12 - وَحَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الله بْنِ نُمَيْرٍ وَزُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ قَالاَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الله بْنُ يَزِيدَ قَالَ حَدَّثَنِي سَعِيدُ بْنُ أَبِي أَيُّوبَ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو هَانِئٍ عَنْ أَبِي عُثْمَانَ مُسْلِمِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنْ رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ سَيَكُونُ فِي آخِرِ أُمَّتِي أُنَاسٌ يُحَدِّثُونَكُمْ مَا لَمْ تَسْمَعُوا أَنْتُمْ وَلاَ آبَاؤُكُمْ فَإِيَّاكُمْ وَإِيَّاهُمْ

12/1. Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Умматимнинг охирида шундай кишилар пайдо бўладики, улар на сизлар ва на оталарингиз эшитмаган ҳадисларни айтишади. Сизлар бундай қилишдан сақланиб, ўзингизни улардан йироқ тутинг», дедилар.

13- وَحَدَّثَنِي حَرْمَلَةُ بْنُ يَحْيَى بْنِ عَبْدِ الله بْنِ حَرْمَلَةَ بْنِ عِمْرَانَ التُّجِيبِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو شُرَيْحٍ أَنَّهُ سَمِعَ شَرَاحِيلَ بْنَ يَزِيدَ يَقُولُ أَخْبَرَنِي مُسْلِمُ بْنُ يَسَارٍ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا هُرَيْرَةَ يَقُولاَ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَكُونُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ دَجَّالُونَ كَذَّابُونَ يَأْتُونَكُمْ مِنَ الأحَادِيثِ بِمَا لَمْ تَسْمَعُوا أَنْتُمْ وَلاَ آبَاؤُكُمْ فَإِيَّاكُمْ وَإِيَّاهُمْ لاَ يُضِلُّونَكُمْ وَلاَ يَفْتِنُونَكُمْ

13/2. Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Охир замонда ёлғончи дажжоллар пайдо бўлишади. Улар на сизлар ва на оталарингиз эшитмаган ҳадисларни олиб келишади. Бас, улардан четланиб, ўзингизни улардан йироқ тутинг. Сизларни адаштириб, фитналантириб қўймасин», дедилар.

14- وَحَدَّثَنِي أَبُو سَعِيدٍ الأشَجُّ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ حَدَّثَنَا الأعْمَشُ عَنِ الْمُسَيَّبِ بْنِ رَافِعٍ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبَدَةَ قَالَ قَالَ عَبْدُ الله إِنَّ الشَّيْطَانَ لِيَتَمَثَّلُ فِي صُورَةِ الرَّجُلِ فَيَأْتِي الْقَوْمَ فَيُحَدِّثُهُمْ بِالْحَدِيثِ مِنَ الْكَذِبِ فَيَتَفَرَّقُونَ فَيَقُولُ الرَّجُلُ مِنْهُمْ سَمِعْتُ رَجُلاً أَعْرِفُ وَجْهَهُ وَلاَ أَدْرِي مَا اسْمُهُ يُحَدِّثُ

14/3. Омир ибн Абададан ривоят қилинади. Абдуллоҳ розийаллоҳу анҳу: «Албатта шайтон бир киши суратида гавдаланади. Бас, у бир қавмга келиб, уларга ёлғон ҳадисларни айтади, шунда улар тафриқа қилишади. Улардан бир киши: «Бир одамдан эшитдим, унинг юзини танийман-у, аммо исмини билмайман, ўша ҳадис айтди», дейди», дедилар.

15 - حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنِ ابْنِ طَاوُسٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ الله بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ قَالَ إِنَّ فِي الْبَحْرِ شَيَاطِينَ مَسْجُونَةً أَوْثَقَهَا سُلَيْمَانُ يُوشِكُ أَنْ تَخْرُجَ فَتَقْرَأَ عَلَى النَّاسِ قُرْآنًا

15/4. Абдуллоҳ ибн Амр ибн Осс розийаллоҳу анҳу: «Албатта денгизга қамаб қўйилган шайтонлар бор. Уларни Сулаймон алайҳиссалом маҳкамлаб боғлаб қўйганлар. Уларнинг чиқиб, кишиларга Қуръон ўқиб бериши тез кунда содир бўлади», дедилар.
(Изоҳ: Аслида ўқиган нарсаси Қуръондан бўлмайди, лекин одамларни адаштириш учун Қуръондан, деб ўқийди).

16- وَحَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عَبَّادٍ وَسَعِيدُ بْنُ عَمْرٍو الأشْعَثِيُّ جَمِيعًا عَنِ ابْنِ عُيَيْنَةَ قَالَ سَعِيدٌ أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ عَنْ هِشَامِ بْنِ حُجَيْرٍ عَنْ طَاوُسٍ قَالَ جَاءَ هَذَا إِلَى ابْنِ عَبَّاسٍ يَعْنِي بُشَيْرَ بْنَ كَعْبٍ فَجَعَلَ يُحَدِّثُهُ فَقَالَ لَهُ ابْنُ عَبَّاسٍ عُدْ لِحَدِيثِ كَذَا وَكَذَا فَعَادَ لَهُ ثُمَّ حَدَّثَهُ فَقَالَ لَهُ عُدْ لِحَدِيثِ كَذَا وَكَذَا فَعَادَ لَهُ فَقَالَ لَهُ مَا أَدْرِي أَعَرَفْتَ حَدِيثِي كُلَّهُ وَأَنْكَرْتَ هَذَا أَمْ أَنْكَرْتَ حَدِيثِي كُلَّهُ وَعَرَفْتَ هَذَا فَقَالَ لَهُ ابْنُ عَبَّاسٍ إِنَّا كُنَّا نُحَدِّثُ عَنْ رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذْ لَمْ يَكُنْ يُكْذَبُ عَلَيْهِ فَلَمَّا رَكِبَ النَّاسُ الصَّعْبَ وَالذَّلُولَ تَرَكْنَا الْحَدِيثَ عَنْهُ

16/5. Товусдан ривоят қилинади. Бушайр ибн Каъб Ибн Аббос розийаллоҳу анҳу ҳузурларига келиб, ҳадис айта бошладилар. Шунда Ибн Аббос у кишига: «Фалон ҳадисга қайт», дедилар. У киши унга қайтдилар. Сўнгра ҳадис айтдилар. Ва яна фалон ва фалон ҳадисга қайт, дедилар. Бас, у киши ўша ҳадисга қайтиб: «Айтган ҳадисларимнинг ҳаммасини тан олиб, буни инкор қилдингми ёки айтган ҳадисларимнинг барчасини инкор қилиб, буни тан олдингми, билолмай қолдим», деганларида, Ибн Аббос розийаллоҳу анҳу: «Биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ҳадис ривоят қилар эдик, чунки унга ёлғон киритилмас эди. Қачонки, одамлар тўғри ва нотўғри йўлларга юраверадиган бўлиб кетишганидан (яъни, яхши ва ёмон йўлнинг фарқи қолмаганидан) кейин у зотдан ҳадис айтишни тарк қилдик», дедилар.

17 - وَحَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنِ ابْنِ طَاوُسٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ إِنَّمَا كُنَّا نَحْفَظُ الْحَدِيثَ وَالْحَدِيثُ يُحْفَظُ عَنْ رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَمَّا إِذْ رَكِبْتُمْ كُلَّ صَعْبٍ وَذَلُولٍ فَهَيْهَاتَ

17/6. Товуснинг ўғиллари ундан қилган ривоятда Ибн Аббос розийаллоҳу анҳу: «Биз ҳадис ёдлар эдик. Ҳадис фақат Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ёдланар эди. Аммо сизлар тўғри ва нотўғри йўлларга юраверадиган бўлиб кетганингиздан кейин (ҳадисингизга ишониш) жуда қийин», дедилар.

18 - وَحَدَّثَنِي أَبُو أَيُّوبَ سُلَيْمَانُ بْنُ عُبَيْدِ الله الْغَيْلاَنِيُّ حَدَّثَنَا أَبُو عَامِرٍ يَعْنِي الْعَقَدِيَّ حَدَّثَنَا رَبَاحٌ عَنْ قَيْسِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ مُجَاهِدٍ قَالَ جَاءَ بُشَيْرٌ الْعَدَوِيُّ إِلَى ابْنِ عَبَّاسٍ فَجَعَلَ يُحَدِّثُ وَيَقُولُ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَجَعَلَ ابْنُ عَبَّاسٍ لاَ يَأْذَنُ لِحَدِيثِهِ وَلاَ يَنْظُرُ إِلَيْهِ فَقَالَ يَا ابْنَ عَبَّاسٍ مَالِي لاَ أَرَاكَ تَسْمَعُ لِحَدِيثِي أُحَدِّثُكَ عَنْ رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَلاَ تَسْمَعُ فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ إِنَّا كُنَّا مَرَّةً إِذَا سَمِعْنَا رَجُلاً يَقُولُ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ابْتَدَرَتْهُ أَبْصَارُنَا وَأَصْغَيْنَا إِلَيْهِ بِآذَانِنَا فَلَمَّا رَكِبَ النَّاسُ الصَّعْبَ وَالذَّلُولَ لَمْ نَأْخُذْ مِنَ النَّاسِ إِلاَّ مَا نَعْرِفُ

18/7. Мужоҳиддан ривоят қилинади. Бушайр ал-Адавий Ибн Аббос розийаллоҳу анҳу ҳузурларига келиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ундай деганлар, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар, деб гапира бошлади. Ибн Аббос унинг гапига қулоқ ҳам тутмадилар ва унга қараб ҳам қўймадилар. Шунда у: «Эй Ибн Аббос, нима бўлди, ҳадисимга қулоқ солмаяпсиз, сизга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ҳадис ривоят қилсам, эшитмаяпсиз, гапирсам, унга қулоқ тутаётганингизни кўрмаяпман», деганида, Ибн Аббос: «Биз илгари агар бирор кишидан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар, деган сўзни эшитсак, кўзларимиз (уни кўришга), қулоқларимиз эса эшитишга шошарди. Қачонки, кишилар тўғри ва нотўғри йўлларга юраверадиган бўлиб кетишганидан кейин одамлардан фақатгина билган нарсаларимизни олдик, холос», дедилар.

