|
بسم الله الرحمن الرحيم
كتاب
"مُخْتَارُ الأحَادِيثُ النَّبَوِيَّةُ وَالْحِكَمُ الْمُحَمَّدِيَّة"
(Сараланган набавий ҳадислар ва Муҳаммадийя ҳикматлар)
تأليف: السيد أحمد الهاشمي
Таржимон:
Анвар Аҳмад
حديث منتخبة من أصح كتب الحديث المعتبرة للبخاري ومسلم والترمذي والنسائي وابن ماجه وأبو داود والموطأ والجامع الصغير والجامع الكبير والترغيب والترهيب وغيرها
بسم الله الرحمن الرحيم
حرف الألف
* آتِي بَابَ الْجَنَّةِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَسْتَفْتِحُ، فَيَقُولُ الْخَازِنُ: مَنْ أَنْتَ؟ فَأَقُولُ: مُحَمَّدٌ. فَيَقُولُ: بِكَ أُمِرْتُ ألاَّ أَفْتَحَ لأَحَدٍ قَبْلَكَ. (رَوَاهُ أحمد عن أنس)
1) Қиёмат куни жаннат эшиги олдига келиб уни очишларини талаб қиламан. Дарвозабон: «Сен кимсан?» дейди. «Муҳаммадман», дейман. У: «Сендан олдин бирор кишига очмасликка буюрилганман», дейди.
Имом Аҳмаднинг Анас (р.а.)дан қилган ривояти.
* ائْتِ الْمَعْرُوف، وَاجْتَنِبِ الْمُنْكَرَ. وَانْظُرْ مَا يُعْجِبُ أُذُنكَ أَنْ يَقُولَ لَكَ الْقَوْمُ إِذَا قُمْتَ مِنْ عِنْدِهِمْ فَأْتِهِ وَانْظُرِ الَّذِى تَكْرَهُ أَنْ يَقُولَ لَكَ الْقَوْمُ إِذَا قُمْتَ مِنْ عِنْدِهِمْ فَاجْتَنِبْهُ. (ورواه عبد الصمد بن عبد الوارث ، عن حبان بن عاصم)
2) Яхшиликларни бажар, ёмон ишлардан сақлан. Бирор ишни қилганингда қавм у ишингдан мамнун эканлиги қулоғингга чалинса, уни бажаравер. Лекин қавм кариҳ кўришини билсанг, ундан сақлан.
Абдуссомад ибн Абдулворис Ҳиббон ибн Осимдан қилган ривояти.
* آفَةُ الْعِلْمِ النِّسْيَانُ وَإِضَاعَتُهُ أَنْ تُحَدِّثَ بِهِ غَيْرَ أَهْلِهِ. (رواه ابن أبِي شيبة)
3) Илмнинг офати унутишликдир. Ўша илмини ноаҳл кимсага сўзлаши илмни зоя қилишликдир.
Ибн Абу Шайба ривоятлари.
* آفَةُ الدِّينِ ثَلاَثَةُ: فَقِيهٌ فَاجِرٌ، وَإِمَامٌ جَائِرٌ، وَمُجْتَهِدٌ جَاهِلٌ. (رواه الديلمي عن ابن عباس)
4) Диннинг офати учтадир. Гуноҳларни қилаверувчи фақиҳ, золим имом ва жоҳил мужтаҳид.
Дайламий Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* آيَةُ الْمُنَافِقِ ثَلاَثٌ إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ، وَإِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ. (رواه الشيخان عن أبِي هريرة)
5) Мунофиқнинг аломати учта: агар гапирса, ёлғон сўзлайди; агар ваъда берса, хилоф қилади; агар омонат берилса, хиёнат қилади.
Имом Бухорий ва Муслимнинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* آيَةُ الْعِزّ (وَقُلِ الْحَمْدُ للهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكَنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا). (رواه الإمام أحمد)
6) «Ҳамду сано бола-чақа қилмаган, подшоҳлик-илоҳликда шериги йўқ, хор-зорликдан (қутқаргувчи) дўсти-ёрдамчиси бўлмаган (яъни, ҳеч кимга хор-муҳтож бўлмайдиган) Зот – Аллоҳ учундир, деб айтинг ва У Зотни мудом улуғланг!» деб айтилган сўз азиз оятдир.
Имом Аҳмад ривоятлари.
* ابْتَغُوا الرِّفْعَةَ عِنْدَ اللهِ: تَحْلُمُ عَمَّنْ جَهِلَ عَلَيْكَ، وَتُعْطِي مَنْ حَرَمَكَ. (رواه عدىٌّ عن ابن عمر)
7) Юқори даражани Аллоҳ ҳузуридан талаб қилинглар. Бўлмаса, сиздан бехабар кишилардан умид қилиб, сиздан маҳрум қиладиганларга бериб қўясиз.
Адийнинг Ибн Умар (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَبْغَضُ الْعِبَادِ إلَى اللهِ مَنْ كَانَ ثَوْبَاهُ خَيْرًا مِنْ عَمَلِهِ: أَنْ تَكُونَ ثِيَابُهُ ثِيَابَ الأنْبِيَاءِ، وَعَمَلُهُ عَمَلَ الْجَبَّارِينَ. (رواه الديلمى عن عائشة)
8) Аллоҳ таолонинг бандаларга энг ғазаблиси либоси амалидан яхши бўлганларидир. Яъни, либоси пайғамбарлар либоси, амали эса жабр қилувчи золимлар амали кабидир.
Имом Дайламийнинг Оиша розийаллоҳу анҳодан қилган ривояти.
* أَبْلِغُوا حَاجَةَ مَنْ لا يَسْتَطِيعُ إِبْلاَغَ حَاجَتِهِ، فَمَنْ أَبْلَغَ سُلْطَانًا حَاجَةَ مَنْ لاَ يَسْتَطِيعُ إبْلاَغَهَا ثَبَّتَ اللهُ تَعَالَى قَدَمَيْهِ عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الطبرانِي عن أبِي الدرداء)
9) Ҳожатини амалга оширишга қодир бўлмаган кишиларнинг ҳожатини амалга оширишинглар. Кимки етказишга қодир бўлмаган кишиларнинг ҳожатини бошлиққа етказса, Аллоҳ таоло қиёмат куни сирот кўпригида уни собитқадам қилади.
Табаронийнинг Абу Дардо (р.а.)дан қилган ривояти.
* ابنَ آدَمَ: أَطِعْ رَبَّكَ تُسَمَّى عَاقِلاً، وَلاَ تَعْصِهِ فَتُسَمَّي جَاهِلاً. (رواه أبو نعيم عن أبِى هريرة)
10) (Эй) одам боласи, Раббингга итоат қил, оқил, деб номланасан. Унга осийлик қилма. Бордию осийлик қиладиган бўлсанг, жоҳил, деб номланасан.
Абу Нуъаймнинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَبْغَضُ الْحلاَلِ إِلَى اللهِ الطَّلاَقُ. (رواه أبو داود في سننه)
11) Ўзи ҳалол бўлиб, Аллоҳнинг энг ғазабини келтирадиган нарса талоқдир.
Абу Довуд ривояти.
* أَتَانِي جِبْرِيلُ، فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ عِشْ ما شِئْتَ فَإنَّكَ مَيِّتٌ، وَأَحْبِبْ ما شِئْتَ فَإِنَّكَ مُفَارِقُهُ، وَاعْمَلْ ما شِئْتَ فَإِنَّكَ مَجْزِىٌّ بِهِ، وَاعْلَمْ أَنَّ شَرَفَ الْمُؤْمِنِ قِيَامُهُ بِاللَّيْلِ، وَعِزَّهُ اسْتِغْنَاؤُهُ عَنِ النَّاسِ. (رواه البيهقى عن جابر)
12) Ҳузуримга Жаброил алайҳиссалом келиб: «Эй Муҳаммад, хоҳлаганингизча яшанг, чунки барибир сиз бир куни вафот этасиз. Хоҳлаган кишингизни яхши кўринг, барибир сиз бир куни ундан ажраласиз. Хоҳлаган нарсангизга амал қилинг, барибир ўша қилган амалингизга мукофот (ёки жазо) оласиз. Билингки, мўминнинг шарафи кечасини (баъзисини ибодат ила) бедор қилишидадир. Азизлиги эса одамлардан (ҳеч нарса сўрамасдан) беҳожат бўлишидадир», дедилар.
Байҳақийнинг Жобир (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَتَانِى آتٍ مِنْ رَبِّى فَأَخْبَرَنِي: أَنَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْ أُمَّتِى لاَ يُشْرِكُ بِاللهِ شَيْئًا دَخَلَ الْجَنَّةَ، قَالَ: فَقُلْتُ وَإِنْ زَنَى وَإِنْ سَرَقَ، قَالَ: وَإِنْ زَنَى وَإِنْ سَرَقَ. (رواه مسلم والترمذي والنسائى)
13) Раббим томонидан бир келувчи келиб умматимдан кимки Аллоҳга бирор нарсани шерик қилмай вафот этса, жаннатга киришининг хабарини берди. Мен: «Агар зино қилиб, ўғирлик содир этса ҳам-а?» десам, у: «Ҳа, агар зино қилиб, ўғирлик содир этса ҳам», деди.
Имом Муслим, Термизий ва Насаий ривоятлари.
Изоҳ: Бу ҳадисдан Аллоҳга ширк келтирмасдан зино ва ўғирлик қилса бўлаверар эканда деган хулосага келмаслик даркор. Бу ерда Аллоҳга ширк келтирмаслик нақадар муҳим экани билиш учун шундай келтирилган.
* أَتَانِي آتٍ مِنْ عِنْدِ رَبِّي عَزَّ وَجَلَّ فَقَالَ: مَنْ صَلَّي عَلَيْكَ مِنْ أُمَّتِكَ صَلاَةً كَتَبَ اللهُ لَهُ بِهَا عَشْرَ حَسَنَاتٍ، وَمَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَيِّئَاتٍ وَرَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ، وَرَدَّ عَلَيْهِ مِثْلَهَا. (رواه أحمد عن أبي طلحة)
14) Раббим азза ва жалла ҳузуридан бир келувчи келиб: «Умматингиздан қайси бир киши сизга бир салавот айтса, Аллоҳ таоло унга ўнта яхшилик ёзиб, ўнта ёмонликни ўчириб, даражасини ўн баробар кўтариб, яна унинг мисл (миқдор)ича қўшиб беради», деди.
Имом Аҳмаднинг Абу Талҳа (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَتُحِبُّ أَنْ يَلِينَ قَلْبُكَ، وَتُدْرِكَ حَاجَتَكَ: ارْحَم الْيَتِيمَ، وَامْسَحْ رَأْسَهُ وَاَطْعِمْهُ مِنْ طَعَامِكَ: يَلِنْ قَلْبُكَ وَتُدْرِكْ حَاجَتَكَ. (رواه الطبرانِي عن أبِي الدرداء)
15) Қалбинг мулойим бўлиб, ҳожатинг бароридан келишини яхши кўрасанми? Унда етимларга раҳм қилиб, бошини силаб, уларга ўз таомингдан едир. Шунда қалбинг юмшаб, ҳожатинг бароридан келади.
Табаронийнинг Абу Дардо (р.а.)дан қилган ривояти.
* اتَّقِ اللهَ حَيْثُمَا كُنْتَ، وَأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ تَمْحُهَا، وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ. (رواه الطبرانِي عن أبِي ذرٍّ)
16) Қаерда бўлсанг ҳам, Аллоҳга тақво қил. Ёмон амалингга яхшисини эргаштир. Шунда яхшиси ёмонини ўчириб юборади. Одамлар билан яхши хулқ ила муомалада бўл.
Табаронийнинг Абу Зарр (р.а.)дан қилган ривояти.
* اتَّقِ اللهَ: وَلاَ تَحْقِرَنَّ مِنَ الْمَعْرُوفِ شَيْئًا، وَلَوْ أَنْ تُفْرِغَ مِنْ دَلْوِكَ فِي إِنَاءِ الْمُسْتَسْقِي وَأَنْ تَلْقَى أَخَاكَ وَوَجْهُكَ إِلَيْهِ مُنْبَسِطٌ وَإِيَّاكَ وَإسْبَالَ الإِزَارِ فَإنَّ إسْبَالَ الإزَارِ مِنَ الْمَخِيلَةِ وَلاَ يُحِبُّهَا اللهُ، وَإِنِ امْرُؤٌ شَتَمَكَ وَعَيَّرَكَ بأَمْرِ لَيْسَ فِيكَ فَلاَ تُعَيِّرْهُ بِأَمْرٍ هُوَ فِيهِ، وَدَعْهُ يَكُونُ وَبَالُهُ عَلَيْهِ وأجْرُهُ لَكَ وَلاَ تَسُبَّنَ أَحَدًا. (رواه الطيالسي عن جابر بن سُليم)
17) Аллоҳга тақво қил. Яхшиликлардан бирортасини паст санама. Сув талаб қилиб келган кишига челагингдаги сувингни қуйиб беришинг ҳамда биродарингга йўлиққанингда очиқ чеҳра билан кўришишинг ҳам яхшиликдир. Лекин иштонингни узайтириб юришдан сақлан. Чунки иштонни узайтириб юриш такаббурликдир. Аллоҳ такаббурликни яхши кўрмайди. Агар бирор киши сенда йўқ бирор нарса билан сўкиб айбласа, сен унда бор нарса билан ҳам айбламагин. Шундайлигича қолдир. Шунда гуноҳ ўзига, ажри сенга бўлади. Сен асло бирор кишини сўкмагин.
Тайолисийнинг Жобир ибн Сулайм (р.а.)дан қилган ривояти.
* اتَّقُوا اللهَ وَاعْدِلُوا بَينَ أَوْلاَدِكُمْ (رَوَاهُ النعمان)
18) Аллоҳга тақво қил ва фарзандларинг орасида адолатли бўл.
Нўъмон ривояти.
* اتَّقُوا فِرَاسَةَ الْمُؤْمِنِ، فَإِنَّهُ يَنْظُرُ بِنُورِ اللهِ. (رواه الترمذى)
19) Мўминнинг ботиний кўзи билан қарашидан қўрқинглар, чунки у Аллоҳнинг нури ила қарайди.
Имом Термизий ривояти.
Изоҳ:
أَيْ يُبْصِرُ بِعَيْنِ قَلْبِهِ الْمَشْرِقِ بِنُورِ اللَّهِ تَعَالَى . وَأَصْلُ الْفِرَاسَةِ : أَنَّ بَصَرَ الرُّوحِ مُتَّصِلٌ بِبَصَرِ الْعَقْلِ فِي عَيْنَيْ الْإِنْسَانِ فَالْعَيْنُ جَارِحَةٌ وَالْبَصَرُ مِنْ الرُّوحِ ، وَإِدْرَاكُ الْأَشْيَاءِ مِنْ بَيْنِهِمَا ، فَإِذَا تَفَرَّغَ الْعَقْلُ وَالرُّوحُ مِنْ أَشْغَالِ النَّفْسِ أَبْصَرَ الرُّوحُ وَأَدْرَكَ الْعَقْلُ مَا أَبْصَرَ الرُّوحُ ، وَإِنَّمَا عَجَزَ الْعَامَّةُ عَنْ هَذَا لِشُغْلِ أَرْوَاحِهِمْ بِالنُّفُوسِ وَاشْتِبَاكِ الشَّهَوَاتِ بِهَا فَشُغِلَ بَصَرُ الرُّوحِ عَنْ دَرْكِ الْأَشْيَاءِ الْبَاطِنَةِ وَمَنْ أَكَبَّ عَلَى شَهَوَاتِهِ وَتَشَاغَلَ عَنْ الْعُبُودِيَّةِ حَتَّى خَلَّطَ عَلَى نَفْسِهِ الْأُمُورَ وَتَرَاكَمَتْ عَلَيْهِ الظُّلُمَاتُ ، كَيْفَ يُبْصِرُ شَيْئًا غَابَ عَنْهُ
* اتَّقِ دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهَا لَيْسَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ اللهِ حِجَابٌ. (رواه الترمذى)
20) Мазлумнинг дуосидан қўрқинглар. Чунки у билан Аллоҳ ўртасида тўсиқ-парда бўлмайди.
Имом Термизий ривояти.
* اتَّقِ الْمَحَارِمَ تَكُنْ أَعْبَدَ النَّاسِ، وَارْضَ بِمَا قَسَمَ اللهُ لَكَ تَكُنْ أَغْنَى النَّاسِ. وَأَحْسِنْ إِلَى جَارِكَ تَكُنْ مُؤْمِنًا. وَأَحِبَّ لِلنَّاسِ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ تَكُنْ مُسْلِمًا، وَلاَ تُكْثِرِ الضَّحِكَ فَإِنَّ كَثْرَةَ الضَّحِكِ تُمِيتُ الْقَلْبَ. (رواه الإمام أحمد عن أبِى هريرة)
21) Ҳаромдан тақво қил, одамларнинг энг обиди бўласан. Аллоҳ сенга тақсимлаб қўйган ризқдан рози бўл, одамларнинг энг бадавлати бўласан. Қўшнингга яхшилик қил, мўмин бўласан. Ўз нафсингга яхши кўрган нарсангни одамлар учун ҳам яхши кўр, мусулмон бўласан. Кулгини кўпайтирма, чунки кўп кулги қалбни ўлдиради.
Имом Аҳмаднинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* اتَّقُوا اللهَ: وَصَلُّوا خَمْسَكُمْ، وَصُومُوا شَهْرَكُمْ، وَأَدُّوا زَكَاةَ أَمْوَالِكُمْ، طَيِّبَةً بِهَا أَنْفُسُكُمْ وَأَطِيعُوا ذَا أَمْرِكُمْ تَدْخُلُوا جَنَّةَ رَبِّكُمْ. (رواه الْحاكم عن أبِي أمامة)
22) Аллоҳга тақво қилинг, беш вақт намозларингизни ўқинг, (рамазон) ойидаги рўзани тутинг, молларингиз закотини нафсингиз шод бўлган ҳолда беринг, бошлиқларингиз буйруғига итоат қилинг, шунда Раббиларингиз жаннатига кирасизлар.
Имом Ҳокимнинг Абу Умома (р.а.)дан қилган ривояти.
* اتَّقُوا دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهَا تُحْمَلُ عَلَى الْغَمَامِ يَقُولُ اللهُ: وَعِزَّتِي وَجَلاَلِي لأَنْصُرَنَّكَ، وَلَوْ بَعْدَ حِينٍ. (رواه الطبرانِي عن خزيْمة بن ثابت)
23) Мазлумнинг дуосидан қўрқинглар, чунки у булутларга кўтарилади. Аллоҳ таоло: «Азизлигим ва улуғлигим ҳаққи, кейинроқ бўлса ҳам (мазлумга) ёрдам бераман», дейди.
Табаронийнинг Ҳузайма ибн Собит (р.а.)дан қилган ривояти.
* اتَّقُوا الظُّلْمَ، فَإِنَّ الظُّلْمَ ظُلُمَاتٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. وَاتَّقُوا الشُّحَّ فَإِنَّ الشُّحَّ أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ، وَحَمَلَهُمْ عَلَى أَنْ سَفَكُوا دِمَاءَهُمْ وَاسْتَحَلُّوا مَحَارِمَهُمْ. (رواه مسلم)
24) Зулм қилишдан қўрқинглар, чунки зулм қиёмат кунида зулумот бўлади. Бахилликдан қўрқинглар, чунки бахиллик сизлардан олдингиларни ҳалок қилиб, қонларни тўкиб, ҳаром нарсаларни ҳалол қилишга етаклаган.
Имом Муслим ривояти.
* التَّحَدُّثُ بِنِعْمَةِ اللهِ شُكْرٌ، وَتَرْكُهَا كُفْرٌ. وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ الْقَلِيلَ لاَ يَشْكُرِ الْكَثِيرَ، وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ النَّاسَ لاَ يَشْكُرِ اللهَ. وَالْجَمَاعَةُ رَحْمَةٌ وَالْفُرْقَةُ عَذَابٌ. (رواه البيهقى)
25) Аллоҳнинг неъматларини гапириш шукр қилиш, уни тарк қилиш куфрони неъматдир. Ким оз нарсага шукр қилмаса, кўпига ҳам шукр қилмайди. Ким одамларга шукр қилмаса, Аллоҳга ҳам шукр қилмайди. Жамоат (кўпчилик) раҳматдир. Фирқалик, (алоҳидалик) азобдир.
Имом Байҳақий ривояти.
* التَّأَنِّى مِنَ اللهِ وَالْعَجَلَةُ مِنَ الشَّيْطَان. (رواه البيهقي عن أنس)
26) Босиқлик Аллоҳдан, шошқалоқлик эса шайтондандир.
Байҳақийнинг Анас (р.а.)дан қилган ривояти.
* اثْنَانِ لاَ يَنْظُرُ اللهُ إلَيْهِمَا يَوْمَ القِيَامَةِ: قَاطِعُ الرَّحْمِ وَجَارُ السُّوْءِ. (رَوَاهُ الدَّيْلَمِيُّ عَنْ أنس)
27) Аллоҳ таоло икки тоифа киши, қариндошлик алоқаларини узувчи ва ёмон қўшнига қиёмат куни қарамайди.
Дайламийнинг Анас (р.а.)дан қилган ривояти.
* اثْنَانِ يَكْرَهُهُمَا ابْنُ آدَمَ: يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَالْمَوْتُ خَيْرٌ لَهُ مِنَ الْفِتْنَةِ، وَيَكْرَهُ قِلَّةَ الْمَالِ، وَقِلَّةُ الْمَالِ أَقَلُّ لِلْحِسَابِ. (رواه أحمد عن محمود بن لبيد)
28) Икки нарсани одам боласи ёмон кўради. Ўлимни ёмон кўради, ваҳоланки ўлим у учун фитнадан яхшироқдир. Мол-дунёси оз бўлишини ёмон кўради, ваҳоланки мол-дунёси оз бўлиши (қиёматдаги) ҳисоб учун енгилдир.
Имом Аҳмаднинг Маҳмуд ибн Лабид (р.а.)дан қилган ривояти.
* اثْنَانِ يُعَجِّلُهُمَا اللهُ فِي الدُّنْيَا: البغْىُ وعُقوقُ الوَالِدَيْنِ. (رواه الطبراني عن ابن أبي بكرة)
29) Аллоҳ таоло бу дунёнинг ўзидаёқ икки тоифа кишининг уқубатини тезлатади: шафқатсиз ва ота-онага оқ бўлганнинг.
Табаронийнинг Ибн Абу Бакра (р.а.)дан қилган ривояти.
* اجْتَنِبُوا الْكِبْرَ، فَإِنَّ الْعَبْدَ لا يزالُ يَتَكَبَّرُ حَتى يقولَ اللهُ تعالى لِمَلاَئِكَتِهِ: (اكتُبُوا عَبْدِي هَذَا فِي الْجَبَّارِينَ). (رواه ابن عدي عن أبي أمامة)
30) Кибрдан четланинглар, чунки банда такаббурликда бардавом бўлса, Аллоҳ таоло фаришталарига: «Бандамни гердайиб юрувчилар сирасидан қилиб ёзинглар», деб айтади.
Ибн Адийнинг Абу Умома (р.а.)дан қилган ривояти.
* اجْعَلُوا مِنْ صَلاَتِكُمْ فِي بُيُوتِكُمْ، وَلاَ تَتَّخِذُوهَا قُبُورًا. (رواه البخارى)
31) Уйларингиз учун ҳам намозларингиздан (насиба) қолдиринглар. Уйларингизни қабр қилиб олманглар.
Имом Бухорий ривояти.
* اجْتَنِبُوا السَّبْعَ الْمُوبِقَات: الشِّرْكَ بِاللهِ، وَالسِّحْرَ، وَقَتْلَ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ، وَأَكْلَ الرِّبَا، وَأَكْلَ مَالِ الْيَتِيمِ، وَالتَّوَلِّي يَوْمَ الزَّحْفِ، وَقَذْفَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلاَتِ الْمُؤْمِنَاتِ. (رواه الشيخان)
32) Ҳалокатга элтувчи етти нарсадан четланинглар:
1. Аллоҳга ширк келтириш, яъни шериги бор дейиш;
2. Сеҳргарлик;
3. Аллоҳ ўлдирилишини ҳаром қилган жонни ўлдириш лекин ҳақ билан (яъни, ҳад ва қасосларда) ундай эмас;
4. Судхўрлик ортидан кун кўриш;
5. Етимлар молини ейиш;
6. Уруш кунида орқага чекиниш;
7. Иффатли, ҳеч нарсадан хабари йўқ, иймонли аёлларни (фоҳишаликда) айблаш.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* أَحَبُّ الأعمالِ إلَى اللهِ أدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ. (رواه الشيخان عن عائشة)
33) Аллоҳ таолога амалларнинг энг яхшиси (шу яхши амал) оз бўлса ҳам, (унда) бардавом бўлинганидир.
Имом Бухорий ва Муслимнинг Оиша розийаллоҳу анҳодан қилган ривоятлари.
* أَحَبُّ الأعْمَالِ إِلَى اللهِ أَنْ تَمُوتَ وَلِسَانُكَ رَطْبٌ مِنْ ذِكْرِ اللهِ. (رواه البيهقى عن معاذ)
34) Аллоҳ таолога амалларнинг энг яхшиси Аллоҳ зикридан тилинг нам бўлиб вафот этишингдир.
Имом Байҳақийнинг Муоз (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَحَبُّ الصَّلاَةِ إِلَى اللهِ تَعَالَى صَلاَةُ دَاوُدَ، وَأَحَبُّ الصِّيَامِ إِلَى اللهِ صِيَامُ دَاوُدَ، وَكَانَ يَنَامُ نِصْفَ الَّيْلِ، وَيَقُومُ ثُلُثَهُ، وَيَنَامُ سُدُسَهُ وَيَصُومُ يَومًا، وَيُفْطِرُ يَوْمًا. (رواه مسلم)
35) Аллоҳ таолога намозларнинг энг яхшиси Довуд алайҳиссаломнинг намозларидир. Аллоҳ таолога рўзаларнинг энг яхшиси Довуд алайҳиссаломнинг рўзаларидир. У зот кечанинг ярмида ухлаб, учдан бири қолганида турардилар, олтидан бири қолганида яна ухлардилар. Рўза хусусида эса бир кун рўза тутиб, бир кун оғизлари очиқ бўларди.
Имом Муслим ривояти.
* أحَبُّ الْكَلاَمِ إلَى اللهِ أَنْ يَقُولَ الْعَبْدُ (سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ). (رواه الترمذي عن أبي ذرّ)
36) Аллоҳ таолога каломларнинг энг яхшиси банданинг «Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи», яъни Аллоҳни ҳамд айтиш билан поклайман, деб айтмоғидир.
Имом Термизийнинг Абу Зарр (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَحِبَّ لِلنَّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفْسِكَ. (رواه البخارى)
37) Ўзингга яхши кўрган нарсангни (бошқа) одамлар учун ҳам яхши кўр.
Имом Бухорий ривояти.
* احْفَظْ وُدَّ أَبِيكَ لاَ تَقْطَعْهُ فَيُطْفِىءُ اللهُ نُورَكَ. (رواه البخارى)
38) Отангнинг (дўстлари билан бўладиган) алоқасини давом эттир, алоқани (ўлганидан кейин) узиб қўйма. Агар шундай қиладиган бўлсанг, Аллоҳ нурингни ўчириб қўяди.
Имом Бухорий ривояти.
* أَحَبُّ الْكَلاَمِ إِلَى اللهِ تَعَالَى أَرْبَعٌ: سُبْحَانَ اللهِ، وَالْحَمْدُ للهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَاللهُ أَكْبَرُ، لاَ يَضُرُّكَ بِأَيِّهِنَّ بَدَأْتَ. (رواه أَحمد عن سمرة بن جندب)
39) Аллоҳ таолога маҳбуб калом тўрттадир: «Субҳаналлоҳи» (Аллоҳни поклаб ёд этаман), «Алҳамдулиллаҳ (Аллоҳга мақтовлар бўлсин)», «Ла илаҳа иллаллоҳ (Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ)», «Аллоҳу акбар (Аллоҳ улуғ)». Буларнинг қайси биридан бошласанг ҳам, зарари йўқ.
Имом Аҳмаднинг Самура ибн Жундуб (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَحَبُّ بُيُوتِكُمْ إِلَى اللهِ بَيْتٌ فِيهِ يَتِيم مُكْرَمٌ. ( رواه البيهقى عن عمر)
40) Аллоҳ таолога хонадонларнинг энг яхшиси етим ҳурмат қилинадиган хонадондир.
Байҳақийнинг Умар (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَحَبَّ اللهُ تَعَالَى عَبْدًا، سَمْحًا إِذَا بَاعَ، سَمْحًا إِذا اشْتَرَى، وَسَمْحًا إِذا قَضَى وَسَمْحًا إِذا اقْتَضَى. (رواه البيهقي عن أبي هريرة)
41) Бир банда, агар у бирор нарсани сотишда, ё сотиб олишда, ё қарз беришда, ё қарз талаб қилишда мулойимлик қилса Аллоҳ таоло ўша бандани яхши кўради.
Байҳақийнинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَحَبُّكُمْ إِلَى الله أَقلكُمْ طُعْمًا، وَأَخَفُّكُمْ بَدَنًا. (رواه الديلمى عن ابن عباس)
42) Аллоҳга маҳбубларингиз овқатни кам еб, бадани енгил (ориқ) бўлганларингиздир.
Дайламийнинг Ибн Аббос (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَحبُّوا العَرَبَ لِثَلاَثٍ: لأَنِّى عَرَبِيٌّ وَالْقُرْآنَ عَرَبِىٌّ. وَكلامَ أَهْلِ الْجَنَّةِ فِى الْجَنَّةِ عَرَبِىٌّ. (رواه الطبرانِي وغيره)
43) Арабларни уч нарса учун яхши кўринглар. Биринчиси – чунки мен арабман. Иккинчиси – Қуръон араб тилида. Учинчиси – жаннатда у ер аҳлининг тили арабчадир.
Тобароний ва бошқалар ривояти.
* احْتَرِسُوا مِنَ النَّاسِ بِسُوءِ الظَّنِّ. (رواه أحمد والبيهقي)
44) Одамлар ҳақида ёмон гумон қилишдан сақланинглар.
Имом Аҳмад ва Байҳақийлар ривояти.
* أَحْبِبْ حَبِيبَكَ هَوْنًا مَّا، عَسَى أَنْ يَكُونَ بَغِيضَكَ يَوْمًا مَّا، وَأَبْغِضْ بَغِيضَكَ هَوْنًا مَّا، عَسَى أَنْ يَكُونَ حَبِيبَكَ يَوْمًا مَّا. (رواه الترمذى)
45) Дўстингни ўртача яхши кўргин. Бир кун келиб душманга айланиб қолиши мумкин. Душманингни ҳам ўртача ёмон кўр. Бир кун келиб дўстга айланиб қолиши мумкин.
Имом Термизий ривояти.
* أَخْشَى ما خَشِيْتُ عَلى أُمَّتِى: كِبَرُ الْبَطْنِ، وَمُدَاوَمَةُ النَّوْمِ، والْكَسَلُ وَضَعْفُ الْيَقِينِ. (رواه الدارقُطْني عن جابر)
46) Умматим устида қўрқадиган нарсамнинг энг қўрқинчлиси қорни катталашиб, уйқуда бардавом бўлиб, дангаса бўлиб, кейин иймони заифлашиб қолишидир.
Дороқутнийнинг Жобир (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَدِّ مَا افْتَرَضَ اللهُ عَلَيْكَ تَكُنْ مِنْ أَعْبَدِ النَّاسِ، وَاجْتَنِبْ مَا حَرَّمَ اللهُ عَلَيْكَ تَكُون أَوْرَعَ النَّاسِ. وَارْضَ بِمَا قَسَمَ اللهُ لَكَ تَكُنْ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ. (رواه ابن عدى عن ابن مسعود)
47) Аллоҳ сенга фарз қилган нарсаларни адо этгин, инсонларнинг энг ибодатлиси бўласан. Аллоҳ ҳаром қилган нарсалардан ўзингни четда тут, инсонларнинг энг тақволиси бўласан. Аллоҳ тақсимлаб қўйган ризққа рози бўл, инсонларнинг энг бадавлати бўласан.
Ибн Адийнинг Ибн Масъуддан қилган ривояти.
* أَدِّبُوا أوْلاَدَكُمْ عَلى ثَلاَثِ خِصَالٍ: حُبِّ نَبِيِّكُمْ، وَحُبِّ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ. فَإِنَّ حَمَلَةَ الْقُرْآنِ فِى ظِلَّ اللهِ، يَوْمَ لا ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ مَعَ أَنْبِيَائِهِ وَأَصْفِيَائِهِ. (رواه الديلمى عن علىّ)
48) Фарзандларингизни уч хислатга чорлаб одоб беринглар: пайғамбарларингизни яхши кўриш, у зот хонадон аҳлларини яхши кўриш ва Қуръон қироат қилиш. Чунки Қуръон ҳомиллари (яъни, ёд олиб доим ўқиб юрганлар) соя йўқ кунда Аллоҳнинг сояси остида пайғамбар ва соф кишилар билан бирга бўлишади.
Дайламийнинг Али (р.а.)дан қилган ривояти.
* ادْعُوا اللهَ وَأَنْتُمْ مُوقِنُونَ بِالإِجَابَةِ. وَاعْلَمُوا أَنَّ اللهَ لاَ يَسْتَجِيبُ دُعَاءَ مِنْ قَلْبٍ غَافِلٍ لاَهٍ. (رواه الترمذي عن أبي هريرة)
49) Ижобат қилинишига ишонган ҳолда Аллоҳга дуо қилинглар. Билингки, Аллоҳ таоло қалби ғофил, бепарво кишиларнинг дуосини қабул этмайди.
Имом Термизийнинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا آتَاكَ اللهُ مَالاً فَلْيُرَ أَثَرُ نِعْمَةِ اللهِ عَلَيْكَ وَكَرَامَتِه. (رواه الحاكم عن والد أبي الأحوص)
50) Агар Аллоҳ таоло сенга мол ато этса, Аллоҳнинг сенга берган неъмати ва каромати устингда кўринсин.
Имом Ҳокимнинг Абулаҳваснинг оталаридан қилган ривояти.
* إِذَا أَتَيْتُمُ الصَّلاَةَ فَعَلَيْكُمْ بِالسَّكِينَةِ. فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا. (رواه الشيخان)
51) Агар намозга ташриф буюрсангиз, ўзингизга хотиржамликни лозим топинг. Ундан топган ракатини ўқиб, қолдирганингизни охирига етказиб мукаммал қилинг.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِذَا أَحَبَّ اللهُ عَبْدًا ابْتَلاَهُ لِيَسْمَعَ تَضَرَّعَهُ. (رواه البيهقى عن أبى هريرة)
52) Агар Аллоҳ таоло бир бандани яхши кўрса, тазарру қилишини эшитиш учун унга бало юборади.
Имом Байҳақийнинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* إذَا أحْسَنَ الرَّجُلُ الصَّلاَةَ فَأتَمَّ رُكُوعَهَا وَسُجُودَهَا قَالَتِ الصَّلاَةُ حَفِظَكَ اللهُ كَمَا حَفِظْتَنِي، فَتُرْفَعُ وَإذَا أسَاءَ الصَّلاَةَ فَلَمْ يُتِمَّ رُكُوعَهَا وَسُجُودَهَا قَالَتِ الصَّلاَةُ ضَيَّعَكَ اللهُ كَمَا ضَيَّعْتَنِي، فَتُلَفُّ كَمَا يُلَفُّ الثَّوبُ الْخلقُ فَيُضْرَبُ بِهَا وَجْهُهُ. (رَوَاهُ الطَّيَالِسِي عن عبادة بن الصامت)
53) Агар киши намозини чиройли суратда адо этса, рукуъ ва саждани мукаммал бажарса, намоз: «Мени сақлаганингдек, Аллоҳ ҳам сени сақласин», дейди ва бу айтган сўзи кўтарилади. Агар киши намозини ёмон суратда адо этса, рукуъ ва саждани ёмон суратда адо этса, рукуъ ва саждани мукаммал бажармаса, намоз: «Мени зое қилганингдек, Аллоҳ ҳам сени зое қилсин», дейди.
Имом Тайолисийнинг Убода ибн Сомит (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أَذَّنَ الْمُؤَذِّنُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ حَرُمَ الْعَمَلُ. ( رواه الديملى)
54) Жума куни муаззин азон айтса, ишлаш ҳаромдир.
Дайламий ривояти.
* إِذَا أَتَيْتَ مَضْجَعَكَ فَتَوَضَّأْ وَضُوءَكَ لِلصَّلاَةِ، ثُمَّ اضْطَجِعْ عَلَى شِقِّكَ الأَيْمَنِ ثُمَّ قُلْ: اللَّهُمَّ أَسْلَمْتُ وَجْهى إِلَيْكَ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِي إِلَيْكَ، وَأَلْجَأْتُ ظَهْرِي إِلَيْكَ، رَغْبَةً إِلَيْكَ، لاَ مَلْجَأَ وَلاَ مَنْجَى مِنْكَ إِلاَّ إِلَيْكَ، اللهُمَّ آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذِي أَنْزَلْتَ، وَبِنَبِيِّكَ الَّذِي أَرْسَلْتَ. (رواه البخارى ومسلم)
55) Агар ётар жойингга келсанг, намозга таҳорат олганинг каби таҳорат қилиб, ўнг томонингга ёнбошлаб «Аллоҳумма асламту важҳий илайка ва фаввазту амрий илайка ва алжаъту заҳрий илайка рағбатан илайка ла малжаа вала манжа минка илла илайка, оманту бикитобикаллазий анзалта ва набиййикаллазий арсалта», деб айт.
Маъноси: «Аллоҳим, юзимни Сенга таслим этдим. Ишимни Сенга топширдим. Сенинг неъматингга рағбат қилиб, ғазабингдан қўрқиб, Сенга суяндим. Сендан бошқа қочадиганим ҳам, нажот топадиганим ҳам йўқ. Нозил қилган китобларингга ва юборган пайғамбарларингга иймон келтирдим».
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِذَا أَرادَ اللهُ بِعَبْدِ خَيْرًا جَعَلَ غِناهُ فِى نَفْسِهِ، وَتُقاهُ فِى قَلْبِهِ، وَإِذَا أَرادَ اللهُ شَرًّا جَعَلَ فَقْرَهُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ. (رواه الحاكم عن أبى هريرة)
56) Агар Аллоҳ бандага бирор яхшиликни хоҳласа, бойлигини ўз нафсида, тақвосини қалбида қилиб қўяди. Аллоҳ Аллоҳ бир бандага бирор ёмонликни хоҳласа, камбағалликни кўз олдида қилиб қўяди.
Имом Ҳокимнинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أَرادَ اللهُ بِعَبْدِ خَيْرًا فَقَّهَهُ فِى الدَّينِ، وَزَهَّدَهُ فِى الدُّنْيَا، وَبَصَّرَهُ عُيُوبَهُ. (رواه البيهقى عن أنس)
57) Агар Аллоҳ таоло бир бандага яхшиликни хоҳласа, динда фақиҳ, дунёда зоҳид ва ўз айбларини кўрувчи қилиб қўяди.
Имом Байҳақийнинг Анас (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ الْخَيْرَ عَجَّلَ لَهُ الْعُقُوبَةَ فِي الدُّنْيَا، وَإِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ الشَّرَّ أَمْسَكَ عَنْهُ بِذَنْبِهِ، حَتَّى يُوَافِيَ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الطبرانى عن عمار بن ياسر)
58) Агар Аллоҳ таоло бир бандага яхшиликни хоҳласа, бу дунёнинг ўзида (қилган гуноҳи учун) уқубатни тезлатиб қўяди. Агар Аллоҳ таоло бир бандага ёмонликни хоҳласа, қилган гуноҳига яраша жазони тўхтатиб туради ҳамда қиёмат куни тўла-тўкис қилиб беради.
Имом Табаронийнинг Аммор ибн Ёсир (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ خَيْرًا فَتَحَ لَهُ قُفْلَ قَلْبِهِ، وَجَعَلَ فِيهِ الْيَقِينِ وَالصِّدْقَ، وَجَعَلَ قَلْبَهُ وَاعِيًا لِمَا سَلَكَ فِيهِ، وَجَعَلَ قَلْبَهُ سَلِيمًا، وَلِسَانَهُ صَادِقًا، وَخَلِيقَتَهُ مُسْتَقِيمَةًً، وَجَعَلَ أُذنَهُ سَمِيعَةً، وَعَيْنَهُ بَصِيرَةً. (رواه الشيخ عن أبى ذر)
59) Агар Аллоҳ бир бандага яхшиликни хоҳласа, дили қулфини очиб, унга яқийний ва ростгўйликни солиб, қалбини англовчи ва саломат, тилини ростгўй, хилқатини тўғри, қулоғини эшитувчи ва кўзини кўрувчи қилиб қўяди.
Шайхнинг Абу Зарр (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ إِنْفَاذَ قَضَائِهِ وقَدَرِهِ، سَلَبَ ذوِي الْعُقُولِ عُقُولَهُمْ، حَتى يَنْفُذَ فِيهِمْ قَضَاؤُهُ وقَدَرَهُ، فَإِذَا قَضَى أَمْرَهُ رَدَّ عُقُولهُمْ، وَوَقَعَتِ النَّدَامَةُ. (رواه الديملى عن أنس)
60) Агар Аллоҳ таоло тақдир-қазосини ижро қилишни хоҳласа, ақл эгаларидан ақлни тортиб олиб, ҳатто тақдир-қазосини рўёбга чиқаради. Рўёбга чиқариб бўлганидан сўнг ақлларини қайтариб беради ва ўз-ўзидан пушаймонлик воқеъ бўлади.
Дайламийнинг Анас (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَفْعَلَ أَمْرًا فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ، فَإِنْ كَانَ خَيْرًا فَامْضِ، وَإِنْ كَان شَرًّا فَانْتَهِ. (رواه ابن المبارك)
61) Агар бирор иш қилишни хоҳласанг, оқибатини тадаббур қил. Агар яхши бўлса, уни бажар. Агар ёмон бўлса, ундан тўхта.
Ибн Муборак ривояти.
* إِذَا أَرَدْتَ أَمْرًا فَعَلَيْكَ بِالتَّؤَدَةِ، حَتَّي يُرِيَكَ اللهُ مِنْهُ الْمَخْرَج. (رواه البخارى)
62) Агар бирор иш қилишни хоҳласанг, босиқликни ўзингга лозим тут. Шунда Аллоҳ сенга чиқиб кетадиган йўлни кўрсатади.
Имом Бухорий ривояти.
* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَذْكُرَ عُيُوبَ غَيْرِكَ فَاذْكرْ عُيُوبَ نَفْسِكَ. (رواه الرافعى)
63) Агар бошқаларнинг айбини зикр қилишни хоҳласанг, ўзингнинг айбингни зикр қилиб қўяқол. (Шуниси яхшироқ.)
Рофеъий ривояти.
* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ يحبَّك اللهُ فَأَبْغِضِ الدُّنْيَا، وإِذَا أَرَدتَ أَنْ يُحِبَّك الناسُ فَمَا كانَ عِنْدَكَ مِنْ فُضُولِهَا فَانْبذْهُ إِلَيْهِمْ. (رواه الخطيب عن ربعي بن خراش مرسلا)
64) Агар Аллоҳ сени яхши кўришини хоҳласанг, дунёга ғазаб қил, яъни уни севма. Агар одамлар сени яхши кўришларини хоҳласанг, ўзингдаги ортиқча нарсаларни уларга тортиқ эт.
Имом Хатибнинг Рибъий ибн Хирошдан мурсал ҳолатда қилган ривояти.
* إِذَا اسْتَيْقَظَ الرَّجُلُ مِنَ اللَّيْلِ وَأَيْقَظَ أَهْلَهُ، فَصَلَّيَا رَكْعَتَيْنِ كُتِبَا مِنَ الذَّاكِرِينَ اللهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ. (رواه ابن حبان عن أبى سعيد)
65) Агар киши кечаси уйқусидан туриб, ўз аҳли аёлини ҳам уйғотиб, икковлари икки ракат намоз ўқиса, Аллоҳни кўп зикр қилувчи эркак ва аёллар қаторида қилиб ёзиб қўйилади.
Ибн Ҳиббоннинг Абу Саид (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا اسْتَيْقَظَ فَلْيَقُلْ: (الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي رَدَّ عَلَيَّ رُوحِي عَافَانِي فِي جَسَدِي، وَأَذِنَ لِي بِذِكْرِهِ). (رواه ابن السنى عن أبى هريرة)
66) Агар сизлардан бирингиз уйқусидан уйғонса, «Алҳамдулиллаҳиллазий радда ъалаййа руҳий ва ъофоний фий жасадий ва азина лий бизикриҳи», деб айтсин.
Маъноси: «Руҳимни қайтариб, жасадимни офиятда қилиб, Ўзининг зикрига изн берган Аллоҳга ҳамд бўлсин».
Ибн Суннийнинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا اشْتَكَيْتَ فَضَعْ يَدَكَ حَيْثُ تَشْتَكِي، وَقُلْ: (بِسْمِ اللَّهِ، أَعُوذُ بِعِزَّةِ اللهِ وَقُدْرَتِهِ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ مِنْ وَجَعِي هَذَا) ثُمَّ ارْفَعْ يَدَكَ ثُمَّ أَعِدْ ذَلِكَ وِتْرًا. (رواه الترمذى عن أنس)
67) Агар бирор еринг оғриса, ўша оғриган ерингга қўл қўйиб: «Бисмиллаҳ, аъузу биъиззатиллаҳи ва қудротиҳи мин шарри маа ажиду мин важаъий ҳаза», деб айт, кейин қўлингни кўтариб, яна тоқ ҳолатда қайтаргин.
Маъноси: «Аллоҳнинг исми билан, Аллоҳнинг азизлиги ва қудрати ила мана бу ўзимдаги касалликдан паноҳ тилайман».
Имом Термизийнинг Анас (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أَصَابَ أَحَدَكُمْ مُصِيبَةٌ فَلْيَقُلْ: (إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ، اللَّهُمَّ عِنْدَكَ أَحْتَسِبُ مُصِيبَتِي فَآجِرْنِي فِيهَا، وَأَبْدِلْ لِي، بِهَا خَيْرًا مِنْهَا. (رواه ابن ماجه عن أبى سلمة)
68) Агар сизлардан бирингизга мусибат етса, «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун, Аллоҳумма ъиндака аҳтасибу мусийбатий фаъжурний фийҳа ва абдилний биҳа хойрон минҳа», деб айтсин.
Маъноси: «Биз Аллоҳ учунмиз ва биз Унга қайтажакмиз. Аллоҳим, мусибатим учун Сенинг ҳузурингдан савоб умид қиламан, менга унда ажр бергин. Ва у мусибатимдан яхшироғига алиштиргин».
Ибн Можанинг Абу Салама (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أَصْبَحْتُمْ فَقُولُوا: (اللَّهُمَّ بِكَ أَصْبَحْنَا، وَبِكَ أَمْسَيْنَا، وَبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ، وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ (رواه ابن ماجه عن أَبى هريرة)
69) Агар тонг оттирсангиз, «Аллоҳумма бика асбаҳна ва бика амсайна ва бика наҳйа ва бика намувту ва илайкал масийр», деб айтинглар.
Маъноси: «Аллоҳим, Сенинг исминг ила тонг оттирдик ва Сенинг исминг ила кеч киргиздик. Сенинг исминг ила тириламиз ва Сенинг исминг ила вафот этамиз. Фақат Сенинг Ўзингга қайтамиз».
Ибн Можанинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّةِ مِنْ غَضَبِهِ وَعِقَابِهِ، وَمِنْ شَرِّ عِبَادِهِ وَمِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ وَأَنْ يَحْضُرُونِ. (رواه أبو نصر السنجرى عن عمر)
70) Агар ётиш учун ёнбошласангиз, «Аъузу бикалиматиллаҳит томмаҳ мин ғозабиҳи ва ъиқобиҳи ва мин шарри ъибадиҳи ва мин ҳамазатиш шайатийни ва ан яҳзурувни», деб айтинглар.
Маъноси: «Аллоҳнинг мукаммал калималари ила Унинг ғазабидан, иқобидан, бандаларининг ёмонидан ва шайтон васваса қилиб менинг ҳузуримда ҳозир бўлишидан паноҳ тилайман».
Абу Наср ас-Санжарийнинг Умар (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أُعْطِيتَ شَيْئًا مِنْ غَيْرِ أَنْ تَسْأَلَ فَكُلْ وَتَصَدَّقْ. (رواه النسائى عن ابن عمر)
71) Сўрамасанг-да, сенга бирор нарса берилса, ўша нарсани еб садақа ҳам қилавергин.
Имом Насаийнинг Ибн Умар (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أَفْطَرَ أَحَدُكُمْ فَلْيُفْطِرْ عَلَى تَمْرٍ فَإِنَّهُ بَرَكَةُ، فَإِنْ لَمْ يَجِدْ تَمرًا فَلْيُفْطِرْ عَلَى الْمَاءٍ فَإِنَّهُ طَهُورٌ. (رواه الإمام أحمد)
72) Агар сизлардан бирингиз рўза оғзини очадиган бўлса, хурмода очсин, чунки у баракалидир. Агар хурмо топа олмаса, сувда очсин, чунки сув покловчидир.
Имом Аҳмад ривояти.
* إِذَا أَقَلَّ الرَّجُلُ الطَّعْمَ مُلىءَ جَوْفُهُ نُورًا. (رواه الديْلمي عن أبى هريرة)
73) Агар киши овқат ейишни озайтирса, қорни нурга тўлдирилади.
Имом Дайламийнинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ وَحَضَرَ الْعَشَاءُ فَابْدَءُوا بِالْعَشَاءِ. (رواه الشيخان)
74) Агар намозга иқомат айтилса ва емак ҳозир бўлиб қолса, емакдан бошланглар.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ طَعَامًا فَلْيَذْكُرْ اسْمَ اللهِ تَعَالَى، فَإِنْ نَسِيَ يَذْكرَ فِي أَوَّلِهِ فَلْيَقُلْ: (بِسْمِ اللهِ عَلى أَوَّلِهِ وَآخِرِهِ ). (رواه الترمذى)
75) Агар сизлардан бирингиз овқат тановул қиладиган бўлса, Аллоҳ исмини зикр қилсин. Агар Аллоҳ исмини овқат аввалида зикр қилишни унутса, «Бисмиллаҳи ъала аввалиҳи ва охириҳи», деб айтсин.
Имом Термизий ривояти.
* إِذَا أَكَل أَحَدُكُمْ بِيَمِينِهِ، وَلْيَشْرَبْ بِيَمِينِهِ، وَلْيَأْخُذْ بِيَمِينِه، وَلْيُعْطِ بِيَمِينِهِ. (رواه الحسن بن سفيان)
76) Агар сизлардан бирингиз таом тановул қиладиган бўлса, ўнг қўли билан овқатлансин. Бирор ичимлик ичадиган бўлса, ўнг қўли билан ичсин. Бирор нарса оладиган бўлса, ўнг қўли билан олсин. Бирор нарса берадиган бўлса ҳам, ўнг қўли билан берсин.
Ҳасан ибн Суфён ривояти.
* إِذَا أَمَّ أَحَدُكُمُ النَّاسَ فَلْيُخَفِّفْ، فَإِنَّ فِيهِمُ الصَّغِيرَ وَالْكَبِيرَ وَالضَّعِيفَ وَالْمَرِيضَ وَذَا الْحَاجَةِ، وَإِذَا صَلَّي لِنَفْسِهِ فَلْيُطَوِّلْ مَا شَاءَ. (رواه الترمذى عن أبى هريرة)
77) Агар сизлардан бирортангиз одамларга имомлик қиладиган бўлса, енгил ўқисин. Чунки уларнинг ичида кичиклар, кексалар, заифлар, касаллар ва ҳожатмандлар бордир. Агар ўзи ўқийдиган бўлса, хоҳлаганича узун қилаверсин.
Имом Термизийнинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أَنْفَقَتِ الْمَرْأَةُ مِنْ طَعَامِ بَيْتِهَا غَيْرَ مُفْسِدَةٍ كَانَ لَهَا أَجْرُهَا بِمَا أَنْفَقَتْ وَلِزَوْجِهَا أَجْرُهُ بِمَا كَسَبَ وَلِلْخَازِنِ مِثْلُ ذَلِكَ، لاَ يَنْقُصُ بَعْضُهُمْ أَجْرَ بَعْضٍ شَيْئًا. (رواه الشيخان عن عائشة)
78) Агар аёл эри хонадонидаги нарсадан фасод этмаган ҳолда инфоқ қилса, у аёл инфоқ қилгани учун, эри касб қилиб топгани учун, хазиначи ҳам ана шулар каби ажрга эришади. Буларнинг баъзиси сабабли бошқасининг савобидан камайтирилмайди.
Имом Бухорий ва Муслимнинг Оиша розийаллоҳу анҳодан қилган ривоятлари.
* إِذَا تَثَاءَبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَضَعْ يَدَهُ عَلَى فِيهِ، وَلاَ يَعْوِي فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَضْحَكُ مِنْهُ. (رواه ابن ماجه عن أبى هريرة)
79) Агар сизлардан бирингиз эснайдиган бўлса, қўлини оғзига қўйсин. Чунки шайтон у ишидан кулади.
Ибн Можанинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* إذا تَمَّ فُجُورُ الْعَبْدِ مَلَكَ عَيْنَيْهِ فَبَكَى بِهِمَا مَتَى شَاءَ. (رواه ابن عدى عن عقبة بن عامر)
80) Агар бирор банда гуноҳ содир этса, икки кўзи қачон бўлса ҳам, йиғлашга молик бўлади.
Ибн Адийнинг Уқба ибн Омир (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا تَرَكَ الْعَبْدُ الدُّعَاءَ للوَالِدِيْنِ فَإِنَّهُ يَنْقَطِعُ عَنْهُ الرِّزْقَ. (رواه الديلمى)
81) Агар банда ота-онаси ҳаққига дуо қилишни тарк қилса, ундан ризқи узилади.
Имом Дайламий ривояти.
* إِذَا حَضَرْتُمْ مَوْتَاكُمْ فَأَغْمِضُوا الْبَصَرَ، فَإِنَّ الْبَصَرَ يَتْبَعُ الرُّوحَ وَقُولُوا خَيْرًا فَإِنَّ المَلاَئِكَةَ تُؤَمِّنُ عَلَى مَا يَقُولُ أَهْلُ الْمَيِّتِ. (رواه أحمد عن شداد بن أوس)
82) Агар сизлардан бирингиз хотинини жимоъ қилса, у киши ўз ҳожатини чиқаришни яхши кўрганидек, хотинининг ҳам ҳожати чиқишига тўсқинлик қилмасин.
Ибн Адийнинг Талқ (р.а.)дан қилган ривояти.
إ
* ِذَا حَضَرْتُمْ مَوْتَاكُمْ فَأَغْمِضُوا الْبَصَرَ، فَإِنَّ الْبَصَرَ يَتْبَعُ الرُّوحَ وَقُولُوا خَيْرًا فَإِنَّ الْمَلاَئِكَةَ تُؤَمِّنُ عَلَى مَا يَقُولُ أَهْلُ الْمَيِّتِ. (رواه أحمد عن شدادبن أوس)
83) Агар ўликларингиз олдида ҳозир бўлсангиз, кўзини юмиб қўйинглар. Чунки кўз (чиқиб кетаётган) руҳга эргашади. Ва яна ўша ўлик ҳақида яхши сўзларни айтинглар. Фаришталар ўликнинг аҳли айтаётган нарсага омийн (дуони қабул қил), деб туришади.
Имом Аҳмаднинг Шаддод ибн Авс (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا حَكَمَ الْحَاكِمُ فَاجْتَهَدَ فَأَصَابَ فَلَهُ أَجْرَان، وَإِذَا حَكَمَ فَأَخْطَأَ فَلَهُ أَجْرٌ وَاحِدٌ. (رواه البخارى ومسلم)
84) Агар ҳоким бирор ҳукм чиқариш учун ижтиҳод қилса ва у ҳукм тўғри чиқса, иккита ажр бўлади. Борди-ю, қилган ҳукмида хатога йўл қўйса, у учун битта ажр бўлади.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِذَا خَتَمَ الْعَبْدُ الْقُرْآنَ صَلَّى عَلَيْهِ عِنْدَ خَتْمِهِ سِتُّونَ أَلْفَ مَلَكِ. (رواه الديلمى عن عمروبن شعيب)
85) Агар банда Қуръонни хатм қилса, хатм қилаётган пайтида олтмиш минг фаришта унга салавот айтади.
