоҳ, амрингизга мунтазирман», дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Муоз», дедилар. Муоз: «Лаббай, амрингизга мунтазирман», дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Муоз», дедилар. Муоз: «Лаббай, амрингизга мунтазирман», дедилар. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қайси бир банда Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқлигига, албатта Муҳаммад (алайҳиссалом) Унинг қули ва расули эканига сидқидилдан гувоҳлик берса, Аллоҳ унга дўзахни ҳаром қилади», дедилар. Муоз: «Эй Аллоҳнинг расули, бу ҳақда одамларга хабар берайми? Улар бу билан хурсанд бўлишади», деганларида, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «(Йўқ), бунинг хабарини берсанг, унга суяниб, (амал қилмай қўйишади)», дедилар. (Аввалига Муоз розийаллоҳу анҳу хабар бермай юрдилар.) Лекин ўлимлари яқинлашганида (илмни яшириб) гуноҳкор бўлиб қолишдан хавфсираб унинг хабарини бердилар.

132 - حَدَّثَنَا شَيْبَانُ بْنُ فَرُّوخَ حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ يَعْنِي ابْنَ الْمُغِيرَةِ قَالَ حَدَّثَنَا ثَابِتٌ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ حَدَّثَنِي مَحْمُودُ بْنُ الرَّبِيعِ عَنْ عِتْبَانَ بْنِ مَالِكٍ قَالَ قَدِمْتُ الْمَدِينَةَ فَلَقِيتُ عِتْبَانَ فَقُلْتُ حَدِيثٌ بَلَغَنِي عَنْكَ قَالَ أَصَابَنِي فِي بَصَرِي بَعْضُ الشَّيْءِ فَبَعَثْتُ إِلَى رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنِّي أُحِبُّ أَنْ تَأْتِيَنِي فَتُصَلِّيَ فِي مَنْزِلِي فَأَتَّخِذَهُ مُصَلًّى قَالَ فَأَتَى النَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَمَنْ شَاءَ اللهُ مِنْ أَصْحَابِهِ فَدَخَلَ وَهُوَ يُصَلِّي فِي مَنْزِلِي وَأَصْحَابُهُ يَتَحَدَّثُونَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ أَسْنَدُوا عُظْمَ ذَلِكَ وَكُبْرَهُ إِلَى مَالِكِ بْنِ دُخْشُمٍ قَالُوا وَدُّوا أَنَّهُ دَعَا عَلَيْهِ فَهَلَكَ وَوَدُّوا أَنَّهُ أَصَابَهُ شَرٌّ فَقَضَى رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الصَّلاَةَ وَقَالَ أَلَيْسَ يَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَنِّي رَسُولُ الله قَالُوا إِنَّهُ يَقُولُ ذَلِكَ وَمَا هُوَ فِي قَلْبِهِ قَالَ لاَ يَشْهَدُ أَحَدٌ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَنِّي رَسُولُ الله فَيَدْخُلَ النَّارَ أَوْ تَطْعَمَهُ قَالَ أَنَسٌ فَأَعْجَبَنِي هَذَا الْحَدِيثُ فَقُلْتُ لابْنِي اكْتُبْهُ فَكَتَبَهُ

132/10. Маҳмуд ибн Рабийъ розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Мадинага боргач, Итбон билан учрашиб: «Менга етиб келишича, сенда бир ҳадис бор экан», деганларида, у зот: «Ҳа, кўзимнинг нури кетиб қолди. Кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга одам юбориб, уйимга келиб, намоз ўқиб беришларини ва у зот ўқиган маконларини намозгоҳ қилиб олишимни айтдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳ хоҳлаганича саҳобаларини олиб келдилар. Манзилимга кириб намоз ўқиётганларида саҳобалар (мунофиқларни зикр қилиб) Молик ибн Духшумга мунофиқликнинг катта қисмини нисбат беришди. Ва «Қанийди, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни дуоибад қилсалар-у, у ҳалок бўлса», деб унга бирор зарар етишини орзу қилишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқиб бўлганларидан кейин: «У Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқлигига ва мен Аллоҳнинг расули эканимга гувоҳлик бермаганми?» десалар, саҳобалар: «Тўғри, у бу калималарни айтади, лекин қалбидан эмас», дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ, деб, мен Аллоҳнинг расули эканимга гувоҳлик бермаса, дўзахга тушади ёки дўзах уни ейди», дедилар.
Анас розийаллоҳу анҳу: «Бу ҳадис мени ҳайратда қолдирди. Ва ўғлимга уни ёзгин, деб айтган эдим, ўғлим уни ёзди», дедилар.

133 - حَدَّثَنِي أَبُو بَكْرِ بْنُ نَافِعٍ الْعَبْدِيُّ حَدَّثَنَا بَهْزٌ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ حَدَّثَنَا ثَابِتٌ عَنْ أَنَسٍ قَالَ حَدَّثَنِي عِتْبَانُ بْنُ مَالِكٍ أَنَّهُ عَمِيَ فَأَرْسَلَ إِلَى رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ تَعَالَ فَخُطَّ لِي مَسْجِدًا فَجَاءَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَجَاءَ قَوْمُهُ وَنُعِتَ رَجُلٌ مِنْهُمْ يُقَالُ لَهُ مَالِكُ بْنُ الدُّخْشُمِ ثُمَّ ذَكَرَ نَحْوَ حَدِيثِ سُلَيْمَانَ بْنِ الْمُغِيرَةِ

133/11. Анас розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. «Итбон ибн Молик кўзлари хиралашиб қолганида одам юбориб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга шундай деди: «(Уйимга) келиб, масжид қилиб олишим учун бир жойда намоз ўқиб белгилаб беринг», деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қавм билан бирга келдилар. Шу пайт бир кишини сифатлаб кетишди. Унинг исми Молик ибн Духшум эди…», деб ҳадиснинг қолгани юқоридаги ҳадисдагидек давом эттирилган.