19 - حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ عَمْرٍو الضَّبِّيُّ حَدَّثَنَا نَافِعُ بْنُ عُمَرَ عَنِ ابْنِ أَبِي مُلَيْكَةَ قَالَ كَتَبْتُ إِلَى ابْنِ عَبَّاسٍ أَسْأَلُهُ أَنْ يَكْتُبَ لِي كِتَابًا وَيُخْفِي عَنِّي فَقَالَ وَلَدٌ نَاصِحٌ أَنَا أَخْتَارُ لَهُ الأمُورَ اخْتِيَارًا وَأُخْفِي عَنْهُ قَالَ فَدَعَا بِقَضَاءِ عَلِيٍّ فَجَعَلَ يَكْتُبُ مِنْهُ أَشْيَاءَ وَيَمُرُّ بِهِ الشَّيْءُ فَيَقُولُ وَالله مَا قَضَى بِهَذَا عَلِيٌّ إِلاَّ أَنْ يَكُونَ ضَلَّ

19/8. Ибн Абу Мулайкадан ривоят қилинади. «Ибн Аббос розийаллоҳу анҳуга бир (мактуб) ёзиб, мендан махфий бўлиб қолган нарсалар хусусида бир китоб ёзиб беришларини сўрадим. Шунда у зот: «Бу самимий бола, мен унга махфий бўлиб қолган нарсанинг хабарини бераман», дедилар. Али розийаллоҳу анҳунинг қилган ҳукмларини олиб келишни буюрдилар. Ва ундан баъзи нарсаларни ёзиб ва баъзи нарсани (ёзмасдан) ўтиб (ташлаб) кетдилар. «Аллоҳга қасамки, Али розийаллоҳу анҳу бу билан ҳукм қилмаганлар. Бундай ҳукмни фақат адашган киши қилади», деб айтдилар».

20 - حَدَّثَنَا عَمْرٌو النَّاقِدُ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ هِشَامِ بْنِ حُجَيْرٍ عَنْ طَاوُسٍ قَالَ أُتِيَ ابْنُ عَبَّاسٍ بِكِتَابٍ فِيهِ قَضَاءُ عَلِيٍّ رَضِي الله عَنْه فَمَحَاهُ إِلاَّ قَدْرَ وَأَشَارَ سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ بِذِرَاعِهِ

20/9. Товусдан ривоят қилинади. Ибн Аббос розийаллоҳу анҳуга Али розийаллоҳу анҳу ҳукмлари ёзилган китоб келтирилди. Ибн Аббос розийаллоҳу анҳу ундан бир миқдорини қолдириб, қолганини ўчирдилар. Суфён ибн Уяйна ўша миқдорни билаклари билан ишора қилиб кўрсатдилар.

21 - حَدَّثَنَا حَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الْحُلْوَانِيُّ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ آدَمَ حَدَّثَنَا ابْنُ إِدْرِيسَ عَنِ الأعْمَشِ عَنْ أَبِي إِسْحَقَ قَالَ لَمَّا أَحْدَثُوا تِلْكَ الأشْيَاءَ بَعْدَ عَلِيٍّ رَضِي الله عَنْه قَالَ رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِ عَلِيٍّ قَاتَلَهُمُ اللهُ أَيَّ عِلْمٍ أَفْسَدُوا


21/10. Абу Исҳоқдан ривоят қилинади. Али розийаллоҳу анҳудан кейин ана шу нарсаларда (рофиза ва шиа каби фирқалар) янгилик олиб келишганда, Али розийаллоҳу анҳунинг яқинларидан бири: «Аллоҳ илмни фасод қилганларни ҳалок этсин», деди.

22 - حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ خَشْرَمٍ أَخْبَرَنَا أَبُو بَكْرٍ يَعْنِي ابْنَ عَيَّاشٍ قَالَ سَمِعْتُ الْمُغِيرَةَ يَقُولُ لَمْ يَكُنْ يَصْدُقُ عَلَى عَلِيٍّ رَضِي الله عَنْه فِي الْحَدِيثِ عَنْهُ إِلاَّ مِنْ أَصْحَابِ عَبْدِ الله بْنِ مَسْعُودٍ

22/11. Муғийра: «Али розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадис тасдиқланмас эди. Фақатгина Абдуллоҳ ибн Масъуд шогирдлари орқали қилинган бўлсагина, тасдиқланар эди», дедилар.