Имом Дайламийнинг Амр ибн Шуъайб (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا خَرَجَ أَحَدَكُمْ إِلَى سَفَرٍ فَلْيُوَدِّعْ إِخْوَانَهُ، فَإنَّ اللهَ جَاعِلُ فِى دُعَائِهِمْ. (رواه ابن عساكر عن زيد بن أرقم)
86) Агар сизлардан бирингиз сафарга чиқадиган бўлса, биродарларидан дуо талаб қилсин. Чунки Аллоҳ таоло уларнинг дуолари сабабидан барака ато этувчидир.
Ибн Асокирнинг Зайд ибн Арқам (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمْ إَلَى القَوْمِ فأُوسِعَ لَهُ فَلْيَجْلِسْ، فَإِنَّمَا هِىَ كَرَامَةُ مِنَ اللهِ أَكْرَمَهُ بِهَا أَخُوهَ المسْلِمُ. فَإِنْ لَمْ يُوسِعْ لَهُ فَلْيَنْظُرْ أَوْسعَهَا مَكانًا فَلْيَجْلِسْ فِيهِ. (رواه الحارث عن أبى شيبة الْخُدْرى)
87) Агар сизлардан бирингиз бирор қавм ҳузурига кирса ва у қавм у киши учун жой берса, ўша ерга ўлтирсин. Чунки бу нарса Аллоҳ томонидан юборилган каромат бўлиб, ўша сабабли мусулмон биродари унга карам кўрсатган. Борди-ю, у кишига жой бермаса, бўш жойга қараб ўша ерга ўлтирсин.
Ҳориснинг Абу Шайба ал-Ҳудрий (р.а.)дан қилган ривояти.
* إذا دَخَلَ الضَّيْفُ عَلَى الْقَوْمِ دَخَلَ بِرِزْقِهِ، وإِذَا خَرَجَ خَرَجَ بِمَغْفِرَةِ ذُنوبِهِمْ. (رواه الديلمى عن أنس)
88) Агар меҳмон бирор қавм ҳузурига кирса, ризқи билан киради. Агар у ердан чиқса, уларнинг гуноҳлари учун мағфират билан чиқади.
Имом Дайламийнинг Анас (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا دَعَا الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ إِلَى فِرَاشِهِ فَأَبَتْ، عَلَيْهِ فَبَاتَ وَهُوَ غَضْبَانُ لَعَنَتْهَا الْمَلاَئِكَةُ حَتَّى يُصْبِحَ. (رواه أحمد عن أبى هريرة)
89) Агар киши ўз хотинини (жимоъ мақсадида) тўшагига чақирса-ю, у хотин бундан бош тортса ва эри унинг қилган ишидан ғазабланиб кечани ўтказса, фаришталар тонг отгунгача у хотинни лаънатлаб чиқишади.
Имом Аҳмаднинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا دُعِيَ أَحَدُكُمْ إِلَى الْوَلِيمَةِ فَلْيَأْتِهَا. (رواه البخارى ومسلم)
90) Агар сизлардан бирингиз тўйга таклиф этилса, у ерга борсин.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمُ الْمَسْجِدَ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ أَنْ يَجْلِسَ. (رواه الجماعة)
91) Агар сизлардан бирингиз масжидга кирса, ўтиришдан олдин икки ракат намоз ўқисин.
Жамоат ривоят қилишган.
* إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ جَهَنَّمَ وَسُلْسِلَتِ الشَّيَاطِينُ. (رواه الشيخان)
92) Агар рамазон ойи кирса, осмон эшиклари очилиб, дўзах эшиклари ёпилиб, шайтонлар занжирбанд қилинади.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمُ الرُّؤْيَا يَكْرَهُهَا فَلْيَبْصُقْ عَنْ يَسَارِهِ ثَلاَثًا، وَلْيَسْتَعِذْ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ ثَلاَثًا وَلْيَتَحَوَّلْ عَنْ جَنْبِهِ الَّذِي كَانَ عَلَيْهِ. (رواه مسلم عن جابر)
93) Агар сизлардан бирингиз кариҳ кўрадиган нарсасини тушида кўрса, чап томонига уч марта туфласин ва Аллоҳ номи ила шайтондан уч бора паноҳ тиласин ҳамда ётган томонидан бошқа тарафига ўгирилиб олсин.
Имом Муслимнинг Жобир (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ رُؤْيَا يُحِبُّهَا فَإِنَّمَا هِيَ مِنَ اللهِ فَلْيَحْمَدِ اللهَ عَلَيْهَا وَلْيُحَدِّثْ بِهَا، وَإِذَا رَأَى غَيْرَ ذَلِكَ مِمَّا يَكْرَهُ فَإِنَّمَا هِيَ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَلْيَسْتَعِذْ بِاللهِ وَلاَ يَذْكُرْهَا لأَِحَدٍ فَإِنَّهَا لاَ تَضُرُّهُ. (رواه البخارى عن أبي سعيد)
94) Агар сизлардан бирингиз яхши кўрадиган туш кўрса, ўша туши Аллоҳ томонидандир. Шунақа туш кўргани учун Аллоҳга ҳамд айтсин ва уни одамларга гапираверсин. Агар ундан бошқасини, яъни ёмон кўрадиган тушни кўрса, ўша туши шайтон томонидандир. У тушдан Аллоҳ номи ила паноҳ тиласин ва уни ҳеч кимга сўзламасин. Ана шунда ўша туши зарар бера олмайди.
Имом Бухорийнинг Абу Саиддан қилган ривояти.
* إِذَا رَأَيْتُمْ عَمُودًا أَحْمَرَ مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ فِى شَهْرِ رَمَضَانَ فأَدخِرُوا طعامَ سَنَتِكُمْ فَإِنَّهَا سَنَةُ جُوعٍ. (رواه الطبرانى)
95) Агар рамазон ойида машриқ томонда қизил устун кўрсангизлар, бир йиллик таом тўпланглар. Чунки у очлик йилидир.
Имом Тобароний ривояти.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ جِنَازَةً فَإِنْ لَمْ يَكُنْ مَاشِيًا مَعَهَا فَلْيَقُمْ حَتَّى يُخَلِّفَهَا أَوْ تُخَلِّفَهُ أَوْ تُوضَعَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُخَلِّفَهُ. (رواه البخارى ومسلم)
96) Агар сизлардан бирингиз тобут кўрса ва у билан бирга кетмаётган бўлса, у тобут уни орқада қолдиргунча ёки ўзи орқада қолгунча ёхуд орқада қолдиришдан олдин ерга қўйилгунча тек турсин.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمُ امْرَأَةً حَسْنَاءَ فَأَعْجَبَتْهُ فَلْيَأْتِ أَهْلَهُ، فَإِنَّ الْبُضْعَ واحْدُ، وَمَعَهَا مِثْلُ الَّذِى مَعَهَا. (رواه الخطيب عن عمر)
97) Агар сизлардан бирингиз чиройли хотинни кўриб ёқтириб қолса, ўз хотини ҳузурига келсин. Чунки фарж (жинсий аъзо) бир хилдир. Ундаги бор нарса бунда ҳам бордир.
Имом Хатибнинг Умар (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ بِأَخِيهِ بَلاَءً فَلْيَحْمَدِ اللهَ وَلاَ يُسْمِعْهُ ذَلِكَ. (رواه ابن النجار عن جابر)
98) Агар сизлардан бирингиз биродари устида синов (имтиҳон) бўлаётганини кўрса, унга эшиттирмасдан Аллоҳга ҳамд айтсин.
Ибн Нажжорнинг Жобир (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا رَأَيْتُمُ الرَّجُلَ يَعْتَادُ الْمَسَاجِدَ فَاشْهَدُوا لهُ بِالإيْمَانِ. (رواه البيهقى عن أبى سعيد)
99) Агар масжидга чиқишни одат қилиб олган кишини кўрсангизлар, у киши иймонли эканига гувоҳ бўлинглар.
Имом Байҳақийнинг Абу Саид (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا رَأَيْتُمْ الْحَرِيقَ فَكَبِّرُوا، فَإِنَّ التَّكْبِيرَ يُطْفِئُهُ. (رواه ابن عساكر)
100) Агар ёнғин кўрсангизлар, такбир айтинглар. Чунки такбир ўша ёнғинни ўчиради.
Ибн Асокир ривояти.
إِذَا أَرَادَ اللهُ بَقَوْمٍ سُوءًا جَعَلَ أَمْرَهُمْ إِلَى مُتْرَفِيهِمْ. (رواه الديلمى)
101) Агар Аллоҳ таоло бир қавмга ёмонликни хоҳласа, ишларини ҳаддан ошувчи золимлар қўлида қилиб қўяди.
Дайламий ривояти.
* إِذَا سَأَلْتُمُ اللهَ فَاسْأَلُوهُ بِبُطُونِ أَكُفِّكُمْ وَلاَ تَسْأَلُوهُ بِظُهُورِهَا ثُمَّ لاَ تَرُدُّهَا حَتى تَمْسَحُوا بِهَا وُجُوهَكُمْ، فَإِنَّ اللهَ جَاعِل فِيهَا بركةً. (رواه أبو داود)
102) Агар Аллоҳдан бирор нарса сўрасангизлар, кафтларингизнинг ичи билан сўранглар. Устида сўраманглар ҳамда кафтингизнинг ичини юзингизга суртмагунингизча уни туширманглар. Ана шундай қилсангиз, Аллоҳ унда баракани ҳосил қилади.
Абу Довуд ривояти.
* إِذَا سَأَلَ أَحَدُكُمْ رَبَّهُ مَسْأَلَةً فَتَعَرَّفَ الإِجَابَةَ فَلْيقُلِ (الْحَمْدُ ِللهِ الذى بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ) وَمَنْ أَبْطَأَ عَنْهُ ذَلِكَ فَلْيَقُلِ (الْحَمْدُ للهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ). (رواه البيهقى عن أبى هريرة)
103) Агар сизлардан бирингиз Раббисидан бирор нарса сўраса ва ўша сўраган нарсаси ижобат бўлганини билса, «Алҳамду лиллаҳиллазий биниъматиҳи татиммус солиҳат», яъни «Аллоҳга ҳамдлар бўлсин, У берган неъматлар сабабли солиҳ нарсалар мукаммал бўлади», деб айтсин. Агар сўраган нарсаси кечиктирилса, «Алҳамду лиллаҳи ъала кулли ҳол», яъни «Аллоҳга барча ҳолатларда ҳамд бўлсин», деб айтсин.
Байҳақийнинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا سَرَّتْكَ حَسَنَتُكَ. وَسَئَتْكَ سَيِّئتُكَ فَأَنْتَ مُؤْمِنُ). (رواه الضياء عن أَبى أُمامة)
104) Агар яхшилигинг сени хурсанд қилса, ёмонлигинг хафа этса, демак, сен мўминсан.
Имом Зиёнинг Абу Умома (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا سَمَّيْتُمْ الْوَلَدَ مُحَمَّدًا فَأَكْرِمُوهُ، وَأَوْسِعُوا لَهُ فِى الْمَجْلِسِ وَلاَتُقَبِّحُوا لَهُ وَجْهًا. (رواه الخطيب عن علىّ)
105) Агар фарзандларингизнинг исмини Муҳаммад, деб номласангиз, уни ҳурмат қилинг, мажлисда кенг жой беринг ва юзингни хунук қилсин, деб сўкманг.
Имом Хатибнинг Али (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا شَرِبْتُمْ الْمَاءَ فَأَشْرَبُوهُ مَصًّا، وَلاَ تَشْرَبُوهُ عَبًّا: فإنَّ الْعَبَّ يُورِثُ الْكُبَادَ. (رواه الديلمى)
106) Агар сув ичадиган бўлсангиз, нафас олиб ичинг. Нафас олмасдан ичманг, чунки нафас олмасдан ичиш жигар хасталигини келтириб чиқаради.
Дайламий ривояти.
* إِذَا صَلَّى أَحَدَكُمْ فَلْيُصَلِّ صَلاَةَ مُوَدّعٍ صَلاَةَ مَنْ لا يَظُنُّ أَنَّهُ يَرْجِعَ إلَيْهَا أَبَدًا. (رواه الديلمى عن أم سلمة)
107) Агар сизлардан бирингиз намоз ўқийдиган бўлса, унга ҳечам қайтишни гумон қилмайдиган кишидек видолашув намози ўқисин.
Имом Дайламий Умму Саламадан қилган ривоят.
* إذَا صَلَّتِ الْمَرْأَةُ خَمْسَهَا، وَصَامَتْ شَهْرَها، وَحَفِظَتْ فَرْجَهَا، وأطاعَتْ زَوْجَهَا دَخَلَتِ الْجَنَّةَ. (رواه البزار عن أنس)
108) Агар аёл беш вақт намозини ўқиса, бир ой рўзасини тутса, номусини ҳимоя қилиб, эрига итоат қилса, жаннатга киради.
Баззорнинг Анас (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا ضُيِّعَتِ الأمَانَةُ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ، قَالَ، كَيْفَ إِضَاعَتُهَا يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: إِذَا أُسْنِدَ الأَمْرُ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ. (رواه البخارى)
109) «Агар омонатлар зое қилинса, қиёматни кут», деганларида, саҳобалардан бири: «Эй Аллоҳнинг расули, омонатнинг зое бўлиши қандай?» деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Агар ишлар аҳли бўлмаган кишилар қўлига топшириб қўйилса, қиёматни кутавер», дедилар.
Имом Бухорий ривояти.
* إِذَا ضَرَبَ الْعَبْدَ فَلْيَجْتَنِبِ الْوَجْهَ. (رواه البخارى)
110) Сизлардан бирингиз урадиган бўлса, юзга уришдан сақлансин.
Имом Бухорий ривояти.
* إِذَا طَلَعَتِ الثرَيَّا أَمِنَ الزَّارِعُ مِنَ الْعَاهةِ. (رواه الطبرانى)
111) Агар Сурайё (юлдузи) чиқса, экин экувчи офатлардан омонда бўлибди.
Имом Тобароний ривояти.
* إذَا طَنَّتْ أُذُنُ أَحَدِكُمْ فَلْيَذْكرْنِى، وَلْيُصَلِّ عَلىَّ، وَلْيَقُلْ ذكرَ اللهُ مَنْ ذكرَنِى. ( رواه ابن عدى عن أبى رافع)
112) Агар сизлардан бирингизнинг қулоғи ғувилласа, мени эсласин ва менга салавот айтсин ҳамда «Закараллоҳу ва ман закараний бихайрин», деб айтсин.
Маъноси: «Мени эслаган кишини Аллоҳ яхшилик билан эсласин». Ибн Адийнинг Абу Рофеъ (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلْ (الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ) وَلْيَقُلْ لَهُ أَوْ صَاحِبُهُ (يَرْحَمُكَ اللهُ) فَإِذَا قَالَ لَهُ يَرْحَمُك اللهُ فَلْيَقُلْ هُوَ يَهْدِيكُمُ اللهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ. (رواه أَبو داود والنسائى)
113) Агар сизлардан бирингиз акса урадиган бўлса, «Алҳамдулиллаҳи раббил аъламийн», деб айтсин. Уни эшитган биродари ёки дўсти «Ярҳамукаллоҳу», яъни «Аллоҳ сенга раҳм қилсин», деб айтсин. «Ярҳамукаллоҳ», деса, акса урган киши «Яҳдимукуллоҳу ва юслиҳ балакум», яъни «Аллоҳ сизни ҳидоятига бошлаб, шаънингизни ислоҳ этсин», деб айтсин.
* إِذَا عَرَفَ الْغُلاَمُ يَمِينَهُ مِنْ شِمَالِهِ فَمُرُوهُ بِالصَّلاَةِ. (رواه أَبو داود)
114) Агар фарзанд ўнг қўли билан чап қўлини таниса, намозга буюринг.
Абу Довуд ривояти.
* إِذَا عَظَّمَتْ أُمَّتِى الدُّنْيَا نُزِعَتْ مِنْهَا هَيْبَةُ الإسْلاَمِ، وَإِذَا تَرَكتِ الأمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهِى عَنِ الْمُنْكَرِ حُرِمَتْ بَرَكَةَ الْوَحِى. (رواه الترمذى)
115) Агар умматимда мол-дунё улуғ нарса бўлиб қолса, улардан Ислом ҳайбати тортиб олинади. Агар амру-маъруф, наҳий-мункарни тарк қилишса, ваҳий баракасидан маҳрум қилинади.
Имом Термизий ривояти.
* إِذَا قُلْتَ لِصَاحِبِكَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ أَنْصِتْ- وَالإِمَامُ يَخْطُبُ- فَقَدْ لَغَوْت. (رواه البخرى)
116) Агар жума куни имом хутба айтиб турганида ёнингдаги кишига «Жим бўл», десанг, батаҳқиқ лағв-бефойда ишни қилибсан.
Имом Бухорий ривояти.
* إِذَا قَالَ (يَا رَبِّ يَا رَبِ) قَالَ اللهُ: لَبَّيْكَ عَبْدِي، سَلْ تُعْط. (رواه ابن أبي الدنيا عن عائشة)
117) Агар банда «Эй Раббим, эй Раббим!» деса, Аллоҳ таоло: «Лаббай, эй бандам! Сўрагин, ўша сўраганинг берилади», дейди.
Ибн Абу Дунё Оишадан қилган ривоят.
* إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فى صلاَتِه ذُرَّ الْبِرُّ عَلى رَأْسِهِ حتى يَرْكعَ. فَإِذا رَكَعَ عَلَتهُ رَحْمَةُ اللهِ ختى يَسْجُدَ، وَالسَاجِدُ يَسْجُدُ عَلى قَدَمَى اللهِ تَعَالَى فلْيَسْألْ وَلْيرْغَبْ. (رواه سعيد بن منصور عن أبي عمار مرسلا)
118) Агар банда намозга қоим бўлса, рукуъ қилгунгача бошига яхшилик зоҳир бўлади. Агар рукуъ қилса, то сажда қилгунча Аллоҳнинг раҳмати олий бўлади. Сажда қилувчи Аллоҳнинг ҳузурида сажда қилади. Шу ҳолатдалигида Аллоҳдан сўрасин ва сўрашга рағбат қилсин.
Саид ибн Мансурнинг Абу Аммор (р.а.)дан мурсал ҳолатда қилган ривояти.
* إِذَا قَرَأَ ابْنُ آدَمَ السَّجْدَةَ، فَسَجَدَ، اعْتَزَلَ الشَّيْطَانُ يَبْكِي يَقُولُ: يَا وَيْلَهُ أُمِرَ ابْنُ آدَمَ بِالسُّجُودِ فَسَجَدَ فَلَهُ الْجَنَّةِ، وَأُمِرْتُ بِالسُّجُودِ فَعَصَيْتُ فَلِيَ النَّارُ. (رواه مسلم عن أَبى هريرة)
119) Агар одам боласи сажда (ояти)ни ўқиб сажда қилса, шайтон ундан узоқлашиб йиғлайди ва: «Аттанг! Одам боласига сажда қил, деб буюрилганда сажда қилди ва жаннатга эришди. Мен ҳам сажда қилишга буюрилдим, лекин бош тортдим ва менга дўзах берилди», деб айтади.
Имом Муслимнинг Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ فَلاَ تَأْتُوهَا تَسْعَوْنَ. وَأْتُوهَا تَمْشُونَ، عَلَيْكُمُ السَّكِينَةُ، فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا، وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا. (رواه البخرى ومسلم)
120) Агар намозга иқомат (такбир) айтилса, югуриб келманглар, балки оҳиста юриб келинг. Ўзингизга хотиржамликни лозим тутинг. У намоздан топганингизни ўқинг. Топа олмаганингизни (кейин) тўлдириб қўйинг.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلاَةِ فَكَبِّرْ، ثُمَّ اقْرَأْ مَا تَيَسَّرَ مَعَكَ مِنَ الْقُرْآنِ ثُمَّ ارْكَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ رَاكِعًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَعْدِلَ قَائِمًا، ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ جَالِسًا، ثُمَّ افْعَلْ ذَلِكَ فِي صَلَاتِكَ كُلِّهَا. (رواه البخرى ومسلم)
121) Агар намозга иқомат айтилса, такбир ўқиб (қулоғинг юмшоғига қўлингни етказ). Кейин Қуръондан ёдлаган нарсангни хоҳлаганингча ўқи. Сўнгра рукуъ қил ва ўша рукуъйингда хотиржам бўлгунингча эгил. Кейин рукуъйингдан бошингни кўтар то тек бўлиб хотиржам бўлгунингча. Сўнгра сажда қил то унда хотиржам бўлгунингча. Ундан бошингни кўтар то хотиржам ўтиргунингча. Кейин (иккинчи) саждани бажар то хотиржам бўлгунингча. Сўнгра намозингни барчасини ана шундай бажар.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِذَا قُرِّبَ إِلَى أَحَدِكمْ طَعامُهُ وفِى رِجْلَيْهِ نَعلانِ فَلْيَنْزِعْ نَعْلَيْهِ؛ فَإِنَّهُ أَرْوَحُ لِلقَدَمَيْنِ: وَهُوَمِنَ السَّنَةِ. (رواه أبو يعلى عن أنس)
122) Агар сизлардан бирингизга таом ҳозирланса-ю, унинг оёғида пойабзали бўлса, ўша пойабзалини ечсин. Чунки мана шундай қилишда икки оёққа роҳатланиш бор. (Ва у суннат амалдир.)
Абу Яълонинг Анас (р.а.)дан қилган ривояти.
* إِذَا كَثُرَتْ ذُنُوبُ الْعَبْدِ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ مَا يُكَفِّرُهَا مِنَ الْعَمَلِ مَا يُكَفِّرَهَا ابْتَلاَهُ اللهُ بِالْحُزْنِ لِيُكَفِّرَهَا عَنْهُ. (رواه أحمد عن عائشة)
123) Агар банданинг гуноҳи кўпайиб кетса ва у гуноҳини каффорат қиладиган амали бўлмаса, Аллоҳ таоло унга хафалик етказиш ила гуноҳларига каффорат бўлиши учун имтиҳон қилади.
Имом Аҳмаднинг Оиша розийаллоҳу анҳодан қилган ривояти.
* إِذَا كان آخِرُ الزَّمَانِ كانَ قِوَامُ دِينِ النَّاسِ وَدُنْيَاهُمُ الدَّرَاهِمُ والدَّنَانِير. (رواه الطبرانى)
124) Агар замон охирласа инсонларни дин ва дунёлари устуни дирҳам ва динорлар бўлади.
Имом Тобароний ривояти.
* إِذَا مَاتَ وَلَدُ الْعَبْدِ قَالَ اللهُ لِمَلاَئِكَتِهِ: (قَبَضْتُمْ وَلَدَ عَبْدِي) فَيَقُولُونَ: نَعَمْ، فَيَقُولُ: (قَبَضْتُمْ ثَمَرَةَ فُؤَادِهِ) فَيَقُولُونَ: نَعَمْ، فَيَقُولُ: (مَاذَا قَالَ عَبْدِي) فَيَقُولُونَ حَمِدَكَ وَاسْتَرْجَعَ، فَيَقُولُ اللهُ تَعَالَى: (ابْنُوا لِعَبْدِي بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَسَمُّوهُ بَيْتَ الْحَمْدِ). (رواه الترمذى عن أبى موسى)
125) Агар бирор бандани фарзанди вафот этса, Аллоҳ таоло фаришталарига: «Бандам фарзанди руҳини қабз қилдингларми? Яъни вафот этдирдингларми? Деса, фаришталар: «Ҳа» дейишади. Аллоҳ таоло: «Қалби мевасини қабз қилдингларми?» деса, улар: «Ҳа дейишади. Аллоҳ таоло Бандам нима деди, деб сўраса, фаришталар: «Сенга ҳамд ва истиржоъ – яъни мнна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун деб айтди, дейишади. Шунда Аллоҳ таоло: «Бандам учун жаннатда бир уй қуринглар ва уни ҳамд уйи деб номланглар, дедилар.
Имом Термизий Абу Мусодан (р.а.) қилган ривоятлари.
* إِذَا مَاتَ الإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَملُهُ إِلاَّ مِنْ ثَلاَثٍ: مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ. (رواه مسلم)
126) Агар инсон вафот этса амали ундан узилади. Лекин уч нарсада узилмасдан бардавом бўлади. 1. Жорий қилиб қўйган садақа. 2.Фойда берадиган илм. 3. Дуо қилувчи солиҳ фарзанд.
Имом Муслим ривояти
* إِذَا نَزَلَ بِكمْ كَرْبُ أَوْ جَهْدُ أَوْ بلاءُ فَقولوا: (اللهُ رَبّنَا لاَ شَرِيكَ لَهُ). (رواه البيهقى عن ابن عباس)
127) Агар сизларга бирор машаққат ёки қийинчилик ёки бало етадиган бўлса «Аллоҳу раббуна ла шарийка лаҳу», яъни «Аллоҳ раббимиздир унинг шериги йўқдир», деб айтинглар.
Имом Байҳақий Ибн Аббосдлан(р.а.) ривоят қилганлар.
* إِذَا نَظَرَ أَحَدَكمْ إِلى مَنْ فَضِّلَ عَلَيْهِ فى الْمالِ وَالْخلْقِ فَلْيَنْظُرْ إِلى مَنْ هُوَ أَسْفَلُ مِنْهُ. (رواه الشيخان عن أبى عباس)
128) Агар сизлардан бирингиз мол-дунё ва халқ қилинишда фазилатли кишига қараса, ўзидан пастроғига қарасин.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайра(р.а.)дан қилган ривоятлари.
* إِذَا هَمَّ أَحَدُكُمْ بِالأمْرِ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ مِنْ غَيْرِ الْفَرِيضَةِ، ثُمَّ لِيَقُلِ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِعِلْمِكَ، وَأَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ، وَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَظِيمِ فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلاَ أَقْدِرُ، وَتَعْلَمُ وَلاَ أَعْلَمُ، وَأَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ، اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ خَيْرٌ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْرِي فَاقْدُرْهُ لِي وَيَسِّرْهُ لِي، ثُمَّ بَارِكْ لِي فِيهِ، وَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ شَرٌّ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْرِي فَاصْرِفْهُ عَنِّي، وَاصْرِفْنِي عَنْهُ، وَاقْدُرْ لِيَ الْخَيْرَ حَيْثُ كَانَ، ثُمَّ أَرْضِنِي، بِهِ، قَالَ: وَيُسَمِّى حَاجَتَهُ. (رواه البخرى)
129) Бирортангиз бир ишни қасд қилса, фарздан ташқари икки ракъат намоз ўқисин. Сўнг: «Аллоҳумма инний астахийрука биъилмика, ва астақдирука биқудротика ва ас`алука мин фазликал ъазийм. Фаиннака тақдиру ва лаа ақдиру ва таъламу ва лаа аъламу ва анта ъалламул ғуйуб. Аллоҳумма ин кунта таъламу анна ҳазал амро хойрун лий фий дийний ва маъаший ва ъақибати амрий, ъажили амрий ва ажилиҳи, фақдурҳу лий ва йассирҳу лий, сумма барик лий фийҳи ва ин кунта таъламу анна ҳазал амро шаррун лий фий дийний ва маъаший ва ъақибати амрий, ъажили амрий ва ажилиҳи фасрифҳу ъанний вақдурлийал хойро ҳайсу кана сумма роззиний биҳ», деб ҳожатини айтсин», дедилар.
(Маъноси: Аллоҳим, Сенинг илминг билан Сендан яхшилик сўрайман. Сенинг қудратинг билан Сендан қодирлик ва улуғ фазлингни сўрайман. Сен (ҳар нарсага) қодирсан, мен қодир эмасман. Сен (ҳар нарсани) билувчисан, мен билмайман. Сен ғайбни билувчисан. Эй Раббим, агар мана шу қилаётган ишим (ҳожатининг номини айтади) динимда, яшашимда, ишларимнинг оқибатида, дунё ва охиратимда мен учун яхши бўлса, уни менга насиб эт ва осон қил. Сўнг уни менга баракотли қил. Агар мана шу ишим (ҳожатининг номини айтади) динимда, яшашимда, ишларимнинг оқибатида, дунё ва охиратимда мен учун ёмон бўлса, мендан уни узоқлаштир, қаерда бўлса ҳам, мен учун яхшиликни тақдир қил ва мени ундан рози эт.)
Имом Бухорий ривоятлари
* إِذَا وُضِعَتِ الْجِنَازَةُ وَاحْتَمَلَهَا الرِّجَالُ عَلَى أَعْنَاقِهِمْ، فَإِنْ كَانَتْ صَالِحَةً قَالَتْ: قَدِّمُونِي، وَإِنْ كَانَتْ غَيْرَ صَالِحَةٍ قَالَتْ: يَا وَيْلَهَا أَيْنَ يَذْهَبُونَ بِهَا، يَسْمَعُ صَوْتَهَا كُلُّ شَيْءٍ إِلاَّ الإِنْسَانَ، وَلَوْ سَمِعَهُ لَصَعِقَ. (رواه البخرى)
130) Агар тобутни ҳозирлаб кишилар бўйинларига қўйишса, тобут ичидаги одам солиҳ бўлса, мени тезроқ олиб боринглар, дейди. Агар солиҳ бўлмаса, вой бўлсин. Тобутни қаёққа олиб кетмоқдасизлар, дейди. Уни овозини инсондан бошқа барча нарса эшитади. Агар инсон эшитса, ҳалок бўлади.
Имом Бухорий ривоятлари.
* إِذَا وُسِّدَ الأَمْرُ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ. (رواه البخارى)
131) Агар иш аҳли бўлмаган кишига топшириб қўйилса, Қиёматни кут.
Имом Бухорий ривоятлари.
* إِذَا وُقِعَ فِى الرَّجُلِ وَأَنْتَ فِى مَلاءٍ فَكَنْ للَّرَّجُلِ نَاصِرًا،وَلِلْقَوْمِ زَاجِرًا، وَقُمْ عَنْهُمْ. (رواه ابن أبى الدنيا فى ذم الغيبة عن أنس)
132) Агар бир жамоа ичида бўлсанг, улар бир одам ҳақида (ғийбат сўзларни) гапиришга шўнғишса сен ўша ғийбат қилинаётган кишига ёрдамчи бўл. Қавмга даштном берувчи бўл. Ҳамда улар ичидан туриб кет.
Ибн Абу Дунё Анасдан (р.а.) қилган ривоятлари.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِالأَمِيرِ خَيْرًا جَعَلَ لَهُ وَزِيرَ صِدْقٍ، إِنْ نَسِيَ ذَكَّرَهُ وَإِنْ ذَكَرَ أَعَانَهُ، وَإِذَا أَرَادَ اللهُ بِهِ غَيْرَ ذَلِكَ، جَعَلَ لَهُ وَزِيرَ سُوءٍ إِنْ نَسِيَ لَمْ يُذَكِّرْهُ وَإِنْ ذَكَرَ لَمْ يُعِنْهُ. (رواه النسائى )
133) Агар Аллоҳ таоло бир амирга яхшиликни хоҳласа у учун ростгўй вазир ёллайди. Агар амир бирор нарсани унутса, вазир унга эслатади. Агар эсласа, уни рўёбга чиқаришга ёрдам беради. Бордию Аллоҳ таоло уни аксини хоҳласа у учун ёмон вазир ёллайди. Агар унутса, уни эслатмайди. Агар эсласа, уни рўёбга чиқаришга ёрдам бермайди.
Имом Насаий ривояти.
* إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ مَعَ جَمَاعَةٍ وَشَبِعَ، فَلاَ يَرْفَعْ يَدَهُ حَتى يَرْفَعَ الْقَوْمُ إِنَّهُ يُخْجِلُ جَلِيسَهُ. (رواه البيهقى)
134) Агар сизлардан бирингиз жамоат билан овқатланаётганида тўйганини ҳис этса, тоинки, қавм қўлини кўтармагунча у ҳам қўлини кўтармасин. Чунки ўшандай қилиши қавмни ҳижолат тортишига сабаб бўлади.
Имом Байҳақий ривояти.
* إِذَا حَجَّ الرَّجُلُ بِمَالٍ حَرَامٍ، فَقَالَ لَبَّيِّكَ! قَال لَهُ عَزَّ وَ جَلَّ: لاَ لَبَّيْكَ وَلاَ سَعْدَيْكَ. (رواه الديلمى)
135) Агар киши ҳаром мол билан Ҳаж қиладиган бўлса ва у давомида «Лаббайка» деса Аллоҳ таоло: «Лаббайка ҳам саъдайка ҳам сен учун йўқдир», дейди, яъни уни чақириқларига жавоб қайтармайди.
Дайламий ривояти.
* اذْكُرُوا مَحَاسِنَ مَوْتَاكُمْ، وَكُفُّوا عَنْ مَسَاوِيهِمْ. (رواه الترمذي عن ابن عمر)
136) Ўликларингизни яхшиликларини эсланглар. Уларни ёмонликларини (эслашдан) ўзингизни тийинглар.
Имом Термизий ибн Умардан (р.а.) қилган ривоятлари.
* أَذِيبُوا طَعَامَكُمْ بِذِكْرِ اللهِ والصَّلاَةِ، وَلاَ تَنَامُوا عَلَيْهِ فَتَقْسُوَ قُلُوبُكُمْ. (رواه أبو نعيم فى الطب عن عائشة)
137) Таомларингизни Аллоҳнинг зикри ва намоз ила (ҳазм қилиб) сингдиринглар. Уни еб уйқуга кетманглар. Агар шундай қиладиган бўлсангиз қалбларингиз қотиб қолади.
Абу Нуъайм Оишадан (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* أَرْبَعُ دَعَوَاتٍ لا تُرَدُّ: دَعْوَةُ الحَاجِّ حَتَّى يَرْجِعَ،وَدَعْوَةُ الْغَازِى حَتَّى يَصْدُرَ، وَدَعْوَةُ المَرِيض حَتَّى يَبْرَأَ، وَدَعْوَة الاخِ لأِخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ وَأَسْرَعُ هَؤلاَءِ الدَّعَواتِ إِجَابَةً دَعْوَة الأخِ لأِخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ. (رواه الديلمى عن ابن عباس)
138) Тўрт хил дуо рад этилмайди. 1) Ҳожи қайтиб келгунчадаги дуоси. 2) Ғозий қайтгунчадаги дуоси.3) Касал тузалгунгачадаги дуоси. 4) Биродари ғойибдан биродари учун қилган дуоси. Бу тўртовини ичида энг тез ижобат бўладигани ғойибдан биродари учун қилинган дуодир.
Имом Дайламий Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ كَانَ مُنَافِقًا خَالِصًا، وَمَنْ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنْهُنَّ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنَ النِّفَاقِ حَتَّى يَدَعَهَا: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا عَاهَدَ أَخْلَفَ،وَإِذَا عَاهَدَ غَدَرَ، وَإِذَا خَاصَمَ فَجَرَ. (رواه الشيخان عن ابن عمر)
139) Кимда тўрт хил нарса бўлса, у ҳақиқий мунофиқдир. Кимда ана шу нарсалардан бирор хислат бўлса, тоинки ташлагунча унда нифоқликдан бир хислат бордир. Агар гапирса ёлғон сўзлайди. Агар ваъда берса хилоф қилади. Агар аҳдлашса ҳиёнат қилади. Агар хусуматлашса, гуноҳга хам киришаверади.
Имом Бухорий ва Муслим ибн Умардан (р.а.) қилган ривоятлари.
* أَرْبَعُ مَنْ كُنَّ فِيهِ حَرَّمَهُ اللهُ تَعَالَى عَلَى النَّارِ، وَعَصَمهُ مِنَ الشَّيْطَانِ: مَنْ مَلِكَ نَفْسَهُ حِيْنَ يَرْغَبُ، وَحِينَ يَشْتَهِى، وَحِينَ يَغْضبُ، وَأَرْبَعُ مَنْ كُنَّ فِيهِ نَشَرَ اللهُ تَعَالَى عَلَيْهِ رَحْمَتَهُ، وَأَدْخَلَهُ جَنَّتَهُ: مَنْ آوَى مِسْكِينًا، وَرَحِمَ الضَّعِيفَ، وَرَفَقَ بِالْمَمْلُوكِ، وَاَنْفَقَ عَلَى الْوَالِدَيْنِ. (رواه الحاكم)
140) Тўрт нарса бор. Кимда ана шу тўрт нарса бўлса, Аллоҳ таоло ана ўша кишига дўзахни харом қилиб шайтондан сақлайди. Кимки рағбат қилиб турганда, қўрқиб турганда, иштаҳа қилиб турганда ва ғазаби келиб турганда ўзини тутиб олса. Ва яна тўрт нарса бор. Кимда ана шу тўрт нарса бўлса, Аллоҳ таоло унга ўз раҳматини таратиб жаннатга киритади. 1. Мискинга жой берса. 2. Заиф кишига раҳм қилса. 3. Қулларга мулойим бўлса. 4. Ота-онага (мол-мулкидан) инфоқ қилса.
Имом Ҳоким ривояти.
* أَرْبَعُ مَنْ أُعْطِيَهُنَّ فَقَدْ أَعْطِىَ خَيْرَ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ: لِسَانُ ذَاكِر وَقَلْبُ شَاكِر، وَبَدَنُ عَلَى الْبَلاءِ صَابِرُ، وَزَوْجَةُ لا تَبْغِيهِ خَوْفًا فِى نَفْسِهَا وَلاَ مَالِهِ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
141) Кимга тўрт нарса берилса, ўша кишига дунё ва охират яхшиликларидан берилибди. 1. Зикр қилувчи тил. 2. Шукур қилувчи қалб. 3. Балоларга сабр қилувчи бадан. 4 Бир аёлки ўз жонидин хавф қилиб боғийлик қилмайди ва эри молига тажовуз этмайди.
Тобароний ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоятлари.
* أَرْبَعُ حَقُّ عَلَى اللهِ أَنْ لاَ يُدْخِلَهُمْ الْجَنَّةَ، وَلاَ يُذِيقَهُمْ نَعِيمَهَا: مُدْمِنُ خَمْرٍ، وَآكِلُ الرِّبَا، وَآكِلُ مَالِ الْيَتِيمِ بِغَيْرِ حَقٍّ، وَالْعَاقُّ لِوَالِديْهِ. (رواه الحاكم)
142) Тўрт тоифа кишилар борки, Аллоҳ уларни жаннатга киритмаслиги ва неъматини татитмаслиги ҳақдир. 1. Доимий ароқ ичувчи. 2. Судхўрликдан келган нарсани ейувчи. 3. Ноҳақ етимни молини ейувчи. 4. Ота-онасига оқ бўлувчи.
Имом Ҳоким ривояти.
* أَرْبَعُ لاَ يَشْبَعْنَ مِنْ أَرْبَعٍ: أَرْضُ مِنْ مَطَر، وَأُنْثى مِنْ ذَكرٍ، وَعَيْنُ مِنْ نَظَرٍ، وَعَالِمُ مِنْ عِلْمٍ. (رواه الحاكم)
143) Тўрт нарса тўрт нарсага тўймайди. 1. Ер ёмғирга. 2. Аёл эркакка 3. Кўз қарашга. 4. Олим илмга.
Имом Ҳоким ривояти.
* أَرْبَعُ منْ سَعَادَةِ المَرْءِ: أَنْ تَكُونَ زَوْجَتُهُ صَالِحةً، وَأَوْلاَدهُ أَبْرَارًا، وُخُلَطَاؤهُ صَالِحِينَ، وَأَنْ يَكونَ رِزْقُهُ فِى بَلَدِهِ. (رواه الديلمى عن على)
144) Тўрт нарса кишининг бахтли бўлишидан далолатдир. 1. Хотини солиҳа бўлиши. 2. Фарзандлари яхши бўлиши. 3. Аралашиб юрганлари солиҳ кишилар бўлиши. 4. Ризқи ўз шаҳрида бўлиши.
Имом Дайламий Али (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* أَرْبَعَةٌ يَبْغُضُهُمُ اللهُ تعالى: الْبَيَّاعُ الْحَلاَّفُ، وَالْفَقِيرُ الْمُخْتَالُ، وَالشَّيْخُ الزَّانِي، وَالإِمَامُ الْجَائِرُ. (رواه النسائى عن أبى هريرة)
145) Тўрт тоифа кишига Аллоҳ таоло ғазаб қилади. 1. Қасамхўр сотувчи. 2. Мутакаббир камбағал. 3. Зинокор қария. 4. Золим бошлиқ.
Имом Насаий Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоят.
* أَرْبَع مِنَ الشَّقَاءِ: جُمُودُ الْعَيْنِ، وَقَسْوَةُ الْقَلْبِ، وَالْحِرْصُ، وَطُولُ الأمَلِ. (رواه أبو نعيم عن أنس)
146) Тўрт нарса бахтсизликдан далолатдир. 1. Ёш оқмайдиган кўз. 2. Қалб торлиги. 3. Ҳарислик. 4. Узун орзу.
Абу Нуъайм Анас (р.а.)дан қилган ривоят.
* أَرْبَعُ لا يُصِبْنَ إِلاَ بِعَجَبِ: الصَّمْتُ، وَهُوَ أَوَّلُ الْعِبَادَةِ وَالتَّوَأضعُ وَذِكُرُ اللهِ، وَقِلَّةُ الشْىءِ. (رواه الطبرانى عن أنس)
147) Тўрт нарса (кишида бир вақтнинг ўзида) жам бўлмайди. Фақат ажабланарли ҳолатда, яъни камдан-кам ҳолатда жам бўлиши мумкин. 1. Гапирмасдан сукут қилиб юриш. Бу ибодатнинг аввалидир. 2. Тавозуъ. 3. Аллоҳнинг зикри. 4. Нарсаси оз бўлиш.
Имом Тобароний Анас (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* أَرْبَعٌ تَجْرِي عَلَيْهِمْ أُجُورُهُمْ بَعْدَ الْمَوْتِ: مَنْ مَاتَ مُرَابِطًا فِي سَبِيلِ اللهِ، وَمَنْ عَلَّمَ عِلْمًا فَأَجْرِىَ لَهُ عَمَلَهُ مَا عُمِلَ بِهِ، وَمَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فَأَجْرُهَا يَجْرِي لَهُ مَا وُجِدَتْ، وَرَجُلُ تَرَكَ وَلَدًا صَالِحًا فَهُوَ يَدْعُو لَهُ. (رواه الطبرانى عن أبى أمامة)
148) Тўрт нарса борки, уларнинг ажрлари вафот этгандан кейин ҳам давом этаверади. 1. Аллоҳ йўлида боғланган ҳолда вафот этган киши. 2. Кимки бир илмни ўргатса, унга амал қилганларни савобидан ҳам баҳраманд бўлади. 3. Бир киши бирор садақани берса, ўша садақа нимага етиб борса, у ҳам баҳраманд бўлади. 4. Бир киши солиҳ бола қолдирсаю ўша боласи уни ҳаққига дуо қилса.
Имом Тобароний Абу Умомадан қилган ривояти.
* أَرْبَعُ مِنْ كَنْزِ الجَنَّةِ: إِخْفَاءُ الصَّدَقَةِ، وكتْمانُ الْمُصِيبةِ، وَصِلةُ الرَّحِمِ، وَقَوْلُ (لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ). (رواه الخطيب عن علىّ)
149) Тўрт нарса жаннат конларидандир. 1. Садақани махфий қилиш. 2. Мусибатни беркитиш. 3. Қариндош-уруғ ришталарини боғлаш. 4. «Ла ҳавла вала қуввата илла биллаҳ» сўзи.
Имом Хатиб Али (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* ارْفَعُوا أَلْسِنَتِكُمْ عَنِ الْمُسْلِمِينَ، وَإِذَا مَاتَ أَحَدُ مِنْهُمْ فَقُولُوا فِيهِ خَيْرًا. (رواه الطبرانى عن سهل بن سعد)
150) Мусулмонларни гапиришдан тилларингизни тийинг. Агар бирор киши вафот этса, улар ҳақида фақат яхши сўзларни айтинг.
Имом Тобароний Саҳл ибн Саъддан қилган ривоят.
* ارْحَمُوا مِنَ النَّاسِ ثَلاَثَةً: عَزِيزَ قَوْمٍ ذَلٍّ، وَغَنِىَّ قَوْمٍ افْتَقَرَ، وَعَالِمًا بَيْنَ جُهَّالٍ. (رواه العسكرى)
151) Кишилардан уч тоифасига раҳм айланг. 1. Қавмни обрўли кишиси хўр бўлиб қолса. 2. Қавмнинг бой кишиси камбағал бўлиб қолса. 3. Олим киши жоҳиллар орасида қолса.
Аскарий ривоятлари.
* ازْهَدْ فِي الدُّنْيَا يُحِبَّكَ اللهُ، وَازْهَدْ فِيمَا فِي أَيْدِي النَّاسِ يُحِبَّكَ النَّاسُ. (رواه الحاكم عن سهل بن سعد)
152) Дунёда зоҳид бўлгин, Аллоҳ сени яхши кўради. Одамлар қўлидаги нарсада зоҳид (камсуқум) бўл. Одамлар сени яхши кўради.
Имом Ҳоким Саҳл ибн Саъддан қилган ривоят.
* أَزْهَدُ النَّاس فِى الْعَالِمِ أَهْلُهُ، وَجِيرَانُهُ. (رواه ابن عدى عن جابر)
153) Одамларнинг зоҳиди аҳли ва қўшниларини (яхши) билувчидир.
Имом Ҳоким Саҳл ибн Саъддан қилган ривоят.
* أَزْهَدُ النَّاسِ مَنْ لَمْ يَنْس الْقَبْرَ وَالْبِلَى وَتَرَكَ أَفْضَلَ زِينَةِ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا، آثَرَ مَا يَبْقَى عَلَى مَا يَفْنَى، وَلَمْ يَعُدَّ غَدًا مِنْ أَيَّامِهِ وعَدَّ نَفْسَهُ فِى الْمَوْتَى. (رواه البيهقى عن الضحاك مرسلا)
154) Инсонларнинг зоҳиди қабр ва чиришини унутмаган. Дунё ҳаётидаги зийнатларни афзалини тарк қилган, боқий қолувчи нарсани фоний бўлувчи нарсадан афзал билган, эртанги кунини ҳисобламаган ва ўзини ўликлар қаторида ҳисоблаган кишидир.
Имом Байҳақий Заҳҳокдан (р.а.) мурсал ҳолатда қилган ривоятлари.
* إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ شَطْرُ الإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ للهِ تَمْلأ الْمِيزَانِ، وَالتَّسْبِيحُ وَالتَّكْبِيرُ يَمْلآنِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ، وَالصَّلاَةُ نُورٌ وَالزَّكَاةُ بُرْهَانٌ وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ، وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ، كُلُّ النَّاسِ يَغْدُو فَبَائِعٌ نَفْسَهُ فَمُعْتِقُهَا، أَوْ مُوبِقُهَا. (رواه ابن حبان عن أبى مالك الأشعرى)
155) Таҳоратни мукаммал қилиш иймоннинг ярмидир. «Алҳамдулиллаҳ» калимаси тарозуни тўлдиради. Намоз нурдир. Закот ҳужжатдир. Сабр зиёдир. Қуръон фойдангга ёки зарарингга ҳужжатдир. Барча инсонлар тонг оттириб (Раббилари розилигида) ўз жонларини сотишади. Бу билан нафсларини қутқаришади ёки (шайтонга эргашиб) ҳалокатга йўлиқтиришади.
Ибн Ҳиббон Абу Молик Ашъорийдан (р.а.) қилган ривоятлари.
* اسْتَحْيُوا مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ، مَنِ اسْتِحْيَاءَ مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ أَنْ تَحْفَظَ الرَّأْسَ وَمَا وَعَى، وَلْيَحْفَظِ الْبَطْنَ وَمَا حَوَى، وَلْيَذْكُرِ الْمَوْتَ وَالْبِلَى، وَمَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ تَرَكَ زِينَةَ الدُّنْيَا، فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ فَقَدِ اسْتَحْيَا مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ. (رواه الترمذى عن ابن مسعود)
156) Аллоҳдан ҳақиқий ҳаё билан ҳаё қилинглар. Кимки Аллоҳдан ҳақиқий ҳаё қилса, боши ва у англаган нарсаларни сақлаб, ўлим ва чиришни эсласин. Кимки охиратни хоҳласа, дунё ҳаётидаги зийнатни тарк қилади. Кимки шуларни бажарса, Аллоҳдан ҳақиқий ҳаё қилибди.
Имом Термизий Ибн Масъуд (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* اسْتَشْفوا بِمَا حَمِدَ اللهُ تَعَالَى بِهِ نَفْسَهُ قَبْلَ أَنْ تَحْمَدَهُ خَلقُهُ، وَمِمَّا مَدَحَ اللهُ تَعَالَى بِهِ نَفْسَهُ (الْحَمْدُ ِللهِ) و(قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدُ) فَمَنْ لَمْ يَشْفِهِ الْقُرْآنُ فَلاَ شَفَاهُ. (رواه ابن نافع عن رجاء غنوى)
157) Сизлар Аллоҳ ўз нафсига ҳамд айтган нарса ила шифо талаб қилинглар. Маҳлуқотларидан бирортаси ҳамд айтишидан олдин шундай қилинг. Чунки Аллоҳ таоло «Алҳамдулиллаҳ» ва «Қул ҳуваллоҳу аҳад», (суралари ила) Ўз нафсини мақтагандир. Энди кимга Қуръон шифо бермаса, бошқа бирор киши шифо бера олмайди.
Ибн Нофеъ Ражо ал-Ғанавийдан қилган ривоятлари
* اسْتَعِينُوا عَلَى إِنْجَاحِ الْحوائِجِ بِالْكِتْمانِ، فَإِنَّ كُلُّ ذِى نِعْمَةٍ مَحْسُودُ. (رواه أبو نعيم عن معاذ بن جبل)
158) Ҳожатларингиз бароридан келиши учун уни сир тутиш ила ёрдам талаб қилинг. Чунки ҳар бир неъматга эришган кишига ҳасад қилувчилар бор.
Абу Нуъайм Муоз ибн Жабал (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* اسْتَعِينُوا عَلَى النِّسَاءِ بالعُرْىِ، فَإِنَّ إِحْدَاهُنَّ إِذَا كَثُرَتْ ثِيَابُهَا وَأَحْسَنَتْ زِينَتَهَا أَعْجَبَهَا الْخُرُوجُ. (رواه ابن عدى عن أنس)
159) Аёлларингизни кийимини озайтириш ила ёрдам талаб қилинг. Чунки улардан бирортасининг кийими кўпайса ва зийнати чиройли бўлса (кўчага) чиқиш қизиқтириб қўяди.
Ибн Адий Анас (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* اسْتَقِيمُوا، وَنِعِمَّا أَنِ اسْتَقَمْتُمْ وَخَيْرُ أَعْمَالِكُمُ الصَّلاَةُ، وَلَنْ يُحَافِظُ عَلَى الْوُضُوءِ إِلاَّ كلُّ مُؤْمِنٍ. (رواه ابن ماجه عن أبى أمامة)
160) Истиқоматда (Аллоҳнинг тоатида мустаҳкам) бўлинг. Агар истиқоматда бўлишса мунча ҳам яхши. Амалларингизни яхшиси намоздир. Фақат мўминларгина таҳоратни муҳофаза қилишади.
Ибн Можа Абу Умома (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* اسْتَكْثِرْ مِنَ النَّاسِ مِنْ دُعَاءِ الْخَيْرِ لَكَ، فَإِنَّ الْعَبْدَ لاَ يَدْرِي عَلَى لِسَانِ مَنْ يُسْتَجَابُ لَهُ أَوْيُرْحَمُ. (رواه الخطيب عن أبى هريرة)
161) Одамлардан ўзинг ҳаққинга дуо қилишларини сўрашни кўпайтиринг. Чунки банда кимнинг тилидан ижобат этилиши ёки раҳм қилинишини билмайди.
Имом Ҳатиб Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* اسْتَكْثِرُوا مِنْ قَوْلِ (لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ) فَإِنَّهَا تَدْفَعُ تِسْعَة وتِسْعِينَ بَابًا مِنَ الضُّرِّ أَدْنَاهَا الْهَمُّ. (رواه العقيلى عن جابر)
162) «Ла ҳавла вала қуввата илла биллаҳ» сўзини айтишни кўпайтиринглар. Чунки у зарарни тўқсон тўққизта эшигини даф қилади. Уларнинг энг пасти ғамдир.
Ақийлий Жобир (р.а.) қилган ривоятлари.
* اسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ فَإِنَّ الْمَرْأَةَ خُلِقَتْ مِنْ ضِلَعٍ أَعْوَجَ، شَيْءٍ فِي الضِّلَعِ أَعْلاَهُ، فَإِنْ ذَهَبْتَ تُقِيمُهُ كَسَرْتَهُ، وَإِنْ تَرَكْتَهُ لَمْ يَزَلْ أَعْوَجَ فَاسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ خَيْرًا . (رواه الشيخان عن أبى هريرة)
163) Аёлларга яхши (муомалада) бўлишга васият қилинглар. Чунки, аёл эгри қовурғадан яратилган. Қовурғанинг энг эгри жойи юқорисидир. Агар ўша эгри жойини тўғрилайман десангиз синдириб қўясиз. Агар шу ҳолда қолдирсангиз эгрилигича қолади. Шундай экан аёлларга яхши (муомалада) бўлишга васият қилинглар.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* أَسْرِعُوا بِالْجِنَازَةِ، فَإِنْ تَكُ صَالِحَةً فَخَيْرٌ تُقَدِّمُونَهَا وَإِلَيْهِ. وَإِنْ تَكُ سِوَى ذَلِكَ فَشَرٌّ تَضَعُونَهُ عَنْ رِقَابِكُمْ. (رواه الشيخان عن أبى هريرة)
164) Тобутни элтишни тезлатинглар. Агар ичидаги солиҳ киши бўлса, уни яхшиликка тезлатган бўласизлар. Бордию ёмон киши бўлса гарданларингиздан тезроқ қўйган бўласизлар.
Имом Бухорий ва муслим Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* اسْمَ اللهِ الأعْظَم الَّذِى إِذَا دُعِىَ بِهِ أَجَابَ، وَإِذَا سُئِلَ بِهِ أَعْطَى دَعْوَةُ يُونُسَ بْنِمَتى. (رواه ابن جرير عن سعد)
165) Аллоҳнинг исми аъзами ила дуо қилинса, ижобат қилади. Агар у билан сўралса Юнус ибн Мато дуоларидаги нарсани ҳам берилади.
Ибн Жарир Саъд (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* اسْمَعُوا وَأَطِيعُوا، وَإِنِ اسْتُعْمِلَ عَلَيْكُمْ عَبْدٌ حَبَشِيٌّ كَأَنَّ رَأْسَهُ زَبِيبَةٌ. (رواه البخارى)
166) Агар сизлар устингизга боши майиз хабаш қул бошлиқ этилса ҳам уни (сўзини) эшитиб итоат қилинглар.
Имом Бухорий ривоятлари.
* أَشَدَّ غَضَبُ اللهِ عَلَى مَنْ ظَلَمَ مَنْ لاَ يَجِدُ نَاصِرًا غَيْرَ اللهِ. (رواه الديلمى عن علىّ)
167) Аллоҳдан бошқа ёрдамчиси йўқга зулм қилувчи кишига Аллоҳнинг ғазаби қаттиқдир.
Имом Дайламий Али (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا للِنَّاسِ فِى الدُّنْيَا أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه أحمد عن خالد بن الوليد)
168) Ҳаёти дунёда одамларга азоб бергувчи кимса Қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида азоб жиҳатидан энг қаттиғидир.
Имом Аҳмад Ҳолид ибн Валид (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* أَشَدُّ بَلاَءً الأنْبِيَاءُ ثُمَّ الأَمْثَلُ فَالأمْثَلُ فَيُبْتَلَى الرَّجُلُ عَلَى حَسَبِ دِينِهِ: فَإِنْ كَانَ فِى دِينِهِ صُلْبًا اشْتَدَّ بَلاَؤُهُ، وَإِنْ كَانَ فِي دِينِهِ رِقَّةٌ ابْتُلِيَ عَلَى حَسَبِ دِينِهِ: فَمَا يَبْرَحُ الْبَلاَءُ بِالْعَبْدِ حَتَّى يَتْرُكَهُ يَمْشِي عَلَى الأَرْضِ، وَمَا عَلَيْهِ خَطِيئَةٌ. (رواه البخارى عن سعيد)
169) Балоланиш жиҳатидан энг қаттиғи пайғамбарлар кейин уларга яқинлар сўнгра уларга яқинлар. Киши динига қараб балоланаверади. Агар дини қаттиқ бўлса, балоси ҳам шунча қаттиқ бўлаверади. Агар дини юмшоқ бўлса, балоланиши ҳам дини миқдориқа бўлади. Бандага бало етаверганидан ўша банда ер устида бирор хатоси қолмасдан юради.
Имом Бухорий Саид (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* أَشَدُّ النَّاسِ حَسْرَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ رَجُلٌ أَمْكَنَهُ طَلَبُ الْعِلْمِ فِى الدُّنْيَا فَلَمْ يَطْلُبْهُ، وَرَجُلٌ عَلَّمَ عِلْمًا فَانْتَفَعَ بِهِ مَنْ سَمِعَهُ مِنْهُ دُونَهُ. (رواه ابن عساكر عن أنس)
170) Қиёмат куни инсонларнинг энг ҳасратлиси бир кишига дунёдаги ҳаётлик вақтида илм талаб қилиш имкони берилган бўлса-да, у илм талаб қилмаган бўлса. Ва яна бир киши илм талаб қилса-да, фақат бошқалар эшитиб фойдаланган бўлса, яъни ўзи наф олмаса.
Ибн Асокир Анас (р.а.)дан килган ривоятлари.
* أَشَدُّ أُمَّتِي لِي حُبًّا يَكُونُونَ بَعْدِي، يَوَدُّ أَحَدُهُمْ أَنَّهُ فَقَدَ أَهْلِهِ وَمَالِهِ وَأَنَّهُ رَآنى. (رواه أحمد عن أبى ذر)
171) Мендан кейин келадиган қавмларни мен учун муҳаббати энг қаттиғи, улардан бири аҳли ва молини йўқотиб бўлса ҳам мени кўришни яхши кўради.
Имом Аҳмад Абу Зарр (р.а.)дан қилган ривоят.
* أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ الَّذِينَ يُضَاهُونَ بِخَلْقِ اللهِ. (رواه البخارى ومسلم)
172) Қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида одамларни азоб жиҳатидан энг қаттиғи Аллоҳни ҳалқ қилишига ўзини ўхшатувчилар.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* اصْلِحُوا دُنْيَاكُمْ، وَاعْمَلُوا لآخِرَتِكُمْ، كأنكُمْ تَمُوتُونَ غَدًا. (رواه الديلمى عن أنس)
173) Дунёларингизни ислоҳ қилинглар. Охиратингиз учун амал қилинглар. Гўёки эртага вафот этадиган кишидек бўлинглар.
Имом Дайламий Анас (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* إِصْنَع الْمَعْرُوفَ إِلَى مَنْ هُوَ أَهْلَهُ، وَإِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ، فَإِنْ أَصَبْتَ أَهْلَهُ، وَإِنْ لَمْ تُصِبْ أَهْلَهُ كُنْتَ أَنْتَ أَهْلَهُ. (رواه الخطيب عن ابن عمر)
174) Яхшиликни, аҳли ва аҳли бўлмаган кишиларга қилаверинглар. Агар аҳлига қилган бўлсангиз унда унга етишибсиз. Бордию аҳлига қилмасангиз унда сиз уни аҳлидансиз.
Имом Хатиб Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* اضْمَنُوا لِي سِتًّا مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَضْمَنْ لَكُمُ الْجَنَّةَ، اصْدُقُوا إِذَا حَدَّثْتُمْ، وَأَوْفُوا إِذَا وَعَدْتُمْ، وَأَدُّوا إِذَا اؤْتُمِنْتُمْ، وَاحْفَظُوا فُرُوجَكُمْ وَغُضُّوا أَبْصَارَكُمْ، وَكُفُّوا أَيْدِيَكُمْ. (رواه البيهقى عن عبادة بن الصامت)
175) Менга ўз нафсларингиз ҳаққидан олтита нарсага кафиллик беринг, мен ҳам сизларга жаннат кафолатини бераман. 1. Сўзлаганингизда рост нарсани гапиринг. 2. Ваъдангизга вафо қилинг. 3. Омонатни адо қилинг. 4. Жинсий аъзоларингизни (ҳаром нарсалардан сақланг. 5. Кўзингизни (ҳаром нарсаларга қарашдан) сақланг. 6. Қўлларингизни тийинг.
Имом Байҳақий Убода ибн Сомит (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* اطَّلَعْتُ عَلَى الْجَنَّةِ فَوَجَدْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا الْفُقَرَاءَ وَاطَّلَعْتُ عَلَى النَّارِ فَوَجَدْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا النِّسَاءَ. (رواه البخارى)
176) Жаннатга боқдим. Аксар аҳлини камбағаллардан ташкил топганини кўрдим. Дўзахга боқдим, аксар аҳлини аёллардан ташкил топганини кўрдим.
Имом Бухорий ривоятлари.
* أَطبِ الْكَلاَمَ، وَأَفْشِ السَّلاَمَ وَصِلِ الأرْحَامَ، وَصَلِّ بِاللَّيْلِ وَالنَّاسُ نِيَام، ثُمَّ ادْخُلِ الْجَنَّةَ بِسَلاَمٍ. (رواه ابن حبان عن أبى هريرة)
177) Сўзингни чиройли қил, саломни тарқат, қариндошларга етиш, кечаси одамлар ухлаганида намоз ўқи, сўнгра жаннатга омон ҳолда кир.
Ибн Ҳиббон Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоят.
* أَطفالُ الْمُؤْمِنِينَ فِى جَبَلِ الْجَنَّةِ، يَكْفُلُهُمْ إِبْرَاهِيمُ وَسَارَّةُ، حَتى يرُدَّهُمْ الَى آبَائِهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البيهقى عن أبى هريرة)
178) Мўминлар болалари жаннат тоғларида бўлишади. Уларга Иброҳим алайҳиссалом ва Соралар кафил бўлишади. Ва уларни Қиёмат куни оталарига қайтаришади.
Имом Байҳақий Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* اطلُبُوا الْحَوَائِجَ بِعِزَّةِ الأنْفُسِ، فَإِنَّ الأمُورَ تَجْرِى بِالْمَقَادِيرِ. (رواه ابن عساكر عن عبد الله بسر)
179) Ҳожатларингизни иззатли нафс ила, яъни бировлардан хўр бўлмасдан талаб қилинглар. Чунки ишлар тақдир битиб қўйган йўсинда амалга ошади. Яъни ўзингизни хўрласангиз ҳам хўрламасангиз ҳам барибир тақдирдаги бўлади.
Ибн Асокир Абдуллоҳ ибн Бусрдан қилган ривоятлари.
* اطلُبُوا الرِّزْقَ فِى خَبايَا الأرض. (رواه الطبرانى)
180) Ризқни ернинг тўсиқ жойларидан талаб қилинглар.
Имом Тобароний ривояти.
* اطلُبُوا الْمعْرُوفَ مِنْ رُحَمَاءِ أُمَّتِى تَعِيشُوا فِى أَكنَافِهِمْ، وَلاَ تَطلُبُوهُ مِنَ الْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ، فَإِنَّ اللَّعْنَةَ تَنْزِلُ عَلَيْهِمْ – بَا عَلِىُّ: إِنَّ اللهَ تَعَالَى خَلَقَ الْمَعْرُوفَ، وَخَلَقَ لَهُ أَهْلاً، فَحبَّبَهُ إلَيْهِمْ، وَحَبَّبَ إِلَيْهِمْ فِعَالَهُ، وَوَجَّهُ إِلَيْهِمْ طُلاَّبَهُ، كمَا وَجَّهَ الْمَاءَ إِلَى الأرْضِ الجَدْبَةِ لِتَحْيَا بِهِ أَهْلَهَا، إِنَّ أَهْلَ الْمَعْرُوفِ فِى الدُّنْيَاهُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ الآخِرَةِ. (رواه الحاكم عن علىّ)
181) Яхшиликни умматимнинг раҳмли бандаларидан талаб қилинглар. Улар тўсиқ ерларда яшашади. Лекин яхшиликни қалби қаттиқ кишилардан талаб қилманглар. Чунки лаънат уларга тушгандир. Эй Али! Албатта, Аллоҳ таоло яхшиликни яратган ва у яхшиликка аҳлини ҳам яратган. Ҳамда уни ва унга амалга қилишни муҳаббатли қилиб қўйган. Худди қуруқ ерга сувни юзлантириб, у ер аҳлини тирилтиргани каби яхшилик талабгорларини унга юзлантириб қўйган. Албатта, дунёдаги яхшилик аҳллари охиратдаги ҳам яхшилик аҳлларидир.
Имом Ҳоким Али (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* اطلُبُوا الْعِلْمَ وَلَوْ بِالصِّينِ، فَإِنِّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ، إِنَّ الْمَلاَئِكَةَ تَضَعُ أَجْنِحَتَهَا لِطَالِبِ الْعِلْمِ رِضَاءً بِمَا يَطْلُبُ. (رواه ابن عبد البر)
182) Илмни Хитойда бўлса ҳам талаб қилинглар. Чунки илм талаб қилиш ҳар бир мусулмонга фарздир. Албатта фаришталар толиби илмни илм талаб қилаётган нарсасидан рози бўлиб қанотларини (соя қилиб) қўйишади.
Ибн Абдулбирр ривоятлари.
* أَظْهِرُ النِّكَاحَ وَأَخْفُوا الْخِطْبَةَ. (رواه الديلمى عن أم سلمة)
183) Никоҳни ошкора қилиб, унашиш (совчилик) маросимини махфий қилинглар.
Имом Дайламий Умму Салама (р.а.) дан қилган ривоятлари.
* اعْبُدِ اللهَ كأَنَّكَ تَرَاهُ، وَعُدَّ نَفْسَكَ فِى الْمَوْتِى، وَإِيَّاكَ وَدَعَوَاتِ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهُنَّ مُجَابَاتٌ، وَعَلَيْكَ بِصَلاَةِ الْغَدَاةِ، وَصَلاَةِ الْعِشَاءِ فَاشْهَدْهَا فَلَوْ تَعْلَمُونَ مَا فِيهمَا لأتَيْتُمُوهُمَا وَلَوْ حَبوًا. (رواه الطبرانى عن أبى الدرداء)
184) Аллоҳга гўёки кўриб тургандек ибодат қил. Ўз жонингни ўликлар қаторидан ҳисобла. Мазлумнинг дуосидан қўрқ. Чунки унинг дуоси қабул қилингандир. Бамдод ва хуфтон намозларидаги (жамоатга) ҳозир бўлишни ўзингга лозим топ. Агар у жамоатга ҳозир бўлишдаги савобни билганларингизда эмаклаб бўлса ҳам келардинглар.
Имом Тобароний Абу Дардо (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* اعْبُدِ اللهَ كأَنَّكَ تَرَاهُ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ، وَاحْسُبْ نَفْسَكَ مَعَ الْمَوْتَى وَاتَّقِ دعْوَةَ الْمَظْلُومِ، مُسْتَجَابَاتٌ. (رواه أبو نعيم عن زيد بن أرقم)
185) Аллоҳга гўёки уни кўриб тургандек ибодат қилинг. Агар сиз Аллоҳни кўрмаётган бўлсангиз У сизни кўриб турган. Ўз нафсингни ўликлар билан бирга деб ҳисобла. Мазлумни дуосидан қўрқ, чунки у ижобат қилингандир.
Абу Нуъайм Зайд ибн Арқамдан (р.а.) қилган ривоятлари.
* اعْبُدُوا الرَّحْمَنَ، وَأَطْعِمُوا الطَّعَامَ، وَأَفْشُوا السَّلاَمَ، تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِسَلاَمٍ. (رواه الترمذى عن أبى هريرة)
186) Раҳмон сифатли Зот Аллоҳга ибодат қилинг. (Очларни) овқат ила таомлантиринг. Саломни ёйинг. Шунда жаннатга омон ҳолатда кирасизлар.
Имом Термизий Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоят.
* اعْتَدِلُوا فِي السُّجُودِ وَلاَ يَبْسُطْ أَحَدُكُمْ ذِرَاعَيْهِ انْبِسَاطَ الْكَلْبِ. (رواه البخارى)
187) Саждада мўътадил бўлинглар. Сизлардан бирингиз икки кафтини худди ит тўшагани каби ёйиб юбормасин.
Имом Бухорий ривояти
* أَعْدَى عَدُّوِّكَ زَوْجَتُكَ الَّتِى تُضَاجِعُكَ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ. (رواه الديلمى عن أبى مالكالأشعرى)
188) Душманингни энг ашаддийси қўл остингдаги чўри билан тўшакка ётқизган хотинингдир.
Имом Дайламий Абу Молик ал-Ашъарийдан қилган ривоят.
* أَعْطُوا أَعْيُنَكُمْ حَظّهَا مِنْ الْعِبَادَةِ: النَّظَرَ فِى الْمَصْحَفِ، والتّفَكُّرَ فِيهِ والاعْتِبَارَ عِنْدَ عَجَائِبِهِ. (رواه الحاكم عن أبى سعيد)
189) Ибодатда кўзингиз ҳаққини ҳам чиқариб туринг, яъни Қуръонга назар солиб ўқиш, унда тафаккур қилиш ва ажойиботларидан ибратланишда.
Имом Ҳоким Абу Саиддан қилган ривоятлари.
* أُعْطِيتُ خَمْسًا لَمْ يُعْطَهُنَّ أَحَدٌ مِنَ الأنْبِيَاءِ قَبْلِي: نُصِرْتُ بِالرُّعْبِ مَسِيرَةَ شَهْرٍ وَأُعْطِيتُ مَفَاتِيحَ الأرْضِ، وَجُعِلَتْ لِيَ الأَرْضُ مَسْجِدًا وَطَهُورًا، وَجُعِلَتْ أُمَّتِي خَيْرَ الأمَمِ، وَأُعْطِيتُ الشَّفَاعَةَ، وَكَانَ النَّبِيُّ يُبْعَثُ إِلَى قَوْمِهِ خَاصَّةً وَبُعِثْتُ إِلَى النَّاسِ عَامَّةً. (رواه البخارى ومسلم)
190) Менга беш нарса ато этилдики, мендан олдинги бирорта пайғамбарларга берилмаган. 1) Бир ой босиб етиб бориладиган (жойдаги душманга) қўрқитиш ила ғалаба этиб ер (хазинаси) калитларини берилиши. 2) Ерни барча жойи масжид ва пок этилиши. 3) Умматим энг яхши уммат бўлиши. 4) Шафоат берилиши. 5) Набийлар қавмига хос бўлиб келган. Мен эса одамларнинг барчасига умумий бўлиб юборилганман.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари
* أُعْطِيتُ سَبْعِينَ أَلْفًا مِنْ أُمَّتِى، يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ، وُجُوهُهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، وَقُلُوبُهُمْ عَلَى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ، فَاسْتَزَدْتُ رَبِّي عَزَّ وَجَلَّ فَزَادَنِي مَعَ كُلِّ وَاحِدٍ سَبْعِينَ أَلْفًا. (رواه أحمد عن أبى بكر)
191) Умматимдан етмиш мингги жаннатга беҳисоб кириши бахтига ҳам муяссар бўлдим. Уларнинг юзлари Бадр кечасидаги тўлин ойга ўхшайди. Қалблари эса бир киши қалбига ўхшайди. Мен Раббим азза ва жалладан зиёда қилишини талаб этган эдим, Раббим менга ҳар бирида етмиш минг бўлиши ила зиёда қилди.
Имом Аҳмад Абу Бакрдан қилган ривоятлари.
* أُعْطِيَتْ أُمَّتى شَيْئًا لَمْ يُعْطَهُ أَحَدٌ مِنَ الأمَمِ، أَنْ يَقُولُوا عِنْدَ الْمُصِيبَةٍ، (إِنَّ للهِ وإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ). (رواه ابن مردويه عن ابن عباس)
192) Умматимга бир нарса берилдики. Бошқа умматлардан бирортасига у нарса берилмаган. Ўша нарса мусибат етганида «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъувн»дир.
Ибн Мурдавайҳ Ибн Аббосдан қилган ривоят
* أَعْطُوا الأجِيرَ أَجْرَهُ قَبْلَ أَنْ يَجِفَّ عَرَقُهُ، وَأَعْلِمُوا أَجْرَهُ وَهُوَ فِى عَمَلِهِ. (رواه البيهقى)
193) Ёллаган ишчингизни ҳаққини терлари қуримасдан олдин беринглар. Ва яна иш давомида уни қанча ҳақ олишини билдириб туринглар.
Имом Байҳақий ривояти.
* أَعْظَمُ النَّاسِ هَمًّا: الْمُؤْمِنُ يَهْتَمُّ بِأَمْرِ دُنْيَاهُ وَأَمْرِ آخِرَتِهِ. (رواه ابن ماجه عن أنس)
194) Инсонларнинг ғам жиҳатидан энг улкани бир мўмин кишики, дунё ишларига ҳам охират ишларига ҳам бирдек аҳамият беради.
* أَعْظَمُ النَّاسِ حَقًّا عَلَى الْمَرْأَةِ زَوْجُهَا، وَأَعْظَمُ النَّاسِ حَقًّا عَلَى الرَّجُلِ أُمُّهُ. (رواه الحاكم عن عائشة)
195) Аёлга ҳақдорлик жиҳатидан энг буюги эрларидир. Эркакка ҳақдорлик жиҳатидан инсонларнинг энг буюги оналаридир.
Имом Ҳоким Оиша (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* أَعْظَمُ النِّسَاءِ بَرَكةً أَيْسَرُهُنَّ مُؤُونَةً. (رواه أحمد عن عائشة)
196) Аёлларнинг барака жиҳатидан энг буюги чиқими енгилларидир.
Имом аҳмад Оиша (р.а.)дан қилган ривоятлари.
* أَعْظَمُ آيَةٍ فِى الْقُرْآنِ: آيَةُ الْكُرْسِىِّ، وَأَعْدلُ آيَةٍ فِى الْقُرْآنِ: ( إِنَّ اللهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ) وَأَخَوفُ آيَةٍ فِى الْقُرْآنِ: ( فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ) وَأَرْجَى آيَةٍ فِى الْقُرْآنِ: ( يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ). (رواه الشيرازى عن ابن مسعود)
197) Қуръондаги энг буюк оят «Оятал курси»дир. Қуръондаги энг адолатли оят: «Албатта Аллоҳ адолатга ва чиройли амаллар қилишга буюрур» (Наҳл. 90). Қуръондаги энг қўрқиладиган оят: «Ким (ҳаёти дунёдалик пайтида) зарра мисқоличалик яхшилик қилса, (Қиёмат кунида) ўшани кўрур. Ким зарра мисқоличалик ёмонлик қилса уни ҳам кўрур» (Залзала, 7-8). Қуръондаги энг умидли оят: «(Эй Муҳаммад алайҳиссалом) Менинг (турли гуноҳ-маъсиятлар қилиш билан) ўз жонларига жиноят қилган бандаларимга айтинг: «Аллоҳнинг раҳмат-марҳаматидан ноумид бўлмангиз! Албатта Аллоҳ (Ўзи хоҳлаган бандаларининг) барча гуноҳларини мағфират қилур».
Имом Шерозий Ибн Масъуддан қилган ривоятлари.
* اعْلَمُوا أَنَّهُ لَيْسَ مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ مَالُ وَارِثِهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنْ مَالِهِ مَالُكَ مَا قَدَّمْتَ، وَمَالُ وَارِثِكَ مَا أَخَّرْتَ. (رواه النسائ عن ابن مسعود)
198) Билингларки, ўзини молидан кўра мерос қолдирган моли маҳбуб бўлган бирор киши йўқдир. Чунки ўз молинг уни сен тақдим қилиб бўлгансан. Мерос қолдирган молинг (ўзингдан) кейингиларга қолдиргансан.
Имом Насаий ибн Масъуддан қилган ривоят.
* أَعْلِنُوا هَذَا النِّكَاحَ، وَاجْعَلُوهُ فِي الْمَسَاجِدِ، وَاضْرِبُوا بِالدُّفُوفِ. (رواه الترمذى عن عائشة)
199) Ушбу никоҳни эълон қилиб, уни масжидларда ўтказинглар. Ва унда даф чалинглар.
Имом Термизийнинг оишадан қилган ривоятлари.
* اعمَلْ لِدُنْيَاكَ كأنَّكَ تَعِيشُ أَبَدًا وَاعْمَلْ لآخِرَتِكَ كَأَنَّكَ تَمُوتُ غَدًا. (رواه ابن عساكر)
200) Дунёинг учун худди абадий яшайдигандек амал қил. Охиратинг учун худда эртага ўладигандек амал қил.
Ибн Асокир ривоятлари.
* اغْتَنِمْ خَمْسًا قَبْلَ خَمْسٍ، حَيَاتَكَ قَبْلَ مَوْتِكَ، وَصِحَّتكَ قَبْلَ سُقْمِكَ، وَفَرَاغِكَ قَبْلَ شُغْلِكَ، وَشَبَابِكَ قَبْلَ هَرَمِكَ، وَغِنَاكَ قَبْلَ فَقْرِكَ. (رواه البيهقى عن ابن عساكر)
201) Беш нарсани беш нарсадан олдин ғанимат бил. Ҳаётингни ўлишингдан олдин. Соғломлигингни касал бўлишингдан олдиг. Бўш вақтингни машғул бўлиб қолишдан олдин. Йигитлик пайтингни кексайишингдан олдин. Бойлигингни камбағал бўлишингдан олдин.
Имом Байҳақий Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* اغسِلُوا ثِيَابَكُمْ، وَخُذُوا مِنْ شَعْرِكُمْ، وَاستَاكُوا، وَتَزَيَّنُوا وَتَنَظَّفُوا فَإِنَّ بَنِى إِسْرَائِيلَ لَمْ يَكُونُوا يَفْعَلُونَ ذَلِكَ، فَزَنَتْ نِسَاؤُهُمْ. (رواه ابن عساكر عن علىّ)
202) Кийимларингизни ювиб юринглар. Тукларингизни олинглар. Мисвоқ истеъмол қилиб, тишларингизни тозаланглар. Зийнатланиб тоза бўлиб юринглар. Чунки бани Исроил қавми мана шундай қилишмагани сабабли аёллари зинога юриб кетди.
Ибн Асокир Али (р.а.)дан қилган ривоят.
* اغْدُ عَالِمًا، أَوْمُتَعَلِّمًا، أَوْمُسْتَمِعًا، أَوْ مُحِبًّا، وَلاَ تَكُنِ الْخَامِسَ فَتَهْلِكَ. (رواه البيهقى)
203) Олим бўл ёки таълим олувчи бўл. Ёки эшитувчи бўл ёки юқоридагиларга муҳаббатли бўл. Ҳаргиз бешинчиси бўлма, унда ҳалокатга учрайсан.
Имом Байҳақий ривоятлари.
* أَفْضَلُ الإِيْمَانِ أَنْ تَعَلَمَ أَنَّ اللهَ مَعَكَ حَيْثُ مَا كُنْتُ. (رواه الطبراني)
204) Қаерда бўлсанг ҳам Аллоҳ сен билан бирга эканини билмоқлигинг иймонларни энг афзалидир.
Тобароний ривояти.
* أَفْضَلُ الدُّعَاءِ أَنْ تَسْأَلُ رَبَّكَ الْعَفْوَ وَالْعَافِيَةَ فِي الدُّنْيَا وَاللآخِرَةِ، فَإِنَّكَ إِذَا أُعْطِيتَهُمَا فِي الدُّنْيَا، ثُمَّ أُعْطِيتَهُمَا فِي الآخِرَةِ فَقَدْ أَفْلَحْتَ. (رواه ابن ماجه عن أنس)
205) Дуоларнинг энг афзали Раббингдан дунё ва охиратда авф ва офиятда қилишини сўрашингдир. Чунки бу нарсаларни дунёда кейин охиратда сенга ато қилинса батаҳқиқ нажот топибсан.
Ибн Можа Анасдан (р.а.) қилган ривояти.
* أَفْضَلُ الصَّدَقَةِ أَنْ تُشْبِعَ كَبِدًا جَائِعًا. (رواه البيهقى عن أنس)
206) Садақаларнинг афзали оч жигарни тўйдирмоқлигингдир.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* أَفْضَلُ الصَّدَقَةِ أَنْ يَتَعَلَّمَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ عِلْمًا، ثُمَّ يُعَلِّمَهُ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ. (رواه ابن ماجة)
207) Садақаларнинг афзали мусулмон бир киши илм таълим олиб кейин мусулмон биродарига ўргатишлигидир.
Ибн Можа ривояти.
* أَفْضَلُ الْعِيَادَةِ أَجْرًا سُرْعَةُ الْقِيَامِ مِنْ عِنْدِ الْمَرِيضِ. (رواه الديلمى عن جابر)
208) Касал зиёрат қилишда савобга эришишни энг афзали бемор ҳузуридан тезлик билан туришдир.
Имом Дайламий Жобирдан (р.а.) қилган ривоят.
* أَفْضَلُ الْفَضَائِلِ أَنْ تَصِلَ مَنْ قَطَعَكَ، وَتُعْطِيَ مَنْ حَرَّمَكَ، وَتَصْفَحَ عَمَّنْ ظَلَمَكَ. (رواه الطبرانى عن معاذ)
209) Фазилатнинг энг афзали алоқани узган кишиларга етишиши, маҳрум бўлган кишиларга бериш ва зулм қилган кишиларни авф этиш.
Имом Тобароний Муоздан (р.а.) қилган ривоят.
* أَفْضَلُ الأعْمَالِ بَعْدَ الإِيْمَانِ بِاللهِ: التَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ. (رواه الطبرانى)
210) Аллоҳга иймон келтиргандан кейинги амалларнинг энг афзали одамлар билан дўстона муносабатда бўлиш.
Имом Тобароний ривояти.
* أَفْضَلُ الْمُؤْمِنِينَ إِسْلامًا مَنْ سَلمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ، وَأَفْضَلُ الْمُؤْمِنِيْنَ إِيْمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا، وَأَفْضَلُ الْمُهَاجِرِينَ مَنْ هَجَرَ مَا نَهَى اللهُ عَنْهُ، وَأَفْضَلُ الْجِهَادِ مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ فِى اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (رواه الطبرانى عن ابن عمر)
211) Мўминларни Исломдаги энг афзаллари бир кишини уни тили ва қўлидан мусулмонлар омонда бўлишади. Мўминларни иймондаги энг афзаллари ҳулқлари яхши бўлганларидир. Муҳожирларни энг афзали Аллоҳ маън этган нарсалардан четлашган кишидир. Жиҳодларни энг афзали Аллоҳ йўлида ўз нафсига курашган кишидир.
Имом Тобароний Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* أَفْضَلُ النَّاسِ مُؤْمِنٌ يُجَاهِدُ فِي سَبِيلِ اللهِ بِنَفْسِهِ وَمَالِهِ، ثُمَّ مُؤْمِنٌ فِي شِعْبٍ مِنَ الشِّعَابِ يَتَّقِي اللهَ وَيَدَعُ النَّاسَ مِنْ شَرِّهِ. (رواه البخارى عن أبى سعيد)
212) Инсонларни энг афзали бир мўъминки, нафси ва моли билан Аллоҳ йўлида жиҳод қилади. Ва яна бир мўминки, Аллоҳга тақво қилиб, одамларни ёмонлигидан ўзини сақлаб даралардан бир дарага (узлат) қилади.
* اِقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ، وَلاَ يَزْدَادُ النَّاسُ عَلَى الدُّنْيَا إِلاَّ حِرْصًا، وَلاَ يَزْدَادُونَ مِنَ اللهِ إِلاَّ بَعْدًا. (رواه الحاكم عن ابن مسعود)
213) Қиёмат яқинлашса, одамларда дунёга қизиқишлари ва Аллоҳдан узоқлашишлари зиёда бўлади, холос.
Имом Ҳоким Ибн Масъуддан (р.а.) қилган ривоят.
* إِقْرَءُوا الْقُرْآنَ وَابْتَغُوا بِهِ وَجْهِ اللهِ تَعَالَى مِنْ قَبْلِ أَنْيَأْتِىَ قَوْمٌ يُقِيمُونَهُ إِقَامَةَ الْقِدْحُ يَتَعَجَّلُونَهُ وَلاَ يَتَأَجَّلُونَهُ. (رواه أبو داود عن جابر)
214) Қуръонни ўқинглар. У билан Аллоҳни розилигини талаб қилинглар. Ҳали шундай қавм келадики, улар улушни тақсимлагандек уни тақсимлаб бу дунёдаги (маблағга) шошишади. Охиратдаги (савоб)ни қолдиришмайди.
Абу Довуд Жобирдан (р.а.) қилган ривоят.
* اقْرَءُوا عَلَى مَوْتَاكُمْ سُورَةَ يَس. (رواه أحمد)
215) Ўликларингизга «Ёсин» сурасини ўқинглар.
Имом Аҳмад ривоятлари.
* أَقَلَّ ما يُوجَدُ فِى آخِرِ الزَّمَانِ دِرْهَمُ حَلاَلُ أَوْ أَخُ يُوثَقُ بِهِ. (رواه عساكر عن ابن عمر)
216) Охирги замонда энг оз учратиладиган нарса ҳалол дирҳам (маблағ) ёки ишончли биродардир.
Ибн Асокир Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* أَكْبَرُ الْكَبَائِرِ الإشْرَاكُ بِاللهِ، وَقَتْلُ النَّفْسِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ، وَقَوْلُ الزُّورِ. (رواه البخارى)
217) Кабира гуноҳларнинг энг улкани, Аллоҳга ширк келтириш, бирор жонни (ноҳақ) ўлдириш, ота-оналарга оқ бўлиш ва ёлғон сўзлаш.
Имом Бухорий ривояти.
* أَكْثِرُوا ذِكْرَ الْمَوتِ، فَإِنَّهُ يُمَحِّصُ الذُّنُوبَ، وَيُزَهِّدُ فِى الدُّنْيَا فِإِنْ ذكرْتُمُوه عِنْدَ الْغِنَى هَدَمَهُ، وَإِنْ ذكرْتُمُوهُ عِنْدَ الْفَقْرِ أَرْضَاكُمْ بِعَيْشِكُمْ. (رواه ابن أبي الدنيا عن أنس)
218) Ўлимни эслашни кўпайтиринглар. Чунки у гуноҳлардан узоқлаштириб, дунёда зоҳид қилади. Агар уни бойлик пайтида эсласангиз, бойликни барбод қилади. Агар уни камбағаллик пайтида эсласангиз яшаш тарзингиздан мамнун эттиради.
Ибн Абу Дунё Анасдан (р.а.) қилган ривоятлари.
* أَكْثِرُوا مِنَ الصَّلاَةِ عَلَىَّ فِي يَوْمِ الْجُمْعَةِ وَلَيْلَةِ الْجُمَعَةِ، فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ كنْتُ لَهُ شَهِيدًا وَشَافِعًا يَوْمَ الْقِيَمَةِ. (رواه البيهقى عن أنس)
219) Менга жума куни ва жума кечаси салавот айтишни кўпайтиринглар. Ким мана шундай қилса, Қиёмат куни у кишига шоҳид ва шафоатчи бўламан.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* أَكْثَرُوا مِنَ الصَّلاَةِ عَلَىَّ، فَإَنَّ صَلاَتكُمْ عَلَىَّ مَغْفِرَةٌ لِذُنُوبِكُمْ، وَاطْلُبُوا لِىَ الدَّرَجَةَ وَالْوَسِيلَةَ، فَإِنَّ وَسِيلَتى عِنْدَ رَبِّى شَفَاعَةُ لَكُمْ. (رواه ابن عساكر عن الحسن بن على)
220) Менга салавот айтишни кўпайтиринглар. Чунки. Менга айтган салавотларингиз гуноҳларингиз учун мағфиратдир. Менга даража ва василани сўранглар. Чунки, Раббим ҳузурида менинг василам сизлар учун шафоатдир.
Ибн Асокир Ҳасан ибн Алидан (р.а.) қилган ривоятлари.
* أَكْثَرُوا مِنْ تِلاَوَةِ الْقُرْآنِ فِي بُيُوتِكُمْ، فَإِنَّ الْبَيْتَ الَّذِى لاَ يُقْرَأ فِيهِ الْقُرْآنُ يَقِلُّ خَيْرُهُ وَيَكْثُرُ شَرَّهُ، وَيَضِيقُ أَهْلِهِ. (رواه الدار قطنى عن أنس)
221) Уйларингизда Қуръон тиловатини кўпайтиринглар. Чунки Қуръон ўқилмайдиган уйда яхшилик озайиб, ёмонлик кўпаяди ҳамда аҳлига торлик келади.
Дорақутний Анасдан (р.а.) қилган ривоятлари.
* أَكْرِمُوا الْعُلُمَاءَ، فَإِنَّهُمْ وَرَثَةُ الأنْبِيَاءِ، فَمَنْ أَكْرَمَهُمْ فَقَدْ أَكْرَمَ اللهَ وَرَسُولَهُ. (رواه الخطيب عن جابر)
222) Уламоларни ҳурмат қилинглар. Чунки улар Пайғамбарлар меросхўридир. Ким уларни ҳурмат қилса, Аллоҳ ва Унинг Расулини ҳурмат қилибди.
Имом Хатиб Жобирдан (р.а.) қилган ривоят.
* أَكْرَوا النَّاسِ أَتْقَاهُمْ. (رواه البخارى)
223) Инсонларнинг энг ҳурматлиси уларни тақволисидир.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* الْحَزْمُ أَنْ تُشَاوِرَ ذَا رَأْىٍ ثُمَّ تُطِيعُهُ. (رواه أبو داود)
224) Азиймат – ақлли киши билан маслаҳатлашиб кейин итоат қилишингдир.
Абу Довуд ривоятлари.
* الإسْلامُ نَظِيفٌ، فَتَنَظَّفُوا، فَإِنَّهُ لاَ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلاَّ نَظِيفٌ. (رواه الديلمى)
225) Ислом покликдир. Шундоқ экан пок бўлиб юринглар. Чунки жаннатга фақат покларгина киради.
Имом Дайламий ривоятлари.
* الأكبَرُ مِنَ الإخْوَةِ بِمَنْزِلَةِ الأب. (رواه البيهقى)
226) Тўнғич ака ота ўрнидадир.
Имом Байҳақий ривоятлари.
* الأمَانَةُ تَجْلِبُ الرِّزْقَ، وَالْخِيَانَةُ تَجْلِبُ الْفَقْرَ. (رواه الديلمى)
227) Омонат ризқни жалб қилса, хиёнат камбағалликни жалб қилади.
Имом Дайламий ривоят.
* أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَيُقِيمُوا الصَّلاَةَ، وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ عَصَمُوا مِنِّي دِمَاءَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ إِلاَّ بِحَقِّ الإسْلاَمِ وَحِسَابُهُمْ عَلَى اللهِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
228) Одамлар «Ла илаҳа иллаллоҳу ва анна Муҳаммадан Расулуллоҳ» деб айтишмагунича, намозни қойим қилишмагунича ва закот беришмагунича урушишликка буюрилдим. Агар улар шу нарсаларни бажаришса мендан қонларию, молларини сақлашибди. Лекин Ислом ҳаққида, яъни ҳад ва қасосларда ундай эмас. Ҳисоблари эса Аллоҳга ҳаволадир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* أَمِطِ الأذَى عَنِ الطَّرِيقِ فَإِنَّهُ لَكَ صَدَقَةٌ. (رواه البخارى)
229) Йўлдан озор берувчи нарсаларни олиб ташла. Олиб ташлашинг ҳам ўзинг учун садақадир.
Имом Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُبِكَ مِنَ عِلمٍ لاَ يَنْفَعُ، وَعَمَلٍ لاَ يُرْفَعُ، وَدُعَاءِ لاَ يُسْتَجَابُ. (رواه الحكيم عن أنس)
230) Аллоҳим, фойда бермайдиган илмдан, кўтарилмайдиган (қабул бўлмайдиган) амалдан ва ижобат бўлмайдиган дуодан сенинг номинг ила паноҳ тилайман.
Имом Ҳаким Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُورًا، وَفِي بَصَرِي نُورًا، وَفِي سَمْعِي نُورًا، وَعَنْ يَمِينِي نُورًا، وَعَنْ يَسَارِي نُورًا، وَفَوْقِي نُورًا، وَتَحْتِي نُورًا، وَأَمَامِي نُورًا، وَخَلْفِي نُورًا، وَعَظِّمْ لِي نُورًا. (رواه البخارى ومسلم)
231) Аллоҳим, қалбимда нур, тилимда нур, кўзимда нур, қулоғимда нур, ўнг томонимдан нур, устимдан нур, остимдан нур, олдимдан нур, орқамдан нур, нафсимда нур қилиб мен учун нурни буюк этгин.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَارْحَمْنِي وَأَلْحِقْنِي بِالرَّفِيقِ الأَعْلَى. (رواه البخارى)
232) Аллоҳим мени мағфират қил, менга раҳм айла ва рафиқил-аъло, яъни фаришталар жамоасига мени йўлиқтир.
Имом Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْألُكَ مِنَ الْخَيْرِ كُلهِ مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَمَا لَمْ أعْلمْ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الشَّرِّ كُلِّهِ، مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَمَا لَمْ أَعْلمْ. (رواه الطبرانى عن جابر بن سمرة)
233) Аллоҳим, Сендан яхшиликларни барчасини, яъни билганиму билмаганимни сўрайман. Аллоҳим, Сени номинг ила ёмонликларни барчасидан, яъни билганиму билмаганимни сўрайман.
Имом Тобароний Жобир ибн Самурадан (р.а.) қилган ривоят.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنِ الَّذِينَ إِذَا أَحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا، وَإِذَا أَسَاءُوا اسْتَغْفَرُوا. (رواه ابن ماجه عن عائشة)
234) Аллоҳим, бизларни чиройли амал қиладиган ва хурсандчилик хабарини берадиган ва ёмонлик содир этганда айтадиганлардан қилгин.
Ибн Можа Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ قَلْبٍ لاَ يَخْشَعُ، وَمِنْ دُعَاءٍ لاَ يُسْمَعُ، وَمِنْ نَفْسٍ لاَ تَشْبَعُ، وَمِنْ عِلْمٍ لاَ يَنْفَعُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَؤُلاَءِ الأَرْبَعِ. (رواه الترمذى عن ابن عمر)
235) Аллоҳим, қўрқмайдиган қалбдан, эшитилмайдиган дуодан, тўймайдиган нафсдан, фойда бермайдиган илмдан, яъни мана шу тўрт нарсадан Сени номинг ила паноҳ тилайман.
Имом Термизий ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي حُبَّكَ، وَحُبَّ مَنْ يَنْفَعُنِي حُبُّهُ عِنْدَكَ، اللَّهُمَّ مَا رَزَقْتَنِي مِمَّا أُحِبُّ، فَاجْعَلْهُ قُوَّةً لِي فِيمَا تُحِبُّ، اللَّهُمَّ وَمَا زَوَيْتَ عَنِّي مِمَّا أُحِبُّ، فَاجْعَلْهُ فَرَاغًا لِي فِيمَا تُحِبُّ. (رواه الترمذى)
236) Аллоҳим, муҳаббатинг ила мени ризқлантир, Сени ҳузурингда муҳаббати менга фойда берадиган кишини муҳаббатли қил. Аллоҳим, яхши кўрадиган нарсам ила мени ризқлантир. Яхши кўрган нарсангда мен учун қувват эт. Аллоҳим, мен яхши кўрган нарсани яшириб, Ўзинг яхши кўрадиган нарса олдида бўм-бўш қил.
Имом Термизий ривояти.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْنِى شَكُورًا، وَاجْعَلْنِى صَبُورًا، وَاجْعَلْنِي فِى عَيْنِى صَغِيرًا، وَفِى أعْيُنِ النَّاسِ كبِيرًا. (رواه البزار عن بريدة)
237) Аллоҳим, мени шукур қилувчи, сабр этувчи қилиб, ўз кўз ўнгимда кичик, одамлар кўз олдида катта қилгин.
Имом Баззор Бурайдадан қилган ривоят.
* اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ وَالْجُبْنِ وَالْبُخْلِ وَالْهَرَمِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ النَّارِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ. (رواه البخارى ومسلم)
238) Аллоҳим, Сени номинг ила ожизликдан, дангасаликдан, қўрқоқликдан, бахилликдан, қариликдан, қабр азобидан, дўзах азобидан ва тириклару ўликлар фитнасидан паноҳ тилайман.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* اللَّهُمَ وَمِنْهُمْ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً، وَفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً، وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ. (رواه البخارى)
239) Аллоҳим, эй Роббимиз! Бизларга дунё ва охиратда яхшилик бериб, дўзах азобидан сақлагин.
Имом Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَّ لاَ عَيْشَ إِلاَّ عَيْشُ الآخِرَةِ. (رواه البخارى)
240) Аллоҳим, фақат охират ҳаёти ҳақиқий ҳаётдир.
Имом Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي خَطِيئَتِي وَجَهْلِي وَإِسْرَافِي فِي أَمْرِي كُلِّهِ وَمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ وَمَا أَسْرَرْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ أَنْتَ الْمُقَدِّمُ وَأَنْتَ الْمُؤَخِّرُ وَأَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ. (رواه البخارى)
241) Аллоҳим, хатоларимни, жоҳиллигимни, ишларимдаги исрофни кечиргин. Мендан кўра сен уларни билувчисан. Сен охирги қолувчисан. Ва ҳар бир нарсага қодир Зотсан.
Имом Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنَّكَ تَسْمَعُ كَلاَمِى، وَتَرَى مَكانِى، وَتَعْلَمُ سِرِّى وَعَلاَنِيَتِى لاَ يَخْفَى عَلَيْكَ شَيْءٌ مِنْ أَمْرِى، وَأَنَا الْبَائِسُ الْفَقِيرُ الْمُسْتَغِيثُ الْمُسْتَجِيرُ الْوَجِلُ الْمُشْفِقُ الْمُقِرُّ الْمُعْتَرِفُ بِذَنْبِهِ، أَسْأَلُكَ مَسْأَلَةَ الْمِسْكِينَ وَأَبْهِلُ إِلَيْكَ ابْتِهالَ الْمذْنِبِ الذّلِيلِ، وَأَدْعُوكَ دُعَاءَ الْخَائِفِ الْمُضْطَرِّ مَنْ خَضَعَتْ لَكَ رَقَبَتُهُ، وَفَاضَتْ لَكَ عَبْرَتُهُ، وَذَلَّ لَكَ جِسْمُهُ، وَرَغِمَ لَكَ أَنْفُهُ، اللَّهُمَّ لاَ تَجْعَلْنِى بِدُعَائِكَ شَقِيَّا، وَكُنْ بِى رَءُوفًا رَحِيمًا، يَا خَيْرَ الْمُسْءُولِينَ، وَيَا خَيْرَ الْمُعْطِينِ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
242) Аллоҳим, Сен сўзларимни эшитасан, маконимни кўрасан, сиррий ва ошкора нарсаларимни биласан. Мен бечора, камбағал, ёрдамга муҳтож, паноҳга муҳтож, ғамга ботган, мушфиқ ва гуноҳларини эътироф қилган кишиман. Сендан мискинлар сўрагандек сўраб, гуноҳкор ва хўрланганлар илтижо қилгани каби ёлбораман. Сенга қўрқувчи, мажбур бўлган, гардани Сенга эгилган, кўз ёши Сен учун оққан, жисми Сен учун хўрланган, бурни Сен учун ишқалган киши сифатида дуо қиламан. Аллоҳим, Сенга қилган дуоим сабабли мени бадбахт қилмагин. Менга меҳрибон, раҳмли бўлгин. Эй сўралгувчиларнинг яхшиси ва берувчиларнинг яхшиси!
Имом Тобароний ибн Аббосдан қилган ривоят.
* اللَّهُمَّ أَصْلِحْ ذَاتَ بَيْنِنَا، وَأَلِّفْ بَيْنَ قُلُوبِنَا، وَاهْدِنَا سُبُلَ السَّلاَمِ وَنَجِّنَا مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ، وَجَنِّبْنَا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ، اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي أَسْمَاعِنَا، وَأَبْصَارِنَا، وَقُلُوبِنَا، وَأَزْوَاجِنَا، وَذُرِّيَّاتِنَا، وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ، وَاجْعَلْنَا شَاكِرِينَ لِنِعْمَتِكَ مُثْنِينَ بِهَا، قَابِلِينَ لَهَا، وَأَتِمَّهَا عَلَيْنَا. (رواه الحاكم عن ابن مسعود)
243) Аллоҳим, ораларимизни ислоҳ қил. Қалбларимизни улфат эт. Бизларни тинчлик йўлига бошла. Зулматдан нурга чиқиш ила бизларга нажот бер. Ошкораю, сир фаҳш ишлардан бизни четлантир. Аллоҳим, қулоқлариимз, кўзларимиз, қалбларимиз, аҳлияларимиз, зурриётларимизда бизга барака ато қил. Ва гуноҳларимизни кечир. Албатта Сен кечиримли, раҳмли Зотсан. Бизларни неъматларингга шукур қилувчи, унга мақтов айтувчи, унга қобилиятли этиб бизга ўша неъматни мукаммал қил.
Имом Ҳоким ибн Масъуддан қилган ривоят.
* اللَّهُمَّ أَصْلِحْ لِي دِينِي الَّذِي هُوَ عِصْمَةُ أَمْرِي، وَأَصْلِحْ لِي دُنْيَايَ الَّتِي فِيهَا مَعَاشِي، وَأَصْلِحْ لِي آخِرَتِي الَّتِي فِيهَا مَعَادِي، وَاجْعَلِ الْحَيَاةَ زِيَادَةً لِي فِي كُلِّ خَيْرٍ، وَاجْعَلِ الْمَوْتَ رَاحَةً لِي مِنْ كُلِّ شَرٍّ. (رواه مسلم عن أبى هريرة)
244) Аллоҳим, ишларим сақловчиси бўлган динимни ислоҳ қил, яшашим унда бўлган дунёимни ислоҳ эт, қайтишим унда бўлган охиратимни ислоҳ айла, ҳаётни мен учун барча яхшиликларда зиёда қил. Ўлимни барча ёмонликлардан мен учун роҳатли қил.
Имом Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْ حُبَّكَ أحَبَّ الأشْيَاءِ إِلَىَّ ، وَاجْعَلْ خَشْيَتَك أخْوَفَ الأشْيَاءِ عِنْدِى وَاقْطَعْ عَنِّى حَاجَاتِ الدُّنْيَا بِالشَّوْقِ إِلَى لِقَائِكَ، وَإِذَا أقْرَرْتَ أَعْيُنَ أَهْلِ الدُّنْيَا مِنْ دُنْيَاهُمْ فَأَقْرِرْ عَيْنى مِنْ عِبَادَتِكَ. (رواه الطبرانى عن علىّ)
245) Аллоҳим, муҳаббатингни нарсаларнинг энг маҳбуби қил. Дунё ҳожатларидан мени узиб, Ўзингга йўлиқишга шавқли эт. Дунё аҳли кўзларини дунёга қарор топтирганингда мени кўзимни ибодатингга қарор топтир.
Абу Нуъайм Ҳайсам Молик ат-Тоийдан қилган ривоят.
* اللهمَّ افْتَحْ مَسَامِعَ قَلْبِي لِذِكْرِكَ، وَارْزُقْنِي طَاعَتَكَ وَطَاعَةَ رَسُولِكَ وَعَمَلاً بِكِتَابِكَ. (رَوَاهُ الطَّبَرَانِي عَنْ عَلِيٍّ)
246) Аллоҳим, қалбим қулоғини Ўзинг зикрингга очиб, тоатинг, Расулинг тоати ва китобингга амал қилиш ила ризқлантир.
Имом Тобароний Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* اللَّهُمَّ الْطُفْ بِى فى تَيْسِير كُلِّ عَسِيرٍ، فَإِنَّ تَيْسِيرَ كُلِّ عَسِيرٍ عَلَيْكَ يَسِيرٌ، وَأَسْأَلُكَ الْيُسْرَ وَالْمُعَافَاةَ فِى الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ. (رواه الطبرانى عن أبى هريرة)
247) Аллоҳим барча қийинчиликни менга осон қилиш ила лутф айла, чунки барча қийинчиликни осонлаштириш Сен учун енгилдир. Аллоҳим Сендан дунё ва охиратдаги енгиллик ва офиятни сўрайман.
Имом Тобароний Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривояти.
* اللَّهُمَّ أَغْنِىِ بِالْعِلْمِ، وَزَيِّنِّى بِالْحِلْمِ، وَأَكْرِمْنِى بِالتَّقْوَى، وَجَمِّلْنِى بِالْعَفِيَةِ. (رواه ابن النجار عن ابن عمر)
248) Аллоҳим, менга илм ила ёрдам бериб, ҳалимлик ила зийнатлаб, тақво ила ҳурмат айлаб ва офият ила мени гўзаллаштир.
Ибн Нажжор ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ خَلِيلٍ مَاكِرٍ، عَيْنَاهُ تَرَيَانِى، وَقَلْبُهُ يَرْعَانِى، إِنْ رَأَى حَسَنَةً دَقَهَا، وَإِنْ رَأَى سَيِّئَةً أَذَاعَهَا. (رواه ابن النجار عن سعد بن سعيد المقبرىّ مرسلا)
249) Аллоҳим, Сени номинг ила ҳийлакор дўстдан паноҳ тилайман. Чунки уни икки кўзи мени кўриб, қалби кузатиб туради. Агар у бирор яхшилик кўрса, дафн қилади. Агар бирор ёмонлик кўрса уни тарқатади.
Ибн Нажжор Саъд ибн Саид ал-Мақбурийдан мурсал ҳолатда қилган ривоятлари.
* اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِى الَّذِينَ مِنْ بَعْدِى، الَّذِينَ يَرْوُونَ أَحَادِيثِى وَسُنتى وَيُعَلِّمُونَهَا النَّاسَ. (رواه الطبرانى عن علىّ)
250) Аллоҳим, мендан кейин келадиган ўринбосарларимга раҳм қил. Улар шундай кишиларки, ҳадис ва суннатларимни ривоят қилиб уни одамларга ўргатишади.
Имом Тобароний Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* الله اللهَ فِى قَبْطِ مِصْرَ، فَإِنَّكُمْ سَتَظْهَرُونَ عَلَيْهِمْ فَيكونُونَ لَكُمْ عُدَّةً وَأَعْوَانًا فِى سَبِيلِ اللهِ. (رواه الطبرانى)
251) Аллоҳ, Аллоҳ Мисрдаги қибтийларга (раҳм қил), чунки сизлар тез кунларда улар олдида зоҳир бўласизлар ва улар сизларга Аллоҳ йўлида ёрдам бериб, қуроллантирувлардир.
Имом Тобароний ривоятлари.
(أَمَّا بَعْدُ) فَإِنَّ الدُّنْيَا خَضِرَةٌ حُلْوَةٌ، وَإِنَّ اللهَ مُسْتَخْلِفُكُمْ فِيهَا، فَنَاظِرٌ كَيْفَ تَعْمَلُونَ، فَاتَّقُوا الدُّنْيَا وَاتَّقُوا النِّسَاءَ، فَإِنَّ أَوَّلَ فِتْنَةِ بَنِى إِسْرَائِيلَ كَانَتْ فِى النِّسَاءِ. أَلا إِنَّ بَنِي آدَمَ خُلِقُوا عَلَى طَبَقَاتٍ شَتَّى، فَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ مُؤْمِنًا، وَيَحْيَا مُؤْمِنًا، وَيَمُوتُ مُؤْمِنًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ كَافِرًا، وَيَحْيَا كَافِرًا، وَيَمُوتُ كَافِرًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ مُؤْمِنًا، وَيَحْيَا مُؤْمِنًا، وَيَمُوتُ كَافِرًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ كَافِرًا، وَيَحْيَا كَافِرًا، وَيَمُوتُ مُؤْمِنًا، أَلاَ إِنَّ الْغَضَبَ جَمْرَةٌ تَوَقَّدُ فى جَوْفِ ابْن آدم أَلاَ تَرَوْنَ إِلَى حُمْرَةِ عَيْنَيْهِ وَانْتِفَاخِ أَوْدَاجِهِ فَإِذَ وَجَدَ أَحَدُكُمْ شَيْئًا مِنْ ذَلِكَ فَالأرْضَ الأرْضَ، أَلاَ إِنَّ خَيْرَ الرِّجَالِ مَنْ كَانَ بَطِىءَ الْغَضَبِ سَرِيعَ الرِّضَا، وَشَرَّ الرِّجَالِ مَنْ كَانَ سَرِيعَ الْغَضَبِ بَطِيءَ الرِّضَاءِ، فَإِذَ كَانَ الرَّجُلُ بَطِىءَ الْغَضَبِ بَطِيءُ الْفَيْءِ، أَوْ سَرِيعَ الْغَضَبِ سَرِيعَ الْفَىْءِ فَإِنَّهَا بِهَا أَلاَ إِنَّ خَيْرَ التُّجَّارِ مَنْ كَانَ حَسَنَ الْقَضَاءِ حَسَنَ الطَّلَبِ، وَشَرَّ التُّجَّارِ مَنْ كَانَ سَيِّئُ الْقَضَاءِ حَسَنُ الطَّلَبِ، فَإِذَا كَانَ الرَّجُلُ حَسَنُ الْقَضَاءِ سَيِّئُ الطَّلَبِ أوْكانَ السَّيِّئَ الْقَضَاءِ السَّيِّئَ الطَّلَبِ، فَإِنَّهَا بِهَا. أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ غَادِرٍ لِوَاءً يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِقَدْرِ غَدْرَتِهِ، أَلاَوَإِنَّ أَكبَرَ الْغَدْرِ غَدْرُ أَمِيرِ عَامَّةٍ. أَلا لا يمنعَنَّ رَجُلاً مَهَابَةُ النَّاسِ أَنْ يَتَكَلَّمَ بِالحَقِّ إِذَا عَلِمَهُ.أَلاَ إِنَّ أَفْضَل الْجِهَادِ كَلمَةُ حَقٍّ عِنْدَ سُلْطَانٍ جَائِزٍ. أَلاَ إِنَّ مَثَلَ مَا بَقِىَ مِنَ الدُّنْيَا فِيهَا مَضَى مِنْهَا مَثَلُ يَوْمِكُمْ هذَا فِيمَا مَضَى مِنْهُ. ( رواه الترمذى عن أبي سعيد)
252) Аммо баъд: Албатта, дунё ям-яшилдир мазалидир. Албатта Аллоҳ унда сизларни ўринбосар қилади. Сизлар (ўшанда) қандай амал қилишингизга қаранг. Дунёдан ва аёллардан тақво қилинг. Чунки Бани Исроилни биринчи фитнаси аёлларда эди. Огоҳ бўлинг! Одам болалари турфа хил табақалардан ташкил топган. Улардан мўмин бўлиб туғилиб, мўмин бўлиб яшаб, мўмин бўлиб ўладиганлари бор. Ва яна улардан кофир бўлиб туғилиб, кофир бўлиб яшаб, кофир бўлиб ўладиганлари бор. Ва яна улардан мўмин бўлиб туғилиб, мўмин бўлиб яшаб, кофир бўлиб ўладиганлари ва кофир бўлиб туғилиб, кофир бўлиб яшаб мўмин бўлиб ўладиганлари бордир. Огоҳ бўлинг! Албатта, ғазаб одам боласи қорнида алангалаб турган чўғдир. Ўша ғазаби келганида кўзи қизариб, жон томирлари шишганига қарамайсизларми? Агар сизлардан бирингизда ана шундай иш содир бўлса ерни ва албатта ерни лозим тутсин, яъни ерга ўтириб олсин. Огоҳ бўлинг! Кишиларнинг яхшиси ғазаби оҳиста бўлиб розилиги тез бўлганидир. Кишиларни ёмони ғазаби тез бўлиб розилиги оҳиста бўлганидир. Агар киши ғазаби оҳиста қайтиши оҳиста бўлиши ёки ғазаби тез қайтиши ҳам тез бўлиши ўзига ҳаволадир. Огоҳ бўлинг, савдогарларнинг яхшиси бир нарса бераётганида ҳам, олаётганида ҳам чиройли суратда адо этувчисидир. Савдогарларни ёмони бирор нарса бераётганида ҳам олаётганида ҳам ёмон суратда адо этувчисидир. Агар киши чиройли бериб ёмон суратда талаб қилса ёки бераётгани ёмон муомала қилиб, талаб қилаётгани яхши муомала қилиши ўзига ҳаволадир. Огоҳ бўлинг! Албатта, Қиёмат куни барча ҳиёнаткорни ҳиёнати миқдорича байроғи бўлади. Огоҳ бўлинг, албатта энг катта ҳиёнат, бошлиқни авомга қилган ҳиёнатидир. Огоҳ бўлинг! Ҳақни билганда гапиришликдан одамлардан қўрқиш бирор кишини ҳаргиз маън этмасин. Огоҳ бўлинг! Жиҳодларнинг энг афзали золим подшоҳ олдида ҳақ сўзни гапиришдир. Огоҳ бўлинг! Дунёни ўтиб кетганидан қолганини мисоли худди бугунги қолган кунингиз мисоли кабидир.
Имом Термизий Абу Саиддан (р.а.) қилган ривоятлари.
* أُمَّتِى هَذِهِ أَُمَّةُ مَرْحُومَةٌ، لَيْسَ عَلَيْهَا عَذَابٌ فِى الآخِرَةِ، إِنَّمَا عَذَبُها فِى الدُّنْيَا: الْفِتَنُ، والزَّلاَزِلُ، وَالْقَتْلُ، وَالبَلاَيَا. (رواه الطبرانى عن أبى موسى)
253) Бу умматим раҳм қилингандир. Улар учун охиратда азоб йўқдир. Чунки, уларга бу дунёда фитналар, зилзилалар, ўлдиришлар ва турфа хил балолар бордир.
Имом Тобароний Абу Мусодан (р.а.) қилган ривоят.
* امسَحْ رَأْسَ اْليَتِمِ (هَكَذَا) إِلَى مُقَدِّمِ رَأْسِهِ، وَمَنْ لَهُ أَبٌ (هَكَذَا) إِلَى مُؤَخَّرِ رَأْسِهِ. (رواه الخطيب عن ابن عباس)
254) Етимни бошини (мана бундай қилиб) бошини олди томонидан силагин. Агар отаси бўлса (мана бундай қилиб) бошини орқа томонидан силагин.
Имом Хатиб ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى إِذَا أَنْزَلَ عَاهَةً مِنَ السَّمَاءِ عَلَى أَهْلِ الأرْضِ صُرِفَتْ عَنْ عُمَّارِ الْمَسَاجِدِ. (رواه ابن عساكر عن أنس)
255) Албатта, Аллоҳ таоло агар осмондан ер аҳлига бирор офатни туширса масжид иморатларини у офатдан сақлайди.
Ибн Асокир Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى اسْتَخْلَصَ هَذَا الدِّينَ لِنَفْسِهِ، وَلاَ يَصْلُحُ لِدِينِكُمْ إِلا السَّخَاءُ، وَحُسْنُ الْخُلْقِ. أَلاَ فَزَيِّنُوا دِينَكُمْ بِهِمَا. (رواه الطبرانى عن عمران بن حصين)
256) Албатта Аллоҳ таоло бу динни ўз нафсига ихтиёр қилди. Сизларнинг динингизда фақат сахийлик ва чиройли ҳулқ соҳиби бўлиш лозим. Шундоқ экан динларингизни бу икки хислат ила зийнатланглар.
Тобароний Имрон ибн Ҳусайндан (р.а.) қилган ривоятлари.
* إِنَّ أَبْغَضَ الرِّجَالِ إِلَى اللهِ الأَلَدُّ الْخَصِمُ. (رواه مسلم)
257) Албатта Аллоҳ таолога кишиларни ғазаблиги қаттиқ хусумат қилувчисидир.
Имом Муслим ривоятлари.
* إِنَّ الَّذِينَ يَصْنَعُونَ هَذِهِ الصُّوَرَ يُعَذَّبُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَيُقَالُ لَهُمْ: (أَحْيُوا مَا خَلَقْتُمْ). (رواه الشيخان)
258) Албатта бу суратларни чизувчилар Қиёмат куни азобланадилар. Ва уларга халқ қилган нарсаларингизни тирилтиринглар-чи? дейилади.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى أَمَرَنِى بِمُدَارَاةِ النَّاسِ، كَمَا أَمَرَنِي بِإِقَامَةِ الْفَرَائِضِ. (رواه الديلمى عن عائشة)
259) Албатта Аллоҳ менга худди фарзларни қойим қилишни буюрганидек одамлар ила муроса қилишни буюрди.
Имом Дайламий Оиша (р.а.)дан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى جَعَلَ ما يَخْرُجُ مِنَ ابن آدَمَ مَثَلاً لِلدُّنْيَا. (رواه البيهقى)
260) Албатта Аллоҳ таоло одам боласидан чиқадиган нарсани дунё учун мисол қилди.
Имом Байҳақий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى جَوَادٌ يُحِبُّ الْجُودَ، وَيُحِبُّ مَعَالَى الأخْلاَقِ وَيَكْرَهُ سَفْسَافَهَا. (رواه أبو نعيم عن ابن عباس)
261) Албатта Аллоҳ сахийдир, сахийларни яхши кўради. Ва олий ҳулқ эгаларини яхши севади, паст ҳулқ эгаларини эса ёмон кўради.
Абу Нуъайм Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى رَضِىَ لِهَذِهِ الامَّةِ الْيُسْرَ، وَكَرِهَ لَهَا الْعُسْرَ. (رواه الطبرانى عن محجن بن الودع)
262) Албатта Аллоҳ таоло бу умматга енгиллик бўлишига рози бўлди. Қийинчилик бўлишини кариҳ кўрди.
Имом Тобароний Миҳжан ибн Авдаъдан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى سَائِلٌ كُلَّ رَاعٍ عَمَّا اسْتَرْعَاهُ، أحَفِظَ ذَلِكَ أَمْ ضَيَّعَهُ؟ حتى يُسْأَلُ الرَّجُلُ عَنْ أَهْلِ بَيْتِهِ. (رواه ابن حيان عن أنس)
263) Албатта Аллоҳ таоло ҳар бир ишбошчиларни қўл остидагилардан у ҳақида сўрайди. (Топширилган масъулиятни) муҳофаза қилдими? Ёки зое этдими? Ҳаттоки кишини аҳли байти ҳақида сўради.
Ибн Ҳиббон Анасдан қилган ривоят.
* إنَّ اللهَ كَتَبَ فِي أمِّ الكِتَابِ قَبْلَ أنْ يَخْلُقَ السَّمَوَاتِ وَالأرْضَ (إِنَّنِى أَنَا الرَّحْمَنُ) خَلَقْتُ الرَّحِمَ، شَقَقْتُ لَهَا اسْمًا مِنَ اسْمِي، فَمَنْ وَصَلَهَا وَصَلْتُهُ وَمَنْ قَطَعَهَا قَطَعْتُهُ. (رواه الطبرانى عن جرير)
264) Албатта Аллоҳ таоло Уммул китобда – еру-осмонни халқ қилишидан олдин қуйидаги нарсаларни битди. Албатта мен Раҳмондирман. Раҳмни ҳам ҳалқ қилганман ва уни Ўз исмимдан бўлак қилиб олганман. Ким унга етишса, мен ҳам унга етишаман. Ким ундан узилса, мен ҳам ундан узиламан.
Имом Тобароний Жарирдан қилган ривоят.
* إِنَّ الْمُؤْمِنَ لاَ يَنْجُسُ. (رواه البخارى و مسلم)
265) Албатта мўмин нажас бўлмайди.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لَمَّا خَلَقَ الْخَلْقَ كَتَبَ بِيَدِهِ عَلَى نَفْسِهِ إِنَّ رَحْمَتِي تَغْلِبُ غَضَبِي. (رواه ابن ماجه عن أبي هريرة)
266) Албатта Аллоҳ таоло ҳалойиқни халқ қилганида Ўз қўли ила Нафсига: «Албатта раҳматим ғазабимга ғолибдир», деб ёзди.
Ибн Можа Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоят.
* إِنَّ الْمَرْأَةَ تُقْبِلُ فِي صُورَةِ شَيْطَانٍ، وَتُدْبِرُ فِي صُورَةِ شَيْطَانٍ، فَإِذَا أَبْصَرَ أَحَدُكُمُ امْرَأَةً فَلْيَأْتِ أَهْلَهُ، فَإِنَّ ذَلِكَ يَرُدُّ مَا فِي نَفْسِهِ. (رواه مسلم)
267) Албатта, аёл шайтон суратида келиб ва шайтон суратида кетади. Агар сизлардан бирингиз бирор аёлни кўрса ва аёл уни қизиқтириб қолса, ўз аҳли, яъни хотини ҳузурига келсин. Ана шундай қилиш нафсидаги (шаҳватни) даф этади.
Имом Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى لَيَنْظُرُ إِلَى الْكَافِرِ، وَلاَ يَنْظُرُ إِلَى الْمُزْهِى، وَلَقَدْ حَمَلَتْ سُلَيْمَانَ بنَ دَاوُدَ الرِّيحُ وَهُوَ مُتَّكِئُ، فَأُعْجِبُ وَاخْتَالَ فِى نَفْسِهِ فَطُرِحَ عَلَى الأَرْضِ. (رواه الطبرانى)
268) Албатта, Аллоҳ таоло кофирга қарайди-ю, лекин фахрланувчи мутакаббирга қарамайди. Сулаймон ибн Довуд суяниб турганларида шамол кўтарди. У зот бу нарсадан ажабланиб нафслари ғурурга кетганида ерга ташлаб юборилди.
Имом Тобароний ривояти.
* إِنَّ أَحَبَّ مَا يَقُولُ الْعَبْدُ إِذَا اسْتَيْقَظَ مِنْ نَوْمِهِ:(سُبْحَانَ الَّذِى يُحْيِ الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُل شَىْءٍ قَدِيرٌ). (رواه الخطيب عن ابن عمر)
269) Банда уйқусидан уйғонганида айтадиган нарсани энг яхшиси: «Субҳаналлазий юҳйил мавто ва ҳува ъала кулли шайъин қодийр»дир.
Маъноси: Ўликларни тирилтиришга қодир бўлган зотни поклаб ёд этинг. У ҳар бир нарсага қодир Зотдир.
Имом Хатиб Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى لاَ يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ، وَلاَ إِلَى أَحْسَابِكُمْ، وَلاَ إِلَى أَمْوَالِكُمْ وَلَكِنْ يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ وَأعْمَالِكُمْ. (رواه الطبرانى)
270) Албатта Аллоҳ таоло суратларингизга, наслу-насабингизга ва мол-дунёларингизга қарамайди. Лекин қалбларингизу амалларингизга қарайди.
Имом Тобароний ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لاَ يَرْضَى لِعَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ إِذَا ذَهَبَ بِصَفِيِّهِ مِنْ أَهْلِ الأَرْضِ فَصَبَرَ وَاحْتَسَبَ وَقَالَ مَا أُمِرَ بِهِ بِثَوَابٍ دُونَ الْجَنَّةِ. (رواه النسائى عن ابن عمر)
271) Албатта Аллоҳ таоло мўмин бандасини ер аҳли орасида энг яқин кишисини олиб қўйса, яъни вафот эттирса, у ўша (айрилиққа) сабр қилиб, савоб талаб этса, жаннатдан бошқасига рози бўлмайди, яъни жаннатга киритади.
Имом Насаий Ибн Умардан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لاَ يَظْلِمُ الْمُؤْمِنَ حَسَنَةً يُعْطَى عَلَيْهَا فِي الدُّنْيَا، وَيُثَابُ عَلَيْهَا فِي الآخِرَةِ، وَأَمَّا الْكَافِرُ فَيُعْطَى بِحَسَنَاتِهِ فِي الدُّنْيَا، حَتَّى إِذَا أَفْضَى إِلَى الآخِرَةِ لَمْ يَكُنْ لَهُ حَسَنَةٌ يُعْطَى عَلَيْهَا خَيْرًا. (رواه أحمد عن أنس)
272) Албатта Аллоҳ таоло мўминга ҳаёти дунёдалик пайтида яхшилик ато этишда зулм қилмайди. Охиратда эса унга савоб ато қилади. Аммо кофирга эса яхшиликларни барчасини бу дунёда беради. Қачонки охиратга борганида унга бериладиган бирор яхшилик бўлмайди.
Имом Аҳмад Анас (р.а.)дан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لاَيَقْبَلُ مِنَ الْعَمَلِ إِلاَّ مَاكَانَ لَهُ خَالِصًا وَابْتَغِىَ بِهِ وَجْهُهُ. (رواه النسائى عن أبي أمامة)
273) Албатта Аллоҳ таоло фақат холис ва Ўзини розилиги учун бўлган амалнигина қабул қилади.
Имом Насаий Абу Умомадан қилган ривоят.
* إِنَّ مِنْ حَقِّ الوَلَدِ عَلَى وَالِدِهِ أَنْ يُعَلِّمَهُ الْكِتَابَةَ، وَأَنْ يُحْسِنَ اسْمَهُ، وَأَنْ يُزَوِّجَهُ إِذَا بَلَغَ. (رواه ابن النجار)
274) Албатта болани ота устидаги ҳаққи ёзишни ўргатиш, чиройли исм қўйиш ва вояга етганида уйлантириб қўйишдир.
Ибн Нажжор ривояти.
* إِنَّ مِنَ السُّنَّةِ أَنْ يَخْرُجَ الرَّجُلُ مَعَ ضَيْفِهِ إِلَى بَابِ الدَّارِ. (رواه ابن ماجة)
275) Киши меҳмони билан ҳовли дарвозаси олдигача чиқмоқлиги суннат амаллардандир.
Ибн Можа ривояти.
* إِنَّ مِنْ أَشَرِّ النَّاسِ عِنْدَ اللهِ مَنْزِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ الرَّجُلَ يُفْضِي إِلَى امْرَأَتِهِ وَتُفْضِي إِلَيْهِ، ثُمَّ يَنْشُرُ سِرَّهَا. (رواه مسلم)
276) Қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида инсонларнинг энг ёмони бир киши ўз хотини олдида ўзини намойиш қилса, (яъни яланғоч бўлса), ва у хотин ҳам эрига ўзини намойиш қилса, кейин у аёлнинг сирини тарқатса.
Имом Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يُحِبُّ السَّهْل الطَّلِيقَ. (رواه الشيرازى عن أبي هريرة)
277) Албатта Аллоҳ таоло мураккаб бўлмаган енгилликни яхши кўради.
Имом Шерозий Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الرَّفْقَ فِى الأَمْرِ كلِّهِ. (رواه البخارى)
278) Албатта Аллоҳ таоло барча ишларда мулойимликни яхши кўради.
Имом Бухорий ривояти.
* إِنَّ اللهَ حَرَّمَ عَلَيْكُمْ عُقُوقَ الأُمَّهَاتِ، وَوَأْدَ الْبَنَاتِ، وَمَنَعَ وَهَاتِ، وَكَرِهَ لَكُمْ قِيلَ وَقَالَ، وَكَثْرَةَ السُّؤَالِ وَإِضَاعَةَ الْمَالِ. (رواه البخارى ومسلم عن المغيرة بن شعبة)
279) Албатта Аллоҳ таоло оналарингизга оқ бўлишни, қизларни тириклайин кўмишни, ўзига вожиб бўлган нарсани ман этувчини ва ўзида йўқ бўлган нарсани талаб қилувчини ҳаром қилди. Ҳамда ундоқ деди, бундоқ деди деб ҳар турлик сўзларни гапиришни, кўп савол беришни ва молни беҳудага сарф қилишни кариҳ кўрди.
Имом Бухорий ва Муслим Муғийра ибн Шуъбадан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يُدْنِى الْمُؤْمِنُ فَيَضَعُ عَلَيْهِ كَنَفَهُ وَيَسْتُرُهُ مِنَ النَّاسِ وَيُقَرِّرُهُ بِذُنُوبِهِ، فَيَقُولُ هَلْ تَعْرِفُ ذَنْبَ كَذَا؟ أَتَعْرِفُ ذَنْبَ كَذَا؟ فَيَقُولُ: نَعَمْ أَىْ رَبِّ، حَتى إِذَا قَرَّرَهُ بِذُنُوبِهِ، وَرَأَى فِى نَفْسِهِ أَنَّهُ قدْ هَلَكَ قَالَ: فَإِنِّى قَد سَتَرتُهَا عَلَيْكَ فِى الدُّنْيَا، وَأَنَا أَغْفِرُهَا لَكَ الْيَوْمَ ثُمَّ يُعْطَى كِتَابَ حَسَنَاتِهِ بِيَمِينِهِ، وَأَمَّا الْكَافِرُ وَالْمُنَافِقُ فَيَقولُ الأَشْهَادُ: (هَؤُلاَءِ الَّذِينَ كَذَبُوا عَلَى رَبِّهِمْ أَلاَ لَعْنَةُ اللهِ عَلَى الظَّالِمِينَ). (رواه ابن ماجة عن ابن عمر)
280) Албатта Аллоҳ таоло мўминни яқинлаштириб, унга соясини ташлайди-да, одамлардан уни тўсиб ўз гуноҳларига иқрор қилдиради. Ва: «ундай гуноҳингни, бундай гуноҳингни биласанми?» дейди. У киши: «Эй Раббим», деб ўз гуноҳларига иқрор бўлади. Ва ўзини ҳалок бўлганлар қаторидаман деб гумон қилади. Шунда Аллоҳ таоло: «Мен сени дунёда одамлар кўзидан тўсган эдим. Бугун гуноҳларингни кечираман», дейди. Шундан кейин яхшиликлар китоби ўнг томондан берилади. Аммо кофир ва мунофиқларга: «Гувоҳлар», дейди. (Ўша гувоҳлар) «Мана шулар Парвардигор шаънига ёлғон сўзларни сўзлаганлар», дейдилар. Огоҳ бўлингизким, бундай золимларга Аллоҳнинг лаънати бўлур.
Ибн Можа Ибн Умардан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ يُحِبُّ إِذَا عَمِلَ أحَدُكُمْ الْعَمَلَ أَنْ يُتْقِنَهُ. (رواه الطبرانى)
281) Албатта Аллоҳ таоло, сизлардан бирингиз бирор амални бажарадиган бўлса чиройли тарзда бажарадиганини яхши кўради.
Имом Тобароний ривояти.
* إِنِّى لَسْتُ أَسْتَعْمِلُ أَحَدًا حتى أُشَارِطَهُ. (رواه الديلمى)
282) Мен бирор кишини шартлашиб туриб бошлиқ этмайман.
Имом Дайламий ривояти.
* إِنَّا للهَ تَعَالَى يَعْجَبُ مِنْ سَائِلٍ يَسْأَلُ غَيْرَ الْجَنَّةِ، وَمِنْ مُعْطٍ يُعْطِى لِغَيْرِ اللهِ، وَمِنْ مُتَعَوِّذٍ يَتَعَوَّذُ مِنْ غَيْرِ النَّارِ. (رواه الخطيب عن ابن عمر)
283) Албатта, Аллоҳ, жаннатдан бошқа нарсани сўровчидан, Аллоҳдан бошқани (розилиги учун) берувчидан ва дўзахдан бошқа нарсани паноҳ сўровчидан ажабланади.
Имом Хатиб Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى يَقُولُ أَنَا ثَالِثُ الشَّرِيكَيْنِ مَا لَمْ يَخُنْ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ، فَإِذَا خَانَهُ خَرَجْتُ مِنْ بَيْنِهِمَا. (رواه أبو داود عن أبي هريرة)
284) Албатта, Аллоҳ айтадики, мен икки шерикнинг учинчисиман модомики икковидан бири ўз шеригига хиёнат қилмаса. Агар бордию хиёнат қилса, улар орасидан чиқиб кетаман.
Абу Довуд Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоят
* إِنَّ اللهَ لاَ يُعَذِّبُ بِدَمْعِ الْعَيْنِ، وَلاَ بِحُزْنِ الْقَلْبِ، وَلَكِنْ يُعَذِّبُ بِهَذَا قَالَ (وَأَشَارَ إِلَى لِسَانِهِ) أَوْ يَرْحَمُ، وَإِنَّ الْمَيِّتَ يُعَذَّبُ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ. (رواه الجماعة)
285) Албатта Аллоҳ (вафот этган кишининг хонадон аҳли қилган) кўз ёшига ва қалб хафачилиги учун азобламайди. Лекин мана бунга азоблайди ёки раҳм қилади деб тилларига ишора қилдилар. Албатта маййит ўз аҳлининг йиғиси сабабли азобланади.
Муҳаддислар жамоаси ривоят қилишган.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ: إِذَا أَخَذْتُ كَرِيْمَتَيْ عَبْدِي فِي الدُّنْيَا لَمْ يَكُنْ لَهُ جَزَاءٌ عِنْدِي إِلاَّ الْجَنَّةَ. ( رواه الترمذى عن أنس)
286) Албатта Аллоҳ таоло айтади. Агар ҳаёти дунёда бирор бандамни икки кўзини олсам, яъни кўр қилиб қўйсам (охиратда) фақат унга жаннатни мукофот қилиб бераман.
Имом Термизий Анас (р.а.)дан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى قَدْ حَرَّمَ عَلَى النَّارِ مَنْ قَالَ (لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ) يَبْتَغِى بِذَلِكَ وَجْهَ اللهِ. (رواه البخارى ومسلم)
287) Албатта Аллоҳ таоло «Ла илаҳа иллаллоҳ» калимасини айтиб бу билан Аллоҳ розилигини талаб қилган кишига дўзахни харом қилган.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ (أَيْنَ الْمُتَحَابُّونَ لِجَلاَلِي، الْيَوْمَ أُظِلُّهُمْ فِي ظِلِّي يَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ ظِلِّي). (رواه مسلم عن أبي هريرة)
288) Албатта Аллоҳ таоло Қиёмат куни: «Мени улуғлигим учун яхши кўрувчилар қаерда? Бугун уларни ўз соямда соялантираман. Бу куни менинг соямдан бошқа соя йўқдир», дейди.
Имом Муслим Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоят
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ: (أَنَا مَعَ عَبْدِي إِذَا هُوَ ذَكَرَنِي، وَتَحَرَّكَتْ شَفَتَاهُ). (رواه أحمد عن أبي هريرة)
289) Албатта Аллоҳ таоло: «Мени эслаб ва мени деб икки лаби қимирлаган (яъни тасбеҳ, таҳлил такбир айтган) бандам билан биргаман» дейди.
Имом Аҳмад Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ: إِنَّ عَبْدًا صَحَّحْتُ لَهُ جِسْمَهُ، وَوَسَّعْتُ عَلَيْهِ فِي مَعِيشَتِهِ، يَمضى عَلَيْهِ خَمْسَةُ أعْوَامٍ لاَ يَفِدُ إِلَىَّ لَمَحْرُومٌ. (رواه ابن حبان عن أبي سعيد)
290) Албатта Аллоҳ таоло: «Мен бандам жисмини соғ қилиб, ризқини кенгайтирдим. У эса мана беш йил ўтди ҳамки ҳузуримга келишдан маҳрум, яъни Каъбани зиёрат қилмайди», деди.
Ибн Ҳиббон Абу Саиддан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ لأِهْلِ الْجَنَّةِ: يَا أَهْلَ الْجَنَّةِ: فَيَقُولُونَ: لَبَّيْكَ رَبَّنَا وَسَعْدَيْكَ، وَالْخَيْرُ فِي يَدَيْكَ، فَيَقُولُ هَلْ رَضِيتُمْ؟ فَيَقُولُونَ وَمَا لَنَا لاَ نَرْضَى يَا رَبِّ وَقَدْ أَعْطَيْتَنَا مَا لَمْ تُعْطِ أَحَدًا مِنْ خَلْقِكَ، فَيَقُولُ: أَلاَ أُعْطِيكُمْ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِكَ، فَيَقُولُونَ: يَا رَبِّ وَأَيُّ شَيْءٍ أَفْضَلُ مِنْ ذَلِكَ؟ فَيَقُولُ: أُحِلُّ عَلَيْكُمْ رِضْوَانِي فَلاَ أَسْخَطُ عَلَيْكُمْ بَعْدَهُ أَبَدًا. (رواه الشيخان عن أبى سعيد)
291) Албатта Аллоҳ таоло жаннат аҳлига: «Эй жаннат аҳли» деса, улар: «Лаббай, буйруғингга ҳозирмиз, яхшилик сендадир», дейишади. Аллоҳ таоло: «(Бу берилган нарсалардан) розимисизлар?» деса, улар: «Нимага рози бўлмас эканмиз? Сен бизга маҳлуқотларингдан бирортасига бермаган нарсангни ато қилдинг», дейишади. Аллоҳ таоло: «Бундан ҳам афзал нарсани Сизларга берайми?» дейди. Улар: «Эй Раббимиз! Қайси нарса бу жаннатдан афзал бўлиши мумкин?» дейишганида, Аллоҳ таоло: «Сизларга розилигим битилиб, ҳечам ғазабим бўлмайди», дейди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Саиддан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَجَاوَزَ لِي عَنْ أُمَّتِي مَا وَسْوَسَتْ بِهِ صُدُورُهَا مَا لَمْ تَعْمَلْ أَوْ تَكَلَّمْ بِهِ. (رواه الجماعة)
292) Албатта Аллоҳ таоло умматимдан кўнглига тукканидаги (гуноҳни) ўтиб юборди модомики, ўша нарсага амал қилмаса ёки тилига чиқармаса. Албатта Аллоҳ таоло умматимдан қалбида содир бўлган васвасани ўтиб юборди модомики унга амал қилмаса ёки гапирмаса.
Муҳаддислар жамоаси ривоят қилишди.
* إِنَّ اللهَ لَيُمْلِي لِلظَّالِمِ حَتَّى إِذَا أَخَذَهُ لَمْ يُفْلِتْهُ. (رواه البخارى)
293) Албатта Аллоҳ таоло золимга узоқ умр беради. Ҳаттоки уни ушласа, у қочиб қутула олмайди.
Имом Бухорий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقولُ: يَا ابْنَ آدَمَ مَرِضْتُ فَلَمْ تَعُدْنِي، قَالَ يَا رَبِّ كَيْفَ أَعُودُكَ وَأَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِينَ، قَالَ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ عَبْدِي فُلاَنًا مَرِضَ فَلَمْ تَعُدْهُ، أَمَا عَلِمْتَ أَنَّكَ لَوْ عُدْتَهُ لَوَجَدْتَنِي عِنْدَهُ، يَا ابْنَ آدَمَ اسْتَطْعَمْتُكَ فَلَمْ تُطْعِمْنِي، قَالَ يَا رَبِّ وَكَيْفَ أُطْعِمُكَ وَأَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِينَ، قَالَ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّهُ اسْتَطْعَمَكَ عَبْدِي فُلاَنٌ فَلَمْ تُطْعِمْهُ، أَمَا عَلِمْتَ أَنَّكَ لَوْ أَطْعَمْتَهُ لَوَجَدْتَ ذَلِكَ عِنْدِي يَا ابْنَ آدَمَ اسْتَسْقَيْتُكَ فَلَمْ تَسْقِنِي، قَالَ يَا رَبِّ كَيْفَ أَسْقِيكَ وَأَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِينَ، قَالَ اسْتَسْقَاكَ عَبْدِي فُلاَنٌ فَلَمْ تَسْقِهِ، أَمَا إِنَّكَ لَوْ سَقَيْتَهُ وَجَدْتَ ذَلِكَ عِنْدِي. (رواه مسلم عن أبي هريرة)
294) Аллоҳ Таоло: «Эй одам боласи, касал бўлдим, мени кўргани бормадинг», дейди. Шунда у киши: «Эй Раббим, қандай қилиб сени кўргани бораман? Сен оламларнинг Рабби бўлсанг», дейди. Аллоҳ эса: «Билмайсанмики, фалончи бандам касал бўлди, лекин уни кўргани бормадинг. Агар уни кўргани борганингда ҳузуримдан уни топар эдинг», дейди. Аллоҳ: «Эй одам боласи, сендан овқат сўрадим, менга уни бермадинг», деса, у киши: «Эй Раббим, қандай қилиб сени овқатлантираман? Сен оламлар Рабби бўлсанг», дейди. Аллоҳ эса: «Билмайсанмики, фалончи бандам сендан овқат сўради, лекин сен унга таом бермадинг. Агар унга овқат берганингда ҳузуримдан уни топар эдинг», дейди. Аллоҳ: «Эй одам боласи, сендан сув талаб қилдим. Лекин мени сув билан сийламадинг», деса, у киши: «Эй Раббим, нечук сени сув ила сийлайман? Ваҳоланки, сен оламлар Рабби бўлсанг», дейди. Аллоҳ эса: «Фалончи бандам сув талаб қилди. Сен унга сув бермадинг. Билмайсанмики, агар сув билан сийлаганингда, уни менинг ҳузуримдан топар эдинг», дейди.
Имом Муслимнинг Абу Ҳурайрадан қилган ривоятлари.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقولُ: إنِّي لاَهِمُّ بِأَهْل الأرْضِ عَذَابًا، فَإِذَا نَظَرْتُ إلَى عُمَّارِ بُيُوتِي وَالْمُتَحَابِّينَ فِىَّ، وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالأسْحَارِصَرَفْتُ عَذَابِى عَنْهُمْ. (رواه البيهقي عن أنس)
295) Албатта Аллоҳ таоло: «Ер аҳлини азоб бериш ила қайғуга солиб тураман. Агар мени уйларимни (масжидларни) обод қилувчиларни, мени йўлимда яхши кўрувчиларни ва саҳар чоғида истиғфор айтувчиларни кўрсам азобимни улардан даф этаман» дейди.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يُنْزِلُ الْمَعُونَةَ عَلَى قَدْرِ الْمَؤُونَةِ، وَيُنْزِلُ الصَّبْرَ عَلَى قَدْرِ الْبَلاَءِ. (رواه ابن عدى عن أبى هريرة)
296) Албатта Аллоҳ таоло ризқ миқдорига қараб ёрдамчиларни туширади. Балолар қадрига қараб сабрни туширади.
Ибн Адий Абу Ҳурайра (р.а.)дан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَغَارُ، وَإِنَّ الْمُؤْمِنَ يَغَارُ، وَغَيْرَةُ اللهِ أَنْ يَأْتِيَ الْمُؤْمِنُ مَا حَرَّمَ عَلَيْهِ، إِنَّهُ لاَ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلاَّ نَفْسٌ مُسْلِمَةٌ. (رواه البخارى و مسلم عن أبي هريرة)
297) Албатта Аллоҳ ҳам ғаюрлик (рашк) қилади. Мўмин ҳам ғаюрлик қилади. Аллоҳнинг ғаюрлиги мўмин киши Аллоҳ ҳаром қилган нарсаларни бажарганида келади. Албатта Аллоҳ жаннатга фақат муслима жонни киритади.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* وَإِنَّ اللهَ تَعَالَى لَيُؤَيِّدُ هَذَا الدِّينَ بِالرَّجُلِ الْفَاجِرِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
298) Албатта Аллоҳ таоло бу динни фожир киши билан ҳам қувватлаб қўяди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* إن الأرْضَ لَتُنَادِى كلَّ يَوْمٍ سَبْعِينَ مَرَّةً: يَابنى آدَمَ كُلُوا مَا شِئْتُمْ وَاشْتَهَيْتُمْ، فَوَاللهِ لآكلَنَّ لحومَكُمْ وَجُلودَكمْ. (رواه الحكيم عن ثوبان)
299) Албатта ер ҳар куни етмиш марта: «Эй одам болалари, хоҳлаган ва иштаҳаларингиз тусаган нарсани енглар Аллоҳ номига қасамки, сизларни гўштингизу, териларингизни ейман».
Имом Ҳаким Савбондан қилган ривоят.
* إِنَّ الْحَيَاءَ وَالإيمَانَ قُرِنَا جَمِيعًا، فَإِذَا رُفِعَ أَحَدُهُمَا رُفِعَ الآخَرُ. (رواه الحاكم عن ابن عمر)
300) Албатта ҳаё ва иймон барчаси бир-бирига яқиндир. Агар бири кўтарилса, иккинчиси ҳам кўтарилади.
Имом Ҳоким Ибн Умардан қилган ривоят.
* إِنَّ الدِّينَ يُسْرٌ، وَلَنْ يُشَادَّ الدِّينَ أَحَدٌ إِلاَّ غَلَبَهُ، فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَأَبْشِرُوا وَاسْتَعِينُوا بِالْغَدْوَةِ وَالرَّوْحَةِ وَشَيْءٍ مِنَ الدُّلْجَةِ. (رواه البخارى)
301) Албатта дин осон ва енгилдир. Бирор киши дин билан беллашса, дин у кишига ғолиб келади. Шундоқ экан ўрта ҳол бўлган тўғри йўлни лозим тутиб, мўътадилига яқин бўлинглар. Ибодатнинг бардавом бўлиши учун кундузнинг аввалида ва охирида ҳамда кечанинг охирида ёрдам сўранглар.
Имом Бухорий ривояти.
* إِنَّ اللهَ كَتَبَ الْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ، ثُمَّ بَيَّنَ ذَلِكَ فَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللهُ لَهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً فَإِنْ هُوَ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللَّهُ عِنْدَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ إِلَى أَضْعَافٍ كَثِيرَةٍ، وَمَنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، فَإِنْ هُوَ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللهُ عَلَيْهِ سَيِّئَةً وَاحِدَةً. (أخرجه مسلم والبخارى عن ابن عباس)
302) Албатта Аллоҳ таоло яхшилик ва ёмонликларни ёзиб битди. Кейин уни баён қилди. Кимки бирор яхшилик қилишни қасд қилсаю унга амал қила олмаса, Аллоҳ таоло Ўз ҳузурида яхшиликни мукаммал тарзда адо этган деб ёзади. Агар бирор яхшиликни қасд қилсаю, унга амал қилса Аллоҳ таоло Ўз ҳузурида ўндан бошлаб тоинки етти юз баробаргача кўпайтирган ҳолда ёзиб битади. Кимки бирор ёмонликни қилишга қасд этсаю, унга амал қилмаса, Аллоҳ таоло Ўз ҳузурида яхшиликни мукаммал тарзда адо этган деб ёзади. Агар у қасд қилиб уни амалга оширса, Аллоҳ Ўз ҳузурида битта ёмонлик қилган деб ёзиб битади.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* إِنَّ الرَّجُلَ لَيُحْرَمَ الرَّزْقَ بِالذَّنْبِ يُصِيبُهُ، لاَيَرُدُّ الْقَدَرَ إِلاَّ الدُّعاءُُ وَلاَ يَزْيدُ فِى الْعُمْرِ إِلاّ الْبِرُّ. (رواه ابن حبان عن ثوبان)
303) Албатта киши ўзига етиб келадиган ризқдан қилган гуноҳи сабабли маҳрум бўлади. Қадарни фақатгина дуо қайтара олади. Умрни фақатгина яхшилик зиёда қилади.
Ибн Ҳиббон Савбондан қилган ривоят.
* إِنَّ الرِّزْقَ لَيَطْابُ الْعَبْدَ أَكْثَرَ مِمَّا يَطْلُبُهُ أَجَلُهُ. (رواه الطبرانى عن أبى الدرداء)
304) Албатта ризқ бандани ажали талаб қилгандан ҳам кўра кўпроқ талаб қилади.
Имом Тобароний Абу Дардодан қилган ривоят.
* إِنَّ السَّعَادَةَ كُلَّ السَّعَادَةِ طُولُ الْعُمْرِ فِى طَاعَةِ اللهِ. (رواه الخطيب عن عبد الله عن أبيه)
305) Умр бўйи Аллоҳнинг тоатида бўлган киши саодат устига саодатлидир.
Имом Хатиб Абдуллоҳнинг отасидан қилган ривоят.
* إِنَّ الْمَيِّتَ يُؤْذِ بِهِ فِى قَبْرِهِ، مَا كَانَ يُؤْذِ بِهِ فِى بَيْتِهِ. (رواه الديلمى)
306) Маййитга ўз уйида озор берган нарсалар қабрида ҳам озор беради.
Имом Дайламий ривояти.
* إِنَّ الْمَيِّتَ لَيُعَذَّبُ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ. (رواه البخارى)
307) Албатта маййит ўз аҳли йиғиси сабабли азобланади.
Имом Бухорий ривояти.
* إِنَّ أَحَدَكُمْ يُجْمَعُ خَلْقُهُ فِي بَطْنِ أُمِّهِ أَرْبَعِينَ يَوْمًا نُطْفَةً، ثُمَّ يَكُونُ عَلَقَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يَكُونُ مُضْغَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يَبْعَثُ اللهُ إلَيْهِ مَلَكًا فَيُؤْمَرُ بِأَرْبَعِ كَلِمَاتٍ، وَيُقَالُ لَهُ: اكْتُبْ عَمَلَهُ وَرِزْقَهُ وَأَجَلَهُ وَشَقِيٌّ أَوْ سَعِيدٌ، ثُمَّ يُنْفَخُ فِيهِ الرُّوحُ، فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنْكُمْ لَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَها إلاَّ ذِرَاعٌ فَيَسْبِقُ عَلَيْهِ الكِتَابُ فَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ النَّارِ فَيَدْخُلُ النَّارَ وَإِنَّ الرَّجُلَ يَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ النَّارِ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَهَا النَّارِ إِلاَّ ذِرَاعٌ فَيَسْبِقُ عَلَيْهِ الْكِتَابُ فَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، فَيَدْخُلُ الْجَنَّةَ. (رواه البخارى ومسلم)
308) Ҳар бирингизнинг халқ қилинишингиз онангиз қорнида маний ҳолда қирқ кун тўпланиб туради. Сўнгра яна шунча кунда қуюқ қон ва яна шунча кунда бир парча гўштга айланади. Кейин бир фаришта (онангиз қорнига) юборилиб, унга руҳ пуфлайди ва тўрт сўзни, яъни ризқингизни, ажалингизни, қандай амал қилишингизни ва бахтсиз ёки бахтлилигингизни ёзиб қўймоққа буюрилади. Ундан бошқа илоҳ йўқ бўлган Зот (Аллоҳ)га қасамки, сизлардан бирингиз ўзи билан жаннат ўртасида бир газ масофа қолгунча жаннат аҳли амалини қилиб юради-да, пировардида (онаси қорнида битилган) тақдири унга пешвоз чиқиб, дўзах аҳлига мансуб бир ишни қилиб қўяди ва дўзахга равона бўлади. Сизлардан бирингиз ўзи билан дўзах ўртасида бир газ масофа қолгунча дўзахийларга хос ишларни қилиб юради-да, пировардида (онаси қорнида битилган) тақдири унга пешвоз чиқиб, жаннат аҳли амалини қилиб қўяди ва жаннатга равона бўлади».
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِنَّ الشَّيْطَانَ قَالَ: وَعِزَّتِكَ يَا رَبِّ لاَ أَبْرَحُ أُغْوِي عِبَادَكَ مَا دَامَتْ أَرْوَاحُهُمْ فِي أَجْسَادِهِمْ، فَقَالَ الرَّبَّ: وَعِزَّتِي وَجَلاَلِي لاَ أَزَالُ أَغْفِرُ لَهُمْ مَا اسْتَغْفَرُونِى. (رواه أحمد عن أبي سعيد)
309) Шайтон: «Эй Рабб! Сени Азизлигинг ҳаққи ҳурмати! Модомики бандаларингни руҳи жасадларида экан, уларни адаштиришда бардавом бўлавераман», деганида Аллоҳ таоло: «Мени азизлигим ва улуғлигим ҳаққи ҳурмати улар менга истиғфор айтишда бардавом эканлар, мен ҳам уларни гуноҳларини кечиравераман», деди.
Имом Аҳмад Абу Саиддан қилган ривоят.
* إِنَّ الصَّالِحِينَ يُشَدَّدُ عَلَيْهِمْ، وَإِنَّهُ لاَ يُصِيبُ مُؤْمِنًا نَكْبَةٌ مِنْ شَوْكَةٍ فَمَا فَوْقَ ذَلِكَ إِلاَّ حُطَّتْ بِهِ عَنْهُ خَطِيئَةٌ، وَرُفِعَ بِهَا دَرَجَةٌ. (رواه البيهقى عن عائشة)
310) Албатта солиҳ кишиларга қаттиқ кунлар бўлади. Мўмин кишига бирор фалокат етса, хоҳ у тикан кириши бўлсин ёки ундан юқориси бўлсин ўша сабабли хатолари ўчирилиб, даражалари кўтарилади.
Имом Байҳақий Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ الصَّدَقَةَ لَتُطْفِئُ عَنْ أَهْلِهَا حَرَّ الْقبُورِ، وَإِنَّمَا يَسْتَظِلُّ الْمُؤْمِنُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِى ظِلِّ صَدَقَتِهِ. (رواه الطبرانى عن عقبة بن عامر)
311) Албатта садақа қабрдаги ҳароратни уни берувчиси бўлган кимсадан ўчиради. Албатта Қиёмат куни мўмин садақаси сояси остида сояланади.
Имом Тобароний Уқба бин Омирдан қилган ривоят.
* إِنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ رِضْوَانِ لاَ يُلْقِي لَهَا بَالاً يَرْفَعُهُ اللهُ بِهَا دَرَجَاتٍ، وَإِنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ سُخْطِ اللهِ لاَ يُلْقِي لَهَا بَالاً يَهْوِي بِهَا فِي جَهَنَّمَ. (رواه أحمد)
312) Албатта банда Аллоҳнинг розилигига сабаб бўлувчи бирор сўзни гапиради-да, у гапирган сўзига аҳамият бермайди. Аллоҳ эса у гапирган сўзи сабабли даражаларини кўтаради. Албатта банда Аллоҳнинг ғазабига сабаб бўлувчи бир сўзни гапиради-да, у сўзига аҳамият ҳам бермайди. Лекин ўша сўзи сабабли жаҳаннамга (равона бўлади).
Имом Аҳмад ривояти.
* إِنَّ الرَّجُلَ لَيَعْمَلُ عَمَلَ أَهْلِ الْجَنَّةِ فِيمَا يَبْدُو لِلنَّاسِ، وَهُوَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَعْمَلُ عَمَلَ أَهْلِ النَّارِ فِيمَا يَبْدُو لِلنَّاسِ، وَهُوَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ. (رواه البخارى ومسلم)
313) Бир киши одамлар наздида жаннат аҳлининг амалини қилади-да, аслида у киши дўзах аҳли бўлади. Бир киши одамлар наздида дўзах аҳли амалини қилади-да, аслида у киши жаннат аҳли бўлади.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِنَّ الْعَبْدَ لَيَعْمَلُ الذَّنْبَ فَإِذَا ذَكَرَهُ أَحْزَنَهُ، وَإِذَا نَظَرَ اللهُ إِلَيْهِ قَدْ أَحْزَنَهُ، غَفَرَلَهُ مَا صَنَعَ قَبْلَ أَنْ يَأْخُذَ فِى كَفَّارَتِهِ بِلاَ صَلاَةٍ وَلاَ صِيَامٍ. (رواه ابن عساكر عن أبى هريرة)
314) Албатта банда бирор гуноҳни қилиб қўяди-да, агар ўша қилган гуноҳини зикр этилса, хафа бўлади. Агар Аллоҳ (ўша гуноҳи сабабли) унга қараса, у ҳам у кишини хафа қилади. Аллоҳ эса ўша қилган гуноҳини эвазига намоз ва рўзани каффорат қилиб олишидан олдин мағфират қилади.
Ибн Асокир Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ الْغَضَبَ مِنَ الشَّيْطَانِ، وَإِنَّ الشَّيْطَانَ خُلِقَ مِنَ النَّارِ، وَإِنَّمَا تُطْفَأُ النَّارُ بِالْمَاءِ، فَإِذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَتَوَضَّأْ. (رواه أبو دواد)
315) Албатта ғазабланиш шайтондандир. Шайтон эса оловдан халқ қилинган. Оловни эса сув билан ўчирилади. Агар сизлардан бирингизни ғазаби келса, таҳорат қилсин.
Имом Аҳмад ривояти.
* إِنَّ أَحَبَّ عِبَادِ اللهِ إِلَى اللهِ أَنْصَحُهُمْ لِعِبَادِهِ. (رواه أحمد)
316) Албатта Аллоҳ таолога бандаларни яхшиси бандалар учун насиҳатли бўлганидир.
Имом Аҳмад ривоятлари.
* إِنَّ أَرْوَاحَ الْمُؤْمِنِينَ فِى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ يَنْظُرُونَ إِلَى مَنَازِلِهِمْ فِى الْجَنَّةِ. (رواه الديلمى عن أى هريرة)
317) Албатта мўминларни руҳлари еттинчи осмонда (туриб) жаннатдаги манзилларига қарашади.
Имом Дайламий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ أُمَّتِي يُدْعَوْنَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ غُرًّا مُحَجَّلِينَ مِنْ آثَارِ الْوُضُوءِ فَمَنِ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يُطِيلَ غُرَّتَهُ فَلْيَفْعَلْ. (رواه الشيخان عن أبى هريرة)
318) Албатта умматим Қиёмат куни таҳоратни қолдирган изи (асорати) сабабли оқ қашқалилар деб чақирилади. Бас, кимки ўша оқ қашқани узун қилишни хоҳласа уни бажараверсин, яъни таҳоратда аъзоларини юқори қисмигача сув етказаверсин.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ أَهْلَ الْجَنَّةِ لَيَحْتَاجُونَ إِلَى الْعُلَمَاءِ فِى الْجَنَّةِ، وَذَلِكَ أَنَّهُمْ يَزُورُونَ اللهَ تَعَالَى فِى كُلِّ جُمْعَةٍ، فَيَقُولُ لَهُمْ تَمَنَّوا عَلَىَّ مَا شِئْتُمْ، فَيلَتَفِتُون إِلَى الْعُلَمَاءِ فَيَقُولُونَ مَاذَا نَتَمَنّى؟ فَيَقُولُونَ تَمَنَّوا عَلَيْهِ كَذَا وَكَذَا، فَهُمْ يَحْتَاجُونَ إِلَيْهِمْ فِى الْجَنَّةِ كَمَا يَحْتاجُونَ إِلَيْهِمْ فِى الدُّنْيَا. (رواه ابن عساكرعن جابر)
319) Албатта жаннат аҳли жаннатда ҳам уламоларга муҳтож бўлишади. Чунки ўша кишилар ҳар жума Аллоҳ таолони зиёрат қилишади. Аллоҳ уларга: «Хоҳлаган нарсаларингизни мендан орзу қилинглар», деса, улар уламоларга қараб, «Нимани орзу қиламиз?», дейишади. Уламолар: ундай, нарсаларни орзу қилаверинглар деб ўргатган ҳолда айтишади. Улар жаннатда ҳам худди дунёдаги каби муҳтож бўлишади.
Ибн Асокир Жобирдан қилган ривоят.
* إِنَّ الْمَعْرُوفِ فِى الدُّنْيَا هُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِى الآخِرَةِ، وَإِنَّ أَوَّلَ أَهْلُ الْجَنَّةِ دُخُولاً الْجَنَّةِ هُمْ أَهْلُ الْمُعْرُوفِ. (رواه الطبرانى)
320) Албатта дунёдаги яхши кишилар охиратда ҳам яхши кишилардир. Жаннат аҳлидан биринчи бўлиб жаннатга кирувчилари яхши кишилардир.
Тобароний ривояти.
* إِنَّ أَوَّلَ مَا يُجَازَى بِهِ الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ بَعْدَ مَوْتِهِ أَنْ يُغْفَرَ لِجَمِيعِ مَنْ تَبِعَ جَنَازَتَهُ، (رواه البيهقى عن ابن عباس)
321) Албатта мўмин банда ўлганидан кейин биринчи оладиган мукофоти, уни жанозасида иштирок этган барча кишини (гуноҳлари) мағфират қилинишидир.
Имом Байҳақий Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
إِنَّ بُيُوتَ اللهِ فِى الأرْضِ الْمَسَاجِدُ، وَإِنَّ حَقًّا على اللهِ أَنْ يُكْرِمَ مَنْ زَارَهُ فِيهَا. (رواه الطبرانى عن ابن مسعود)
322) Албатта, Аллоҳнинг уйлари масжидлардир. Уни зиёрат қилган (бандаларини) ҳурмат қилиши Аллоҳнинг зиммасидадир.
Имом Тобароний Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* إِنَّ صَدَقَةَ السِّرِّ تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ، وَإِنَّ صَلَةَ الرَّحِمِ تَزِيدُ فِى الْعُمْرِ وَإِنَّ صَنَائِعَ الْمَعْرُوفِ تَقِى مَصَارِعَ السُّوءِ، وَإِنَّ قَوْلَ: (لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله) تَدْفَعُ عَنْ قَائِلَهَا تِسْعَةً وَتِسْعِينَ بَابًا مِنَ البْلاَءِ أَدْنَاهَا الْهَمُّ. (رواه ابن عساكر عن ابن عباس)
323) Махфий садақа Парвардигор ғазабини ўчиради. Қариндошлик алоқаларини узмаслик умрни зиёда қилади. Албатта яхшилик қилувчилар фожеали ёмонликдан омонда бўлади. «Ла илаҳа иллалоҳ» калимасини айтувчиларга бало эшикларидан тўқсон тўққизтаси кетказилади. У балоларнинг энг пасти ғамдир.
Ибн Асокир Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ فِي الْجَنَّةِ غُرَفًا يُرَى ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَبَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا أَعَدَّهَا اللهُ تَعَالَى لِمَنْ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَأَلاَنَ الْكَلاَمَ، وَتَابَعَ الصِّيَامَ، وَصَلَّى بِاللَّيْلِ وَالنَّاسُ نِيَامٌ. (رواه الترمذى)
324) Албатта жаннатда бир хона бор. Уни ичидан усти устидан ичи кўринади. Аллоҳ ўша хонани очларга таом улашганларга, сўзини мулойим қилганларга, рўза тутиб юрувчиларга, кечаси одамлар ухлаганида намоз ўқувчиларга тайёрлаб қўйган.
Имом Термизий Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ فِى الْجَنَّةِ دَارًا يُقَال لَهَا (دَارُ الْفَرَحِ) لاَ يَدْخُلهَا إِلاَّ مَنْ فَرَّحَ الصِّبْيَانَ. (رواه ابن عدى عن عائشة)
325) Албатта жаннатда бир ҳовли бор. Уни «Дорул фараҳ», яъни хурсандлик ҳовлиси деб аталади. Унга фақат ёш болаларни хурсанд қилувчилар киришади.
Ибн Адий Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ فِى الْجَنَّةِ بَابًا يُقَالَ لَهُ (الضُّحَى) فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ أَيْنَ الَّذِينَ كَانُوا يُدَاوِمُونَ عَلى صَلاَةِ الضُّحَى؟ هَذَا بَابُكُمْ فَادْخُلُوهُ بِرَحْمَةِ اللهِ. (رواه الطبرانى عن أبى هريرة)
326) Албатта, жаннатда бир эшик бор. Уни «Аз-Зуҳо» деб номланади. Агар Қиёмат куни бўлса, бир нидо қилувчи нидо қилиб, «Зуҳо намозини доим ўқувчилар қани? Бу сизларни эшигингиздир. Унга Аллоҳнинг раҳмати ила киринглар», дейди.
Имом Тобароний Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا وُضِعَ فِي قَبْرِهِ، وَتَوَلَّى عَنْهُ أَصْحَابُهُ، حَتَّى إِنَّهُ لَيَسْمَعُ قَرْعَ نِعَالِهِمْ، أَتَاهُ مَلَكَانِ فَيُقْعِدَانِهِ فَيَقُولاَنِ لَهُ، مَا كُنْتَ تَقُولُ فِي هَذَا الرَّجُلِ (مُحَمَّدٍ) فَأَمَّا الْمُؤْمِنُ فَيَقُولُ، أَشْهَدُ أَنَّهُ عَبْدُ اللهِ وَرَسُولُهُ. فَيُقَالُ: انْظُرْ إِلَى مَقْعَدِكَ مِنَ النَّارِ، قَدْ أَبْدَلَكَ اللهُ بِهِ مَقْعَدًا مِنَ الْجَنَّةِ فَيَرَاهُمَا جَمِيعًا، وَيُفْسَحُ لَهُ قَبْرَهُ سَبْعُونَ ذِرَاعًا ، وَيُمْلأُ عَلَيْهِ خَضِرًا إِلَى يَومِ يُبْعَثُونَ. وَأَمَّا الكَافِرُ أَوِ الْمُنَافِقُ، فَيُقَالُ لَهُ: مَا كُنْتَ تَقُولُ فِي هَذَا الرَّجُلِ؟ فَيَقُولُ: لاَ أَدْرِي كُنْتُ أَقُولُ مَا يَقُولُ النَّاسُ. فَيُقَالُ لَهُ لاَ دَرَيْتَ وَلاَ تَلَيْتَ، ثُمَّ وَيُضْرَبُ بِمَطَارِقٍ مِنْ حَدِيدٍ ضَرْبَةً بَيْنَ أُذُنَيْهِ فَيَصِيحُ صَيْحَةً يَسْمَعُهَا مَنْ يَلِيهِ غَيْرَ الثَّقَلَيْنِ وَيُضَيِّقُ عَلَيْهِ قَبْرَهُ، حَتَّى تَخْتَلِفَ أَضْلاَعُهُ. (رواه البخارى ومسلم)
327) Агар банда қабрига қўйилиб, дўстлари орқасига қайтса, уларни кавуши овозини етгунгача эшитади. Икки фаришта келиб ҳузурида ўтириб у қабрдаги кишига: «Бу киши, яъни Муҳаммад алайҳиссалом ҳақларида нима дейсан?», дейишади. Мўмин киши: «Гувоҳлик бераманки, у зот Аллоҳнинг қули ва Расулидирлар», дейди. Кейин унга: «Дўзахдаги ўрнингга қара «Дўзахдаги ўрнингга қара! Аллоҳ уни жаннатдаги ўринга алмаштирди» деб, унга иккисини ҳам кўрсатилади. Ва қабрини етмиш газ кенгайтириб, Қиёмат куни қайта юборилгунгача мусаффолик тўлдирилади.
Аммо кофир ё мунофиққа бу киши, яъни «Муҳаммад алайҳиссалом ҳақларида нима дейсан?» дейилса, у: «Билмайман, одамлар айтган нарсани айтаман», дейди. Шунда у кишига «Билмадинг ҳам ўқий олмадинг ҳам», деб темирдан бўлган болға билан икки қулоғи орасига шундай уриладики, у оғриқдан қаттиқ қичқириб юборади. Уни бақирганини жин ва инсондан бошқа ёнидаги барча маҳлуқот эшитади. Уни қабри торайтирилади. Қабрни торайиб кетганидан қовурғалари бир-бирига киришиб кетади.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ للهِ تَعَالى عِبَادًا، اخْتَصَّهُمْ بِحَوَائِجِ النَّاسِ، يَفْزَعُ النَّاسُ إِلَيْهِمْ فِى حَوَائِجِهِمْ، أُولَئِكَ هُمْ الآمِنُونَ مِنْ عَذَابِ اللهِ. (رواه الطبرانى عن ابن عمر)
328) Инсонлар ҳожатини чиқарувчи Аллоҳнинг хос бандалари бор. Одамлар ҳожатлари тушган вақтда ўша бандадан ёрдам сўрашади. Ана ўша ҳожатбарор кишилар Аллоҳнинг азобидан омон қолувчи кишилардир.
Имом Тобароний Ибн Умардан қилган ривоят.
* إِنَّ للهِ تَعَالى أَقْوَامًا اختَصَّهُمْ بِالنِّعَمِ لِمَنافِعَ الْعِبَادِ، وَيُقِرهَا فِيهِمْ مَا بَذَلُوهَا، فَإِذَا مَنَعُوهَا نَزَعَهَا مِنْهُمْ فَحَوَّلَهَا إِلَى غَيْرِهِمْ. (رواه ابن أبى الدنيا عن ابن عمر)
329) Бандаларнинг манфаати учун неъматлар билан хослаб қўйган Аллоҳнинг хос қавмлари бор. Агар улар ўша неъматни сарф қилишса, ўша хослик уларда қарор топади. Агар ман этишса, улардан тортиб олиб, бошқаларга беради.
Ибн Абу Дунё Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ للهِ مَلاَئِكَةً فِى الأرْضِ، تَنْطِقُ عَلَى أَلْسِنَةِ بَنِى آدَمَ بِمَا فِى الْمَرْءِ مِنَ الْخَيْرِ وَالشَّرِّ. (رواه البيهقى عن أنس)
330) Киши яхшилик ва ёмонликда эканинини, одам болалари тилидан сўзловчи ерда Аллоҳнинг фаришталари бор.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоятлари.
* إِنَّ أَعْظَمَ الذُّنُوبِ عِنْدَ اللهِ رَجُلٌ تَزَوَّجَ امْرَأَةً فَلَمَّا قَضَى حَاجَتَهُ مِنْهَا طَلّقَهَا، وَذَهَبَ بِمَهْرِهَا، وَرَجُلٌ اسْتَعْمَلَ رَجُلاً فَذَهَبَ بِأُجْرَتِهِ. (رواه البيهقى)
331) Аллоҳнинг ҳузуридаги энг катта гуноҳ, бир киши бир аёлга уйланади-да, ҳожатини чиқариб талоқ қилади-да, маҳрини бермай кетади. Ва яна бир киши бошқа бир кишини ишлатади-да, уни ҳаққини бермай кетади.
Имом Байҳақий ривояти.
* إِنَّ للهِ تَعَالى مَلَكًا مُوَكَّلاً بِمَنْ يَقُولُ: (يا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ) فَمَنْ قَالَهَا ثَلاَثًا، قَال لَهُ الْمَلَكَ: إِنَّ أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ قَدْ أَقْبَلَ عَلَيْكَ: فَسَلْ. (رواه الحاكم عن أبى أمامة)
332) (Дуосида) «Йа раҳамар роҳимийн» деб айтувчи кишиларга Аллоҳнинг вакил қилинган фаришталари бор. Ким уни уч марта айтса, ҳалиги вакил фаришта: «Албатта раҳм қилувчиларни раҳмлиси (Аллоҳ) сенга юзланди. Сен (хоҳлаганингча) сўрайвер», дейди.
Имом Ҳоким Абу умомадан қилган ривоят.
* إِنَّ للهِ تَعَالى مَا أَخَذَ، وَلَهُ مَا أَعْطَى، وَكُلٌّ شَىْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مُسَمًّى فَلْتَصْبِرْ وَلْتَحْتَسِبْ. (رواه ابن ماجه عن أسامة بن زيد)
333) Аллоҳ берган нарсасини олиши бор. Ҳар бир нарса уни ҳузурида маълум вақт билан белгиланган. Шундай экан, ўша (содир бўлган) нарсага сабр қилиб ундан савоб талаб этгин.
Ибн Можа Усома ибн Зайддан қилган ривоят.
* إِنَّ للهِ تَعَالى آنِيَة مِنْ أَهْلِ الآرْضِ، وَآنِيَةُ رَبِّكُمْ قُلُوبُ عِبَادِهِ الصَّالِحِينَ وَأَحَبُّهَا إِلَيْهِ أَليْنُهَا وَأَرَقُّهَا. (رواه الطبرانى)
334) Ер аҳлидагилардан Аллоҳнинг идишлари бордир. Роббиларингиз идиши солиҳ бандалари қалбидир. Аллоҳга қалбларнинг энг яхшиси мулойим ва юмшоғидир.
Имом Тобароний ривояти.
* إِنَّ الْمَاءَ طَهُورٌ لاَ يُنَجِّسُهُ شَىْءٌ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى سعيد)
335) Албатта сув покдир. У бирор нарсани нажас қилмайди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Саиддан қилган ривоят.
* إِنَّ الْمُؤْمِنَ لاَ يَنْجُسُ. (رواه البخارى)
336) Албатта мўмин нажас бўлмайди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ لِلطَّاعِمِ الشَّاكِرِ مِنَ الأجْرِ، مِثْلَ مَا للِصَّائمِ الصَّابِرِ. (رواه الحاكم عن أبى هريرة)
337) Еган таомига шукур қилувчи сабр қилиб рўза тутувчининг ажри каби савобга эришади.
Имом Ҳоким Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* لِكُلِّ شَيْءٍ حَقِيقَةً وَمَا بَلَغَ عَبْدٌ حَقِيقَةَ الإِيْمَانِ حَتَّى يَعْلَمَ أَنَّ مَا أَصَابَهُ لَمْ يَكُنْ لِيُخْطِئَهُ. وَمَا أَخْطَأَهُ لَمْ يَكُنْ لِيُصِيبَهُ. (رواه أحمد عن أبى الدوداء)
338) Албатта ҳар бир нарсанинг ҳақиқати бор. Киши тўғри нарсага эришгани хато қилмагани учун ва хато нарсага эришгани тўғри қилмаганлиги учун эмаслигини билгунича иймон ҳақиқатига ета олмайди.
Имом Аҳмад Абу Дардодан қилган ривоят.
* إِنَّ لِكُلِّ نَبِيٍّ دَعْوَةً، قَدْ دَعَا بِهَا فِى أُمَّتِهِ، فَاسْتُجِيبَ لَهُ، وَإِنِّي اخْتَبَأْتُ دَعْوَتِي شَفَاعَةً لأُِمَّتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الشيخان عن أنس)
339) Ҳар бир пайғамбарнинг дуоси бор. Ўша дуолари ила умматларини дуо қилишади ва ўша дуоси ижобат қилинади. Мен дуомни Қиёмат куни умматимга шафоат бўлиши учун беркитиб қўйдим.
Имом Бухорий ва Муслим Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ مَفَاتِيحَ الرِّزْقِ مُتَوَجِّهَةٌ نَحْوَ الْعَرْشِ، فَيُنْزِلُ اللهَُ تَعالى عَلَى النَّاسِ أَرْزَاقَهُمْ عَلَى قَدْرِ نَفَقَاتِهِمْ، فَمَنْ كَثَّرَ كُثِّرَ لَهُ، وَمَنْ قَلَّلَ قَلَّلَ لَهُ. (رواه الدار قطنى عن أنس)
340) Албатта ризқ калитлари Арш томон юзлантирилгандир. Аллоҳ таоло инсонларга нафақалари қадрига қараб ризқларини туширади. Кимни нафақаси кўп бўлса, ризқи ҳам кўпайтирилади. Кимни нафақаси оз бўлса, ризқи ҳам оз бўлади.
Дора Қутний Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوبًا لاَ يُفَكِّرُهَا الصَّلاَةُ، وَلاَ الصِّيَامُ، وَلاَ الْحَجُّ، وَلاَ الْعُمْرَةُ، وَلَكِنْ يُفَكِّرُهَا الْهُمُومُ فِى طَلَبِ الْمَعِيشَةِ. (رواه ابن عساكر)
341) Шундай бир гуноҳлар борки, уни на намоз, рўза, ҳаж ва на умра каффорат бўлади. Лекин ризқ талабида орттирилган ғам ўша гуноҳга каффорат бўлади.
Ибн Асокир ривояти.
* إِنَّ مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ أَنْ يرْفَعَ الْعِلْمُ، وَيَظْهَرَ الْجَهْلُ، وَيَفْشُوَ الزِّنَا، وَيُشْرَبَ الْخَمْرُ، وَيَذْهَبَ الرِّجَالُ، وَتَبْقَى النِّسَاءُ، حَتَّى يَكُونَ لِخَمْسِينَ امْرَأَةً قَيِّمٌ وَاحِدٌ. (رواه الشيخان عن أنس)
342) Илмнинг кўтарилиши (яъни камайиб кетиши) жаҳолат зоҳир бўлиши, зино очиқчасига бўлиб кетиши, ароқ ичилиши, эркаклар кетиб аёллар қолиши, ҳаттоки битта эркакка элликта аёл тўғри келиши буларни барчаси Қиёмат аломатларидандир.
Имом Бухорий ва Муслим Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّمَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ يرْجُوهَا وَإِنَّمَا يُجَنَّبُ النَّارُ مَنْ يخَافُهَا وَإِنَّمَا يَرْحَمُ اللهُ تَعَالَى مَنْ يَرْحَمُ. (رواه البيهقى عن ابن عمر)
343) Албатта жаннатга уни умид қилганлар киради. Дўзахдан эса ундан қўрққанлар четлатилади. Албатта Аллоҳ таоло раҳм қилган кишига раҳм айлайди.
Имом Байҳақий Ибн Умардан (р.а.) қилган ривояти.
* إِنَّمَا يَلبسُ الْحَرِيرَ فِى الدُّنْيَا مَنْ لاَ خَلاَقَ لَهُ فِى الأخِرَة. (رواه الشيخان عن أنس)
344) Охиратдан насибаси йўқлар бу дунёда ипак кийишади.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Умардан қилган ривоят.
* إِنْ كَانَ الشُّؤْمُ فِى شَيْءٍ، فَفِى الدَّارِ، وَالْمَرْأَةِ، والْفَرَس. (رواه الشيخان)
345) Агар шумланиш бирор нарсада бўлса, албатта у ҳовли, хотин ва отдадир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنْ أَجَبْتُمْ أَنْ يُحْبِبْكُمُ اللهُ تَعَالَى وَرَسُولُهُ، فَأَدُّوا إِذَا ائْتُمِنْتُمْ، وَاصدُقوا إِذَا حَدَّثْتُمْ، وَأَحْسِنُوا جِوَارَ مَنْ جَاوَرَكُمْ. (رواه الطبرانى)
346) Агар Аллоҳ ва Унинг Расули сизларни яхши кўришини истасангиз омонатни адо қилинг, сўзлаганингизда рост гапиринг ва қўшничилик қиладиганларга қўшничиликни чиройли суратда адо этинг.
Имом Тобароний ривояти.
* إِنِ اسْطَتَعْتُمْ إَنْ تُكْثِرُوا مِنَ الأسْتِغْفَارِ فَافعلوا فَإِنَّهُ لَيْسَ شَىْءٌ أَنْجَحَ عِنْدَ اللهِ تَعَالَى وَلاَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْهُ. (رواه الحكيم)
347) Агар истиғфорни кўпайтиришга қодир бўлсаларингиз уни кўпайтираверинглар. Чунки Аллоҳнинг ҳузурида ундан кўра муваффақиятлироқ ва маҳбуброқ бирор нарса йўқдир.
Имом Ҳаким ривояти.
* إِنْ شِئْتُمْ أَنْبَأْتُكُمْ مَا أَوَّلُ مَا يَقُولُ اللهُ تَعَالى لِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَمَا أَوَّلُ مَا يَقُولُونَ لَهُ، فَإِنَّ اللهَ تَعَالى يَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ، هَلْ أَحْبَبْتُمْ لِقَائِي؟ فَيَقُولُونَ: نَعَمْ يَا رَبَّنَا، فَيَقُولُ: لِمَ؟ فَيَقُولُونَ: رَجَوْنَا عَفْوَكَ وَمَغْفِرَتَكَ، فَيَقُولُ، قَدْ أَوْجَبْتُ لَكُمْ مَغْفِرَتِي. (رواه الطبرانى عن معاذ)
348) Агар хоҳласаларингиз Қиёмат куни Аллоҳ таоло мўминларга аввал айтадиган нарсани хабарини бераман (деганларида, саҳобалар): «Аллоҳни биринчи айтадиган нарсаси нима?» дейишди. Аллоҳ таоло мўминларга: «Менга йўлиқишни яхши кўрасизларми?» деса, мўминлар: «Ҳа, эй Роббимиз», дейишади. Аллоҳ таоло «Нима учун?» деб сўраса, мўминлар: «Сени афвинг ва мағфиратингни умид қиламиз», дейишади. Шунда Аллоҳ таоло: «Сизларга афвим ва мағфиратимни шарт қилдим», дейди.
Имом Тобароний Муоздан қилган ривоят.
* إِنَّ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ (كِتَابُ اللهِ) وَأَحْسَنَ الْهَدْيِ (هَدْيُ مُحَمَّدٍ) صَلَّى اللَّهم عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَشَرَّ الأمُورِ مُحْدَثَاتُهَا، (وَإِنَّ مَا تُوعَدُونَ لآتٍ وَمَا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ). (رواه البخارى)
349) Сўзларнинг энг яхшиси Аллоҳнинг китоби, ҳидоятларнинг энг яхшиси Муҳаммад алайҳиссалом (с.а.в.) ҳидоятларидир. Ишларни энг ёмони янги пайдо бўлганидир. Албатта, ваъда қилинган нарса келувчидир. Сизлар уни қайтаришга ожиздирсизлар.
Имом Бухорий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى كَتَبَ الإحْسَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ، فَإِذَا قَتَلْتُمْ فَأَحْسِنُوا الْقِتْلَةَ، وَإِذَا ذَبَحْتُمْ فَأَحْسِنُوا الذَّبْحَةَ، وَلْيُحِدَّ أَحَدُكُمْ شَفْرَتَهُ، فَلْيُرِحْ ذَبِيحَتَهُ. (رواه مسلم)
350) Албатта Аллоҳ таоло барча нарсани чиройли тарзда бажаришни битди. Агар қатл қилсангиз чиройли суратда қатл қилинг. Агар сўйсаларингиз чиройли суратда сўйинг. Сизлардан бирортангиз сўядиган бўлса, тиғини ўткирлаб, қурбонлигини роҳатлантирсин.
Имом Муслим ривояти.
* إِنَّ مِنْ أَكْبَرِ الْكَبَائِرِ أَنْ يَلْعَنَ الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ، قِيلَ يَا رَسُولَ اللهِ وَكَيْفَ يَلْعَنُ الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ، قَالَ يَسُبُّ الرَّجُلُ أَبَا الرَّجُلِ فَيَسُبُّ أَبَاهُ وَيَسُبُّ أُمَّهُ. (رواه البخارى)
351) Кабира гуноҳларни энг улкани киши ўз ота-онасини лаънатламоқлигидир деганларида, «Эй, Аллоҳнинг Расули киши ота-онасини қандай қилиб лаънатлайди?» дейишди. Шунда у Зот: «Киши бошқа кишини отасини сўкади у ҳам ота ва онасини сўкади», дедилар.
Имом Бухорий ривояти.
* إِنَّ شَرَّ النَّاسِ مَنْزِلَةً عِنْدَ اللهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَنْ أَوْ تَرَكَهُ النَّاسُ اتِّقَاءَ فُحْشِهِ. (رواه البخارى ومسلم عن عائشة)
352) Қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида мақоми энг ёмон киши фаҳш сўз ва ишларни қилаверганидан одамлар қўрқиб тарк қилган кишидир.
(Имом Бухорий ва Муслим Оишадан (р.а.) қилган ривоят).
* إِنَّ اللهَ هُوَ السَّلاَمُ، فَإِذَا جَلَسَ أَحَدُكُمْ فِي الصَّلاَةِ فَلْيَقُلِ، (التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ) فَإِنَّهُ إِذَا قَالَ ذَلِكَ أَصَابَ كُلَّ عَبْدٍ صَالِحٍ فِي السَّمَاءِ وَالأرْضِ، (أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ) ثُمَّ يَتَخَيَّرْ مِنَ الْمَسْأَلَةِ مَا شَاءَ. (رواه البخارى ومسلم عن ابن مسعود)
353) Албатта Аллоҳ салом сифатли Зотдир. Агар сизлардан бирингиз намозга ўтирадиган бўлса: «Аттаҳиййату вассалавоту ваттоййибату ассаламу ъалайка айюҳан набиййу ва раҳматуллоҳи ва баракатуҳу ас-саламу ъалайна ва ъала ъибадиллаҳис солиҳийн», деб айтсин. Чунки, уни айтсангизлар еру осмондаги барча бандага (савоби) етади. «Ашҳаду анла илаҳа иллаллоҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва росулуҳу» деб кейин хоҳлаган нарсасини сўрашни ихтиёр қилаверсин.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* إِنَّ الرَّحِمَ شَجْنَةٌ مِنَ الرَّحْمَنِ، فَقَالَ اللهُ تَعَالَى مَنْ وَصَلَكِ وَصَلْتُهُ وَمَنْ قَطَعَكِ قَطَعْتُهُ. (رواه البخارى)
354) Албатта Раҳм Раҳмонга киришиб кетган. Аллоҳ таоло: «Ким сенга етишса (яъни силаи раҳмга) мен ҳам у кишига етишаман. Ким сендан узилса, мен ҳам у кишидан узиламан», деди.
Имом Бухорий ривояти.
* إِنَّ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ آيَتَانِ مِنْ آيَاتِ اللهِ لاَ يَخْسِفَانِ لِمَوْتِ أَحَدٍ وَلاَ لِحَيَاتِهِ وَلَكِنْ يُخَوِّفُ اللهُ بِهِمَا عِبَادَهُ، فَإِذَا رَأَيْتُمْ ذَلِكَ فَادْعُوا اللهَ، وَكَبِّرُ وَصَلُّوا، وَتَصَدَّقوا حَتَّى يَنْكَشِفَ مَا بِكُمْ. (رواه البخارى ومسلم عن عائشة)
355) Албатта қуёш ва ой Аллоҳнинг аломатларидан бир аломатдир. У бирор кишини ўлгани ёки тирик қолгани учун тутилмайди. Лекин ана шундай қилиш ила бандаларини қўрқитади. Агар сизлар ана шундай тутилганини кўрсангиз, Аллоҳга дуо қилиб, такбир айтиб, намоз ўқиб, садақа улашинглар шунда ана шу тутилиши очилиб кетади.
Имом Бухорий ва Муслим Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* إِنَّ الصِّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الْجَنَّةِ، وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَصْدُقُ، حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللهِ صِدِّيقًا، وَإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الْفُجُورِ، وَإِنَّ الْفُجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَكْذِبُ، حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللهِ كَذَّابًا. (رواه البخارى ومسلم عن ابن مسعود)
356) Албатта ростгўйлик яхшиликка етаклайди. Яхшилик эса жаннатга етаклайди. Киши рост сўзлайди, ҳаттоки Аллоҳ ҳузурида сиддиқ деб ёзиб қўйилади. Албатта, ёлғон фужур (гуноҳ)га етаклайди. Фужур эса дўзахга етаклайди. Киши ёлғон сўзлайверади-да, ҳаттоки Аллоҳнинг ҳузурида каззоб (ёлғончи) деб ёзиб қўйилади.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* إِنَّمَا الطَّاعَةُ فِى الْمَعْرُوفِ. (رواه البخارى ومسلم عن على)
357) Албатта, итоат яхши ишларда бўлади, яъни ёмон ишларга тоат йўқ.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ التُّجَّارَ يُبْعَثُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فُجَّارًا، إِلاَّ مَنِ اتَّقَى اللهَ وَبَرَّ وَصَدَقَ. (رواه الترمذى)
358) Албатта савдогарлар Қиёмат куни фожир ҳолда қайта тирилишади. Лекин Аллоҳдан тақво қилиб, яхшиликлар ва садақаларни бажарганлар ундай эмас.
Имом Термизий ривояти.
* إِنَّ الْحَلِفُ مَنْفَقَةٌ لِلسِّلْعَةِ مَمْحَقَةٌ لِلْكَسْبِ. (رواه الشيخان)
359) Албатта қасам молни бозорини чаққон қилиб, қалбингизни ҳалокатга элтади.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* إِنَّ مِنْ أَبَرَّ الْبِرِّ أَنْ يَصِلَ الرَّجُلُ أَهْلَ وُدِّ أَبِيهِ بَعْدَ أَنْ يُوَلِّىَ. (رواه البخارى ومسلم عن المغيرة)
360) Киши отаси ўлимидан кейин уни дўстлари билан алоқа ришталарини узмасдан давом эттириши яхшиликларнинг энг яхшисидир.
Имом Бухорий ва Муслим Муғийрадан қилган ривоят.
* إِنَّ كَذِبًا عَلَيَّ لَيْسَ كَكَذِبٍ عَلَى أَحَدٍ. مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّدًا فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ. (رواه البخارى ومسلم عن المغيرة)
361) Менга нисбатан ёлғон ишлатишингиз бир кишига ёлғон ишлатганингиз каби эмас. Кимки менга нисбатан ёлғон ишлатса, жойини дўзахдан танлаб қўяверсин.
Имом Бухорий ва Муслим Муғийрадан қилишган ривоят.
* إِنَّ مِنَ الْبَيَانِ لَسِحْرًا، وَإِنَّ مِنَ الشِّعْرِ لِحِكْمَةً. (رواه البخارى)
362) Албатта (бир нарсани) баён қилиб сўзлашда сеҳр бор. Шеърда эса ҳикмат бор.
Имом Бухорий ривояти.
* إِنَّ مِنْ عِبَادِ اللهِ مَنْ لَوْ أَقْسَمَ عَلَى اللهِ لأَبَرَّهُ. (رواه البخارى ومسلم)
363) Албатта Аллоҳнинг шундай бандалари борки, агар улар Аллоҳ номига қасам ичса, у рўёбга чиқади.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ مِمَّا أَدْرَكَ النَّاسُ مِنْ كَلاَمِ النُّبُوَّةِ الأُولَى (إِذَا لَمْ تَسْتَحِ فَاصْنَعْ مَا شِئْتَ). (رواه البخارى)
364) Аввалги Пайғамбарлар каломидан одамларнинг топгани бор, ўша топилган нарса: «Агар уялмасанг, хоҳлаган нарсангни бажаравер»дир.
Имом Бухорий ривояти.
* إِنَّ هَذِهِ النَّارَ إِنَّمَا هِيَ عَدُوٌّ لَكُمْ، فَإِذَا نِمْتُمْ فَأَطْفِئُوهَا عَنْكُمْ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى موسى)
365) Албатта бу олов сизларни душманингиздир. Агар ухлайдиган бўлсангизлар ўзингиздаги оловларни ўчиринглар.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Мусодан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ وَرَسُولَهُ حَرَّمَا بَيْعَ الْحَمْرِ، وَالْمَيْتَةِ،وَالْخِنْزِيرِ، وَالأَصْنَامِ. (رواه البخارىومسلم عن جابر)
366) Албатта Аллоҳ ва унинг Расули ароқ, ўлимтик ҳайвон гўшти, чўчқа ва бутларни сотишни ҳаром қилди.
Имом Бухорий ва Муслим Жобирдан қилган ривоят.
* إِنَّ أَخْلاَقِ الْمُؤْمِنِ قوَّةً فِى دِينٍ، وَحَزْمًا فِى لِينٍ، وَإِيْمَانًا فِى يَقِيزٍ، وَحِرْصًا فِى عِلْمٍ، وَشَفَقة فِى مِقَةٍ وَحِلْمًا فِى عِلْمٍ، وَقَصْدًا فِى غنى، وَتَجَمُّلاً فِى فَاقَةٍ، وَتَحَرُّهَا عَنْ طَمَعٍ، وَكَسْبًا حَلاَلٍ، وَبِرًّا فِى اسْتِقَامَةٍ، وَنَشَاطًا فِى هُدًى وَنَهْيًا عَنْ شَهْوَةِ، وَرَحْمَةً لِلْمَجْهُودِ، وَإِنَّ الْمُؤْمِنَ مِنْ عِبَادِ اللهِ لاَ يَحِيفُ عَلَى مَنْ يُبْغضُ، وَلاَ يَأْثَمُ فِى مَنْ يُحِبُّ وَلاَ يُضَيِّعُ مَا اسْتُوْدِعَ، وَلاَ يَحْسُدُ وَلاَ يَطْعَنُ وَلاَ يَلْعَنُ، وَيَعْتَرِفُ بِالْحَقِّ، وَإِنْ لَمْ يَشْهَدْ عَلَيْهِ، وَلاَ يَتَنَابَزُ بِالاْلْقَابِ، فِى الصَّلاَةِ مُتَخَشِّعًا، إِلَى الزَّكَاةِ مُسْرِعًا، فِى الزَّلاَزِلِ وَقُورًا، فِي الرَّخَاءِ شَكُورًا. قَانِعًا بِالَّذِى لَهُ، لاَ يَدَّعِى مَا لَيْسَ لَهُ، وَلاَ يُجْمِعُ فِى الْغَيْظِ، وَلاَ يَغْلِبُهُ الشُّحُّ عَنْ مَعْرُوفٍ يُرِيدُهُ. يُخَالِطُ النَّاسَ كَىْ يَعْلَمُ، وَيُنَاطِقُهُمْ كَىْ يَفْهَمَ. وَإِنْ ظُلِمَ وَبُغِىَ عَلَيْهِ صَبَرَ حَتَّى يَكُونَ الرَّحْمَنُ هُوَ الَّذِى يَنْتَصِرُ لَهُ. (رواه الحكيم عن جندب)
367) Динида қувватли бўлиш, мулойимлигида ҳам қасдли бўлиши, яқийнида ишончли бўлиш, илмда ҳарис бўлиши, бойликда ўртача бўлиши, тамаъдан йироқ бўлиши, ҳалолдан касб қилиши, истиқоматида яхши бўлиши, ҳидоятда фаол бўлиши, шаҳватдан ўзини қайтариши, қийналганларга раҳмли бўлиш мўминнинг аҳлоқларидандир. Аллоҳнинг шундай мўмин бандалари борки, ғазаб қилган кишилардан қўрқмайди, яхши кўрган кишисига гуноҳ содир этмайди, омонатга берилган нарсага ҳиёнат қилмайди, ҳасад, таъна қилувчи ва лаънат айтувчи бўлмайди. Агар шоҳиди бўлмаса ҳам ҳақни эътироф қилади, лақаб тўқимайди, намозида хушуъли бўлади, закот беришга шошилади, зилзилаларда виқорли, кенг-мўлчиликда шукр айтувчи, берилган нарсага қаноатли бўлиб, ўзида йўқ нарсани даъво қилмайди, ғазаби келганда қасдлашмайди, яхшилик қилишни хоҳлаб турганданда бахиллиги ғолиб келмайди, одамлардан ўрганиш учун уларга аралашади, англашлари учун сўзлайди. Агар зулм ва боғийлик қилинса, сабр қилади, ҳаттоки Раҳмон сифатли Зот унга ёрдам беради.
Имом Ҳаким Жундубдан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى مَا أَخَذَا، وَلَهُ مَا أَعْطَي وَكُلَّ شَىْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مًسَمًّى. (رواه الشيخان عن أسامة بن زيد)
368) Аллоҳ берган нарсасини олувчидир. Унинг ҳузурида барча нарсалар маълум муддат ила белгилаб қўйилгандир.
Имом Бухорий ва Муслим Усома ибн Зайддан қилган ривоят.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى وَكَّلَ بِالرَّحِمِ مَلَكًا يَقُولُ: أَيْ رَبِّ نُطْفَةٌ، أَيْ رَبِّ عَلَقَةٌ أَيْ رَبِّ مُضْغَةٌ. فَإِذَا أَرَادَ اللهُ تَعَالى أَنْ يَقِضِىَ خَلْقَهَا قَالَ: أَيْ رَبِّ شَقِيٌّ أَمْ سَعِيدٌ؟ ذَكَرٌ أَوْ أُنْثَى؟ فَمَا الرِّزْقُ؟ وَمَا الأجَلُ؟ فَيَكْتُبُ كَذَلِكَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ. (رواه البخارى ومسلم عن أنس)
369) Албатта, Аллоҳ таоло бачадонга бир фариштани вакил қилади. У: «Эй Рабб нутфа бўлди, эй Рабб лахта қон бўлди, эй Рабб бир тишлам гўшт бўлди», дейди. Агар Аллоҳ уни халқ этишни ирода қилса у вакил «Эй Рабб! Бахтлими ёки бахтсизми? Ўғилми ё қизми? Чиройлими ёки ҳунукми? Ризқи қанақа? Ажали-чи?» дейди. Мана шу каби нарсалар онаси қорнидалигидаёқ ёзиб битиб қўйилади.
Имом Бухорий ва Муслим Анасдан қилинган ривоят.
* إِنَّ اللهَ لاَ يَقْبِضُ الْعِلْمَ انْتِزَاعًا يَنْتَزِعُهُ مِنَ الْعِبَادِ، وَلَكِنْ يَقْبِضُ الْعِلْمَ بِقَبْضِ الْعُلَمَاءِ، حَتَّى إِذَا لَمْ يُبْقِ عَالِمٌ، اتَّخَذَ النَّاسُ رُءُسَاءَ جُهَّالاً فَسُئِلُوا فَأَفْتَوْا بِغَيْرِ عِلْمٍ فَضَلُّوا وَأَضَلُّوا. (رواه البخارى ومسلم عن ابن عمر)
370) Албатта Аллоҳ таоло илмни бандалари (қалбидан) бир тортишда суғуриб олмайди. Лекин уламоларни вафот эттириш ила унга барҳам беради. Ҳаттоки олимлар қолмайди. Одамлар эса жоҳиллардан бошлиқ қилиб олишади. Кейин ўша жоҳилдан бирон нарса сўралса, у илмсизлик ила фатво беради. Бу билан ўзларини ҳам ўзгаларни ҳам адаштиришади.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Умардан қилган ривоят.
إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الْعِطَاسَ: وَيَكْرَهُ التَّثَاؤُبَ، فَإِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ وَحَمِدَ اللَّهَ كَانَ حَقًّا عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ سَمِعَهُ أَنْ يَقُولَ لَهُ (يَرْحَمُكَ اللَّهُ) أَمَّا التَّثَاؤُبُ فَإِنَّمَا هُوَ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَإِذَا تَثَاءَبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَرُدَّهُ مَا اسْتَطَاعَ فَإِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا تَثَاءَبَ ضَحِكَ مِنْهُ الشَّيْطَانُ. (رواه البخارى)
371) Албатта Аллоҳ таоло акса уришни яхши кўриб, эснашни ёмон кўради. Агар сизлардан бирингиз акса уриб, Аллоҳга ҳамд айтса, ҳар бир эшитган мусулмонга «Ярҳамукаллоҳ», деб айтишга ҳақли бўлади. Аммо эснаш шайтондандир. Агар сизлардан бирингиз эснайдиган бўлса, қодир бўлгунича ўзидан қайтарсин. Чунки сизлардан бирингиз эснайдиган бўлса, шайтон ундан кулади.
Имом Бухорий ривояти.
* أَنَا سَيِّدُ وَلَدِ آدَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ فَخْرَ، وَبِيَدِى لِوَاءُ الْحَمْدِ وَلاَ فَخْرُ، وَما مِنْ نِبِىٍّ يَوْمِئِذِ: آدَمَ فَمَنْ سِوَاهُ إِلاَّ تَحْتَ لِوَائِى وَأَنَا أَوَّلُ مَنْ تَنْشَقُّ عَنْهُ الأرْضُ وَلاَ فَخْرَ، وَأَنَا أَوَّلُ شَافِعٍ، وَأَوَّلُ مُشَفَّعٍ وَلاَ فَخْرَ. (رواه أحمد عن أبى سعيد الخدرى)
372) Мен Қиёмат куни Одам болаларини саййидиман. Бунда фахрланиш йўқ. Ана шу кун пайғамбарларнинг бирортаси қолмасдан, яъни Одам ва у зотдан кейинги барчалари менинг байроғим остида бўлишади. Мен ерни биринчи бўлиб ёриб чиқувчи кишидирман. Бунда фахрланиш йўқ. Ва мен биринчи шафоат бўлувчи ва биринчи шафоат қилувчидирман. Бунда ҳам фахрланиш йўқ.
Имом Аҳмад Абу Саид ал-Худрийдан қилган ривоят.
* إِنَّمَا الأمَلُ رَحْمَةٌ مِنَ اللهِ لأمَّتِى، لَوْلاَ الأمَلُ مَا أَرْضَعَتْ أمٌّ وَلَدًا وَلاَ غَسَرَ غَارِس شَجَرًا. (رواه الديلمى وغيره)
373) Албатта орзу Аллоҳ томонидан умматим учун бўлган раҳматдир. Агар орзу бўлмаганида она фарзандини эмизмас ва боғбон дарахт экмас эди.
Имом Дайламий ва бошқалар ривояти.
* إنَّمَا يَعْرِفُ الْفَضْلَ لأهْلِ الفَضْلِ ذو الفَضْلِ. (رَوَاهُ الدَّيْلَمِيُّ)
374) Албатта фазл эгалари фазл аҳлидаги фазилатни билишади.
Имом Дайламий ривоятлари.
* انْتَظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللهِ عِبَادَةٌ، وَمَنْ رَضِىَ بِالْقَلِيلِ مِنَ الرِّزْقِ رَضِىَ اللهُ تَعَالى عَنْهُ بِالْقَلِيلِ مِنَ الْعَمَلِ. (رواه ابن أبى الدنيا)
375) Аллоҳ томонидан очиқлик (рўшнолик) келишини кутиш ҳам ибодатдир. Кимки озгина ризққа рози бўлса, Аллоҳ ҳам уни озгина қилган амалидан рози бўлади.
Ибн Абу Дунё ривояти.
* انْظُرُوا إِلَى مَنْ هُوَ أَسْفَلَ مِنْكُمْ، وَلاَ تَنْظُرُوا إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقَكُمْ فَهُوَ أَجْدَرُ أَنْ لاَ تَزْدَرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَيْكُمْ. (رواه ابن ماجه)
376) Ўзингиздан паст даражадаги кишига қаранглар. Аммо ўзингиздаги юқори даражадаги кишига қараманглар. Мана шундай қилишингиз Аллоҳни сизга берган неъматини паст санамаслигингиз учун лойиқдир.
Ибн Можа ривояти.
* انْصُرْ أَخَاكَ ظَالِمًا، أَوْ مَظْلُومًا، قِيلَ كَيْفَ أَنْصُرُهُ ظَالِمًا؟ قَالَ تَحْجُزُهُ وَتَرُدُّهُ عَنِ الظُّلْمِ فَإِنَّ ذَلِكَ نَصْرُهُ. (رواه البخارى)
377) Биродаринг золим ёки мазлум бўлсин унга ёрдам бер деганларида, қандоқ қилиб золимга ёрдам бераман дейилди. Шунда Расулуллоҳ (с.а.в.): «Зулмини даф қилиб монеълик қилишинг ана шу ёрдамдир», дедилар.
Имом Бухорий ривояти.
* أَهْلُ الْجَنَّةِ مَنْ مَلأ اللهَ أُذُنَيْهِ مِنْ ثَنَاءِ النَّاسِ خَيْرًا وَهُوَ يَسْمَعُ، وَأَهْلُ النَّارِ مَنْ مَلأَ أُذُنَيْهِ مِنْ ثَنَاءِ النَّاسِ شَرًّا وَهُوَ يَسْمَعُ. (رواه ابن ماجه عن ابن عباس)
378) Аллоҳ қулоғига инсонларни яхшилик ила мақташини эшиттириш орқали тўлдирган киши жаннат аҳлидир. Аллоҳ қулоғига инсонларни ёмонлик ила мақташини эшиттириш орқали тўлдирган киши дўзах аҳлидир.
Ибн Можа Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* أَوَّلُ مَا يُقْضَى بَيْنَ النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِى الدِّمَاءِ. (رواه الشيخان)
379) Қиёмат куни одамлар орасида биринчи бўлиб ҳукм қилинадиган нарса қон хусусидадир, яъни қон тўкканлардир.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* أَوْحَى اللهُ تَعَالى إِلَى إِبْرَاهِيمَ، يَا خَلِيلِى حَسِّنْ خُلُقَكَ، وَلَوْ مَعَ الْكُفَّارِ، تَدْخُلُ مَدَاخِلَ الأبْرَارِ، فَإِنَّ كَلِمَتِى سَبَقَتْ لِمَنْ حَسَّنَ خَلْقُهُ: أَنْ أُظِلّهُ فِي ظِلِّ عَرْشِى، وَأَنْ أُسْكِنَهُ حَظِيرَةَ قدْسِى، وَأَنْ ادْنِيَهُ مِنْ جِوَارِى. (رواه الحكيم عن أبى هريرة)
380) Аллоҳ таоло Иброҳим алайҳиссаломга ваҳий қилиб: «Эй халилим, кофирлар билан бўлса ҳам ҳулқингизни чиройли қилинг, ана шунда яхшилар кирадиган жой (жаннат)га кирасиз. Чунки ҳулқи чиройли бўлганларга мени сўзим олдиндан айтилган. Яъни, Аршим сояси остида соялантириш, жаннатдан жой бериш ва ёнимга яқинлаштириш.
Имом Ҳаким Абу Ҳурайрадан қилган ривоят.
* اوْحَى اللهُ تَعَالى إِلَى دَاوُدَ: أَنْ قُلْ لِلظَّلَمَةِ لاَ يَذْكُرُونِى، فَإِنِّى أَذْكُرُ مَنْ يَذْكُرُنِى وَإِنَّ ذِكْرِى إِيَّاهُمْ أَنْ أَلْعَنَهُمْ. (رواه ابن عساكر عن ابن عباس)
381) Аллоҳ таоло Довуд алайҳиссаломга ваҳий қилиб: «Золимлар мени зикр қилмаслигини айтгин. Чунки мени зикр қилган кишини мен ҳам уни зикр қиламан. Золимларни зикр қилишим эса фақатгина уларни лаънатлашимдир», деди.
Ибн Асокир Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* أَوَّلُ مَسْجِدِ وُضِعَ فِى الأَرْضِ الْمَسَجِدُ الْحَرَامُ ثُمَّ الْمَسَجِدُ الأقْصَى. (رواه البخارى)
382) Ерда биринчи қўйилган масжид Масжидул-Ҳаромдир. Кейин эса Масжиди Ақсодир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Заррдан қилган ривоят.
* أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللهِ وَالسَّمْعِ وَالطَّاعَةِ، وَإِنْ عَبْدًا حَبَشِيًّا، فَإِنَّهُ مَنْ يَعِشْ مِنْكُمْ بَعْدِي فَسَيَرَى اخْتِلاَفًا كَثِيرًا، فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِينَ الْمَهْدِيِّينَ تَمَسَّكُوا بِهَا، وَعَضُّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ، وَإِيَّاكُمْ وَمُحْدَثَاتِ الأُمُورِ فَإِنَّ كُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ، وكلَّ ضَلاَلَةٍ فِى النَّارِ. (رواه أبو داود والترمذى)
383) Сизларга, Аллоҳга тақво этишингизни ва Ҳабаший қул (бошлиқ) бўлса ҳам уни сўзини эшитиб итоат қилишингизни васият қиламан. Чунки ким мендан кейин яшаса кўплаб ихтилофларни кўради. Ана шу пайтда мени суннатимни ва тўғри йўлга етакловчи Рошид халифаларни суннатини лозим тутиб маҳкам ушланглар. Ва уни озиқ тишларингиз ила қаттиқ тишланглар. Аммо ишларнинг янги пайдо бўлганидан сақланинглар. Чунки, барча янги пайдо бўлган ишлар бидъатдир. Ҳар бир бидъат залолатдир. Ҳар бир залолат эса дўзахдир.
Абу Довуд ва Термизий ривояти.
* أَوْحَى اللهُ تَعَالى إلَى دَاوُدَ: مَامِنْ عَبْدِ يَعْتَصِمُ بِى دُونَ خَلْقِى أَعْرِفُ ذَلِكَ مِنْ فِيَّتِهِ، فَتَكِيدُهُ السَّمَوَاتُ بِمَنْ فِيهَا إلا جَعَلْتُ لَهُ مِنْ بَيْنِ ذَلِكَ مَخْرَجًا، وَمَا مِنْ عَبْدٍ يَعْتَصِمُ بَمَخْلُوقٍ دُونِى، أعْرِفُ ذَلِكَ مِنْ نِيَّتِهِ إِلاّ قَطَعْتُ أَسْبَابَ السَّمَاءِ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَأَرْسَخْتُ الهَوَى مِنْ تَحْتِ قَدَمَيْهِ وَمَا مِنْ عَبْدٍ يُطِيعُنِى إِلاَّ وَأَنَا مُعْطِهِ قَبْلَ أَنْ يَسْأَلَنِى، وَغَافِرٌ لَهُ قَبْلَ أَنْ يَسْتَغْفِرَنِى. (رواه ابن عساكر)
384) Аллоҳ таоло Довуд алайҳиссаломга ваҳий қилиб: «Бирор банда ҳалқимни қўйиб, Мени маҳкам ушласа Мен уни ниятидан биламан. Агар осмонлар ва ундаги нарсалар ёмонликни хоҳласа ҳам Мен уни орасидан қутулиш йўлларини қилиб қўяман. Қайси бир банда мени қўйиб маҳлуқларимдан бирортасини маҳкам тутса, Мен уни ниятидан биламан ва олдидаги осмон сабабларини узиб қадами остидан талаб қилган нарсаларига етувчи йўлни тўсиб қўяман. Қайси бир банда Мени деб бирор нарса ато қилса, Мен унга сўрашидан аввал ато этаман ва истиғфор айтишидан олдин гуноҳларини кечираман».
Ибн Асокир ривояти.
* أَوَّلُ زُمْرَةٍ تَدْخُلُ الْجَنَّةَ عَلَى صُورَةِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، وَالَّذِينَ عَلَى آثَارِهِمْ كَأَشَدِّ كَوْكَبٍ دُرِّيٍّ فِي السَّمَاءِ إِضَاءَةً، قُلُوبُهُمْ عَلَى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ لاَ اختِلاَفَ بَيْنَهُمْ لاَ تَبَاغُضَ وَلاَ تَحَاسُدَ. (رواه الشيخان عن أبى هريرة)
385) Жаннатга кирувчи аввалги жамоа Бадр кечасидаги (тўлин) ойга ўхшайди. Уларни излари нур таратиш жиҳатидан осмондаги дур юлдузидан ҳам кучлидир. Қалблари бир кишини қалбига ўхшаб ораларида на ихтилоф, на ғазаб ва на ҳасад бор.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан қилган ривоят.
* أَلاَ أُنَبِّئُِكُمْ بِأَفْضَلَ مِنْ دَرَجَةِ الصِّيَامِ وَالصَّلاَةِ وَالصَّدَقَةِ؟ قَالُوا: بَلَى قَالَ: إِصْلاَحُ ذَاتِ الْبَيْنِ، فَإِنَّ فَسَادَ ذَاتِ الْبَيْنِ هِىَ الْحَالِقَةُ. (رواه المنذرى)
386) «Сизларга рўза, намоз ва садақанинг даражасидан ҳам афзалроқ нарсани хабарини берайми?» деганларида, саҳобалар: «Ҳа», дейишди. Шунда Расулуллоҳ (с.а.в.): «Одамлар орасидаги ҳолатни ислоҳ қилишдир. Чунки одамлар орасидаги ҳолатни фасод қилиш ҳалокатдир», дедилар.
Имом ал-Мунзирий ривояти.
أَلاَ أُحَدِّثَكُمْ بِمَا يُدْخِلُكُمُ الْجَنَّةَ: ضَرْبٌ بِالسَّيْفِ، وَإِكْرَامُ الضَّيْفِ، وَاهْتِمَامٌ بِمَوَاقِيتِ الصَّلاَةِ، وَإِسْبَاغُ الطُّهُورِ فِى اللَّيْلَةِ الْقَرَّةِ، وَإِطْعَامُ الطَّعَامِ عَلَى حُبِّهِ. (رواه ابن عساكر)
387) «Сизларга жаннатга киритадиган нарсани айтиб берайми? У: қилич билан уришиш, меҳмонни ҳурмат қилиш, намоз вақтига аҳамият бериш, совуқ кечада таҳоратни етук қилиш ва яхши кўрганларига овқат тарқатишдир», дедилар.
Ибн Асокир ривояти.
* أَلاَ أَخْبِرُكمْ بِأَيْسَرِ الْعِبَادَةِ وَأَهْوَنِهَا عَلَى الْبَدَنِ، الصَّمْتُ وَحُسْنُ الْخُلْقِ. (رواه ابن أبى الدنيا عن صفوان بن سليم)
388) «Сизларга ибодатни осони ва баданга енгил бўлгани ҳақида хабар берайми? У сукут қилиб гапирмай юриш ва чиройли ҳулқли бўлиш», дедилар.
Ибн Абу Дунё Сафвон ибн Салимдан қилган ривоят.
* أَلاَ اخْبِرُكمْ بِشَيْءٍ إِذَا نَزَلَ بِرَجُلِ مِنْكُمْ كَرْبٌ أَوْ بَلاَءٌ مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا دَعَا بِهِ فَيُفَرَّجُ عَنْهُ: دُعَاءُ ذِى النُّونِ (لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ). (رواه الحاكم)
389) Сизлардан бирингизга дунё ишларидан машаққат ёки бало тушганда дуо қилса, ундан ўша балони аритувчи дуони хабарини берайми? У: «Ла илаҳа илла анта субҳанака инни кунту миназ золимийн», деб айтган Зиннун (Юнус алайҳиссалом) дуоларидир.
Имом Ҳоким ривояти.
أَلاَ أَدُلّكمْ عَلَى أَشَدِّكمْ؟ أَمْلَكُكمْ لِنَفْسِهِ عِنْدَ الْغَضَبِ. (رواه الطبرانى عن أنس)
390) Сизларнинг кучлиларингизга далолат қилайми? У кучли, ғазаби келганда ўзини бошқара оладиган кишидир.
Имом Тобароний Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* أَلاَ أَرْقِيكَ بِرُقْيَةٍ جَاءَنِي بِهَا جِبْرَائِيلُ، تَقُولُ: بِسْمِ اللهِ أَرْقِيكَ وَاللهُ يَشْفِيكَ مِنْ كُلِّ دَاءٍ يَأْتِيكَ (مِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ، وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ) تَرْقِى بِهَا ثَلاَثَ مَرَّاتٍ. (رواه الحاكم)
391) Жаброил алайҳиссалом менга дам солганлари каби сенга ҳам дам солайми? Сен: «Бисмиллаҳи арқийка валлаҳу яшфийка мин кулли даин яътийка мин шаррин наффасати фил ъуқоди ва мин шарри ҳосидин иза ҳасад», деб уч марта айтиб дам соласан, дедилар. (Маъноси: Аллоҳнинг исми ила сенга дам соламан. Аллоҳ сенга келувчи барча дарддан, тугунларга дам солувчиларнинг ёмонлигидан ва ҳасад қилаётган ҳасадгўйнинг ёмонлигидан шифо берсин).
Имом Ҳоким ривояти.
* لاَ أُعَلِّمُكَ كَلاَمًا إِذَا أَنْتَ قُلْتَهُ أَذْهَبَ اللهُ تَعَالى هَمَّكَ، وَقَضَى عَنْكَ دَيْنَكَ قُلْ إِذَا أَصْبَحْتَ وَإِذَا أَمْسَيْتَ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْهَمِّ وَالْحَزَنِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الْجُبْنِ وَالْبُخْلِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ غَلَبَةِ الدَّيْنِ وَقَهْرِ الرِّجَالِ. (رواه أبو داود)
392) «Сенга баъзи калималарни ўргатайми? Агар уни айтсанг, Аллоҳ ғамингни кетказиб, қарзингдан халос эттиради. Тонг оттирганингда ва кечлатганингда: «Аллоҳумма инний аъузу бика минал ҳамми вал ҳазани ва аъузу бика минал ъажзи вал касали ва аъузу бика минал жубни вал бухли ва аъузу бика мин ғалабатит дайни ва қаҳрир рижал», деб айт, дедилар.
Маъноси: Аллоҳим, сени номинг ила ғамдан, хафаликдан, ожизликдан, дангасаликдан, қўрқоқликдан, бахилликдан, қарз ғолиб келишидан ва кишиларни қаҳридан паноҳ тилайман. Абу Довуд ривояти.
* أَلاَ تَسْمَعُونَ: إِنَّ اللهَ لاَيُعَذِّبُ بِدَمْعِ الْعَيْنِ وَلاَ بِحُزْنِ الْقَلْبِ وَلَكِنْ يُعَذِّبُ بِهَذَا (وَأَشَارَ إِلَى لِسَانِهِ) أَوْيَرْحَمُ، وَإِنَّ الْمَيِّتَ يُعَذِّبُ بِبُكَاء أَهْلِهِ عَلَيْهِ. (رواه الشيخان عن ابن عمر)
393) Эшитмадингларми? Албатта Аллоҳ таоло кўз ёши ва қалб хафалиги учун азобламайди. Лекин мана бунинг учун азоблайди ёки раҳм қилади деб тилларига ишора этдилар. Албатта маййит аҳли унга йиғлагани сабабли азобланилади.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Умардан қилган ривоят.
* أَلاَ أُعَلِّمُكَ كَلِمَاتٍ، مَنْ يُرِدِ اللهُ بِهِ خَيْرًا يُعَلِّمُهُنَّ إِيَّاهُ، ثُمَّ لاَ يُنْسِهِ أَبَدًا قُلْ: (اللَّهُمَّ إِنِّى ضَعِيفٌ فَقَوِّفِى رِضَاكَ ضَعْفِى، وَخُذْ إِلَى الْخَيْرِ بِنَاصِيَتِى، وَاجْعَلِ الإسْلاَمَ مُنْتَهَى رِضَاىَ، اللَّهُمَّ إِنِّى ضَعِيف فَقَوِّنِى، وَإِنِّى ذَلِيلٌ فَأَعِزَّنِى، وَلإِنِّى فَقِيرٌ فَارْزُقْنِى، وَاكْفِنِى بِحَلاَلِكَ عَنْ حَرَامِكَ، وَأَغْنِنِى بِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِوَاكَ. (رواه الحاكم)
394) «Сенга баъзи калималарни ўргатайми? Аллоҳ кимга яхшиликни ирода қилса, ўша калималарни ўргатади. Ўша калималар «Аллоҳумма инний заъийфун фақавви фий ризока заъфий ва ҳуз илал ҳойри биносиятий важъалил ислама мунтаҳа ризоя. Аллоҳумма инний заъийфун фақаввиний ва инний залилун фааъиззаний ва инний фақирун фарзуқний вакфиний биҳалалика ъан ҳарамика ва ағниний би фазлика ъамман сивака»дир.
Маъноси: Аллоҳим, мен заифдирман, заифлигимни ризолигинг ичида кучлантиргин. Пешонамни яхшиликка бургин. Исломни розилигимни ниҳоясида қилгин. Аллоҳим, мен заифман, мени кучли қилгин. Мен хўрлангандирман, мени азиз қилгин мен камбағалдирман, мени ризқлантиргин. Ҳалолинг ила ҳаром аралаштирмай мени кифоя эт. Фазлинг ила Ўзингдан бошқалардан беҳожат қил.
Имом Ҳоким ривояти.
* أَلاَ أُنَبِّئِكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ، الإشْرَاكُ بِاللهِ، وَعُقُوقُ الْوَلِدَيْنِ، وَقَوْلُ الزُّورِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى بكرة)
395) Сизларга энг катта кабира гуноҳларни хабарини берайми? Улар Аллоҳга ширк келтириш, ота-онага оқ бўлиш ва ёлғон сўз айтишдир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Бакрадан қилган ривоятлари.
* إِيَّاكُمْ وَالْغِيبَةَ، فَإِنَّ الْغِيْبَةَ أَشَدُّ مِنَ الزِّنَا، إِنَّ الرَّجُلَ قَدْ يَزْنِ وَيَتُوبُ، فَيَتُوبُ اللهُ عَلَيْهِ وَإِنَّ صَاحِبَ الْغِيْبَةِ لاَ يَغْفِرُ اللهُ تَعَالى لَهُ حَتى يَغْفِرَ لَهُ صَاحِبُهُ. (رواه أبو الشيخ عن جابر)
396) Ғийбатдан четланинглар, чунки ғийбат зинодан ҳам қаттиқроқдир. Албатта киши зино қилиб қўйиб тавба қилса, Аллоҳ уни тавбасини қабул қилади. Ғийбат қилган кишини эса тоинки ғийбат қилинган киши кечирмагунча Аллоҳ ҳам кечирмайди.
Абу Шайх Жобирдан қилган ривоят.
إِيَّاكُمْ وَالْكَذِبَ فَإِنَّ الْكَذِبَ مُجَانِبُ لِلإيْمَانِ. (رواه أحمد)
397) Ёлғондан сақланинглар, чунки ёлғон иймондан йироқлатувчидир.
Имом Аҳмад ривояти.
إِيَّاكُمْ وَالزِّنَا فَإِنَّ فِيهِ أرْبَعَ خِصَالٍ: يُذْهِبُ الْبَهَاءَ عَنِ الْوَجْهِ، وَيَقْطَعُ الرِّزْقَ، وَيُسْخِطُ الرَّحْمَنَ، وَيُوجِبُ الْخُلودَ فِى النَّارِ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
398) Зинодан сақланинглар, чунки унда тўртта ёмон хислат бордир. 1. Юздан ҳуснни кетказади. 2. Ризқни кесади. 3. Раҳмонни ғазаблантиради. 4. Ҳалол деса дўзахда абадий қолишни вожиб қилади.
Имом Тобароний Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* إِيَّاكُمْ وَالْكِبْرَ، فَإِنَّ إِبْلِسَ حَمَلَهُ الْكِبْرُ عَلَى أَنْ لاَ يَسْجُدَ لآدَمَ، وَإِيَّاكُمْ وَالْحِرْصَ، فَإِنَّ آدَمَ حَملَه الْحِرْصَ عَلَى أَنْ أَكَلَ مِنَ الشَّجَرَةِ، وَإِيَّاكُمْ وَالْحَسَدَ، فَلأنَّ ابْنِى آدَمَ إِنَّمَا قَتَلَ أَحَدُهُمَا صَاحِبُهُ حَسَدًا، فَهُنَّ أَصْلُ كلِّ خَطِيئَةٍ. (رواه ابن عساكر عن ابن مسعود)
399) Кибрликдан сақланинглар, чунки кибрлик иблисни одамга сажда қилмасликка ундади. Ҳирсликдан четланинглар, чунки ҳирс одамни дарахтдан ейишликка ундади. Ҳасаддан сақланинглар, чунки ҳасад одамни икки боласидан бири соҳибини ўлдиришга ундади. Мана шу ёмон хислатлар барча хатони аслидир.
Ибн Асокир Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* إِيَّاكُمْ وَالتَّعَمُّقَ فِى الدَّيْنِ، فَإِنَّ اللهَ تَعالىَ قَدْ جَعَلَهُ سَهْلاً فَخُذُوا مِنهُ تُطِيقُونَ، وَإِنَّ اللهَ تَعَالى يُحِبُّ مَا دَامَ مِنْ عَمَلِ صَالِحٍ وَإِنْ كَانَ يَسِيرًا. (رواه أبو القاسم)
400) Динда чуқурлашиб ғулувга кетишдан сақланинглар. Чунки, Аллоҳ таоло уни осон қилган. Сизлар эса ундан тоқатингиз етганича олинг. Албатта, Аллоҳ таоло модомики амали солиҳ бўлса, оз бўлса ҳам яхши кўраверади.
Абулқосим ривояти.
* أَيُّمَا امْرَأَةٍ مَاتَتْ وَزَوْجُهَا رَاضٍ عَنْهَا دَخَلَتِ الْجَنَّةَ. (رواه الترمذى)
401) Қайси хотин вафот этса ва эри у хотиндан рози бўлса, у жаннатга киради.
Имом Термизий ривояти.
* أَيُّمَا امْرَأَةٍ زَادَتْ فِى رَأْسِهَا شَعْرًا لَيْسَ مِنْهُ فَإِنَّهُ زُورٌ تَزِيدُ فِيهِ. (رواه النسائى)
402) Қайси хотин ўзида йўқ сочни бошида зиёда қилса, ўша гуноҳдир. Бу билан ўша гуноҳини оширибди.
Имом Насаий ривояти.
* أَيُّمَا مُسْلِمٍ كَسَا مُسْلِمًا ثَوْبًا عَلَى عُرْيٍ كَسَاهُ اللهُ مِنْ خُضْرِ الْجَنَّةِ، وَأَيُّمَا مُسْلِمٍ أَطْعَمَ مُسْلِمًا عَلَى جُوعٍ أَطْعَمَهُ اللهُ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ، وَأَيُّمَا مُسْلِمٍ سَقَى مُسْلِمًا عَلَى ظَمَإٍ سَقَاهُ اللهُ تَعَالى يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنَ الرَّحِيقِ الْمَخْتُومِ. (رواه مسلم عن أبى سعيد)
403) Қайси мусулмон бошқа бир яланғоч мусулмонга кийим кийдирса, Аллоҳ таоло жаннатда яшил кийим кийдиради. Қайси мусулмон бошқа бир мусулмонни чанқаганида сув билан сийласа Аллоҳ таоло Қиёмат куни муҳрланган май билан сийлайди.
Имом Муслим Абу Саиддан қилган ривоят.
* أيُّمَا امْرَأةٍ مَاتَ لَهَا ثَلاَثَةٌ مِنَ الوَلَدِ كُنَّ لَهَا حِجَابًا مِنَ النَّارِ. (رَوَاهُ البُخَارِيُّ عَنْ أبِي سَعِيدٍ)
404) Қайси хотинни учта фарзанди вафот этса, ўша вафот этган фарзандлари у учун дўзахдан тўсиқ бўлади.
Имом Бухорий Абу Саиддан қилган ривоят.
* أَيُّمَا امْرَأَةٍ خَرَجَتْ مِنُ بَيْتِهَا بِغَيْرِ إذْنِ زَوْجِهَا كَانَتْ فِى سُخْطِ اللهِ تَعَالَى حَتى تَرْجِعَ إِلَى بَيْتِهَا أَوْيَرْضَى عَنْهَا زَوْجُهَا. (رواه الخطيب)
405) Қайси хотин эри рухсатисиз уйидан чиқса, ҳаттоки уйига қайтгунича ёки эри ундан рози бўлгунича Аллоҳнинг ғазабида бўлади.
Имом Хатиб ривояти.
* أَىُّ عَبْدِ زَارَ أَخَالَهُ فِى اللهِ نُورِىَ أَنْ طِبْتَ، وَطَابَتْ لَكَ الْجَنّةُ، وَيَقُولُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: عَبْدِى زَارَنِى، عَلَىَّ قِرَاهُ، وَلَنْ أَرْضَى لِعَبْدِى بِقِرى دُونَ الْجَنَّةِ). (رواه ابن أبى الدنيا عن أنس)
406) Қайси банда Аллоҳ йўлидаги биродарини зиёрат қилса, «Мазза қилдинг, жаннат сенга мазали бўлди», деб нидо қилинади. Аллоҳ таоло: «Бандам Мени зиёрат қилди, меҳмон қилиш Мени зиммамда. Мен унга жаннатдан бошқа меҳмондўстликка рози бўлмайман», дейди.
Ибн Абу ад-Дунё Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* أَيُّمَا رَجُلٍ آتَاهُ اللهُ عِلْمًا فَكَتَمَهُ، ألْجَمَهُ اللهَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِلِجَامٍ مِنْ نَارٍ. (رواه الطبرانى)
407) Қайси киши Аллоҳ ато қилган илмни беркитса, Аллоҳ таоло уни Қиёмат куни оловдан бўлган юган ила юганлайди.
Имом Тобароний ривояти.
* الأَرْوَاحُ جُنُودٌ مُجَنَّدَةٌ فَمَا تَعَارَفَ مِنْهَا ائْتَلَفَ، وَمَا تَنَاكَرَ مِنْهَا اخْتَلَفَ. (رواه البخارى عن عائشة)
408) Руҳлар тўпланган аскарлардир. Руҳоният оламида танишганлари бу дунёда ҳам улфат бўлишади. Бир-бирларини инкор қилганлар бу дунёда ҳам бирлаша олмайди.
Имом Бухорий Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* الإقْتِصَادُ فِى النَّفَقَةِ نِصْفُ الْمَعِيشَةِ وَالتَّوَوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ نِصْفُ الْعَقْلِ وَحُسْنُ السُّؤَالِ نِصْفُ الْعِلْمِ. (رواه الطبرانى عن ابن عمر)
409) Нафақадаги иқтисод яшашнинг ярмидир. Инсонларга дўстона муносабатда бўлиш ақлнинг ярмидир. Чиройли савол бериш илмнинг ярмидир.
Имом Тобароний Ибн Умардан қилган ривоят.
* الإيْمَانُ: أَنْ تُؤْمِنَ بِاللهِ، وَمَلاَئِكَتِهِ، وَكُتُبِهِ، وَرُسِلِهِ، وَالْيَوْمِ الآخِرِ، وَتٌؤْمِنَ بِالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ. (رواه مسلم عن عمر)
410) Аллоҳга, фаришталарига, китобларига, элчиларига, Охират кунига, қадарни яхшиси ва ёмонига ишониш иймондир.
Имом Муслим Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* إِيَّاكُمْ وَالدَّيْنَ، فَإِنَّهُ هَمٌ بِاللَّيْلِ، وَمَذَلةٌ بِالنَّهَارِ. (رواه البيهقى)
411) Қарздан сақланинглар, чунки у кечаси ғам, кундузи эса хўрликдир.
Имом Байҳақий ривояти.
* يَأَيُّهَا النَّاسُ ارْبَعُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ، إِنَّكُمْ لاَ تَدْعُونَ أَصَمَّ وَلاَ غَائِبًا، إِنَّكُمْ تَدْعُونَ سَمِيعًا قَرِيبًا، وَهُوَ مَعَكُمْ (قاله فى سفر وكانوا يجهرون بالتكبير). (رواه البخارى ومسلم عن أبى موسى)
412) Эй инсонлар, нафсларингизни мулойим тутинглар. Чунки сизлар кар ёки бу ерда йўқ бўлган зотга дуо қилмаяпсизлар. Зеро, у Зот сизлар билан биргадир. Албатта, У эшитгувчи ва яқинда тургувчи Зотдир. (Буни Расулулоҳ (с.а.в.) сафарда саҳобалар такбирни баланд овозда айтишганида зикр этганлар).
Имом Бухорий ва Муслим Абу Мусодан қилган ривоят.
* إِيَّاكُمْ وَالْبَوْلَ فِى الْمَقَابِرِ فَإِنَّهُ يُورِثُ الْبَرَصَ. (رواه الديلمى)
413) Қабрларга пешоб қилишдан сақланинглар. Чунки, у песликни келтириб чиқаради.
Имом Дайламий ривояти.
* الإيْمَانُ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ، وَقَوْلٌ بِاللِّسَانِ، وَعَمَلٌ بالأرْكَانِ. (رواه الطبرانى)
414) Иймон – қалб билан таниб, тил билан айтиб ва рукнларга амал қилишдадир.
Имом Табароний.
* إِيَّاكُمْ وَالظَّنَّ، فَإِنَّ الظَّنَّ أَكْذَبُ الْحَدِيثِ، وَلاَ تَحَسَّسُوا، وَلاَ تَجَسَّسُوا، وَلاَ تَنَافَسُوا، وَلاَ تَحَاسَدُوا، وَلاَ تَبَاغَضُوا، وَلاَ تَدَابَرُوا، وَكُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
415) Гумондан йироқ бўлинглар. Чунки, гумон сўзларнинг энг ёмонидир. Жосуслик, ҳийла, кўра олмаслик, ҳасад, ғазаб ва орқа ўгириш қилманглар. Эй Аллоҳнинг бандалари ўзаро биродар бўлинглар.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан қилган ривоят.
* إِيَّاكُمْ وَمَا يُعْتَذَرُ مِنْهُ. (رواه الديلمى)
416) Узр айтиладиган нарсалардан четланинглар.
Имом Дайламий ривояти.
* إِيَّاكُمْ وَالطَّمَعَ، فَإِنَّهُ الْفَقْرُ الْحاضِرُ. (رواه الطبرانى)
417) Тамаъдан йироқ бўлинглар, чунки у камбағалликни нақд ўзгинасидир.
Имом Тобароний ривояти.
* الإِيْمَانُ بِضْعٌ وَسِتُّونَ شُعْبَةً، وَالْحَيَاءُ شُعْبَةٌ مِنَ الإِيْمَانِ. (رواه البخارى)
418) Иймон олтмиш нечта ҳам бўлакдир. Ҳаё ўша иймоннинг ўша бўлакларидан биридир.
Имом Бухорий ривояти.
* الْحَيَاءُ لاَ يَأْتِى إِلاَّ بَخَيْرٍ. (رواه مسلم)
419) Ҳаё фақат яхшилик олиб келади.
Имом Муслим ривояти.
* أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّكُمْ مُنَفِّرُونَ، فَمَنْ صَلَّى بِالنَّاسِ فَلْيُخَفِّفْ، فَإِنَّ فِيهِمُ الْمَرِيضَ، وَالضَّعِيفَ، وَالْكَبِيرَ وَذَا الْحَاجَةِ. (رواه البخارى)
420) Эй инсонлар! Сизлар бездирувчисизлар. Қайси бирингиз одамларга намоз ўқиб берса, уни енгил қилиб ўқисин. Чунки уларни ичида беморлар, заифлар, кекса ёшлилар ва ҳожатмандлар бордир.
Имом Бухорий ривояти.
* أَتَدْرُونَ مَنِ السَّابِقُونَ إِلَى ظِلِّ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ؟ الَّذِينَ إِذَا أُعْطُوا الْحَقَّ قَبِلُوهُ، وَإِذَا سُئِلُوهُ بَذَلُوهُ، وَحَكَمُوا لِلنَّاسِ كَحُكْمِهِمْ لأِنْفُسِهِمْ. (رواه أحمد)
421) «Аллоҳ таолонинг соясига аввалгилардан бўлиб кирувчилар ким эканини биласизларми? Улар ҳақни қабул қиладилар, сўралган нарсани берадилар ва одамларни ўзларини ҳукм қилгандек ҳукм қиладилар».
Имом Аҳмад ривояти.
* اِدْرَءُوا الْحُدُودَ بِالشُّبُهَاتِ. (رواه أبو حنيفة)
422) Ҳадларни шубҳалардан йироқ қилинглар.
Абу Ҳанифа ривояти.
* إِيَّاكُمْ وَالْبِطْنَةَ فِى الطَّعَامِ وَالشَّرَابِ، فَإِنَّهَا مَفْسَدَةٌ لِلجِسْمِ تُورِثُ السَّقَمَ عَنِ الصَّلاَةِ، وَعَلَيْكُمْ بِالْقَصْدِ فِيهِمَا فَإِنَّهُ أَصْلَحُ لِلْجَسَدِ وَأَبْعَدُ مِنَ السَّرَفِ. (رواه البخارى)
423) Қоринни овқат ва ичимликлар ила тўлдиришдан йироқ бўлинглар. Чунки у жисмни фасод қилиб намоздан тўсувчи касалликни қолдиради. Сизлар ўртачасини қасд қилинглар, ана шу жасадга манфаатли бўлиб ҳаддан ошишидан йироқдир.
Имом Бухорий ривояти.
* أَيُّهَا النَّاسُ، لاَ تَتَمَنَّوْا لِقَاءَ الْعَدُوِّ، وَسَلُوا اللهَ الْعَافِيَةَ فَإِذَا لَقِيتُمُوهُمْ فَاصْبِرُوا، وَاعْلَمُوا أَنَّ الْجَنَّةَ تَحْتَ ظِلاَلِ السُّيُوفِ، اللَّهُمَّ مُنْزِلَ الْكِتَابِ، وَمُجْرِيَ السَّحَابِ، وَهَازِمَ الأَحْزَابِ، اهْزِمْهُمْ وَانْصُرْنَا عَلَيْهِمْ. (رواه البخارى ومسلم عن عبد الله بن أبى أوفى)
424) Эй инсонлар! Душманга йўлиқишни орзу қилманглар! Аллоҳдан ўша душманлардан офиятда қилишни сўранглар. Мабодо йўлиққудек бўлсангиз, сабр қилинглар. Билингларки, жаннат қиличлар соялари остидадир. Аллоҳим китобларни туширувчи, булутларни юргизувчи, гуруҳларни енгувчи Зотсан, ўзинг уларни енгиб уларни зиёнига бизга нусрат бергин.
Имом Бухорий ва Муслим Абдуллоҳ ибн Абу Авфодан қилган ривоят.
* إِيَّاكُمْ وَالْجُلُوسَ عَلَى الطُّرُقَاتِ، فَقَالُوا مَا لَنَا بُدٌّ، إِنَّمَا هِيَ مَجَالِسُنَا نَتَحَدَّثُ فِيهَا، قَالَ: فَإِذَا أَبَيْتُمْ إِلاَّ الْمَجَالِسَ، فَأَعْطُوا الطَّرِيقَ حَقَّهَا، قَالُوا، وَمَا حَقُّ الطَّرِيقِ؟ قَالَ: غَضُّ الْبَصَرِ، وَكَفُّ الأذَى، وَرَدُّ السَّلاَمِ، وَأَمْرٌ بِالْمَعْرُوفِ، وَنَهْيٌ عَنِ الْمُنْكَرٍ. (رواه البخارى)
425) Йўллар (чети)да ўтиришдан сақланинглар деганларида саҳобалар уни чораси йўқ, чунки биз у ерда ўтириб сўзлашамиз дейишди. Расулуллоҳ (с.а.в.): «Ўтирмасликдан бошқа иложи йўқ бўлса, унда йўлни ҳаққини адо этинглар», деганларида, саҳобалар: «Унда йўлни ҳаққи нима?» дедилар. Шунда Расулуллоҳ (с.а.в.): «Кўзни (номаҳрамларга тушишидан) тўсиш, озор беришдан ўзини тийиш, саломга алик олиш, амру маъруф ва наҳий мункар, яъни яхшиликка буюриб ёмонликдан қайтариб туриш», дедилар.
Имом Бухорий ривояти.
* الْبَحْرُ هُوَ الطَّهُورُ مَاؤُهُ، وَالْحِلُّ مَيْتَتُهُ. (متفق عليه)
426) Денгизни суви пок бўлиб, унда ўлган (сув ҳайвони) ҳалолдир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* الْيَمِينُ عَلَى نِيَّةِ الْمُسْتَخْلِفِ. (رواه مسلم)
427)
* إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى الله وَرَسُلِهِ فَهِجْرَتُهُ إِلَى الله وَرَسُلِهِ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَىدُنْيَا يُصِيبُهَا، أَوْ امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ. (رواه البخارى ومسلم عن عمربن الخطاب)
428) Албатта амаллар ниятга қараб бўлади. Албатта ҳар бир кишини ният қилган нарсаси бор. Кимни ҳижрати Аллоҳ ва Расули учун бўлса, унинг ҳижрати Аллоҳ ва Уни расули учундир. Кимни ҳижрати дунёга етишиши ёки бирор аёлга уйланиш бўлса унинг ҳижрати ҳам ўша қилган ниятига қараб бўлибди.
Имом Бухорий ва Муслим Умар ибн Ҳаттобдан қилган ривоят.
* الإسْلاَمُ: أَنْ تَعْبُدَ اللهَ، وَلاَ تُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا، وَتُقِيمَ الصَّلاَةَ، وَتُؤَدِّيَ الزَّكَاةَ الْمَفْرُوضَةَ، وَتُصُومَ رَمَضَانَ،وَتَحُجَّ الْبَيْتَ. (رواه الشيخان)
429) «Ислом Аллоҳга бирор нарсани шерик қилмасдан ибодат этишинг, намозни қоим қилишинг, фарз қилинган закотни адо этишинг, Рамазон рўзасини тутишинг ва байтуллоҳни ҳаж қилишингдир».
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* الإِيمَانُ، أَنْ تُؤْمِنَ بِاللَّهِ، وَمَلاَئِكَتِهِ، وَكُتُبِهِ، وَبِلِقَائِهِ، وَبِرُسُلِهِ، وَتُؤْمِنَ بِالْبَعْثِ الآخِرِ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
430) Иймон у – Аллоҳга, фаришталарига, китобларига, Унга йўлиқишга, элчиларига ва охират куни қайта тирилишга ишонмоқлигингдир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан қилган ривоят.
الإِيْمَانُ: بِضْعٌ وَسِتُّونَ شُعْبَةً، وَالْحَيَاءُ شُعْبَةٌ مِنَ الإِيْمَانِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
431) Иймон – етмиш нечта ҳам бўлакдир. Ҳаё ўша иймон бўлакларидан биридир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан қилган ривоятлари.
حرف الباء
* مِنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللهِ وَرَسُولِهِ، إِلَى هِرَقْلَ عَظِيمِ الرُّومِ: سَلاَمٌ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَى (أَمَّا بَعْدُ) فَإِنِّي أَدْعُوكَ بِدِعَايَةِ الإِسْلاَمِ أَسْلِمْ تَسْلَمْ، يُؤْتِكَ اللهُ أَجْرَكَ مَرَّتَيْنِ، وَإِنْ تَوَلَّيْتَ فَإِنَّ عَلَيْكَ إِثْمَ الأَرِيسِيِّينَ (وَيَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ: أَنْ لاَ نَعْبُدَ إِلاَّ اللهَ وَلاَ نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا، وَلاَ يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللهِ، فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ ). (رواه البخارى ومسلم عن أبى سفيان)
432) Аллоҳнинг элчиси Муҳаммад ибн Абдуллоҳдан Румнинг каттаси Ҳирақлга; Ҳидоятга эргашганларга салом! Аммо баъд: Мен сени Ислом даъватга чақираман. Мусулмон бўл, саломат қоласан. Аллоҳ ажрингни икки марта беради. Агар юз ўгирсанг арийсийларнинг (яъни қўл остингдаги деҳқонлар) гуноҳи сенга бўлади. Эй, аҳли китоблар бизга ҳам сизга ҳам баб-баравар бўлган бу сўзга келингиз – Ёлғиз Аллоҳгагина ибодат қилайлик, унга ҳеч нарсани шерик қилмайлик ва Аллоҳни қўйиб, бир-бировларимизни худо қилиб олмайлик. Агар улар юз ўгирсалар, у ҳолда сизлар (эй мўминлар) Гувоҳ бўлинглар, биз мусулмонлармиз, деб айтинглар.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Суфёндан қилган ривояти.
* بَايِعُونِي عَلَى أَنْ لاَ تُشْرِكُوا بِاللهِ شَيْئًا، وَلاَ تَسْرِقُوا، وَلاَ تَزْنُوا، وَلاَ تَقْتُلُوا، أَوْلاَدَكُمْ، وَلاَ تَأْتُوا بِبُهْتَانٍ تَفْتَرُونَهُ بَيْنَ أَيْدِيكُمْ وَأَرْجُلِكُمْ، وَلاَ تَعْصُوا فِي مَعْرُوفٍ، فَمَنْ وَفَى مِنْكُمْ فَأَجْرُهُ عَلَى اللهِ، وَمَنْ أَصَابَ مِنْ ذَلِكَ شَيْئًا ثُمَّ سَتَرَهُ اللهُ فَهُوَ إِلَى اللهِ إِنْ شَاءَ عَفَا عَنْهُ، وَإِنْ شَاءَ عَاقَبَهُ. (رواه عبادة بن الصامت)
433) Аллоҳга бирор нарсани шерик қилмасликка, ўғрилик қилмасликка, зино қилмасликка, болаларингизни ўлдирмасликка, олдингизу ортингиздан бўҳтонлик нарсаларни тўқиб олмасликка ва яхшиликда осий бўлмасликка менга байъат қилинглар. Ким энди ана шу байъатида вафодор бўлса, ажри Аллоҳ зиммасидадир. Аммо кимки ўша байъатидаги бирор нарсани содир қилса, кейин Аллоҳ уни сатр қилиб, ошкор этмаса уни иши Аллоҳга ҳаволадир. Агар хоҳласа афв қилади, агар хоҳласа азоблайди.
Убода ибн Солий ривояти.
* بَابَانِ مُعَجَّلاَنِ عُقُوبَتُهُمَا فِى الدُّنْيَا، الْبَغْىُ وَالْعُقُوقُ. (رواه الحاكم)
434) Икки нарса борки, уларнинг уқубати шу дунёдаёқ шошилтиради. Биринчиси бузғунчи, боғий. Иккинчиси ота-онага оқ бўлиш.
Имом Ҳоким ривояти.
* بَاكِرُوا فِى طَلَبِ الرِّزْقِ وَالْحوائجِ فَإِنَّ الْغُدُوَّ بَرَكَةٌ وَنَجَاحٌ. (رواه ابن عدى عن عائشة)
435) Ризқ ва ҳаражатларингизни талаб қилишни эрталабда бажаринглар, чунки кундузида баракат ва муваффақият бордир.
Ибн Адий Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* بُعِثْتُ بِجَوَامِعِ الْكَلِمِ وَنُصِرْتُ بِالرُّعْبِ فَبَيْنَا أَنَا نَائِمٌ أُتِيتُ بِمَفَاتِيحِ خَزَائِنِ الأَرْضِ فَوُضِعَتْ فِي يَدِي. (رواه الشيخان عن أبى هريرة)
436) Сўзларни жамловчи, яъни озгина сўз билан кўпни ифода этувчи қилиб ва (душманни узоқ масофадан туриб юрагига) қўрқинч солиш билан ғалабага эришувчи этиб юборилди. Ногаҳон мен ухлаётган эдим, қўлимга ер хазиналари берилиб қўлимга қўйилди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* بَيْنَمَا كَلْبٌ يُطِيفُ بِرَكِيَّةٍ، كَادَ يَقْتُلُهُ الْعَطَشُ، إِذْ رَأَتْهُ بَغِيٌّ مِنْ بَغَايَا بَنِي إِسْرَائِيلَ، فَنَزَعَتْ مُوقَهَا، فَسْتَقَتْ لَهُ بِهِ فَسَقَتْهُ فَغُفِرَ لَهَا. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
437) Ногаҳон бир ит қудуқ олдида айланиб юрар, чанқоқлик эса уни ҳалок этишига оз қолган эди. Шу пайт бани Исроилни фоҳишаларидан бири уни кўриб қолиб маҳсисини ечди-да, унда сув олиб ҳалиги итни сув ила сийлади. Мана шу амали учун уни гуноҳлари мағфират қилинди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* بَرِّدُوا طَعَامَكُمْ يُبَارَكْ فِيهِ. (رواه ابن عدى)
438) Овқатларингизни совутиб енглар, шунда барака берилади.
Ибн Адий ривояти.
* بِرُّوا آبَاءَكُمْ تَبَرُّكُمْ أَبْنَاؤكُمْ، وَعِفُّوا عَنِ النِّسَاءِ تَعِفَّ نِسَاؤكُمْ وَمَنْ تنُصِّلَ إِلَيْهِ فَلَمْ يَقْبَلْ فَلَنْ يَرِدَ عَلَى الْحَوْضِ. (رواه الحاكم عن جابر)
439) Оталарингизга яхшилик қилинглар, шунда болаларингиз ҳам сизларга яхшилик қиладилар. Аёлларга қарайверманг, шунда ҳам сизларни аёлингизга қаралмайди. Кимга узр айтилсаю, у ўша узрни қабул этмаса, Қиёмат куни ҳавзга тушмайди.
Имом Ҳоким Жобирдан қилган ривоят
* بُنِيَ الإسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ، وَإِقَامِ الصَّلاَةِ. وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ. وَالْحَجِّ. وَصَوْمِ رَمَضَانَ. (رواه البخارى ومسلم عن ابن عمر)
440) Ислом беш нарса устига бино қилинган. «Ла илаҳа иллаллоҳ Муҳаммадур Расулуллоҳ» калимаси, намозни қоим қилиш, закотни бериш, байтуллоҳни ҳаж қилиш ва Рамазон рўзасини тутиш.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* بَيْنَمَا رَجُلٌ يَمْشِي بِطَرِيقٍ، وَجَدَ غُصْنَ شَوْكٍ عَلَى الطَّرِيقِ فَأَخَذَهُ فَشَكَرَ اللهُ لَهُ فَغَفَرَ لَهُ. (رواه البخارى ومسلم عن ابن عمر)
441) Бир киши ногаҳон йўлда кетаётган эди, йўл устида тиконли шохни кўриб, уни четга суриб қўйди. Аллоҳ унинг бу қилган ишидан мамнун бўлиб гуноҳларини мағфират қилди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* بَيْنَ الْعَبْدِ وَالْجَنَّةِ سَبْعُ عَقَبَاتٍ، أَهْوَنُهَا الْمَوْتُ، وَأَصْعَبُهَا الْوُقُوفُ بَيْنَ يَدَىِ اللهِ تَعَالَى، إِذَا تَعَلَّقَ الْمَظْلُومُونَ بِالظَّالِمِينَ. (رواه البخارى)
442) Банда ила жаннат оралигида еттита уқубат бор. Уни энг енгили ўлим ва энг оғири Аллоҳ ҳузурида туриш, агар ўшанда мазлумлар золимларга осилиб олишса.
Имом Бухорий ривояти.
* بَيْنَا رَجُلٌ بِطَرِيقٍ، اشْتَدَّ عَلَيْهِ الْعَطَشُ، فَوَجَدَ بِئْرًا، فَنَزَلَ فِيهَا، فَشَرِبَ مِنْهَا، ثُمَّ خَرَجَ، فَإِذَا هُوَ كَلْبٌ يَلْهَثُ، يَأْكُلُ الثَّرَى مِنَ الْعَطَشِ، فَقَالَ لَقَدْ بَلَغَ هَذَا الْكَلْبَ مِنَ الْعَطَشِ مِثْلُ الَّذِي بَلَغَ بِى فَنَزَلَ الْبِئْرَ فَمَلأً خُفَّهُ مَاءً، فَسَقَى الْكَلْبَ فَشَكَرَ اللهُ لَهُ فَغَفَرَ لَهُ، فَسُئِلَ النَّبِىُّ صلى الله عَلَيْهِ وسلم فَقَالَ فِي كُلِّ ذَاتِ كَبِدٍ رَطْبَةٍ أَجْرٌ. (رواه مسلم)
443) Ногаҳон бир киши йўлда кетаётган эди, уни қаттиқ чанқоқлик тутди. У бир қудуқни топиб унга тушди-да сувдан ичди. Кейин чиқса олдида бир ит тилини чиқариб чанқаганидан тупроқ ер эди. Шунда у ўзига: «Бу итни мен чанқаганим каби чанқоқ тутган», деди-да, қудуққа тушиб маҳсисини сувга тўлдирди-да, кейин оғзи билан ушлаб кўтарилди-да, итни суғорди. Аллоҳ уни бу қилган ишидан мамнун бўлиб гуноҳини кечирди. Расулуллоҳдан (с.а.в.) бу ҳақда сўралганида у зот: «Ҳар бири жигари нам бўлган (маҳлуққа яхшилик қилишда) ажр бор», дедилар.
Имом Муслим ривояти.
* بَيْنَمَا أَنَا فِي الْحَطِيمِ مُضْطَجِعًا، إِذْ أَتَانِي آتٍ، فَقَدَّ مَا بَيْنَ هَذِهِ إِلَى هَذِهِ فَاسْتَخْرَجَ قَلْبِي، ثُمَّ أُتِيتُ بِطَسْتٍ مِنْ ذَهَبٍ، مَمْلُوءَةٍ إِيمَانًا فَغُسِلَ قَلْبِي بِمَاءِ زَمْزَمَ، ثُمَّ حُشِيَ ثُمَّ أُعِيدَ، ثُمَّ أُتِيتُ بِدَابَّةٍ دُونَ الْبَغْلِ، وَفَوْقَ الْحِمَارِ، أَبْيَضَ (يُقَالَ لَهُ الْبُرَاقُ، يَضَعُ خَطْوَهُ عِنْدَ أَقْصَى طَرْفِهِ، فَحُمِلْتُ عَلَيْهِ، فَانْطَلَقَ بِي جِبْرِيلُ، حَتَّى أَتَى السَّمَاءَ الدُّنْيَا فَاسْتَفْتَحَ، فَقِيلَ مَنْ هَذَا؟ قَالَ جِبْرِيلُ: قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ مُحَمَّدٌ قِيلَ وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ مَرْحَبًا بِهِ، فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ، فَفَتَحَ فَلَمَّا خَلَصْتُ، فَإِذَا فِيهَا آدَمُ: فَقَالَ: هَذَا أَبُوكَ آدَمُ، فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ السَّلاَمَ، ثُمَّ قَالَ: مَرْحَبًا بِالنَّبِىِّ الصَّالِحِ وَالآبْنِ الصَّالِحِ ثُمَّ صَعِدَ بِي حَتَّى أَتَى السَّمَاءَ الثَّانِيَةَ، فَاسْتَفْتَحَ: فَقِيلَ مَنْ هَذَا، قَالَ جِبْرِيلُ، قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ. قَالَ مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ قَالَ نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ، فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ فَفَتِحَ. فَلَمَّا خَلَصْتُ إِذَا (يَحْيَى وَعِيسَى) وَهُمَا ابْنَا الْخَالَةِ قَالَ: هَذَا يَحْيَى وَعِيسَى، فَسَلِّمْ عَلَيْهِمَا فَسَلَّمْتُ فَرَدَّا ثُمَّ قَالاَ: مَرْحَبًا بِالأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ - ثُمَّ صَعِدَ بِي إِلَى السَّمَاءِ الثَّالِثَةِ فَاسْتَفْتَحَ قِيلَ مَنْ هَذَا؟ قَالَ جِبْرِيلُ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ، فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ فَفُتِحَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ إِذَا (يُوسُفُ) قَالَ: هَذَا يُوسُفُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ، ثُمَّ قَالَ، مَرْحَبًا بِالأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ - ثُمَّ صَعِدَ بِي، حَتَّى أَتَى السَّمَاءَ الرَّابِعَةَ فَاسْتَفْتَحَ، قِيلَ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ جِبْرِيلُ قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ مُحَمَّدٌ قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ! قَالَ نَعَمْ، قِيلَ مَرْحَبًا بِهِ فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ فَفُتِحَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ إِلَى (إِدْرِيسَ) قَالَ هَذَا إِدْرِيسُ، فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ ثُمَّ قَالَ مَرْحَبًا بِالأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ - ثُمَّ صَعِدَ بِي حَتَّى أَتَى السَّمَاءَ الْخَامِسَةَ، فَاسْتَفْتَحَ قِيلَ مَنْ هَذَا؟ قَالَ جِبْرِيلُ: قِيلَ وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ نَعَمْ: قِيلَ مَرْحَبًا بِهِ فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ فَلَمَّا خَلَصْتُ إِذَا (هَارُونُ) قَالَ هَذَا هَارُونُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ ثُمَّ قَالَ: مَرْحَبًا بِالأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ - ثُمَّ صَعِدَ بِي حَتَّى أَتَى السَّمَاءَ السَّادِسَةَ، فَاسْتَفْتَحَ: قِيلَ مَنْ هَذَا؟ قَالَ جِبْرِيلُ: قِيلَ مَنْ مَعَكَ قَالَ مُحَمَّدٌ: قِيلَ وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ نَعَمْ: قَالَ مَرْحَبًا بِهِ، فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ إِذَا (مُوسَى) قَالَ هَذَا مُوسَى فَسَلِّمْ عَلَيْهِ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ عَلَىَّ السَّلاَمَ، ثُمَّ قَالَ مَرْحَبًا بِالأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ.
فَلَمَّا تَجَاوَزْتُ بَكَى، قِيلَ لَهُ مَا يُبْكِيكَ؟ قَالَ أَبْكِي ِلأَنَّ غُلاَمًا بُعِثَ بَعْدِي يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مِنْ أُمَّتِهِ أَكْثَرُ مِمَّنْ يَدْخُلُهَا مِنْ أُمَّتِي، ثُمَّ صَعِدَ بِي إِلَى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ، فَاسْتَفْتَحَ، قِيلَ مَنْ هَذَاظ قَالَ جِبْرِيلُ: قِيلَ وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ مُحَمَّدٌ: قِيلَ: وَقَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ؟ قَالَ نَعَمْ قَالَ مَرْحَبًا بِهِ فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ فَلَمَّا خَلَصْتُ إِذَا (إِبْرَاهِيمُ) قَالَ: هَذَا أَبُوكَ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَرَدَّ السَّلاَمَ، قَالَ مَرْحَبًا بِالابْنِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ، ثُمَّ رُفِعَتْ لِى سِدْرَةُ الْمُنْتَهَى، فَإِذَا نَبْقُهَا مِثْلُ قِلاَلِ هَجَرَ، وَإِذَا وَرَقُهَا مِثْلُ آذَانِ الْفِيَلَةِ، قَالَ: هَذِهِ سِدْرَةُ الْمُنْتَهَى وَإِذَا أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ، نَهْرَانِ بَاطِنَانِ، وَنَهْرَانِ ظَاهِرَانِ، قُلْتُ: مَا هَذَانِ يَا جِبْرِيلُ؟ قَالَ: أَمَّا الْبَاطِنَانِ فَنَهْرَانِ فِي الْجَنَّةِ، وَأَمَّا الظَّاهِرَانِ فَالنِّيلُ وَالْفُرَاتُ، ثُمَّ رُفِعَ لِيَ الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ، فَقُلْتُ يَا جِبْرِيلُ مَاهَذَا؟ قَال: هَذَا الْبَيْتَ الْمَعْمُورُ، يَدْخُلُهٌ كُلَّ يَوْمٍ سَبْعُونَ أَلفَ مَلَكٍ، خَرَجُوا مِنْهُ لَمْ يَعُودُوا إِلَيْهِ ثُمَّ أُتِيتُ بِإِنَاءٍ مِنْ خَمْرٍ وَإِنَاءٍ مِنْ لَبَنٍ، وَإِنَاءٍ مِنْ عَسَلٍ، فَأَخَذْتُ اللَّبَنَ، فَقَالَ: هِيَ الْفِطْرَةُ الَّتِي أَنْتَ عَلَيْهَا وَأُمَّتُكَ.
ثُمَّ فُرِضَ عَلَيَّ خَمْسُونَ صَلاَةً كُلَّ يَوْمٍ فَرَجَعْتُ فَمَرَرْتُ عَلَى مُوسَى، فَقَالَ: بِمَ أُمِرْتَ؟ قُلْتُ: أُمِرْتُ بِخَمْسِينَ صَلاَةً كُلَّ يَوْمٍ، قَالَ: إِنَّ أُمَّتَكَ لاَ تَسْتَطِيعُ خَمْسِينَ صَلاَةً كُلَّ يَوْمٍ، وَإِنِّي وَاللهِ قَدْ جَرَّبْتُ النَّاسَ قَبْلَكَ، وَعَالَجْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَشَدَّ الْمُعَالَجَةِ، فَارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ، فَاسْأَلْهُ التَّخْفِيفَ لأُمَّتِكَ فَرَجَعْتُ فَوَضَعَ عَنِّي عَشْرًا. فَرَجَعْتُ إِلَى مُوسَى فَقَالَ مِثْلَهُ، فَرَجَعْتُ فَوَضَعَ عَنِّي عَشْرًا فَرَجَعْتُ إِلَى مُوسَى، فَقَالَ مِثْلَهُ، فَرَجَعْتُ فَوَضَعَ عَنِّي عَشْرًا، فَأُمِرْتُ بِعَشْرِ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ فَرَجَعْتُ فَقَالَ مِثْلَهُ، فَرَجَعْتُ فَأُمِرْتُ بِخَمْسِ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ، فَرَجَعْتُ إِلَى مُوسَى، فَقَالَ بِمَ أُمِرْتَ؟ قُلْتُ أُمِرْتُ بِخَمْسِ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ، قَالَ: إِنَّ أُمَّتَكَ لاَ تَسْتَطِيعُ خَمْسَ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ، وَإِنِّي قَدْ جَرَّبْتُ النَّاسَ قَبْلَكَ، وَعَالَجْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَشَدَّ الْمُعَالَجَةِ، فَارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ، فَاسْأَلْهُ التَّخْفِيفَ لأُمَّتِكَ، قُلْتُ سَأَلْتُ رَبِّي حَتَّى اسْتَحْيَيْتُ مِنْهُ، وَلَكِنْ أَرْضَى وَأُسَلِّمُ فَلَمَّا جَاوَزْتُ، نَادَى مُنَادٍ. أَمْضَيْتُ فَرِيضَتِي، وَخَفَّفْتُ عَنْ عِبَادِي. (رواه البخارى ومسلم عن مالك بن صعصعة)
444) «Ногаҳон мен Каъбани деворларидан бири томонга ёнбошлаб ётган эдим. Бир келувчи мени ҳузуримга келиб, бу ердан мана бу ергача кесиб қалбимни чиқариб кейин тилладан бўлган ва иймон билан тўлдирилган тоғора олиб келинди-да, қалбимни зам-зам суви ила ювилди.
Кейин хачирдан кичик эшакдан каттароқ оқ ҳайвон олиб келинди. Уни Буроқ деб аталар эди. Қадамларини Ақсони бир томонига қўйганларида у зотни кўтарилиб Жаброил (а.с.) олдиларига олиб борилиб ҳаттоки дунё осмонига бориб, уни очилишини сўрашди. «Бу ким?» дейилган эди, Жаброил дедилар. «Сиз билан бирга ким?» дейилганида «Муҳаммад!» дедилар. У зот Пайғамбар этиб юборилдиларми? дейилганида, Жаброил (а.с.): «Ҳа», дедилар. «Хуш келибдилар бу келган киши мунча ҳам яхши» дейилди. У ер очилиб (мақсад қилган маконга) етиб борсам, у ерда Одам алайҳиссалом турибдилар. Жаброил (а.с.): «Бу отанг Одамдир деб у зотга салом бердилар. Мен ҳам у зотга салом берган эдим, менга жавоб қайтардилар ва «Солиҳ пайғамбарга солиҳ киши фарзанди хуш келибди» дедилар. Сўнгра мен яна кўтарилдим, ҳаттоки иккинчи осмонга олиб борилди ва у ерни очилишини талаб қилинди. «Бу ким?» дейилган эди, Жаброил дедилар. «Сиз билан бирга ким?» дейилган эди, «Муҳаммад!» дедилар. «У Пайғамбар этиб юборилдими?» дейилганида, Жаброил: «Ҳа», дедилар. «Бу келувчи мунча ҳам яхши» деб у ер очилди. Қачонки етиб борсам, Яҳё ва Исо (а.с.) лар туришган экан. Икковлари холаваччалардир. Жаброил (а.с.): «Бу Яҳё ва Исолардир», деб икковларига салом бердилар. Мен ҳам салом берган эдим, икковлари алик олиб: «Солиҳ бирордар ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», деб айтишди. Кейин мени учинчи осмонга кўтариб у ер очилишини талаб қилдилар. «Бу ким?» дейилган эди Жаброил дедилар. «Сен билан ким бирга?» дейилган эди, «Муҳаммад!» дедилар. У Пайғамбар этиб юборилдими?», дейилганида Жаброил «Ҳа», дедилар. «Хуш келибди, бу келувчи мунча ҳам яхши» деб эшик очилди. Қачонки етиб борсам, Юсуф алайҳиссалом эканлар. Жаброил (а.с.): «Бу Юсуфдир», деб унга салом бергандилар у зот алик олиб: «Солиҳ биродар ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», дедилар. Кейин мени кўтариб тўртинчи осмонга бордилар-да, у ер очилишини талаб қилдилар. «Бу ким?» дейилди, Жаброил дедилар. Сен билан ким бирга? дейилди. Жаброил (а.с.): «Муҳаммад!», дедилар. «У пайғамбар этиб юборилдими?» дейилганида, Жаброил (а.с.): «Ҳа», дедилар. «Хуш келибди, бу келувчи киши мунча ҳам яхши» деб у ер очилди. Қачонки етиб борсам, Идрис алайҳиссалом эканлар. Жаброил (а.с.) «Бу Идрисдир», деб у зотга салом бердилар. Мен ҳам салом берган эдим, алик олдилар-да, кейин: «Солиҳ биродар ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», дедилар. Сўнгра мени кўтариб бешинчи осмонга бордилар-да, у ерни очилишини талаб қилдилар. Бу ким? дейилди. Жаброил (а.с.) дедилар: «Муҳаммад!», дедилар. «У пайғамбар этиб юборилдими», дейилганида, Жаброил (а.с.): «Ҳа», дедилар. «Хуш келибди, бу келувчи киши мунча ҳам яхши», дейилди. Қачонки етиб борсам, Ҳорун эканлар. Жаброил (а.с.): «Бу Ҳорундир», деб у зотга салом бердилар. Мен ҳам у зотга салом берган эдим, менинг саломимга алик олдилар. Кейин Ҳорун: «Солиҳ биродар ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», дедилар. Расулуллоҳ (с.а.в.): «Сўнгра мени олтинчи осмонга олиб чиқиб, у ер очилишини талаб қилдилар. «Бу ким?» дейилган эди, Жаброил дедилар. «Сиз билан ким бирга?» Жаброил (а.с.): «Муҳаммад (с.а.в.)», дедилар. «У пайғамбар этиб юборилдими?» дейилса, Жаброил (а.с.) «Ҳа», дедилар. «Хуш келибди! Бу келувчи киши мунча ҳам яхши» дейилди. Қачонки етиб борсам, у (Мусо алайҳиссалом) эканлар. Жаброил (а.с.): «Бу Мусодир», деб у зотга салом бердилар. Мен ҳам салом берган эдим, саломимга олдилар-да, кейин: «Солиҳ биродар ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», дедилар.
Қачонки, у ердан узоқлашганимда Мусо алайҳиссалом йиғладилар. Шунда у зотга «Нима учун йиғлаяпсиз?» дейилганида, у зот: «Йиғлайман-да, чунки мендан кейин бир бола пайғамбар этиб юборилибди. Унинг уммати менинг умматимдан кўра кўпроқ жаннатга киради», дедилар. Сўнгра мени еттинчи осмонга кўтариб, у ерни очишларини талаб қилдилар. «Бу ким?» дейилган эди, Жаброил дедилар. «Сиз билан бирга ким?» дейилган эди, Жаброил (а.с.): «Муҳаммад!», дедилар. «У пайғамбар этиб юборилдими?» дейилган эди, Жаброил (а.с.) айтдилар: «Ҳа», дедилар. «Хуш келибди! Бу келувчи киши мунча ҳам яхши» дейилди. Қачонки мен етиб борсам, у зот (Иброҳим алайҳиссалом) эканлар. Жаброил (а.с.): «Бу отанг Иброҳимдирлар, у зотга салом бер!», дедилар. Мен у зотга салом берган эдим, саломимга алик олдилар. Ҳамда «Солиҳ биродар ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», деб айтдилар. Сўнгра «сидратул мунтаҳо»га кўтарилдик. У сидр дарахти бўлиб, танаси ҳажар ўсимлиги танасига, барглари эса филнинг қулоғига ўхшайди. Жаброил (а.с.): «Бу сидратул мунтаҳо бўлиб, уни атрофида тўртта дарё бордир. Иккиси ботиний ва иккиси зоҳирийдир», дедилар. Мен: «Эй Жаброил, бу иккиси нима?» десам, у зот: «Ботинийси жаннатдаги икки дарё, зоҳирийси Нил ва Фурот дарёларидир», дедилар. Кейин Байтул маъмурга кўтарилдик. Мен: «Эй, Жаброил, бу нима?» десам, Жаброил (а.с.): «Бу Байтул маъмур бўлиб, ҳар куни у ерга етмиш минг фаришта киради. Агар у ердан чиқишса унга қайтиб кириша олмайди», дедилар. Кейин бир идишда ароқ, бир идишда сут ва бир идишда асал олиб келинди. Мен сутни олдим. Шунда Жаброил: «У сут фитратдир. Сиз ва умматингиз (соф) фитратдадир», дедилар.
Кейин менга ҳар куни эллик маҳал намоз ўқиш фарз қилинди. Қайтаётганимда Мусо алайҳиссалом олдиларидан ўтдим. У зот: «Нималарни бажаришга буюрилдингиз?» деганларида, мен: «Ҳар куни эллик маҳал намоз ўқишга буюрилдим», дедим. Мусо алайҳиссалом: «Албатта умматингиз ҳур куни эллик маҳал намоз ўқишга қодир эмас. Мен Аллоҳ номига қасамки, бу нарсани сиздан олдин одамларда тажриба қилиб кўрганман, Раббингиз ҳузурига қайтиб умматингиз учун енгиллатишни сўранг», дедилар. Мен қайтиб борган эдим, ўн маҳали олиб ташланди. Мусо алайҳиссалом ҳузурларига қайтиб келган эдим. Мусо алайҳиссалом худди юқоридаги сўзни айтдилар. Мен яна Раббим ҳузурига борган эдим, яна ўн маҳали олиб ташланди. Мусо алайҳиссалом ҳузурларига яна қайтиб келган эдим, худди юқоридаги сўзни айтдилар. Мен яна Раббим ҳузурига борган эдим яна ўн маҳалини олиб ташлади. Мен ҳар куни ўн маҳал намоз ўқишга буюрилдим. Мусо алайҳиссалом худди юқоридаги сўзни айтдилар. Мен Раббим ҳузурига борган эдим, ҳар куни беш маҳал намоз ўқишга буюрилдим. Мусо алайҳиссалом олдиларига қайтиб келган эдим, у зот: «Нимага буюрилдинг?» дедилар. Мен: «Ҳар куни беш маҳал намоз ўқишга буюрилдим», дедим. Шунда Мусо алайҳиссалом: «Албатта умматинг ҳар куни беш маҳал намоз ўқишга қодир бўла олмайди. Мен буни сендан олдинги одамлар устида тажриба қилиб кўрганман. Бани Исроил устида эса қаттиқ муолажа қилиб кўрганман. Шунинг учун Раббинг ҳузурига боргин-да, умматинг учун енгиллик қилишини сўрагин, дедилар. Мен Раббимдан шунчасини сўрадим, энди сўрашга ҳаё қиламан деб унга рози бўлиб бўйин эгаман, дедим. Қачонки у ерни тарк қилганимда бир нидо қилувчи: «Фарзимни ижро қилиб бандаларимдан оғирликни енгил этдим», деб нидо қилди.
Имом Бухорий ва Муслим Молик ибн Саъсаъдан қилган ривоятлари.
* الْبَيِّعَانِ بِالْخِيَارِ مَا لَمْ يَتَفَرَّقَا، فَإِنْ صَدَقَا وَبَيَّنَا، بُورِكَ لَهُمَا فِي بَيْعِهِمَا، وَإِنْ كَتَمَا وَكَذَبَا، مُحِقَتْ بَرَكَةُ بَيْعِهِمَا. (رواه البخارى)
445) Икки савдолашганлар модомики ажралишмаса уни бузиш ёки бузмасликка ихтиёрлари бордир. Агар икковлари ўша савдода ростгўй бўлиб уни айбини баён этса икковларини савдоларида барака ато қилинади. Бордию айбини беркитиб, ёлғон гапирса икковларини баракалари кетказилади.
Имом Бухорий ривоятлари.
* بِئْسَ الطَّعَامِ طَعَامُ الْوَلِيمَةِ، يُدْعَى لَهَا الأَغْنِيَاءَ، وَيُتْرَكُ الْفُقَرَاءُ، وَمَنْ تَرَكَ الدَّعْوَةَ فَقَدْ عَصَى اللهَ وَرَسُولَهُ. (رواه الشيخان)
446) Бойлар таклиф қилиниб, камбағаллар тарк қилинган тўйдаги таом мунча ҳам ёмон таомдир. Кимки чақириқни тарк қилса, Аллоҳ ва Расулига осий бўлибди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* الْبِرُّ حُسْنُ الْخُلُقِ وَالإِثْمُ مَا حَاكَ فِي صَدْرِكَ، وَكَرِهْتَ أَنْ يَطَّلِعَ عَلَيْهِ النَّاسُ. (رواه مسلم)
447) Яхшилик у ҳусни ҳулқдир. Гуноҳ эса қалбингда ғашлик пайдо қилиб одамлар ундан хабардор бўлишини кариҳ кўришингдир.
Имом Муслим ривояти.
* الْبَخِيلُ مَنْ ذُكِرْتُ عِنْدَهُ ثُمَّ لَمْ يُصَلِّ عَلَيَّ. (رواه أحمد)
448) Кимни ҳузурида зикр қилинсам-у, менга салавот айтмаса у бахилдир.
البِرُّ لاَ يَبْلَي، وَالذَّنْبُ لاَ يُنْسَي، وَالدَّيَّانُ لاَ يَمُوتُ، اعْمَلْ مَا شِئْتَ كَمَا تَدِينُ تُدَانُ. (رَوَاهُ البَيْهَقِيُّ)
449) Яхшилик йўқ бўлиб кетмайди. Гуноҳ унутилмайди. Ҳисоб-китоб қилувчи ўлмайди. Хоҳлаган нарсангга амал қил, қилмишингга яраша жазо оласан.
Имом Байҳақий ривояти.
* البَلاَءُ مُوَكّلُ بِالْمَنْطِقِ فَلَوْ أَنَّ رَجُلاً عَيَّرَ رَجُلاً بِرَضَاعِ كَلْبَةٍ لَرضَعَهَا. (رواه الخطيب عن ابن مسعود)
450) Бало мантиққа масъул бўлгандир. Агар киши ит эмган деб бир кишини айбласа, ўзи ўшани эмган бўлади.
Имом Хатиб Ибн Масъуддан (р.а.) қилган ривоят.
* الْبِلاَدُ بِلاَدُ اللهِ، وَالْعِبَادُ عِبَادُ اللهِ، فَحَيْثُمَا أَصَبْتَ خَيْرًا فَأَقِمْ. (رواه أحمد عن الزبير)
451) Шаҳарлар Аллоҳнинг шаҳридир. Бандалар Аллоҳнинг бандасидир. Қаерда бўлсанг ҳам тўғри йўлга етишдингми, уни қоим қил.
Имом Аҳмад Зубайрдан (р.а.) қилган ривоятлари.
* الْبَيِّنَةُ عَلَى الْمُدَّعِى، وَالْيَمِينُ عَلى مَنْ أَنْكَرَ. (رواه الجماعة)
452) Даъво қилувчидан далил исбот, инкор қилувчидан қасам талаб қилинади.
Муҳаддислар жамоаси ривоят қилишган.
* الْبَرَكَةُ فِى نَوَاصِى الْخَيْلِ. (رواه البخارى ومسلم عن أنس)
453) Отни пешонасида барака бордир.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари
* الْبُصَاقُ فِي الْمَسْجِدِ خَطِيئَةٌ، وَكَفَّارَتُهَا دَفْنُهَا. (رواه الشيخان)
454) Масжидга тупуриш хатоликдир. Уни каффорати кўмиб қўйишдир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
حرف التاء
* تَبَسُّمُكَ فِي وَجْهِ أَخِيكَ لَكَ صَدَقَةٌ، وَأَمْرُكَ بِالْمَعْرُوفِ وَنَهْيُكَ عَنِ الْمُنْكَرِ صَدَقَةٌ، وَإِرْشَادُكَ الرَّجُلَ فِي أَرْضِ الضَّلاَلِ لَكَ صَدَقَةٌ، وَبَصَرُكَ لِلرَّجُلِ الرَّدِيءِ الْبَصَرِ لَكَ صَدَقَةٌ، وَإِمَاطَتُكَ الْحَجَرَ وَالشَّوْكَةَ وَالْعَظْمَ عَنِ الطَّرِيقِ لَكَ صَدَقَةٌ. (رواه البخارى)
455) Биродаринг юзига табассум қилишинг, яхшиликка буюриб ва ёмонликдан қайтаришинг, залолат ерида кишини ҳидоятга бошлашинг, йўлдан тош ва тикон ҳамда суякларни бартараф қилишинг буларни бариси садақадир.
Имом Бухорий ривояти.
* تَجِدُونَ النَّاسَ مَعَادِنَ. خِيَارُهُمْ فِي الْجَاهِلِيَّةِ خِيَارُهُمْ فِي الإِسْلاَمِ إِذَا فَقِهُوا وَتَجِدُونَ خَيْرَ النَّاسِ فِي هَذَا الشَّأْنِ أَشَدَّهُمْ لَهُ كَرَاهِيَةً قَبْلَ أَنْ يَقَعَ فِيهِ، وَتَجِدُونَ شَرَّ النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عِنْدَ اللهِ ذَا الْوَجْهَيْنِ، الَّذِي يَأْتِي هَؤُلاَءِ بِوَجْهٍ. (رواه البخارى ومسلم)
456) Одамларни конлар каби топасизлар. Уларнинг жоҳилиятдаги яхшилари Исломда ҳам яхшидирлар, агар улар динда билимдан бўлишса, одамларнинг бу хусусда яхшилари бирор ёмонлик воқеъ бўлишдан олдин кариҳ кўришлари қаттиқларидир. Қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида инсонларнинг энг ёмони иккиюзламачи киши эканини топасизлар. У иккиюзламачи бир тоифага бошқа юз билан иккинчи тоифага яна бошқа юз билан келади.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* تَحَاجَّتِ النَّارُ وَالْجَنَّةُ، فَقَالَتِ النَّارُ: أُوثِرْتُ بِالْمُتَكَبِّرِينَ وَالْمُتَجَبِّرِينَ، وَقَالَتِ الْجَنَّةُ: فَمَا لِي لاَ يَدْخُلُنِي إِلاَّ ضُعَفَاءُ النَّاسِ وَسَقَطُهُمْ وَعَجَزُهُمْ؟ فَقَالَ اللهُ لِلْجَنَّةِ: (إِنَّمَا أَنْتِ رَحْمَتِي أَرْحَمُ بِكِ مَنْ أَشَاءُ مِنْ عِبَادِي - وَقَالَ لِلنَّارِ: (إِنَّمَا أَنْتِ عَذَابِي أُعَذِّبُ بِكِ مَنْ أَشَاءُ مِنْ عِبَادِي. وَلِكُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْكُمْ مِلْؤُهَا، فَأَمَّا النَّارُ فَلاَ تَمْتَلِئُ حتى يَضَعَ اللهُ قَدَمَهُ عَلَيْهَا فَتَقُولُ: قَطْ قَطْ، فَهُنَالِكَ تَمْتَلِئُ،وَيَنْزَوِى بَعْضُهَا إَلَى بَعْضٍ، وَلاَ يَظْلِمُ اللهُ مِنْ خَلْقِهِ أَحَدًا، وَأَمَّا الْجَنَّةُ فَإِنَّ اللهَ يُنْشِئُ لَهَا خَلْقًا. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
457) Дўзах ила жаннат ҳужжатлашди. Дўзах: «Мутакаббир ва жабр қилувчиларни ихтиёр қилдим», деди. Жаннат эса: «Менга фақат инсонларни заифи, ожиз ва оддийлари киришади», деди. Дўзахга эса: «Сен азобимсан. Сен билан бандаларимдан хоҳлаганимни азоблайман. У икковини тўлдириш Менинг зиммамдадир. Аллоҳ қадамини у ерга қўймагунча дўзах тўлмайди. Шунда дўзах: «Бўлди, етарли», дейди. Ва у ер тўлади ҳамда баъзиси баъзисига киришиб кетади. Аллоҳ ҳалқидан бирор кишига зулм қилмайди. Аммо жаннатга Аллох таоло хос халқни яратади.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоятлари.
* تَحَرَّوْا لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي الْوِتْرِ مِنَ الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ. (رواه الشيخان)
458) Қадр кечасини Рамазон ойининг охирги ўн кунлигидан қидиринглар.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* تَدَاوَوْا عِبَادِ اللهِ، فَإِنَّ اللهَ تَعَالى لَمْ يَضَعْ دَاءً إِلاَّ وَضَعَ لَهُ دَوَاءً، غَيْرَ دَاءٍ وَاحِدٍ: الْهَرَمُ. (رواه الإمام أحمد)
459) Аллоҳнинг бандалари даволанинглар. Албатта Аллоҳ таоло бир касалликни қўядиган бўлса, уни давосини ҳам қўйган. Лекин бир касаллик, яъни қарилик ундай эмасдир.
Имом Аҳмад ривояти.
* تَرَى الْمُؤْمِنِينَ فِي تَرَاحُمِهِمْ وَتَوَادِّهِمْ، وَتَعَاطُفِهِمْ، كَمَثَلِ الْجَسَدِ إِذَا اشْتَكَى عُضْوًا تَدَاعَى لَهُ سَائِرُ جَسَدِهِ بِالسَّهَرِ وَالْحُمَّى. (رواه البخارى)
460) Мўминларни раҳм қилишларида, муҳаббат этишларида меҳрибонликларида худди жасадга ўхшашларини кўрасизлар. Агар жасаднинг бирор жойи оғриса, бошқа жойлари ҳам бедорлик ва иситма ила безовта бўлади».
Имом Бухорий ривоятлари.
* تَزَوَّجُوا وَلاَ تُطَلِّقُوا، فَإِنَّ الطَّلاَقَ يَهْتَزُّ مِنْهُ الْعَرْشُ. (رواه ابن عدى)
461) Уйланинглар, талоқ қилишга (шошманглар). Чунки талоқдан арш ларзага келади.
Ибн Адий ривояти.
* تَسَحَّرُوا، فَإِنَّ فِى السُّحُورِ بَرَكَةً. (رواه الشيخان)
462) Саҳарда туринглар, чунки саҳарда барака бордир.
Имом Бухорий ва Муслим Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* تَصَدَّقُوا فَسَيَأْتِى عَلَيْكُمْ زَمَانٌ يَمْشِي الرَّجُلُ بِصَدَقَتِهِ، فَيَقُولُ الَّذِى يَأْتِى لَهُ بِهَا لَوْ جِئْتَ بِهَا بِالأَمْسِ لَقَبِلْتُهَا فَأَمَّا الآنَ فَلاَ حَاجَةَ لِى فِيهَا، فَلاَ يَجِدُ مَنْ يَقْبَلُهَا. (رواه الشيخان عن حارثة بن وهب)
463) Садақа беринглар, сизларга шундай бир замон келадики, бир киши садақаси билан юриб боради ва оладиган кишини олдига келса, у киши: «Агар кеча келганингда қабул қилар эдим. Ҳозир эса унга менинг эҳтиёжим йўқ», дейди. Берувчи қабул қиладиган кишини топа олмайди.
Имом Бухорий ва Муслим Ҳориса ибн Ваҳбдан (р.а.) қилган ривоятлари.
* تُطْعِمُ الطَّعَامَ وَتَقْرَأُ السَّلاَمَ عَلَى مَنْ عَرَفْتَ، وَمَنْ لَمْ تَعْرِفْ. (رواه البخارى ومسلم عن عبد الله بن عمرو)
464) Овқат улашасан, таниган ва танимаган кишиларга салом айтасан.
Имом Бухорий ва Муслим Абдуллоҳ бин Амрдан (р.а.) қилган ривоятлари.
تَعَرَّفْ إِلَى اللهِ فِى الرَّخَاءِ يَعْرِفْكَ فِى الشِّدَّةِ، وَاعْلَمْ أَنَّ مَا أَخْطَأَكَ لَمْ يَكُنْ لِيُصِيبَكَ، وَمَا أَصَابكَ لَمْ يَكُنْ لِيَخْطِئَكَ، وَأَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ، وَأَنَّ الْفَرَجَ مَعَ الْكَرْبِ، وَأَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا. (متفق عليه)
465) Кенгчиликда Аллоҳни танигин, У ҳам сени шиддат пайтида танийди. Билгинки, хато қилганинг тўғри нарсани қилмаганинг ва тўғри қилганинг хато нарсани қилмаганинг учун эмас. Албатта нусрат (ғалаба) сабр билан бирга, албатта шодлик ғам билан бирга, қийинчилик енгиллик билан бирга бўлади.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* تُعْرَضُ الأعْمَالُ يَوْمَ الإثْنَيْنِ وَالْخَمِيسِ عَلَى اللهِ تَعَالى، وَتُعْرَضُ عَلَى الأنْبِيَاءِ وَعَلَى الآبَاءِ وَالأمَّهَاتِ يَوْمَ الْجُمْعَةِ. فَيَفْرَحُونَ بِحَسَنَاتِهِمْ وَتَزْدَادُ وُجُوهُهُمْ بَيَاضًا وَإِشْرَاقًا، فَاتَّقُوا اللهَ وَلاَ تُؤْذُوا مَوْتَاكُمْ. (رواه الحكيم عن والد عبد العزيز)
466) Аллоҳ таолога душанба ва пайшанба кунлари амаллар намойиш қилинади. Жума куни пайғамбарларга (умматларини), ота-оналарга (фарзандларини) амаллари намойиш қилинади. Улар ҳасанотлар билан хурсанд бўлиб юзлари нурланганидан ёришиб кетади. Аллоҳдан қўрқинг, ўликларингизга озор берманглар.
Имом Ҳаким Волид Абдулазиздан қилган ривоятлари.
* تَعَوَّذُوا بِاللهِ مِنْ جَهْدِ الْبَلاَءِ، وَدَرَكِ الشَّقَاءِ، وَسُوءِ الْقَضَاءِ، وَشَمَاتَةِ الأعْدَاءِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
467) Бало офат машаққатидан, бахтсизлик қувиб етишидан, қазони ёмонидан ва душманни сўкишидан Аллоҳ номи ила паноҳ тиланглар.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ، وَتَعَلَّمُوا لِلْعِلْمِ السَّكِينَةَ وَالْوَقَارَ، وَتَوَاضَعُوا لِمَنْ تَتَعَلَّمُونَ مِنْهُ. (رواه أبو نعيم عن عمر)
468) Илмни таълим олинглар ва илм учун хотиржамлик ҳамда виқорни ҳам таълим олинглар. Таълим олаётган кишингизга тавозуъда бўлинглар.
Абу Нуъайм Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* تَعَلَّمُوا مِنَ الْعِلْمِ مَا شِئْتُمْ فَوَاللهِ لاَ تُؤْجَرُونَ بِجَمْعِ الْعِلْمِ حَتى تَعْمَلُوا. (رواه أبو الحسن بن الأخزم عن أنس)
469) Илмдан хоҳлаганларингизни таълим олинглар. Аллоҳ номига қасамки, илмга амал қилмагунингизча уни жамлаш ила ажр олмайсизлар.
Абулҳасан ибн Ахзам Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* تُفْتَحُ أَبْوَابُ السَّمَاء، وَيُسْتَجَابُ الدُّعَاءُ فِى أَرْبَعَةِ مَوَاطِنَ: عِنْدَ الْتِقَاءِ الصُّفُوفِ فِى سَبِيلِ اللهِ، وَعِنْدَ نُزُولِ الْغَيْثِ، وَعِنْدَ إِقَامَةِ الصَّلاَةِ، وَعِنْدَ رُؤْيةِ الْكَعْبَةِ. (رواه الطبرانى عن أبي أمامةَ)
470) Тўрт ўринда дуо ижобат қилиниб, осмон эшиклари очилади. Аллоҳ йўлидаги аскарлар сафлари бирлашганда, ёмғир тушган пайтда, намозга иқомат айтилган пайтда ва каъбани кўрган пайтда.
Имом Тобароний Абу Умомадан (р.а.) қилган ривоят.
* تُفْتَحُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ يَوْمَ الإثْنَيْنِ وَيَوْمَ الْخَمِيسِ، فَيُغْفَرُ لِكُلِّ عَبْدٍ لاَ يُشْرِكُ بِاللهِ شَيْئًا، إِلاَّ رَجُلاً كَانَتْ بَيْنَهُ وَبَيْنَ أَخِيهِ شَحْنَاءُ، فَيُقَالُ أَنْظِرُوا هَذَيْنِ حَتَّى يَصْطَلِحَا. (رواه الترمذى)
471) Душанба ва пайшанба кунлари жаннат эшиклари очилади. Ана шу икки кунда Аллоҳга бирор нарсани шерик қилмаган барча бандани гуноҳлари кечирилади. Лекин биродари билан аразлашиб кек сақлаган киши гуноҳлари кечирилмайди. Бу икки киши ислоҳга келгунча кутиб туринглар, деб айтилади.
Имом Термизий ривояти.
* تَعَرَّفُوا مِنْ هُمُومِ الدُّنْيَا مَا اسْتَطَعْتُمْ، فَإِنَّهُ مَنْ كَانَتِ الدُّنْيَا أَكْبَرَ هَمُهِ أَفْشَى الله تَعَالَي ضَيْعَتَهُ، وَجَعَلَ فَقْرَهُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ، وَمَنْ كَانَتِ الآخِرَةُ أَكْبَرَ هَمِّهِ جَمَعَ اللهُ تَعَالَى لَهُ أَمْرَهُ، وَجَعَلَ غِنَاهُ فِى قَلْبِهِ، وَمَا وَمَا أَقْبَلَ عَبْدُ بِقَلْبِهِ إِلَى اللهِ تَعَالَى إِلاَّ جَعَلَ اللهُ قُلوبَ الْمُؤْمِنِينَ تَفْدُ إَلَيْهِ بالوُدِّ وَالرَّحْمَةِ، وَكَانَ اللهُ تَعَالَى بِكُلِّ خَيْرٍ إِلَيْهِ أَسْرَعَ. (رواه الطبرانى عن أبى الدرداء)
472) Қодир бўлгунингизча дунё ғамларидан фориғ бўлинглар. Чунки кимнинг энг катта ғами дунёси бўлса, Аллоҳ таоло охиратдан машғул этувчи яшаш тарзига солиб, камбағалликни икки кўзи орасига қилиб қўяди. Кимнинг энг катта ғами охирати учун бўлса, Аллоҳ таоло у учун ишини жамлаб, бойлигини қалбида қилиб қўяди. Бирор банда Аллоҳ таолога қалби ила юзланадиган бўлса, Аллоҳ мўминларни қалбини унга дўстона ва раҳм ила келадиган қилиб қўяди. Аллоҳ барча яхшиликни унга ошиқиб келадиган қилиб қўяди.
Имом Тобароний Абу Дардодан (р.а.) қилган ривоятлари.
تَكَفَّلَ اللهُ لِمَنْ جَاهَدَ فِي سَبِيلِهِ لاَ يُخْرِجُهُ مِنْ بَيْتِهِ إِلاَّ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِهِ وَتَصْدِيقُ كَلِمَاتِهِ، بِأَنْ يُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ، أَوْ يُرْجِعَهُ إِلَى مَسْكَنِهِ الَّذِي خَرَجَ مِنْهُ مَعَ مَا نَالَ مِنْ أَجْرٍ أَوْ غَنِيمَةٍ. (رواه الشيخان)
473) Уйидан фақат Аллоҳнинг йўлидаги жиҳод ва Унинг сўзини тасдиғи учун чиқиб, Аллоҳ йўлида жиҳод қилган кишини жаннатга киритишига ёки чиққан жойига ажр ёки ўлжани қўлга киритган ҳолда қайтишга Аллоҳ кафиллик берди.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* تَفَكَّرُوا فِى خَلْقِ اللهِ، وَلاَ تَفَكَّرُوا فِى اللهِ فَتَهْلِكوا. (رواه أبو الشيخ)
474) Аллоҳнинг маҳлуқотлари ҳақида фикр қилаверинглар, лекин Аллоҳнинг (зоти)да фикр қилманглар. Агар фикр қилсанглар, ҳалок бўласизлар.
Абу Шайх ривоятлари.
* تُنْكَحُ الْمَرْأَةُ لأَرْبَعٍ: لِمَالِهَا، وَلِحَسَبِهَا، وَجَمَالِهَا، وَلِدِينِهَا، فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ، تَرِبَتْ يَدَاكَ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
475) Аёлни тўрт нарсаси учун, яъни моли, насаби, чиройи ва дини учун никоҳга олинади. Икки қўлинг тупроққа тўлгир, сен диндорини танлаш ила зафар қозонгин, яъни уч хислатдан олдин дини танлаш билан муваффақият қозонгин).
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* تَنَاكَحُوا تَكْثُرُوا فَإِنِّى أُبَاهِى بِكُمُ الأمَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه عبد الرزق)
476) Никоҳланинглар (ва фарзанд ила) кўпайишинглар. Мен Қиёмат куни умматлар ичида сизлар ила фахрланаман.
Абдураззоқ ривоятлари.
* تَهَادُوا تَحَابُّوا، وَتَصَافَحُوا يَذْهَب الْغِلُّ عَنْكُمْ. (رواه ابن عساكر)
477) Марҳаматли, муҳаббатли бўлинглар ва қўл бериб сўрашинглар, шунда сизлардан нафрат ва ғазаб кетади.
Ибн Асокир ривояти.
* التَّاجِرُ الصَّدُوقُ تَحْتَ ظِلِّ الْعَرْشِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الديلمى)
478) Ростгўй савдогар Қиёмат куни Арш сояси остидадир.
Имом Дайламий ривояти.
* التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لاَ ذَنْبَ لَهُ، وَالْمُسْتَغْفِرُ مِنَ الذَّنْبِ وَهُوَ مُقِيمٌ عَلَيْهِ كَالمُسْتَهْزِئِ بِرَبِّهِ. (رواه البيهقى)
479) Гуноҳдан тавба қилувчи киши гуноҳи йўқ кишига ўхшайди. Гуноҳига истиғфор айтиб, ўша гуноҳни яна давом эттирувчи Раббисини масхара қилган кишига ўхшайди.
Имом Байҳақий ривояти.
* التَّحَدُّثُ بِنِعْمَةِ اللهِ شُكْرٌ وَتَرْكُهَا كُفْرٌ، وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ الْقَلِيْلَ لاَ يَشْكُرِ الْكَثِيرَ، وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ النَّاسَ لاَ يَشْكُرِ اللهَ. (رواه البيهقى)
480) Аллоҳнинг неъматини сўзлаш шукур қилишдир. Уни тарк қилиш куфрони неъматдир. Кимки оз нарсага шукур қилмаса, кўп нарсага ҳам шукур қилмайди. Кимки одамларга шукур қилмаса, Аллоҳга ҳам шукур қилмайди.
Имом Байҳақий ривояти.
* التَّوَاضُعُ لاَ يَزِدُ الْعَبْدَ إِلاَّ رِفْعَةً. فَتَوَا ضَعُوا يَرْفَعْكُمُ اللهُ تَعَالَى، وَالْعَفْوَ لاَ يَزِدُ الْعَبْدَ إِلاَّ عِزًّا، فَاعْفُوا يُعِزَّكُمُ اللهُ تَعَالَى، وَالصَّدَقَةُ لاَ تَزْيدُ الْمَالَ إِلاَّ كَثْرَةً، فَتَصَدَّقُوا يَرْحَمْكُمُ اللهُ. (رواه ابن أبى الدنيا)
481) Тавозуъ бандада фақат юқориликни зиёда қилади. Афв эса бандада фақат азизликни зиёда қилади. Афв қилинглар, Аллоҳ сизларни азиз қилади. Садақа молни фақат кўпайтиради. Бас, садақа қилинглар! Аллоҳ сизларга раҳм қилади.
Ибн Абу Дунё ривоятлари.
* التُّؤَدَةُ فِى كُلَّ شَىْءٍ خَيْرٌ إِلاَّ فى عَمَلِ الآخِرَةِ. (رواه أبو داود)
482) Охират амалидан ташқари барча нарсада секинлик яхшидир.
Абу Довуд ривояти.
* التَّاجِرُ الأمِينُ الصَّدُوقُ مَعَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ. (رواه الترمذى)
483) Омонатгўй, ростгўй савдогар набийлар, сиддиқлар, шаҳидлар ва солиҳлар билан биргадир.
Имом Термизий ривояти.
* التَّثَاؤُبُ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَإِذَا تَثَاءَبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَرُدَّهُ مَا اسْتَطَاعَ فَإِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا قَالَ (هَا) ضَحِكَ مِنْهُ الشَّيْطَانُ. (رواه الشيخان)
484) Эснаш шайтондандир. Агар сизлардан бирингиз эснайдиган бўлса, қодир бўлганича уни қайтарсин. Сизлардан бирингиз эснаб «ҳо» деса, шайтон уни бу қилган ишига кулади.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
حرف الثاء
* ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ وَجَدَ حَلاَوَةَ الإِيمَانِ. أَنْ يَكُونَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِمَّا سِوَاهُمَا، أَنْ أَحَبَّ المَرْءَ لاَ يُحِبُّهُ إِلاَّ لِلَّهِ وَأَنْ يَكْرَهُ أَنْ يَعُودَ فِي الْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنْقَذَهُ اللَّهُ مِنْهُ، كَمَا يَكْرَهُ أَنْ يُلْقَى فِي النَّارِ. ( رواه البخارى ومسلم عن أنس)
485) Уч тоифа киши борки, улар иймон ҳаловатини топишибди. Аллоҳ ва Унинг Расули бошқа нарсалардан маҳбуб бўлмоғи, киши фақат Аллоҳ учун яхши кўрмоғи, Аллоҳ бир кишини кофирликдан халос этганидан кейин, куфрликка қайтишини худди дўзахга улоқтирилишини кариҳ кўргани каби ёмон кўрмоғи.
Имом Бухорий ва Муслим Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثٌ مَنْ كنَّ فِيهِ آوَاهُ اللهُ فِى كَنَفِهِ، وَنَشَرَ عَلَيْهِ رَحْمَتَهُ وَأَدْخَلَهُ جَنَّتَهُ مَنْ إِذَا أُعْطِىَ شَكَرَ، وَإِذَا قَدَرَ غَفَرَ، وَإِذَا غَضِبَ فَتَرَ. (رواه البيهقى عن ابن عباس)
486) Уч тоифа киши борки, Аллоҳ уларга Ўз ёнидан бошпана бериб, раҳматини сочади ва жаннатига киритади. У кишики, бирор нарса берилса миннатдорчилик билдиради. Агар азоблашга қодир бўлса ҳам, кечириб юборади. Агар ғазаби келса ҳам ўзини тинч тутади.
Имом Байҳақий Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ حَاسَبَهُ اللهُ حِسَابًا يَسِيرًا، وَأَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ: تعْطِى مَنْ حَرَمَكَ، وَتَعْفو عَمَّنْ ظَلَمَكَ، وَتَصِلُ مَنْ قَطَعَكَ. (رواه الحاكم عن أبى هريرة)
487) Уч тоифа киши борки Аллоҳ уларни енгил ҳисоб қилади ва жаннатига киритади. Маҳрум этган кишига берасан, зулм қилган кишини афв этасан, алоқани узган киши билан алоқани тиклайсан.
Имом Ҳоким Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ اسْتَوْجَبَ الثَّوَابَ، وَاسْتَكْمَلَ الإيْمَانَ: خُلُقٌ يَعِيشُ بِهِ فِى النَّاس، وَوَرَعٌ يَحْجِزُهُ عَنْ مَحَارِمِ الله تَعَالَى، وَحِلْمٌ يَرُدُّهُ عَنْ جَهْلِ الْجاهِلِ. (رواه البزار عن أنس)
488) Уч тоифа киши борки, савоб уларга вожиб бўлиб иймони комил бўлади. Инсонлар ичида яшаладиган хулқ, Аллоҳ ҳаром қилган нарсалардан тўсувчи тақво ва жоҳилни жаҳолатини қайтариб турувчи ҳалимлик.
Имом Баззор Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ أظلهُ اللهُ تَحْتَ عَرْشِهِ، يَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ طِلُّهُ: الْوُضُؤُ عَلَى الْمَكَارِهِ، وَالْمَشْىُ إِلَى الْمَسَاجِدِ فِى الظُّلَمِ، وَطْعَامُ الْجائعِ. ( رواه الأصبهانى عن جابر)
489) Уч тоифа киши борки, соя йўқ кунда Аллоҳ уларни Арши остидаги соя ила соялантиради. Қийинчиликдаги таҳорат, зулумотда масжидга юриб бориш ва очларни тўйдириш.
Исбаҳоний Жобирдан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٌ: دَعْوَةُ الصَّائِمِ، وَدَعْوَةُ الْمُسَافِرِ، وَدَعْوَةُ الْمَظْلومِ. (رواه العقيلى عن أبى هريرة)
490) Учта дуо ижобат қилинган. Рўзадорнинг дуои, мусофирнинг дуоси ва мазлумнинг дуоси.
Ақийлий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثٌ أَعْلَمُ أَنَّهُنَّ حَقٌّ، مَا عَفَا امْرُؤٌ عَنْ مَظْلَمَةٍ إِلاَّ زَادَهُ اللهُ بِهَا عِزًّا، وَمَا فَتَحَ رَجُلٌ عَلَى نَفْسِهِ بابَ مَسْأَلَةٍ يَبْتَغِى بِهَا كَثْرَةً إِلاَّ زَادَهُ اللهُ بِهَا فَقْرًا، وَمَا فَتَحَ رَجُلٌ عَلَى نَفْسِهِ بابَ صَدَقةٍ يَبْتَغِى بِهَا وَجْهَ اللهِ تَعَالَى إِلاَّ زَادَهُ اللهُ بِهَا كَثْرَةً. (رواه البيهقى عن أبى هريرة)
491) Уч нарса борки, ўша нарсани ҳақлигини биламан. Бир киши зулм қилинганда афв қилса, Аллоҳ у билан азизликни зиёда қилади. Бир киши тиланчилик эшигини очса ва у билан мол-дунёси кўпайишини талаб қилса, Аллоҳ унга камбағалликни зиёда қилади. Бир киши ўзига садақа эшигини очса ва у билан Аллоҳнинг розилигини талаб қилса, Аллоҳ унга фақат кўпликни зиёда қилади.
Байҳақий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثُ فَضَائِلَ مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ فِى الدُّنْيَا: الْجارُ الصَّالِحُ، وَالْمَسْكنُ الْوَاسِعُ، وَالْمَرُكَبُ الْهَيِّنُ. (رواه الطبرانى عن نافع)
492) Учта фазилат борки, мусулмон кишини дунёдаги саодатидир. Солиҳ қўшни, кенг маскан ва енгил маркаб.
Тобароний Нофеъдан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثٌ مُنْجِيَاتٌ: خَشْيَةُ اللهِ تَعَالَى فِى السِّرِّ وَالْعَلانِيَةِ، وَالْعَدْلُ فِى الرِّضَا وَالْغَضَبِ، وَالْقَصْدُ فِى الْفَقْرِ وَالْغِنَى. وَثَلاثٌ مُهْلِكَات: هَوى مُتَّبَعٌ، وَشُحٌّ مُطَاعٌ، وَإِعْجَابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ. (رواه أبو الشيخ عن أنس)
493) Уч нарса омонликдир. Ичидаю устида Аллоҳдан қўрқиш, розиликдаю, ғазаби келганда адолатли бўлиш, камбағаллигу бойликда тежамкор бўлиш.
Уч нарса борки, у ҳалокатдир. Ҳавойи нафсига тобеъ бўлиш, ўзига бўйсундирувчи хасислик ва киши ўзи ҳақида юксак фикрда бўлиши.
Абу Шайх Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثٌ يُدْرِكُ بِهِنَّ الْعَبْدُ رَغَائِبَ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ: الصَّبْرُ عَلَى الْبَلاَءِ، وَالرِّضَا بِالْقَضَاءِ، وَالدُّعَاءُ فِى الرِّخَاءِ. (رواه أبو عن عمران بن حصين)
494) Уч нарса сабабли банда дунё ва охират орзуларига етишади. Балога сабр қилиш, қазо-қадарга рози бўлиш ва кенгчиликда дуо қилиш.
Абу Шайх Имрон ибн Ҳасиндан қилган ривоят.
* ثَلاَثٌ يُصَفِّيْنَ لَكَ وُدَّ أَخِيكَ: تُسَلِّمُ عَلَيْهِ إِذَا لَقِيْتَهُ، وَتُوَسِّعُ لَهُ فِى الْمَجْلِسِ، وَتَدْعُوهُ بِأَحَبِّ أَسْمَائِهِ. (رواه البيهقى عن عمر)
495) Уч нарса сенга биродаринг дўстлигини соф қилади. 1. Йўлиққанингда салом берасан. 2. Мажлисда унга жой берасан. 3. Энг яхши исм ила уни чақирасан.
Байҳақий Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثَةٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ يَسْتَكْمِلُ إِيْمَانَهْ: رَجُلٌ لاَ يَخَافُ فِى اللهِ لَوْمَةَ لاَئِمٍ، وَلاَ يُرَائِى بِشَيْءٍ مِنْ عَمَلِهِ، وَإِذَا عُرِضَ عَلَيْهِ أَمْرَانِ أَحَدُهُمَا لِلدُّنْيَا، وَالآخَرُ لِلآخِرَةِ، اخْتَارَ أَمْرَ الآخِرَةِ عَلَى الدُّنْيَا. (رواه ابن عساكر عن أبى هريرة)
496) Уч тоифа киши борки, имони комил бўлади. 1. Бир кишики Аллоҳ йўлида маломатчини маломатидан қўрқмайди. Амалидан бирор нарсада риё қилмайди. Агар унга икки иш кўрсатилса, бири дунё учун иккинчиси охират учун бўлса, охират ишини дунё иши устига ихтиёр қилади.
Ибн Асокир Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثَةٌ مَنْ قَالَهُنَّ دَخَلَ الْجَنَّةَ: مَنْ رَضِيَ بِاللهِ رَبًّا، وَبِالإِسْلاَمِ دِينًا، وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولاً ثُمَّ قَالَ يَا أَبَا سَعِيدٍ وَالرَّابِعَةُ لَهَا مِنَ الْفَضْلِ كَمَا بَيْنَ السَّمَاءِ إِلَى الأَرْضِ وَهِيَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ. (رواه أحمد)
497) Уч нарса борки, ким уни айтса, жаннатга киради. Ким Аллоҳни Рабб деб, Исломни дин деб ва Муҳаммад алайҳиссаломни Расул деб айтса, тўртинчиси ер билан осмон оралигидек фазилат бордир. Ўша нарса Аллоҳ азза ва жалла йўлидаги жиҳод.
Имом Аҳмад ривояти.
* ثَلاَثَة يَتَحَدَّثُونَ فِى ظِلِّ الْعَرْشِ آمِنِينَ، وَالنَّاسُ فِى الْحِسَابِ: رَجُلٌ لَمْ تَأْخُذْهُ فِى اللهِ لَوَمةُ لاَئِمٍ، وَرَجُلٌ لَمْ يَمُدَّ يَدَيْهِ إِلَى مَالَمْ يَحِلّ لَهُ، وَرَجُلٌ لَمْ يَنْظُرْ إِلَى مَا حَرَّمَ اللهُ عَلَيْهِ. (رواه الأصبهانى)
498) Уч тоифа борки, одамлар ҳисоб қилинаётганда улар Аршнинг соясида омон ҳолатда гаплашишади. 1. Бир киши Аллоҳнинг йўлидалигида маломатчини маломати учун тутмаса. 2. Бир киши ҳалол бўлмаган нарсага қўлини чўзмаса. 3. Бир киши Аллоҳ ҳаром қилган нарсага қарамаса.
Исбаҳоний ривояти.
* ثَلاَثَةٌ يُحِبُّهُمُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: رَجُلٌ قَامَ مِنَ اللَّيْلِ يَتْلُو كِتَابَ اللهِ، وَرَجُلٌ تَصَدَّقَ صَدَقَةً بِيَمِينِهِ، يُخْفِيهَا أُرَهُ قَالَ مِنْ شِمَالِهِ، وَرَجُلٌ كَانَ فِي سَرِيَّةٍ فَانْهَزَمَ أَصْحَابُهُ فَاسْتَقْبَلَ الْعَدُوَّ. (رواه الترمذى عن ابن مسعود)
499) Уч тоифа борки, Аллоҳ азза ва жалла уларни яхши кўради. 1) Бир киши кечаси туриб Аллоҳнинг китобини тиловат қилса. 2. Бир киши ўнг қўли билан садақа қилса-да, чап қўлидан махфий тутса. 3. Бир киши бирор урушдалик пайтида дўстлари енгилса ҳам, у душманга пешвоз чиқса.
Имом Термизий Ибн Масъуддан (р.а.) қилган ривоят.
* ثَلاَثَةٌ لاَ يَنْظُرُ اللهُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَلاَ يُزَكِّيهِمْ، وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ: رَجُلٌ كَانَ لَهُ فَضْلُ مَاءٍ بِالطَّرِيقِ فَمَنَعَهُ مِنِ ابْنِ السَّبِيلِ. وَرَجُلٌ بَايَعَ إِمَامًا لاَ يُبَايِعُهُ إِلاَّ لِدُنْيَا، فَإِنْ أَعْطَاهُ مِنْهَا رَضِيَ، وَإِنْ لَمْ يُعْطِهِ مِنْهَا سَخِطَ، وَرَجُلٌ أَقَامَ سِلْعَتَهُ: لَقَدْ أُعْطِىَ بِهَا أَكْثَرَ مِمَّا أُعْطِىَ وَهُوَ كَاذِبٌ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
500) Уч тоифа борки, Аллоҳ уларга Қиёмат куни қарамайди ҳам, покламайди ҳам, улар учун аламли азоб бордир. 1) Бир киши йўлда кетаётганида ортиқча суви бўлсаю, мусофирлардан уни ман қилса. 2) Бир киши бир имомга фақат мол-дунё учун байъат қилса, агар имом мол-дунё берса, рози бўлади агар бермаса ғазаб қилади. 3) Бир киши буюмини сотишда қасам ичса, ўша ёлғончилиги сабаб берадиган маблағидан кўпроқ бериб қўйса.
Имом Бухорий ва Имом Муслимнинг Абу Ҳурайрадан ривояти
* الثَّيِّبُ تُعْرِبُ عَنْ نَفْسِهَا، وَالْبِكْرُ رِضَاهَا صَمْتُهَا. (رواه أحمد)
501) Жувон (турмушга чиқишдан олдин) ўзи ҳақидаги нарсани ифода қилади. Қиз бола эса сукут қилиб туриши розилик аломатидир.
Имом Аҳмад ривояти.
حرف الجيم
* جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ، جَاءَ الْحَقُّ وَمَا يُبْدِئُ الْبَاطِلُ وَمَا يُعِيدُ. (رواه البخارى ومسلم والترمذى والنسائى)
502) Ҳақ келди. Ботил бартараф бўлди. Ҳақ келиб ботил янгиланмайди ва қайтиб келмайди.
Имом Бухорий, Муслим, Термизий ва Насаий ривояти.
* جَالِسُوا الكُبَرَاءَ، وَسَائِلُوا العُلَمَاءَ، وَخَالِطُوا الْحُكَمَاءَ. (رواه الطبرانى)
503) Катталар билан ўтиринглар, уламолардан сўранглар ва ҳаким-донишмандлар билан аралашиб юринглар.
Имом Тобароний ривояти.
* جُبِلَتِ الْقُلُوبُ عَلَى حُبِّ مَنْ أَحْسَنَ إِلَيْهَ، وَبُغْضِ مَنْ اَسَاءَ إِلَيْهَا. (رواه البيهقى عن ابن مسعود)
504) Қалблар яхшилик қилган кишини яхши кўришга ва ёмонлик қилган кишини ёмон кўришга табиатан яратилгандир.
Имом Байҳақий Ибн Масъуддан (р.а.) қилган ривоят.
* جَدِّدُوا إِيمَانَكُمْ، أَكْثِرُوا مِنْ قَوْلِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ. (رواه أحمد)
505) «Ла илаҳа иллаллоҳ» калимасини кўп айтиб иймонларингизни янгилаб туринг.
Имом Аҳмад ривояти.
* جَعَلَ اللهُ الْحَسَنَةَ بِعَشْرِ أَمْثَلِهَا: الشَّهْرُ بِعَشْرِ أَشْهُرٍ، صِيَامُ سِتَّةٍ أَيَّامٍ بَعْدَ الشَّهْرِ تَمَامَ السَّنَةٍ. (رواه أبوالشيخ عن ثوبان)
506) Аллоҳ битта яхшилик қилган кишига ўн баробар кўпайтиришини битган. Демак, бир ой Рамазонда тутилган рўза ўн ойга тенг. Рамазондан кейинги Шаввол ойида тутилган олти кун рўза (олтмиш кун, яъни икки ойга тенг бўлиб, буларнинг барчаси) бир йил тўла рўза тутгани кабидир.
Абу Шайх Савбондан (р.а.) қилган ривоят.
* جَعَلَ اللهُ مَا يَخْرُجُ مِنَ ابْنِ آدَمَ مَثَلاً للِدُّنْيَا. (رواه أحمد)
507) Аллоҳ таоло Одам боласини (икки йўлидан) чиққан нажосатни дунё учун мисол қилди.
Имом Аҳмад ривояти
* جُعِلَتْ لِىَ الأّرْضَ مَسْجِدًا وَطَهُورًا. (رواه مسلم)
508) Мен учун ер масжид ва пок қилинди.
Имом Муслим ривояти.
* جُلَسَاءَ اللهِ غَدًا أَهْلُ الوَرَعِ وَالزُّهْدِ فِى الدُّنْيَا. (رواه ابن لآل عن سلمان)
509) Эртага Аллоҳнинг ҳамсуҳбатлари дунёдаги тақво ва зуҳд аҳлларидир.
Ибн Лаол Салмондан (р.а.) қилган ривоят.
* الْجُنُبُ والْحَائِضَ لاَ يَقْرَآنِ شَيْئًا مِنَ الْقُرْآنِ. (رواه الطبرانى)
510) Жунуб бўлган ва ҳайз кўрганлар Қуръондан ҳеч бир нарса ўқимайдилар.
Имом Тобароний ривояти.
* الْجَنَّة تَحْتَ أَقْدَامِ الأُمَّهَاتِ. وراه الإمام أحمد)
511) Жаннат оналар оёғи остидадир.
Имом Аҳмад ривояти.
* الْجَارُ قَبْلَ الدَّارِ، وَالرَّفِيقُ قَبْلَ الطَّرِيقِ، وَالزَّادُ قَبْلَ الرَّحِيلِ. (رواه الطبرانى)
512) Ҳовли олишдан олдин қўшни, йўлга чиқишдан олдин ҳамроҳ, сафарга чиқишдан олдин зоди роҳила (еб-ичиш учун етарли озуқа) олмоқ лозим.
Имом Тобароний ривояти.
* الْجَارُ أَحَقُّ بِشَفْعَةِ أَخِيهِ. (رواه الديلمى)
513) (Ҳовли сотилаётганда) сотиб олишнинг имтиёзли ҳақдори қўшнидир.
Имом Дайламий ривояти.
حرف الحاء
* حَبَّبُوا اللهَ إِلَى عِبَادِهِ يُحْبِبْكُمُ اللهُ. (رواه الطبرانى عن أبي أمامة)
514) Бандаларига Аллоҳни яхши кўрсатинглар, шунда Аллоҳ сизларни яхши кўради.
Имом Тобароний Абу Умомадан (р.а.) қилган ривоятлари.
* حُجِبَتِ النَّارَ بِالشَّهَوَاتِ، حُجِبَتِ الْجَنَّة بِالْمَكَارِهِ. (رواه أبو هريرة)
515) Дўзах шаҳватлар билан, жаннат машаққатлар билан ўраб қўйилган.
Абу Ҳурайрадан қилинган ривоят.
* حُرِّمَ عَلَى النَّارِ كُلُّ هَيِّنٍ لَيِّنٍ سَهْلٍ قَرِيبٍ مِنَ النَّاسِ. (رواه أحمد)
516) Енгил, юмшоқ табиатли одамларга яқин туриб осонлик келтирувчи кишига дўзах ҳаром қилинган.
Имом Аҳмад ривояти
* حَسْبُ امْرِى مِنَ الْبُخْلِ أَنْ يَقُولَ: آخُذُ حّقِّى كُلَّهُ، وَلاَ أَدَعُ مِنْهُ شَيْئًا. (رواه الديلمى عن أبى أمامة)
517) «Ҳаққимни барчасини оламан ундан бирор нарса қолдирмайман», деб айтиш кишини бахил эканига кифоя қилади.
Имом Дайламий Абу Умомадан (р.а.) қилган ривоят.
* حَسِبَىَ اللهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ آمَانٌ لِكُلِّ خَائِفِ. (رواه الديلمى)
518) «Ҳасбияллаҳу ва ниъмал вакил» деб айтувчи барча хавфдан омондир.
Имом Дайламий ривояти.
* حَصِّنُوا أَمْوَالَكُمْ بِالزَّكَاةِ، وَدَاوُوا مَرْضَاكُمْ بِالصَّدَقَةِ، وَاَعِدُّوا لِلبَلاَءِ الدُّعَاءِ. (رواه الخطيب ابن مسعود)
519) Молларингизни закот билан қўриқланг. Касалларингизни садақа билан даволанглар ва балога дуо билан тайёргарлик қилинглар.
Имом Хатиб Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* حَضِرَ مَلِكُ الْمَوْتِ رَجُلاً يموتُ، فَشَقَّ أَعْضَاءَهُ، فَلَمْ يَجِدْهُ عَمِلَ خَيْرًا، ثُمَّ شَقَّ قَلْبَهُ فَلَمْ يَجِدْ فِيْهِ، فَفَكَّ لِحْيَيه ِفَوَجَدَ طَرَفَ لِسَانِهِ لاَصِقًا بِحَنكِهِ يَقُولُ: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ فَغفِرَ لَهُ بِكَلِمَةِ الإِخْلاَصِ. (رواه ابن أبى الدنيا أبى هريرة)
520) Ўлим фариштаси бир киши ўлаётган пайтда ҳозир бўлди. Уни аъзосини ёриб кўрган эди, яхши амал топа олмади. Сўнгра қалбини ёриб кўрган эди, яхши амал топа олмади. Кейин жағини ёриб кўрган эди, тилининг бир томонида танглайига ёпишган «Ла илаҳа иллаллоҳ» деб айтган сўзини топди. Мана шу айтган ихлос калимаси сабабли унинг гуноҳлари кечирилди.
Ибн Абу Дунё Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят
* حَقٌّ عَلَى اللهِ أَنْ لاَ يَرْتَفِعَ شَيْءٌ مِنَ الدُّنْيَا إِلاَّ وَضَعَهُ. (رواه البخارى )
521) Аллоҳ дунёда бирор нарсани баландлатмайди, агар баландлатса ҳам уни пастлатади.
Имом Бухорий ривояти.
* حَقُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ سِتٌّ: إِذَا لَقِيتَهُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، وَإِذَا دَعَاكَ فَأَجِبْهُ، وَإِذَا اسْتَنْصَحَكَ فَانْصَحْ لَهُ، وَإِذَا عَطَسَ فَحَمِدَ اللَّهَ فَسَمِّتْهُ وَإِذَا مَرِضَ فَعُدْهُ وَإِذَا مَاتَ فَاتَّبِعْهُ. (رواه البخارى أبى هريرة)
522) Мусулмоннинг мусулмонни устидаги ҳаққи олтитадир. 1. Агар унга йўлиқса, унга салом беради. 2. Агар чақирса, ижобат қилади. 3. Агар насиҳат талаб қилса, насиҳат қилади. 4. Агар акса уриб Аллоҳга ҳамд айтса, унга жавоб қайтаради. 5. Агар касал бўлса, кўргани боради. 6. Агар вафот этса, жанозасида иштирок этади.
Имом Бухорий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* حَقُّ الزَّوْجِ عَلَى زَوْجَتِهِ، أَنْ لاَ تَمْنَعَهُ نَفْسَهَا وَإِنْ كَانَتْ عَلَى ظَهْرِ قَتَبِ، وَأَنْ لاَ تَصُومَ يَوْمًا وَاحِدًا إِلاَّ بِإِذْنِهِ إِلاَّ الْفَرِيضَةَ، فَإِنْ فَعَلْتَ أَثِمَتْ، وَلَمْ يُتَقَبَّلْ مِنْهَا، وَأَنْ لاَ تُعْطِى مِنْ بَيْتِهِ شَيْئًا إِلاَّ بِإِذْنِهِ فَإِنْ فَعَلْتَ كَانَ لَهُ الأَجْرُ، وَكَانَ عَلَيْهَا الْوِزْرُ، وَأَنْ لاَ تَخْرُجُ مِنْ بَيْتِهِ إِلاَّ بِإِذْنِهِ، فَإِنْ فَعَلْتَ لَعَنَهَا اللهُ وَمَلاَئِكَةُ الْغَضَبِ حَتَّى تَتُوبَ أَوْ تُرَاجِعَ وَإِنْ كَانَ ظَالِمًا. (رواه الطيالسى عن ابن عمر)
523) Эрнинг аёли устидаги ҳаққи агар эгар устида бўлса ҳам ўз нафсини (жимоъдан) ман этмаслиги, изнисиз бир кун ҳам рўза тутмаслиги, лекин фарз рўзаси ундай эмас. Агар нафл рўза тутса гуноҳкор бўлади, рўзаси ҳам қабул этилмайди. Эри изнисиз бирор нарса уйидан бермаслиги мабодо шундай қилса эрига ажр бўлиб, гуноҳ аёлга бўлади. Уйидан фақат эри изни билан чиқиши, агар шундай қилса тоинки тавба қилгунча ёки қайтгунича Аллоҳнинг ва ғазаб фаришталарининг лаънати бўлади, агар эри золим бўлса ҳам.
Тайолисий Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* حَقُّ الزَّوْجِ عَلَى الْمَرْأَةِ أَنْ لاَ تَهْجُرَ فِرَاشَهُ، وَأَنْ تَبَرِّ قَسَمَهُ، وَأَنْ تَطِيع أَمْرَهُ، وَأَنْ لاَ تَخْرُجَ إِلاَّ بِإِذْنِهِ، وَأَنْ لاَ تَدْخُلَ إِلَيْهِ مَنْ يَكْرَهُ. (رواه الطبرانى عن تميم الدارى)
524) Эрнинг аёли устидаги ҳаққи тўшагидан ажралмаслик, қасамини устидан чиқиш, буйруғига итоат қилиш, изни билан уйдан чиқиш ва эри ёмон кўрган кишиларни уйига киритмаслик.
Имом Тобароний Тамим ад-Дорийдан қилган ривоят.
* حَقُّ الْمَرْأَةِ عَلَى الزَّوْجِ أَنْ يَطْعِمَهَا إِذَا طَعِمَ وَيَكْسُوهَا إِذَا اكْتَسَى وَيَضْرِبَ الوَجْهَ، وَلاَ يُقَبِّحَ وَلاَ يَهْجُرَ إِلاَّ فِى الْبَيْتِ. (رواه الحاكم)
525) Аёлнинг эри устидан ҳаққи овқатланганда уни ҳам овқатлантириш, кийинганда уни ҳам кийинтириш, юзига урмаслик, таҳқирламаслик, уйидан ташқарида аразлашмаслик.
Имом Ҳоким ривояти.
* حَقُّ الْجَارِ إِنْ مَرِضَ عُدْتَهُ، وَإِنْ مَاتَ شَيّعْتَهُ، وَإِنِ اسْتَقْرَضَكَ أَقْرَضْتَهُ وَإِنْ أَعْوَرَ سَتَرْتَهُ وَإِنْ أصَابتْهَ مُصِيبَةٌ عَزَّيْتَهُ، وَلاَ تَرْفَعُ بِنَاكَ فَوْقَ بِنَائِهِ، فَتَسُدْ عَلَيْهِ الرِّيحَ، وَلاَ تُؤْذِهِ بِرِيحِ قِدْرِكَ، إِلاَّ أَنْ تَغْفِرَ لَهُ مِنْهَا. (رواه الطبرانى)
526) Қўшнини ҳаққи, агар касал бўлса зиёрат қиласан, вафот этса (қабристонгача) кузатасан, қарз сўраса берасан, айби очилиб қолса беркитасан, яхшилик етса табриклайсан, мусибат етса ҳамдардлик билдирасан, бинойингни биноси устидан кўтармайсан, агар шундай қилсанг шамолни тўсиб қўясан, қозонингни ҳиди билан озор бермайсан, лекин овқатингдан сузиб берсанг зарари йўқ.
Имом Тобароний ривояти.
* حَقُّ كَبِيرِ الإخْوَةِ عَلَى صَغِيرِهِمْ كَحَقِّ الْوَالِدِ عَلَى وَلَدِهِ. (رواه البيهقى)
527) Катта инини кичик инилар устидаги ҳаққи отанинг болалари устидаги ҳаққига ўхшайди.
Имом Байҳақий ривояти.
* حَقُّ الْوَلِدِ عَلَى الْوَلَدِهِ أَنْ يُحْسِنَ اسْمَهُ وَأَدَبَهُ، وَاَنْ يُعَلِّمَهُ الْكِتَابَةَ وَالسِّبَاحَةَ وَالرِّمَايَةَ، وَأَنْ لاَ يَرْزُقَهُ إِلاَّ طَيِّبًا، وَأَنْ يُزَوِّجَهُ إِذَا أَدْرَكَ. (رواه الحاكم)
528) Боланинг ота устидаги ҳаққи исмини ва одобини чиройли қилиши ва ёзишни, сузишни, отишни ўргатиши ҳамда пок, ҳалол ризқ билан боқиб ақли кирганда уйлантириб қўйиши.
Имом Ҳоким ривояти.
* حَقِيقٌ بِالْمَرْءِ أَنْ تَكُونَ مَجَالِسُ يَخْلُوا فِيهَا وَيَذْكُرُ ذُنُوبَهُ فَيَسْتَغْفِرُ اللهَ مِنْهَا. (رواه البيهقى)
529) Киши ҳоли қолиб, гуноҳларини эслаш ва унга Аллоҳдан истиғфор сўраб ўтиришга ҳақи бордир.
Имом Байҳақий ривояти.
* حَقٌّ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ أَنْ يَغْتَسِلَ فِى كُلِّ سَبْعَةٍ أَيَّامٍ يَوْمًا، يَغْسِلُ فِيهِ رَأْسَهُ وَجَسَدَهُ. (رواه أبو هريرة)
530) Ҳар бир мусулмон ҳар етти кунда бир кун ғусл қилиши ва унда боши ва жасадларини ювишга ҳақдордир.
Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилинган ривоят.
* حَمْلُ الْعَصَا عَلاَمَةُ الْمُؤْمِنِ وَسُنَّةُ الأَنْبِيَاءِ. (رواه الديلمى)
531) Ҳасса кўтариш мўминнинг аломати ва пайғамбарлар суннатидир.
Дайламий ривояти.
* حُوسِبَ رَجُلٌ مِمَّنْ كَانَ قَبْلَكُمْ فَلَمْ يُوجَدْ لَهُ مِنَ الْخَيْرِ شَيْءٌ، إِلاَّ أَنَّهُ كَانَ مُوسِرًا، وَكَانَ يُخَالِطُ النَّاسَ، فَكَانَ يَأْمُرُ غِلْمَانَهُ أَنْ يَتَجَاوَزُوا عَنِ الْمُعْسِرِ، فَقَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ لِمَلاَئِكَةِ (نَحْنُ أَحَقُّ بِذَلِكَ مِنْهُ، تَجَاوَزُوا عَنْهُ. (رواه البخارى)
532) Сизлардан олдингилардан бир киши ҳисоб-китоб қилинди. Лекин унда бирор яхшилик топилмади. Аммо у киши бадавлат бўлиб одамларга аралашиб юрар эди. Болаларига камбағалларни ҳаққини ўтиб юборишга буюрар эди. Аллоҳ азза ва жалла фаришталарига: «Биз ундан-да кечиб юборишга ҳақлимиз, уни гуноҳини кечиб юборинглар», деди.
Имом Бухорий ривояти.
* حَوْضِي مَسِيرَةُ شَهْرٍ، وَزَوَايَاهُ سَوَاءٌ، مَاؤُهُ أَبْيَضُ مِنَ اللَّبَنِ، وَرِيحُهُ أَطْيَبُ مِنَ الْمِسْكِ، وَكِيزَانُهُ كَنُجُومِ السَّمَاءِ، مَنْ شَرِبَ مِنْهَا(2) فَلاَ يَظْمَأُ أَبَدًا. (رواه الشيخان عن ابن عمر)
533) Ҳавзим бир ойлик йўлдир. Эни ҳам баробардир. Суви сутдан ҳам оқдир, ҳиди мушку анбардан ҳам хушбўйроқ, кўзалари осмон юлдузларига ўхшайди. Ким ундан ичса ҳечам чанқамайди.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Умардан (р.а.) ривоят қилишган.
* الْحِجَامَةُ تَنْفَعُ مِنْ كُلِّ دَاءٍ، أَلاَ فَاحْتَجِمُوا. (رواه الديلمى)
534) Қон олиш барча касалликларга фойда беради. Шундай экан, қонларингизни олдириб юринглар.
Имом Дайламий ривояти.
* الْحُجَّاجُّ وَالْعُمَّارُ وَفْدُ اللهِ، يُعْطِيهِمْ سَأَلُوا، وَيَسْتَجِيبُ لَهُمْ مَا دَعَوْا، وَيَخْلِفُ عَلَيْهِمْ مَا أَنْفَقُوا، الدِّرْهَمَ أَلْفَ اَلْفٍ. (رواه البيهقى)
535) Ҳаж ва умра қилувчилар Аллоҳнинг вакилидир. Аллоҳ уларнинг сўраган нарсаларини беради, қилган дуоларини ижобат этади, инфоқ қилган нарсаларига ўринбосар беради, яъни бир дирҳамига минг-минглаб.
Имом Байҳақий ривояти.
* الْحَجَرُ الأَسْوَدُ مِنْ حِجَارَةِ الْجَنَّةِ، وَمَا فِى الأَرْضِ مِنَ الْجَنَّةِ غَيْرُهُ، وَكَانَ أبْيَضَ كَالْمَاءِ، وَلَولاَ مَا مَسَّهُ مِنْ رِجْسِ الْجَاهِلِيَّةِ مَا مَسَّهُ ذُو عَاهَةٍ إلاَّ بَرِئَ. (رَوَاهُ الطَّبَرَانِي عَنْ ابن عبَّاس)
536) Каъбадаги қоратош жаннат тошларидандир. Ерда ундан бошқа тош йўқдир. У сув каби оппоқ эди. Агар жоҳилият ифлосликлари ва беморлар ушламаганида у оқ бўлар эди.
Имом Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоятлари.
* الْحَجَرُ الأسْوَدُ يَاقُوتَة بَيضَاءُ مِنْ يَاقُوتِ الْجَنَّةِ، وَإنَّمَا سَوَّدَتْهُ خَطَايَا الْمُشْرِكِينَ، يُبْعَثُ يَومَ القِيَامَةِ مِثْلَ أحُدٍ، يَشْهَدُ لِمَنْ اسْتَلَمَهُ وَقَبَّلَهُ مِنْ أهْلِ الدُّنْيَا. (رَوَاهُ ابْنُ خَزَيمَةَ عَنْ ابْنِ عَبَّاس)
537) Каъбадаги қоратош жаннат ёқутларидан бўлган оқ ёқутдир. Мушрикларни хатолари уни қорайтириб юборган. Қиёмат куни у худди Уҳуд тоғи каби юборилур. Дунё аҳлидан уни ушлаган ва ўпганлар гувоҳ бўлишади.
Ибн Ҳузайма Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* الْحِدَّةُ تَعْتَرِي خِيَارَ أمَّتِي. (رَوَاهُ الطَّبَرَانِي عن ابن عباس)
538) Жаҳли тез чиқиб, қизишиб кетишдан умматимнинг яхшилари маҳрум этилгандир.
Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* الْحَسَدُ يَأكُلُ الحَسَنَاتِ كَمَا تأكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ، وَالصَّدَقَةُ تُطْفِئُ الْخَطِيئَةَ كَمَا يُطْفِئُ الْمَاءُ النَّارَ وَالصَّلاَةُ نُورُ الْمُؤمِنِينَ، وَالصِّيَامُ جُنَّةٌ مِنَ النّارِ. (رَوَاه ابن ماجة)
539) Ҳасад яхшиликларни худди олов ўтинни егани каби еб битириради. Садақа хатоларни худди сув оловни ўчиргани каби ўчиради. Намоз мўминнинг нуридир. Рўза дўзахдан тўсиқдир.
Ибн Можа ривояти.
* الحِكْمَةُ ضَالَّةُ المُؤْمِنِ. رواه القضاعي
540) Ҳикмат мўминнинг йўқотган нарсасидир.
Қузоъий ривояти.
* الْحَرْبُ خِدْعَةٌ. (رَوَاهُ البُخَارِيُّ وَمُسْلِمٌ عَنْ جَابِرٍ)
541) Уруш ҳийладир.
Имом Бухорий ва Муслим Жобирдан (р.а.) қилган ривоят.
* الْحَيَاءُ لاَ يَأتِي إلاَّ بِخَيرٍ. (رَوَاهُ الشَّيخَانِ عن عمران بن حصين)
542) Ҳаё фақат яхшиликни олиб келади.
Имом Бухорий ва Муслим Имрон ибн Ҳусайндан (р.а.) қилган ривоят.
* الْحِكْمَةُ تَزِيدُ الشَّرِيفَ شَرَفًا وَتَرْفَعُ العَبْد المَمْلُوكَ حَتَّي تُجْلِسَهُ مَجَالِسَ الْمُلُوكِ. (رَوَاهُ ابنُ عَدِي عَنْ أنَسٍ)
543) Ҳикмат шарафли кишининг шарафини зиёда қилади. Ҳаттоки ўша ҳикмат сабабли қул банда подшоҳлар мажлисида ўтиради.
Ибн Адий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* الْحَلالُ بَيِّنٌ وَالْحَرَامَ بَيِّنٌ وَبَيْنَهُمَا أُمُورٌ مُشْتَبِهَاتٌ لا يَعْلَمُهَا كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ، فَمَنِ اتَّقَى الشُّبُهَاتِ فَقَدِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ ، وَمَنْ وَقَعَ فِي الْمُشْتَبِهَاتِ وَقَعَ فِي الْحَرَامِ، كَالرَّاعِي يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى يُوشِكُ أَنْ يَوَاقعَهُ، أَلا وَإِنَّ لِكُلِّ مَلَكٍ حِمًى، أَلا وَإِنَّ حِمَى اللهِ فِي أرْضِهِ مَحَارِمُهُ، أَلا وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ أَلا وَهِيَ الْقَلْبُ. (رَوَاهُ الشَّيخَانِ)
544) Ҳалол – очиқ равшан. Ҳаром ҳам – очиқ равшан. Унинг ўртасида шубҳали нарсалар бўлиб, уни кўп инсонлар билишмайди. Кимки шубҳадан тақво қилса, дини ва обрўсини софлабди. Кимки шубҳага воқеъ бўлса, ҳаромга йўлиқибди. У худди ҳайвон боқувчи чўпонга ўхшайдики, қўриқхона атрофига бориб, унинг ичига кириб қолиши мумкин. Огоҳ бўлинг! Ҳар бир подшоҳнинг қўриқхонаси бор. Огоҳ бўлинг! Аллоҳнинг ердаги қўриқхонаси У ҳаром қилган нарсалардир. Огоҳ бўлинг! Жасадда бир парча гўшт бор. Агар у ислоҳ бўлса, жасаднинг барчаси ислоҳ бўлади. Агар у фасод бўлса, жасаднинг барчаси фасод бўлади. У ҳам бўлса қалбдир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* الْحِلْفُ مَنْفَقَةٌ للسِّلْعَةِ مَمْحَقَةٌ للبَرَكَةِ وَالرِّبْحِ. (رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَمُسْلِمٌ)
545) Буюм сотишда қасам фойдага ўхшайдию, аммо барака ва фойдани ўчиради.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* الْحُمَّى مِنْ فَيْحِ جَهَنَّمَ، وَأَبْرِدُوهَا بِالْمَاءِ. (رواه أحمد عن ابن عباس)
546) Иситма жаҳаннам алангасидандир, уни сув билан совутинглар.
Имом Аҳмад ибн Аббосдан қилган ривоят.
* الْحَمْدُ عَلَى النِّعْمَةِ أَمَانَ لِزَوَالِهَا. (رواه الديلمى)
547) Неъматга ҳамд айтиш уни заволга кетишдан омонликдир.
Имом Дайламий ривояти.
* الْحَيَاءُ وَالإِيْمَانُ قُرِنَا جَمِيعًا، فَإِذَا رُفِعَ أَحَدُهُمَا رُفِعَ الآخَرُ. (رواه أبو نعيم عن ابن عمر)
548) Ҳаё ва иймон иккови бир-бирига яқин қилиб жамлангандир. Агар бири кўтарилса, иккинчиси ҳам кўтарилади.
Абу Нуъайм Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* الْحَيَاءُ خَيْرًا كُلُّهُ. (رواه مسلم عن عمران بن حصين)
549) Ҳаёнинг барчаси яхшиликдир.
Имом Муслим Имрон ибн Ҳусайндан (р.а.) қилган ривоят.
* الْحَيَاءُ زِينَةٌ وَالتُّقَى كَرَمٌ، وَخَيْرُ الْمَرْكِبِ الصَّبْرُ، وَانْتِظَارُ الْفَرَج مِنَ اللهِ – عَزَّ وَجَلَّ عِبَادَةٌ. (رواه الحكيم عن جابر)
550) Ҳаё зийнатдир, тақво карамликдир. Маркабнинг яхшиси сабрдир. Аллоҳ томонидан очиқликка чиқишни кутиш ибодатдир.
Имом Ҳаким Жобирдан (р.а.) қилган ривоят.
حرف الخاء
* خَابَ عَبْدٌ وَخَسِرَ، لَمْ يَجْعَلِ اللهِ تَعَالَى فِى قَلْبِهِ رَحْمَةً لِلْبَشَرِ. (رواه أبو نعيم الأصبهانى)
551) Агар Аллоҳ бир кишини қалбида инсонлар учун раҳматни битмаган бўлса, у ҳасрат ва надоматда қолибди.
Абу Нуъайм Исбаҳоний ривояти.
* خَالِفُوا الْمُشْرِكِينَ أَحْفُوا الشَّوَارِبَ وَأَوْفُوا اللِّحَى. (رواه البخارى ومسلم عن ابن عمر)
552) Мўйловларингизни қиртишлаб, соқолларингизни ўстиринглар.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Умардан қилган ривоят.
* خُذَ الْحِكْمَةَ، وَلاَ يَضُرَّكَ مِنْ أَىِّ وِعَاءٍ خَرَجَتْ. ( رواه الحكيم)
553) Ҳикматни олгин, қайси идишдан чиққанини сенга зарари йўқ.
Имом Ҳоким ривояти.
* خُذِ الأَمْرَ بِالتَّدْبِيرِ، فَإِنْ رَأَيْتَ وَعَاقِبَتِهِ خَيْرًا فَامْضِ، وَإِنَّ خِفْتَ غَيًّا فَأَمْسِكْ. (رواه عبن الرزاق عن أنس)
554) Ишни тадбир билан олиб бор. Агар уни оқибатида яхшилик кўрсанг унга кириш. Бордию хато қилиб қўйишдан қўрқсанг унда ўзингни тий.
Абдураззоқ Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* خُذُوا مِنَ الْعَمَلِ مَا تُطِيقُونَ فَإِنَّ اللهَ لا يَمَلُّ حَتَّى تَمَلُّوا. (رواه البخارى ومسلم عن عائشة)
555) Тоқатингиз етганича амал қилинглар, чунки сизга малол келмагунича Аллоҳга малол келмайди.
Имом Бухорий ва Муслим Оишадан қилган ривоят.
* خَرَجْتُ مِنْ نِكَاحِ، وَلَمْ أَخْرُجْ مِنْ سِفَاحٍ، مِنْ لَدُنْ آدَمَ إِلَى أَنْ وَلَدَنِى أَبِى وَأُمِّى، وَلَمْ يُصِبْنِى مِنْ سِفَاحِ الْجَاهِلِيَّةِ شَيْءٌ. (رواه الطبرانى عن على)
556) Мен никоҳ билан туғилганман. Никоҳсиз туғилмаганман. Одам алайҳиссаломдан ота-онам мени туғишгунча жоҳилият ифлосликларидан ҳеч нарса етмаган.
Имом Тобароний Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* خَرَجَ رَجُلٌ مِمَّنْ كَانَ قَبْلَكُمْ فِي حُلَّةٍ لَهُ، يَخْتَالُ فِيهَا، فَأَمَرَ اللهُ الأَرْضَ فَأَخَذَتْهُ فَهُوَ يَتَجَلْجَلُ فِيهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ. (رواه الترمذى عن عموبن العاص)
557) Сизлардан олдингилардан бир киши чиройли кийимда такаббурона ҳолатда кетаётган эди, Аллоҳ ерга буюрди, ер эса уни ўз бағрига олди. У киши эса Қиёмат кунигача чинқириб туради.
Имом Термизий Амр ибн Оссдан қилган ривоят.
* خَشْيَة اللهِ رَأْسُ كُلِّ حِكْمَةٍ، وَالْوَرَعُ سَيِّدُ الْعَمَلِ. (رواه القضاعى)
558) Аллоҳдан қўрқиш барча ҳикматнинг бошидир. Тақво эса амалларнинг саййидидир.
Имом Қузоъий ривояти.
خَصْلَتَانِ لاَ تَجْتَمِعَانِ فِي مُؤْمِنٍ، الْبُخْلُ وَسُوءُ الْخُلُقِ. (رواه البخارى)
559) Икки хислат борки мўминда жамланмайди. 1. Бахиллик. 2. Ёмон хулқ.
Имом Бухорий ривояти.
* خَصْلَتَانِ مَنْ كَانَتَا فِيهِ كَتَبَهُ اللهُ شَاكِرًا صَابِرًا، وَمَنْ لَمْ تَكُونَا فِيهِ لَمْ يَكْتُبْهُ اللهُ شَاكِرًا وَلاَ صَابِرًا، مَنْ نَظَرَ فِي دِينِهِ إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقَهُ فَاقْتَدَى بِهِ، وَمَنْ نَظَرَ فِي دُنْيَاهُ إِلَى مَنْ هُوَ دُونَهُ، فَحَمِدَ اللهَ عَلَى مَا فَضَّلَهُ بِهِ عَلَيْهِ، كَتَبَهُ اللهُ شَاكِرًا صَابِرًا. وَمَنْ نَظَرَ فِي دِينِهِ إِلَى مَنْ هُوَ دُونَهُ، وَنَظَرَ فِي دُنْيَاهُ إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقَهُ، فَأَسِفَ عَلَى مَا فَاتَهُ مِنْهُ، لَمْ يَكْتُبْهُ اللهُ شَاكِرًا وَلاَ صَابِرًا. (رواه الترمذى عن ابن عمرو)
560) Икки хислат борки, у иккови кимда бўлса, Аллоҳ уни шукур ва сабр қилувчи деб ёзади. У иккови бўлмаса шукур ва сабр қилгувчи деб ёзмайди. Ким динда, ўзидан юқорига қараб унга иқтидо қилса ва дунёда ўзидан паст кишига қараб Аллоҳ уни устидан ўзини фазилатли қилиб қўйганига ҳамд айтса, Аллоҳ уни шукур қилувчи ва сабр этувчи деб ёзади. Кимки динда ўзидан паст кишига, дунёда ўзидан юқори кишига қараб фурсатни ўтказиб юборганман деб афсусланса, Аллоҳ уни шукур қилувчи ҳам сабр этувчи ҳам деб ёзмайди.
Имом Термизий Ибн Амрдан қилган ривоят.
* خُلُقَانِ يُحِبُّهُمَا اللهُ، وَخُلُقَانِ يُغْضِبُهُمَا اللهُ، فَأَمَّا اللَّذَانِ يُحِبُّهُمَا اللهُ، فَالسَّخَاءُ وَالشَّجَاعَةُ، وَأَمَّا اللَّذَانِ يُغْبِضُهُمَا، فَسُوءُ الْخُلْقِ وَالْبُخَل، وَإِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَيْرًا اسْتَعْمَلَهُ فِى قَضَاءِ حَوَائِجِ النَّاسِ. (رواه البيهقى عن ابن عمرو بن العاص)
561) Икки хулқ борки, Аллоҳ уни яхши кўради. Ва яна икки хулқ борки, Аллоҳ уни ёмон кўради. Яхши кўрадигани сахийлик ва шижоат. Ёмон кўрадигани ёмон ҳулқ ва бахиллик. Агар Аллоҳ бир бандага яхшиликни хоҳласа, одамлар ҳожатини чиқарадиган қилиб қўяди.
Имом Байҳақий Ибн Амр ибн Оссдан қилган ривоят.
* خَلَقَ اللهُ آدَمَ عَلَى صُورَتِهِ طُولُهُ سِتُّونَ ذِرَاعًا، فَلَمَّا خَلَقَهُ قَالَ اذْهَبْ فَسَلِّمْ عَلَى أُولَئِكَ النَّفَرِ مِنَ الْمَلآئِكَةِ جُلُوسٌ، فَاسْتَمِعْ مَا يُحَيُّونَكَ، فَإِنَّهَا تَحِيَّتُكَ وَتَحِيَّةُ ذُرِّيَّتِكَ، فَقَالَ: السَّلاَمُ عَلَيْكُمْ، فَقَالُوا: السَّلاَمُ عَلَيْكَ وَرَحْمَةُ اللهِ فَزَادُوهُ: وَرَحْمَةُ اللهِ، فَكُلُّ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ عَلَى صُورَةِ آدَمَ فِى طُولِهِ سِتُّونَ ذِرَاعًا، فَلَمْ يَزَلِ الْخَلْقُ يَنْقُصُ بَعْدُ حَتَّى الآنَ. (رواه الشيخان عن أبى هريرة)
562) Аллоҳ Одамни ўз суратида, яъни узунлиги олтмиш газ қилиб яратди. Сўнгра Аллоҳ: «Боргин, анави бир неча нафарга салом бергин», деди. Улар фаришталар бўлиб, ўтиришган эди. Сенга беришган саломларига қулоқ тут, чунки сени ва зурриётинг саломидир. У зот бориб: «Ассалому алайкум», дедилар. Улар: «Ассалому ъалайка ва роҳматуллоҳи», деб раҳматуллоҳ сўзини зиёда қилишди. Ҳар бир жаннатга кирувчи Одам сурати каби олтмиш газ бўлади. У зотдан кейин ҳозирги пайтгача ҳалойиқ ноқис бўлишда бардавом бўлмоқда.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* خَلَقَ اللهُ التُّرْبَةَ يَوْمَ السَّبْتِ وَخَلَقَ الْجِبَالَ فِيهَا يَوْمَ الأَحَدِ، وَخَلَقَ الشَّجَرَ يَوْمَ الإثْنَيْنِ وَخَلَقَ الْمَكْرُوهَ يَوْمَ الثُّلاَثَاءِ وَخَلَقَ النُّورَ يَوْمَ الأَرْبِعَاءِ، وَبَثَّ فِيهَا الدَّوَابَّ يَوْمَ الْخَمِيسِ وَخَلَقَ آدَمَ عَلَيْهِ السَّلاَم بَعْدَ الْعَصْرِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ آخِرَ الْخَلْقِ، فِي آخِرِ سَاعَةٍ مِنْ سَاعَاتِ الْجُمُعَةِ، فِيمَا بَيْنَ الْعَصْرِ إِلَى اللَّيْلِ. (رواه أحمد)
563) Аллоҳ ерни шанба куни яратди. Ва у ерда якшанба куни тоғларни яратди. Душанба куни эса дарахтни яратди. Қийинчилик машаққатларни сешанба куни яратди. Чоршанба куни нурни яратди. Пайшанба куни ҳайвонларни яратди. Жума куни асрдан кейин жума соатларининг охирги соатида, аср билан кечаси оралигида ҳалойиқни охиргиси этиб Одамни яратди.
Имом Аҳмад ривояти.
* خَمْسٌ بِخَمْسٍ.
1- مَا نَقَضَ قَوْمٌ العَهْدَ، إِلاَّ سُلِّطَ عَلَيْهِمْ عَدُوُّهُمْ.
2- وَمَا حَكَمُوا بِغَيْرِ مَا أَنْزَلَ اللهُ، إِلاَّ فَشَا فِيهمُ الفَقْرُ.
3- وَلاَ ظَهَرَتْ فِيهمُ الْفَاحِشَةُ، إِلاَّ فَشَا فِيهم الْمَوْتُ.
4- وَلاَ طَفّفوا الْمِكْيالَ إِلاَّ مُنِعُوا النَّبَاتَ، وَأُخِذُوا بِالسِّنِينَ.
5- وَلاَ مَنَعُوا الزَّكَاةَ إِلاَّ حُبِسَ عَنْهُمُ الْقَطْرُ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
564) Беш нарса беш нарса биландир. 1. Қавм аҳдни бузишса душманларини уларга бошлиқ қилиб қўяди. 2. Аллоҳ нозил қилган нарсадан бошқаси ила ҳукм қилишса, Аллоҳ уларни ораларида камбағалликни ёяди. 3. Агар уларда фоҳишалик зоҳир бўлса, ораларида ўлим ҳам кенг тарқалади. 4. Ўлчовда уриб қолманглар, агар шундай қиладиган бўлсангиз ўсимлик ўсишидан ман этиласиз ва қурғоқчилик ила ушланасиз. 5. Закотни ман қилманглар, агар шундай қилсангиз ёмғирдан ман этиласиз.
Имом Тобароний ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* خَمْسُ صَلَوَاتٍ افْتَرَضَهُنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ: مَنْ أَحْسَنَ وَضُوءَهُنَّ وَصَلاّهُنَّ لِوَقْتِهِنَّ، وَأَتَمَّ رُكوعَهُنَّ، وَسُجُودَهُنَّ وَخُشُوعَهُنَّ كَانَ لَهُ عَلَى اللهِ عَهْدٌ أَنْ يَغْفِرَ لَهُ، وَمَنْ لَمْ يَفْعَلْ فَلَيْسَ لَهُ عَلَى اللهِ عَهْدٌ، إِنْ شَاءَ غَفَرَ لَهُ وَإِنْ شَاءَ عَذَّبَهُ. (رواه البيهقى عن عبادة الصامت)
565) Аллоҳ беш вақт намозни фарз қилган. Ким таҳоратини чиройли қилиб, намозини ўз вақтида адо этиб рукуъ, сажда ва хушуъларини мукаммал суратда адо этса, унинг гуноҳлари кечирилишига Аллоҳ томонидан аҳд бордир. Ким ундай қилмаса, Аллоҳ томонидан аҳд бордир. Агар хоҳласа кечиради ва агар хоҳласа азоблайди.
Байҳақий Убода ибн Сомитдан қилган ривоят.
* خَمْسُ صَلَوَاتٍ كَتَبَهُنَّ اللهُ عَلَى الْعِبَادِ، مَنْ جَاءَ بِهِنَّ، لَمْ يُضَيِّعْ مِنْهُنَّ شَيْئًا اسْتِخْفَافًا بِحَقِّهِنَّ، كَانَ لَهُ عِنْدَ اللهِ عَهْدٌ أَنْ يُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ، وَمَنْ لَمْ يَأْتِ بِهِنَّ، فَلَيْسَ لَهُ عِنْدَ اللهِ عَهْدٌ، إِنْ شَاءَ عَذَّبَهُ وَإِنْ شَاءَ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ. (رواه ابن ماجه عن عبادة الصامت)
566) Беш вақт намозни Аллоҳ бандаларига фарз қилди. Ким уларни адо қилиб, уни ҳаққини енгил санамасдан бирор нарсани зое қилмаса, уни жаннатга киритилишига Аллоҳ томонидан аҳд бордир. Кимки уларни бажармаса, Аллоҳ ҳузурида у кишига аҳд йўқдир. Агар хоҳласа азоблайди ва агар хоҳласа жаннатга киритади.
Ибн Можа Убода ибн Сомитдан қилган ривоят
* خَمْسُ لَيَالٍ لاَ تُرَدُّ فِيهِنَّ الدَّعْوَةُ: أَوَّلُ لَيْلَةٍ مِنْ رَجَبٍ، وَلَيْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ، وَلَيْلَةُ الْجُمْعَةِ، وَلَيْلَةُ الْفِطْرِ، وَلَيْلَةُ النَّحرِ. (رواه ابن عساكر عن أبى أمامة)
567) Беш кеча борки, унда дуолар рад этилмайди. 1) Ражаб ойининг аввалги кечаси. 2) Шаъбон ойининг ярмидаги кеча. 3) Жума кечаси. 4) Фитр куни кечаси. 5) Қурбонлик кечаси.
Ибн Асокир Абу Умомадан қилган ривоят.
* خَمْسٌ مِنَ الدَّوَابِّ كُلُّهُنَّ فَاسِقٌ يَقْتُلُهُنَّ فِي الْحَرَمِ: الْغُرَابُ، وَالْحِدَأَةُ، وَالْعَقْرَبُ، وَالْفَأْرَةُ، وَالْكَلْبُ الْعَقُورُ. (رواه الشيخان عن ابى عمر)
568) Беш турлик жонивор борки, уларни барчаси фосиқдир. Уларни эҳромликда ҳам, эҳром кийилмаганда ҳам ўлдирилаверади. 1. Қарға. 2. Калхат. 3. Сичқон. 4. Чаён. 5. Тишлайдиган қопонғич ит.
Имом Бухорий ва Муслим ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* خَمْسٌ مِنْ حَقِّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ، رَدُّ التَّحِيَّةِ، وَإِجَابَةُ الدَّعْوَةِ وَشُهُودُ الْجِنَازَةِ، وَعِيَادَةُ الْمَرِيضِ، وَتَشْمِيتُ الْعَاطِسِ إِذَا حَمِدَ اللهَ تَعَالَى. (رواه ابن ماجه عن أَبى هريرة)
569) Мусулмоннинг бошқа мусулмоннинг устидаги ҳаққи бештадир. 1) Саломига жавоб бериш. 2) Чақириғига бориш. 3) Жанозасида иштирок этиш. 4) Касал бўлса, кўргани бориш. 5) Акса уриб ҳамд айтса, (ярҳамукаллоҳ) деб жавоб қайтариш.
Ибн Можа Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* خَمْسُ مِنَ الإيْمَان، مَنْ لَمْ يَكُنْ فِيهِ شَيْءٌ مِنْهُنَّ فَلاَ إيْمَانََ لَهُ: التَّسْلِيمُ لأمْرِ اللهِ، وَالرِّضَا بِقَضَاءِ اللهِ، وَالتَّفْوِيضُ إلَى اللهِ، وَالتَّوَكلُ عَلَى اللهِ، وَالصَّبْرُ عِنْدَ الصَّدْمَةِ الأولى. (رواه البزار عن ابن عمر)
570) Беш нарса иймондандир. Кимда ўша беш нарса бўлмаса иймони йўқдир. 1) Аллоҳнинг амрига таслим бўлиш. 2) Аллоҳнинг қазо-қадарига рози бўлиш. 3) Аллоҳга ишини топшириш. 4) Аллоҳга таваккал қилиш. 5) Мусибатнинг аввалги лаҳзасида сабр қилиш.
Имом Баззор Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* خَمْسٌ مِنَ الْفِطْرَةِ: الْخِتَانُ، وَالإسْتِحْدَادُ، وَقَصُّ الشَّارِبِ، وَتَقْلِيمُ الأَظْفَار وَنَتْفُ الإِبْطِ ِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
571) Беш нарса фитратдандир. 1) Хатна қилдириш. 2) Остки тукларни устара ила қириш. 3) Мўйловни қисқартириш. 4) Тирноқни олиш. 5) Қўлтиқ ости тукларини юлиш.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* خِيَارُ أُمَّتى عُلَمَاؤُهَا، وَخِيَارُ عُلَمَائِهَا رُحَمَاؤُهَا، ألا وَإِنَّ اللهَ تَعَالَى لَيَغْفِرُ لِلْعَالِمِ أَرْبَعِينَ ذَنْبًا قَبْلَ أَنْ يَغْفِرَ لِلْجَاهِلِ ذَنْبًا وَاحِدًا، ألاَ وَإِنَّ الْعَالِمَ الرَّحِيمَ يَجِئُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَإِنَّ نُورَهُ قَدْ أَضَاءَ يَمْشِى فِيهِ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، كَمَا يُضِئُ الكَوْكَبُ الدُّرِّيُّ. (رواه القضاعى عن ابن عمر)
572) Умматимнинг яхшилари уламоларидир. Уламоларнинг яхшилари раҳмлиларидир. Огоҳ бўлинг Аллоҳ таоло жоҳилни битта гуноҳини кечиришдан олдин, олимнинг қирқта гуноҳини кечиради. Огоҳ бўлинг! Раҳмдил олим Қиёмат куни келадиган бўлса, юраётганида унинг нури машриқ билан мағриб оралиғини худди ёруғ юлдуз нури каби таралади.
Имом Қузоъий Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* خِيَارُكُمْ مَنْ ذَكَّرَكمْ بِاللهِ رُؤْيَتَهُ، وَزَادَ في عِلْمِكُمْ مَنْطِقهُ وَرَغَّبَكمْ فِى الآخِرَةِ عَمَلُهُ. (رواه الحكيم عن ابن عمر)
573) Сизларни яхшиларингиз уни кўрганда Аллоҳни эслатадиган, гапирганда илмларингизни зиёда қиладиган, амали охиратга рағбатлантирадиган кишидир.
Имом Ҳоким Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
خَيْرُ النَّاسِ قَرْنِي، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ، ثُمَّ يَجِئُ أَقْوَامٌ تَسْبِقُ شَهَادَةُ أَحَدِهِمْ يَمِينَهُ، وَيَمِينُهُ شَهَادَتَهُ. (رواه الشيخان)
574) Инсонларнинг яхшиси менинг асримдадир. Кейин уларга яқин асрдагилар сўнгра уларга яқин асрдагилар. Кейин шундай бир қавм келадики, уларни бирини гувоҳлиги қасамига ва қасами гувоҳлигига илгарилаб кетади.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
خِيَارُكُمْ أَحَاسِنُكُمْ أَخْلاَقًا. (رواه البخارى ومسلم)
575) Сизларнинг яхшиларингиз хулқи яхшиларингиздир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* خَيْرُ النَّاسِ أَحْسَنُهُمْ خُلْقًا. (رواه الطبرانى عن ابن عمر)
576) Инсонларнинг яхшиси хулқи яхшисидир.
Имом Тобароний Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
خَيْرٌ النَّاسِ مَنْ طَالَ عُمْرُهُ وَحَسُنَ عَمَلُهُ، وَشَرُّ النَّاسِ مَنْ طَالَ عُمْرُهُ وَسَاءَ عَمَلُهُ. (رواه أحمد عن أبى بكرة)
577) Инсонларнинг яхшиси умри узун бўлиб амали чиройли бўлганидир. Одамларнинг ёмони умри узун бўлиб амали ёмон бўлганлардир.
Имом Аҳмад Абу Бакрдан (р.а.) қилган ривоят.
* خَيْرُ أمَّتِي الَّذِينَ إذَا أسَاءُوا اسْتَغْفَرُوا، وَإذَا أحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا، وَإذَا سَافَرُوا قَصَرُوا وَأفْطَرُوا. (رَوَاهُ الطَّبَرَانِي عَنْ جَابِرٍ)
578) Умматларимнинг яхшиси агар бирор ёмонлик қилишса, истиғфор айтишади. Бирор яхшилик қилинса, хурсанд бўлишади. Агар сафарга чиқишса, намозларини қаср ўқиб, рўза тутишмайди.
Имом Тобароний Жобирдан қилган ривоят.
* خَيْرُ بَيْتٍ فِى الْمُسْلِمِينَ بَيْتٌ فِيهِ يَتِيمٌ يُحْسَنُ إِلَيْهِ، شَرُّ بَيْتٍ فِى الْمُسْلِمِينَ بَيْتٌ فِيهِ يَتِيمٌ يُسَاءُ إِلَيْهِ، أَنَا وَكَافِلُ الْيَتِيمِ فِى الْجَنَّةِ هَكَذَا. (رواه البخارى عن أبى هريرة)
579) Мусулмонларда уйларнинг энг яхшиси етимга яхшилик қилинадиган уй. Мусулмонларда уйларнинг энг ёмони етимга ёмон муомалада бўлинадиган уй. Мен ва етимга кафил бўлувчи жаннатда мана шундайдир деб (икки бармоқларини ёнма-ён қилиб) ишора этдилар.
Имом Бухорий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* خَيْرُ مَا خَلَّفَ الإنْسَانُ بَعْدَهُ ثَلاَثٌ، وَلَدٌ صَالِحٌ يَدْعُو لَهُ وَصَدَقَةٌ تَجْرِى يَبْلُغهُ أَجْرُهَا، وَعِلْمٌ يُنْتَفَعُ بِهِ مِنْ بَعْدِهِ. (رواه أبو قتادة)
580) Инсон ўзидан кейин қолдирган нарсаларнинг энг яхшиси учтадир. 1) Дуо қилиб турувчи солиҳ фарзанд. 2) Савоби етиб турадиган, йўлга қўйилган садақаи жория. 3) Ўзидан кейин фойдаланиладиган илм.
Абу Қатода ривоятлари.
* خَيْرُ مَا أُعْطِىَ الإنْسَانُ خُلْقٌ حَسَنٌ، وَشَرُّ مَا أُعْطِىَ قَلْبُ سَوْءِ فِى صُورَةٍ حَسَنَةٍ. (رواه أسامة بن شريك)
581) Инсонга берилган нарсаларнинг энг яхшиси чиройли хулқ, энг ёмони эса чиройли суратдаги ёмон қалб.
Усома ибн Шарик ривояти.
* خَيْرُ نِسَائِكُمْ الْعَفِيفَةُ الْغَلِمَةُ، عَفِيفَةٌ فِى فَرْجِهَا، غَلِمَةٌ عَلَى زَوْجِهَا. (رواه الديلمى عن أنس)
582) Аёлларингизнинг яхшиси фаржида (жинсий аъзосида) афийфа ва эрига шаҳватли бўлганидир.
Имом Дайламий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* خَيْرُ يَوْمٍ طَلَعَتْ فِيهِ الشَّمْسُ يَوْمُ الْجُمُعَةِ فِيهِ خُلِقَ آدَمُ، وَفِيهِ أُهْبِطَ مِنَ الْجَنَّةِ، وَفِيهِ تِيبَ عَلَيْهِ، وَفِيهِ قُبضَ، وَفِيهِ تَقُومُ السَّاعَةُ، وَمَا عَلَى وَجْهِ الأَرْضِ مِنْ دَابَّةِ إِلاَّ وَهِىَ تَصْبِحُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ مُصِيخَةً حَتى تَطْلُعَ الشَّمْسُ شَفَقًا مِنَ السَّاعَةِ، إِلاَّ ابْنُ آدَمَ، وَفِيهِ سَاعَةٌ لاَ يُصَادِفَهَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ وَهُوَ فِى الصَّلاَةِ يَسْأَلُ اللهَ شَيْئًا إِلاَّ أَعْطَاهُ إِيَّاهُ. (رواه أحمد عن أبى هريرة)
583) Қуёши чиққан кунларнинг энг яхшиси жума кунидир. Чунки у кунда Одам яратилган, у кунда жаннатдан туширилган, у кунда тавба қилганлар, у кунда вафот этганлар ва у кунда Қиёмат қоим бўлади. Ер юзида одам боласидан ташқари барча ҳайвонлар борки, жума куни тонгда қуёш чиққунгача Қиёмат бўлиб қолишидан хавф қилиб, қулоқ тутиб туришади. Ана шу кунда бир соат бор. Агар мўмин банда намозда туриб, Аллоҳдан бирор нарса сўраса, Аллоҳ ўша нарсасини беради.
Имом Аҳмад Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لأهْلِهِ، وَأَنَا خَيْرُكُمْ لأَهْلِى، مَا أَكْرَمَ النِّسَاءَ إِلاَّ كَرِيمٌ، وَمَا أَهَانَهُنَّ إِلاَّ لَئِيمٌ. (رواه ابن عساكر عن على)
584) Сизларни яхшиларингиз аҳлига яхши бўлганлардир. Мен ўз аҳлимга яхшисидирман. Аёлларни фақат олийжаноб киши ҳурмат қилади. Пасткаш инсон эса хўрлайди.
Ибн Асокир Алидан (р.а.) қилган ривоят
* خَيْرُكُمْ مَنْ لَمْ يَتْرك آخِرَتَهُ لِدُنْيَاهُ، وَلاَ دُنْيَاهُ لآخِرَتِهِ، وَلَمْ يَكُنْ كَلاًّ عَلَى النَّاسِ. (رواه الخطيب عن أنس)
585) Сизларни яхшиларингиз охиратини деб дунёсини ва дунёсини деб охиратини тарк қилмаган ҳамда одамларга боқиманда ва юк бўлмаган кишидир.
Имом Хатиб Анасдан қилган ривоят.
* خُيِّرَ سُلَيْمَانُ بَيْنَ الْمَالِ، وَالْمُلْكِ، وَالْعِلْمِ، فَاخْتَارَ الْعِلْمَ، فَأُعْطِىَ الْمُلْكَ وَالْمَالَ. (رواه الديلمى)
586) Сулаймон алайҳиссаломга мол, мулк ва илм танлаш ихтиёри берилганда у зот илмни танладилар. Шунда у зотга мулк ва мол ҳам ато этилди.
Имом Дайламий ривояти.
* الْخَمْرُ أُمُّ الْفَوَاحِشِ وَأَكْبَرُ الْكَبَائِرِ، وَمَنْ شَرِبَ الْخَمْرَ تَرَكَ الصَّلاَةَ وَوَقَعَ عَلَي أُمِّهِ وَعَمَّتِهِ وَخَالَتِهِ. (رواه الطبران عن ابن عمر)
587) Хамр (маст қилувчи ичимлик) фоҳишаларнинг онаси ва кабира гуноҳларнинг буюгидир. Ким ҳамр ичиб намозини тарк қилса онаси, аммаси ва холасини устида воқеъ бўлибди.
Тобароний Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* الْخَيْرُ كَثِيرٌ وَقَلِيلٌ فَاعِلُهُ. ( رواه الخطيب عن ابن عمر)
588) Яхшиликлар кўп, уни бажарувчиси оздир.
Имом Хатиб Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* الْخَيْلُ مَعْقُودٌ فِي نَوَاصِيهَا الْخَيْرُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، وَأَهْلُهَا مُعَانُونَ عَلَيْهَا، فَامْسَحُوا بِنَوَاصِيهَا، وَادْعُوا لَهَا بِالْبَرَكَةِ، وَقَلِّدُوهَا وَلاَ تُقَلِّدُوهَا بِالأَوْتَارِ. (رواه أحمد عن جابر)
589) Отнинг пешонасига яхшилик Қиёматгача битиб қўйилгандир. Унинг аҳли ёрдам берилганлардир. Сизлар унинг пешонасини силанглар ва унга барака тилаб дуо қилинглар. Унинг бўйнига душманни талабида ип осаверинглар-у, лекин кўз тегишини олдини олиб ип османглар.
Имом Аҳмад Жобирдан (р.а.) қилган ривоят.
* خَيْرُ الصَّدَقَةِ مَا كَانَ عنْ ظَهْرِ غِنًى، وَابْدَأْ بِمَا تَعُولُ. (رواه البخارى)
590) Садақаларнинг яхшиси бойлик ортидан қилинганидир. Сен садақани қўл остидагилардан бошла.
Имом Бухорий ривояти.
* خَيْرُ الصَّدَاقِ أَيْسَرُهُ. (رواه عقبة عن عمر)
591) Маҳрларнинг яхшиси енгил бўлганидир.
Уқба Умардан (р.а.) қилган ривоятлари.
* خَيْرُ الْكَسْبِ كَسْبُ يَدِ الْعَامِلِ إِذَ نَصَحَ. (رواه ابو هريرة)
592) Касбларнинг яхшиси ишчи қўли билан касб қилиб, садоқатли бўлганидир.
Абу Ҳурайра (р.а.) ривояти.
* الْخَالةُ بِمَنْزِلَةِ الأمِّ. (رواه الشيخان عن أبي موسى)
593) Хола она ўрнидадир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Мусодан қилган ривоят.
* الْخَازِنُ الْمُسْلِمُ الأمِينُ الَّذِي يُعْطِي مَا أُمِرَ بِهِ، كَامِلاً مُوَفّرًا طَيِّبَةً بِهِ نَفْسُهُ، فَيَدْفَعُهُ إِلَى الَّذِي أُمِرَ لَهُ بِهِ أَحَدُ الْمُتَصَدِّقَيْنِ. (رواه البخارى ومسلم)
594) Буюрилган нарсани тўла-тўкис қилиб, чин дилдан, буюрилган кишига берувчи, ишончли мусулмон хазиначи, садақа қилувчиларнинг биридир.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари
حرف الدال
* دَخَلَتِ امْرَأَةٌ النَّارَ مِنْ هِرَّةٍ، رَبَطَتْهَا فَلَمْ أَطْعَمَتْهَا وَلمْ تَدَعْهَا مِنْ خَشَاشِ الأرْضِ حَتَّى مَاتَتْ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)
595) Бир хотин мушук сабабли дўзахга тушди. Боғлаб қўйиб овқат бермади. На қўйиб юбормадики, ердаги ўсиб чиққан нарсалардан тановул қилар эди. Ҳаттоки у вафот этди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* دَعْ مَا يَرِيبُكَ، إِلَى مَا لاَ يَرِيبُكَ، فَإِنَّ الصِّدْقَ طُمَأْنِينَةٌ، وَإِنَّ الْكَذِبَ رِيبَةٌ، (رواه أحمد والنسائي وغيرهما)
596) Шубҳали нарсани ташлаб, шубҳасиз нарсани олгин. Чунки ростгўйлик хотиржамликдир. Ёлғон эса шак-шубҳали нарсадир.
Имом Аҳмад, Насаий ва бошқалар ривояти.
* إِنَّ دَعْوَةَ الْمُسْلِمِ مُسْتَجَابَةٌ لأخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ، عِنْدَ رَأْسِهِ مَلَكٌ مُوَكَّلٌ بِهِ، كُلَّمَا دَعَا لأخِيهِ بِخَيْرٍ قَالَ الْمَلَكَ (آمِينَ) وَلَكَ بِمِثْلِ ذَلِكَ. (رواه أحمد عن أبى الدرداء)
597) Мусулмон киши ғойибдан биродарига қилган дуоси ижобат қилингандир. Унинг бошида вакил қилинган фаришта туриб: «Омийн, сенга ҳам унга дуо қилган нарсанг бўлсин», дейди.
Имом Аҳмад Абу Дардодан қилган ривоят.
* دَعَوَاتُ الْمَكْرُوبِ (اللَّهُمَّ رَحْمَتَكَ أَرْجُو، فَلاَ تَكِلْنِي إِلَى نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ، أَصْلِحْ لِي شَأْنِي كُلَّهُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ). (رواه البخارى)
598) Қийинчилик етгандаги дуо: «Аллоҳумма раҳматака аржу, фала такилний ила нафсий торфата ъайнин ва аслиҳ лий шаъний куллаҳу ла илаҳа илла анта».
(Аллоҳим, раҳматингни умид қиламан. Мени ўз ҳолимга кўз очиб юмгунчалик ҳам топшириб қўйма. Шаънимни барчасини ислоҳ қил. Сендан ўзга илоҳ йўқ).
Имом Бухорий ривояти.
* دَعْوَةُ (ذِي النُّونِ) إِذْ دَعَا بِهَا، وَهُوَ فِى بَطْنِ الْحُوتِ (لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ) لَمْ يَدْعُ بِهَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ فِى شَىءٍ قَطُّ إِلاَّ اسْتَجَابَ اللهُ تَعَالَى لَهُ. (رواه الحاكم عن سعيد)
599) Зиннун (Юнус алайҳиссалом)ни кит қорнида эканликларидаги дуо қуйидагичадир: «Ла илаҳа илла анта субҳанака инний кунту миназ золимийн». Мусулмон киши у билан бирор нарсада дуо қилса, Аллоҳ уни қилган дуосини ижобат қилади.
Имом Ҳоким Саъийддан қилган ривоят.
* دَعْ: قِيلَ وَقَالَ، وَكَثرَةَ السُّؤَالِ، وَإِضَاعَةَ الْمَالَ. (رواه الطبرانى)
600) Ундоқ деди ва бундоқ деди деб гапириб юришни, кўп савол беришни ва молни беҳудага сарф қилишни тарк қил.
Тобароний ривояти.
* الدُّعَاءُ لاَ يُرَدُّ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإقَامَةِ. (رواه أحمد)
601) Азон билан иқомат орасидаги дуо рад этилмайди.
Имом Аҳмад ривояти.
* دَعَوْةُ الْمَظْلُومِ مُسْتَجَابَةٌ، وَإِنْ كَانَ فَاجِرًا فَفُجُورُهُ عَلَى نَفْسِهِ. (رواه الطيالسى عن أبى هريرة)
602) Мазлумнинг дуоси ижобат қилинган. Агар у фожир бўлиб, фожирлиги ўз нафсига бўлса ҳам.
Тайолисий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* دَعَوْنِى مَا تَرَكْتُكُمْ، فَإِنَّمَا أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ سُؤَالُهُمْ وَاخْتِلاَفُهم عَلَي أنْبِيَئِهِمْ، فَإذَا نَهَيْتُكُمْ عَنْ شَئٍ فَاجْتَنِبُوهُ وَإذَا أمَرْتُكُمْ بِشَئٍ فَأتُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ. (رَوَاهُ الشَّيخَانِ)
603) Мен гапирмасдан тарк қилган нарсаларимда мени шундоқ қўйинглар. Чунки сизлардан олдинги уммат пайғамбарларидан сўрайверганлари ва ихтилоф қилишгани сабаб ҳалок бўлишди. Агар бирор нарсадан ман қилсам ундан сақланинглар. Агар бирор нарсага буюрсам қодир бўлгунингизча уни бажо келтиринглар.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* دَعُوا الدُّنْيَا لأهْلِهَا. مَنْ أخَذَ مِنَ الدُّنْيَا فَوقَ مَا يَكْفِيهِ أخَذَ خَتْفَهُ وَهُوَ لاَ يَشْعُرُ. (رَوَاهُ ابن لال عَن أنس)
604) Дунёни ўз аҳлига тарк қилинглар. Ким дунёдан кифоя қиладиганидан юқорисини қўлга киритса, ўзи ҳис қилмаган ҳолда ўлимни қўлга киритибди.
Ибн Лаол Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* الدَّالُّ عَلَي الْخَيرِ كَفَاعِلِهِ، وَاللهُ يُحِبُّ إغَاثَةَ اللَّهَفَانِ. (رَوَاهُ ابن أبي الدنيا)
605) Яхшиликка адолат қилиб йўллаб қўювчи киши уни бажарган киши кабидир. Аллоҳ қийналиб қолганларга ёрдам берувчини яхши кўради.
Ибн Абу Дунё ривояти.
* الدّعَاءُ يَنْفَعُ مِمَّا نَزَلَ، وَمِمَّا لَمْ يَنْزِلْ، فَعَلَيكُمْ عِبَادَ اللهِ بِالدُّعَاءِ. (رَوَاهُ الحَاكِمُ عَنْ ابنِ عُمَرَ)
606) Дуо тушган ва ҳали тушиб улгурмаган нарсаларга фойда беради. Эй Аллоҳнинг бандалари сизлар ўзингизга дуони лозим тутинг.
Имом Ҳоким Ибн Умардан қилган ривоят.
* الدُّنْيَا حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ، مَنِ اكْتَسَبَ فِيهَا مَالاً مِنْ حِلِّهِ، وَأنْفَقَهُ فِي حَقِّهِ أثَابَهُ اللهُ عَلَيهِ، وَأوْرَدَهُ جَنَّتَهُ وَمَنِ اكْتَسَبَ فِيهَا مَالاً مِنْ غِيرِ حِلِّهِ وَأنْفَقَهُ فِي غَيرِ حَقِّهِ، أحَلَّهُ اللهُ دَارَ الْهَوَانِ، وَرُبَّ مُتَخَوِّضٍ فِي مَالِ اللهِ وَرَسُولِهِ لَهُ النَّارُ يَومَ القِيَامَةِ. (رَوَاهُ البَيهَقِي عن ابن عمر)
607) Дунё ям-яшил мазали нарсадир. Ким ҳалолдан уни касб қилса ва ҳақ йўлда инфоқ қилса, Аллоҳ унга савоб беради ва жаннатга туширади. Кимки ҳалол бўлмаган йўл ила касб қилиб ҳақ бўлмаган йўлга инфоқ қилса, Аллоҳ уни хўрлик ҳовлисига тушириб қўяди. Аллоҳ ва унинг Расули молининг ҳаққида кўплаб шўнғувчилар борки, улар Қиёмат куни дўзахдадирлар.
Байҳақий Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* الدُّنيَا عَرَضٌ حَاضِرٌ، يَأكُلُ مِنْهَا البَرُّ وَالفَاجِرُ، وَالآخِرَة وَعْدٌ صَادِقٌ يَحْكُمُ فِيهَا مَلِكٌ عَادِلٌ، يَحِقَّ الحَقَّ وَيُبْطِلُ البَاطِلَ، فَكُونُوا أبْنَاءَ الآخِرَةِ وَلاَ تَكُونُوا أبْنَاءَ الدُّنْيَا فَإنَّ كُلَّ أُمٍّ يَتْبَعُهَا وَلَدُهَا. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.
608) Дунё нақд бир буюмдир. Ундаги нарсалардан яхши ҳам ёмон ҳам еяверади. Охират эса ваъда қилинган ростгўй нарсадир. У кунда одил подшоҳ ҳукм қилади. Ҳақни ҳақга ва ботилни ботилга ажратади. Сизлар охират болалари бўлинглар, аммо дунё болалари бўлиб қолманглар. Чунки ҳар бир онанинг боласи унинг орқасидан эргашади.
Имом Муслим ривояти.
* الدُّنْيَا دَارُ مَنْ لاَ دَارَ لَهُ، وَمَالُ مَنْ لاَ مَالَ لَهُ، وَلَهَا يَجْمَعُ مَنْ لاَ عَقْلَ لَهُ
609) Дунё ҳовлиси йўқга ҳовли ва моли йўқга молдир. Уни эса ақли йўқлар жамлайди.
Имом Аҳмад Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* الدُّنْيَا كُلُّهَا مَتَاعٌ وَخَيرُ مَتَاعِ الدُّنْيَا الْمَرْأةُ الصَّالِحَةُ. (رَوَاهُ النَّسَائِيُّ)
610) Дунёнинг барчаси матодир. Дунёнинг энг яхши матоси солиҳа хотиндир.
Имом Насаий ривояти.
* الدُّنْيَا مَلْعُونَةٌ، مَلْعُونٌ مَا فِيهَا إلاَّ ذِكْرَ اللهِ وَمَا وَالاَهُ، وَعَالِمًا أو مُتَعَلِّمًا. (رَوَاهُ الطَّبَرَانِيُّ عَنْ ابنِ مَسعُودٍ)
611) Дунё ва ундаги нарсалар лаънатлангандир. Фақатгина Аллоҳнинг зикри, унга яқин бўлган нарса, олим ёки таълим олувчигина ундай эмасдир.
Тобароний ибн Масъуддан қилган ривоят.
* الدُّنيَا لا تَصْفُوا لِمُؤمِنٍ، كَيفَ وَهِيَ سِجْنُهُ وَبَلاَؤُهُ؟ وَهِيَ جَنَّةُ الكَافِرِ. (رَوَاهُ ابن لال عن أنس)
612) Дунё мўминга мусаффо бўлмайди. Қандай ҳам мусаффо бўлсинки, у уни қамоқхонаси ва балоланадиган жойи ҳамда кофирни жаннати бўлса.
Ибн Лаол Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* الدَّوَاوِينُ ثَلاَثَةٌ: فَدِيوَانٌ لاَ يَغْفِرُ اللهُ مِنْهُ شَيْئًا، وَدِيوَانٌ لاَ يَتْرُكُ اللهُ مِنْهُ شَيْئًا، فَأَمَّا الدِّيوَانُ الَّذِي لاَ يَغْفِرُهُ اللهُ شَيْئًا، فَالإشْرَاكُ بِاللهِ، وَأَمَّا الدِّيوَانُ الَّذِي لاَ يَعْبَأُ اللهُ بِهِ شَيْئًا، فَظُلْمُ الْعَبْدِ نَفْسَهُ فِيمَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ رَبِّهِ مِنْ صَوْمِ يَوْمٍ تَرَكَهُ أَوْ صَلاَةٍ تَرَكَهَا، فَإِنَّ اللهَ تَعَالَى يَغْفِرُ ذَلِكَ إِنْ شَاءَ وَيَتَجَاوَزُ، وَأَمَّا الدِّيوَانُ الَّذِي لاَ يَتْرُكُ اللهُ مِنْهُ شَيْئًا فَمَظَالِمُ الْعبَادِ بَيْنَهُمُ الْقِصَاصُ لاَ مَحَالَةَ. (رواه أحمد عن السيدة عائشة)
613) Девонлар уч турли бўлади. Биринчи девондан Аллоҳ ҳеч бир нарсани кечирмайди. Иккинчиси девондаги бирор нарсага Аллоҳ аҳамият бермайди. Учинчи девондан Аллоҳ бирор нарсани тарк қилмайди. 1) Кечирмайдигани, банда Аллоҳ билан бўлган нарса орасида рўзами. Намозми, уни тарк қилиш билан ўзига қилган зулми. Чунки, Аллоҳ агар хоҳласа уни кечириб гуноҳидан ўтиб юборади. Бирор нарсани тарк қилмайдигани бандалар ўрталаридаги бир-бирларига қилган зулмлари, яъни қасос ва шунга ўхшаш нарсалар, бунда шак ўйқдир.
Имом Аҳмад Оишадан (р.а.) қилган ривоят
* الدِّينُ يُسْرٌ وَلَنْ يُغَالِبَ الدِّينَ أَحَدٌ إِلاَّ غَلَبَهُ. (رَوَاهُ أبُو هُرَيرَةَ)
614) Дин ўзи енгил нарсадир. Бирор киши дин билан беллашса, яъни чуқур кетиб тоқатидан юқорисини талаб этса, албатта у енгилади.
Абу Ҳурайра (р.а.) ривояти.
* الدِّينَارُ بِالدِّينَارِ وَالدِّرْهَمُ بِالدِّرْهَمِ وَصَاعُ حِنطَةٍ بِصَاعِ حِنْطَةٍ وَصَاعُ شَعِيرٍ بِصَاعِ شَعِيرٍ وَصَاعُ مِلحٍ بِصَاعِ مِلْحٍ لاَ فَضْلَ بَينَ شَيءٍ مِنْ ذَلِكَ. (رواه أبو اسيد الساعدى)
615) Динор динор билан, дирҳам дирҳам билан, бир соъ буғдой бир соъ буғдой билан, бир соъ арпа бир соъ арпа билан, бир соъ туз бир соъ туз билан алиштирилаверади. Буларнинг ўртасида ортиқлик йўқдир. (Аммо бир соъ буғдойни икки соъ буғдойга алиштириш жоиз эмас).
Абу Усайд Соъидий ривояти.
حرف الذال
* ذَاقَ طَعْمَ الإيْمَانِ مَنْ رَضِيَ بِاللهِ رَبًّا، وَبِالإِسْلاَمِ دِينًا، وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولاً. (رواه الترمذى عن العباس بن عبد المطلب)
616) Ким Аллоҳни Раббим деб, Исломни диним деб, Муҳаммад алайҳиссаломни Расулим деб рози бўлса, иймон таъмини тотибди.
Имом Термизий Аббос ибн Абдулмуталлибдан қилган ривоят.
* ذَاكرُ اللهِ فِى رَمَضَانَ مَغْفُورٌ لَهُ وَسَائِلُ اللهِ فِيه لاَ يَخيبُ. (رواه البيهقى عن عمر)
617) Рамазонда Аллоҳни зикр қилувчи кечирилгандир. У ойда Аллоҳдан сўровчи ноумид бўлмайди.
Байҳақий Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* ذُبُّوا عَنْ أَعْرَاضِكُمْ بِأَمْوَالِكُمْ. (رواه الخطيب)
618) Обрўларингизни молларингиз билан ҳимоя қилингиз.
Имом Хатиб ривояти.
* ذَرِ النَّاسَ يَعْلَمُونَ: فَإِنَّ الْجَنَّةُ مِائَةُ دَرَجَةٍ، مَا بَيْنَ كُلُّ دَرَجَةٍ مِنْهَا كَمَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ، وَالْفِرْدَوْسُ أَعْلاَهَا دَرَجَةً، أَوْسَطُهَا وَفَوْقَهَا عَرْشُ الرَّحْمَنِ، وَمِنْهَا تُفَجِّرُ أَنْهَارُ الْجَنَّةِ، فَإِذَا سَأَلْتُمُ اللهَ فَسْأَلُوهُ الْفِرْدَوسَ. (رواه الأمام أحمد عن معاذ)
619) Одамлар қандай амал қилишса, шундай тек қўйинг. Чунки жаннат юз даражадир. Ҳар бир даражани ўртаси ер билан осмон оралигичадир. Фирдавс энг олий даражасидир. Унинг ўртаси ва тепасида Раҳмоннинг Арши бордир. Ана ўшандан жаннат анҳорлари отилиб чиқади. Агар Аллоҳдан сўрасанглар Фирдавсни сўранглар.
Имом Аҳмад Муоздан (р.а.) қилган ривоятлари
* ذِكْرُ اللهِ شِفَاءُ الْقُلوبِ. (رواه الديلمى عن أنس)
620) Аллоҳнинг зикри қалбларга шифодир.
Имом Дайламий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* ذِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ وَاحِدَةٌ، فَمَنْ أَخْفَرَ مُسْلِمًا فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللهِ وَالْمَلاَئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ، لاَ يُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ وَلاَ عَدْلٌ، وَمَنْ تَوَلَّى قَوْمًا بِغَيْرِ إِذْنِ مَوَالِيهِ، فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللهِ وَالْمَلاَئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ لاَ يُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ وَلاَ عَدْلٌ. (رواه الإمام أحمد)
621) Мусулмонларнинг кафолатлангани бир хилдир. Ким уларга чуқур қазиса Аллоҳнинг, фаришталарнинг ва одамлар барчасининг лаънати бўлсин. Унинг тавбаси ҳам, тўлайдиган маблағи ҳам қабул қилинмайди. Кимки бир қавмга уни бошлиғидан берухсат бошлиқлигини қўлга киритса унга ҳам Аллоҳнинг, фаришталарнинг ва одамларнинг барчасини лаънати бўлсин. Унинг тавбаси ҳам тўлайдиган маблағи ҳам қабул қилинмайди.
Имом Аҳмад ривояти.
* ذَنْبٌ يُغْفَرُ وَذَنْبٌ لاَ يُغْفَرُ، وَذَنْبٌ يُجَازَى بِهِ، فَأَمَّا الذَّنْبُ لاَ يُغْفَرُ، فَالشِّرْكُ بِاللهِ، وَأَمَّا الذَّنْبُ الَّذِى يُغْفَرُ، فَعَمَلُكَ بَيْنَكَ وَبَيْنَ رَبِّكَ وَأَمَّا الذَّنْبُ الذى يُجَازى بِهِ، فَظُلْمُكَ أَخَاكَ. (رواه الطبرانى)
622) Бир гуноҳ борки, уни мағфират қилинади. Яна бири борки, кечирилмайди. Ва яна бири борки, уни жазога тортилади. Мағфират қилинадиган, ўзинг билан Раббинг ўртасидаги амалинг. Кечирилмайдигани, Аллоҳга ширк келтирмоғинг. Жазога тортиладигани, биродарингга зулм қилганинг.
Имом Тобароний ривояти
* ذَهَبَ الْمُفْطِرُونَ الْيَوْمَ بِالأَجْرِ. (رواه البخارى ومسلم عن أنس)
623) Ифторлик қилувчилар ажрда ўзиб кетишди.
(Имом Бухорий ва Муслим Анасдан қилган ривоят)
* ذو الدِّرْهَمَيْنِ أَشَدُّ حِسَابًا مِنْ ذِى الدِّرْهَمِ وَذو الدّينارَيْنِ أَشَدُّ حِسَابًا مِنْ ذِى الدِّينَارِ. (رواه البيهقى عن أبى ذر موقوفا)
624) Икки дирҳами бор киши бир дирҳами бор кишига қараганда ҳисоби қаттиқроқдир. Икки динори бор киши бир динори бор кишига қараганда ҳисоби қаттиқроқдир.
Имом Байҳақий Абу Заррдан мавқуф ҳолатда қилган ривоят.
* ذُو الوَجْهِينِ فِى الدُّنْيَا يَأْتِى يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَهُ وَجْهَانِ مِنْ نَارٍ. (رواه الطبرانى عن سعد)
625) Дунёда иккиюзламачи бўлган кишилар Қиёмат кунида оловдан бўлган икки юз билан келишади.
Имом Тобароний Саъддан қилган ривоят.
* الذَّنْبُ شُؤْمٌ عَلَى غَيْرِ فَاعِلِهِ، إِنْ عَيَّرَهُ ابْتُلِىَ بِهِ، وَإِنِ اغْتَابَهُ أَثِمَ، وَإِنْ رَضِيَ بِهِ شَارَكهُ. (رواه الديلمى عن أنس)
626) Гуноҳ, бажармаган кишига бахтсизликдир. Агар уни айбласанг сен ўзинг ўша гуноҳга мубтало бўласан. Агар уни бажарган кишини ғийбат қилсанг, гуноҳкор бўласан. Агар ундан рози бўлсанг, у билан шериксан.
Имом Дайламий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
Фойда: Демак, гуноҳ қилаётган кишини айбламайсиз ҳам, ғийбат ҳам қилмайсиз ва у қилаётган ишидан рози ҳам бўлмайсиз. Балки унинг ўрнига амру маъруф ва наҳий мункар қиласиз.
* الذََّهَبُ بِالذَّهَبِ، وَالْفِضَّةُ بِالْفِضَّةِ، وَالْبُرُّ بِالْبُرِّ، وَالشَّعِيرُ بِالشَّعِير، التَّمْرُ بِالتَّمْرِ، وَالْمِلْحُ بِالْمِلْحِ، مِثْلاً بِمِثْلٍ، سَوَاءً بِسَوَاءٍ، يَدًا بِيَدٍ، فَمَنْ زَادَ أَوِ اسْتَزَادَ فَقَدْ أَرْبَى، وَالآخِذُ وَالْمُعْطِى سَوَاءٌ. (رواه مسلم)
627) Тилла тилла билан, кумуш кумуш билан, буғдой буғдой билан, арпа арпа билан, хурмо хурмо билан, туз туз билан бир хил миқдорда баробар бўлиб қўл қўл билан, яъни ажралмасдан туриб олди-сотди қилса жоиз. Лекин кимки бир хил жинсдаги нарсани зиёда қилса ёки зиёда қилинишини талаб этса судхўрлик қилибди. Бунда олувчи ҳам берувчи ҳам бир хилдир.
Имом Муслим ривояти.
حرف الراء
* رَأْسُ الْحِكْمَةِ مَخَافَةُ اللهِ (عَزَّ وَجَلَّ). (رواه سهل)
628) Ҳикматнинг боши Аллоҳ азза ва жалладан қўрқишдир.
Имом Саҳл ривояти.
* رَأَتْ أُمِّى حِينَ وَضَعَتْنِى سَطَعَ مِنْهَا نُورٌ، أَضَاءَتَ لَهُ قُصُورُ بُصْرَى. (رواه سعد عن أبى الفجعاء)
629) Онам мени туққан пайтларида у зотдан нур таралди. У нур Бусро қасрини ёритиб юборди.
Саъд Абу ал-Фажъодан қилган ривоят.
* رَأْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الإيْمَانِ بِاللهِ التَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ، وَاصْطِنَاعُ الْخَيْرِ إلَى كُلِّ بَرٍّ وَفَاجِرٍ، وَإِنَّ أَهْلَ الْمَعْرُوفِ فِى الدُّنْيَا، هُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِى الآخِرَةِ، وَإِنَّ أَهْلَ الْمُنْكَرِ فِى الدُّنْيَا، هُمْ أَهْلُ الْمُنْكرِ فِى الآخِرَةِ. (رواه البيهقى)
630) Аллоҳга иймон келтиргандан кейинги ақлнинг боши одамларга хушомадгўй бўлиш ва ҳар бир яхшию ёмонга яхшилик қилиш. Албатта, дунёдаги яхшилик аҳллари, охиратда ҳам яхшилик аҳлларидир. Дунёдаги ёмонлик аҳллари охиратдаги ҳам ёмонлик аҳлларидир.
Имом Байҳақий ривояти.
* رَأَيْتُ إِبْرَاهِيمَ لَيْلَةَ أَسْرِىَ بِى، فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ أَقْرِئْ أُمَّتَكَ مِنِّى السَّلاَمَ. وَأَخْبِرْهُمْ أَنَّ الْجَنَّةَ طَيِّبَةُ التُّرْبَةِ، عَذبة الْمَاءِ، وَأَنْهَا قِيعَانٌ وَغِرَاسُها (سُبْحَانَ اللهِ، وَالْحَمْدُ للهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَاللهُ أَكْبَرُ، وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ). (رواه الطبرانى عن ابن مسعود)
631) Мен Исрога чиққан кеча Иброҳим алайҳиссаломни кўрдим. У Зот: «Эй Муҳаммад. Мени номимдан умматингизга салом айтинг ва хабар берингки, албатта жаннатнинг тупроғи тоза, суви шириндир. Ўзи текис ер бўлиб, экинлари «Субҳаналлоҳи валҳамдулиллаҳи ва ла илаҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар вала ҳавла вала қуввата илла биллаҳ»дир.
Имом Тобароний Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* رُبَّ قَائِمٍ حَظُّهُ مِنْ قِيَامِهِ السَّهْرُ، وَرُبَّ صَائِمٍ حَظُّهُ مِنْ صِيَامِهِ الْجُوعُ والْعَطَشُ. (رواه الطبرانى عن ابن عمر)
632) Кўпгина кечаси қоим бўлганларни қиёмдаги насибаси бедорлик, холос. Кўпгина рўзадорларни рўзасидаги насиба фақат очлик ва чанқоқликдир.
Тобароний Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* رُبَّ طَاعِمٍ شَاكِرٍ أَعْظَمُ أَجْرًا مِنْ صَائِمٍ صَابِرٍ. (رواه القضاعى)
633) Кўпинча еганига шукур қилувчи, сабр қилувчи рўзадорнинг ажридан буюкроқдир.
Имом Қузоъий ривояти.
* رُبَّ عَابِدٍ جَاهِلٍ وَرُبَّ عَالِمٍ فَاجِر، فَاحْذَرُوا الْجُهَّالَ مِنَ العُبَّادِ، وَالْفجَّارَّ مِنَ الْعُلَمَاءِ. (رواه الديلمى عن أبى أمامة)
634) Кўплаб обид (ибодат қилувчи)лар борки жоҳилдир. Ва кўплаб олимлар борки фожирдир. Сизлар жоҳил бандалар ва фожир олимлардан четланинглар.
Имом Дайламий Абу Умомадан (р.а.) қилган ривоят.
* رُبَّ حَامِلٍ فِقْهٍ غَيْرُ فَقِيهٍ، وَمَنْ لَمْ يَنْفَعْهُ عِلْمُهُ ضَرَّهُ جَهْلُهُ، اقْرأ الْقُرْآنَ مَا نَهَاكَ فَإِنْ لَمْ يَنْهَكَ فَلَسْتَ تَقْرَؤُه. (رواه الطبرانى)
635) Кўплаб фиқҳни кўтариб юрувчилар борки, улар аслида фақиҳ эмас. Кимнинг илми фойда бермаса, унинг жоҳиллиги зарар беради. Қуръон ўқиганингда сени ёмонликлардан қайтарсин. Агар қайтара олмаса, демак сен Қуръон ўқимас экансан.
Имом Тобароний ривояти.
* رَحِمَ اللهُ عَبْدًا قَالَ خَيْرًا فَغَنِمَ، أو سَكَتَ عَنْ سُوءٍ فَسَلِمَ. (رواه ابن المبارك عن خالد بن أبى عمران)
636) Аллоҳ бир бандага раҳм қилсин, яхши нарсани гапириб фойда олса ёки ёмон нарсани гапиришдан ўзини тийиб омонда қолса.
Ибн Муборак Ҳолид ибн Абу Имрондан қилган ривоят.
* رَحِمَ اللهُ مَنْ حَفِظَ لِسَانَهُ، عَرَفَ زَمَانَهُ، وَاسْتَقَامَتْ طَرِيقَهُ. (رواه الديلمى عن ابن عباس)
637) Тилни тийиб, ўз замонасини яхши билиб, йўлини тўғри қилган кишини Аллоҳ раҳм айласин.
Имом Дайламий Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* رَغِمَ أَنْفُ رَجُلٍ ذُكِرْتُ عِنْدَهُ فَلَمْ يُصَلِّ عَلَىَّ، وَرَغِمَ أَنْفُ رَجُل دَخَلَ عَلَيْهِ رَمَضَانُ ثمَّ انْسَلَخَ قَبْلَ أَنْ يُغْفَرَ لَهُ، وَرَغِمَ أنفُ رَجُلٍ أَدَرَكَ عِنْدَهُ أَبَوَاهُ الْكِبَرَ فَلَمْ يَدْخُلاَهُ الْجَنَّةَ. (رواه الحاكم)
638) Бир кишини ҳузурида зикр қилинсам-да, у менга салавот айтмаса, бурни ерга ишқалсин. Рамазон ойи кирса-да, кейин гуноҳи кечирилишидан олдин у ойни тугатса, бурни ерга ишқалсин. Бир киши ота-онасини қариганида топсаю, уларга (қилган яхшилиги) жаннатга кирита олмаса ҳам бурни ерга ишқалсин.
Имом Ҳоким ривояти.
* رَكْعَتَانْ بِسِوَاكِ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ رَكْعَةً بِغَيْرِ سِوَاكِ، وَدَعْوَةٌ فِى السِّرِّ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ دَعْوَةً فِى العَلاَنِيَةِ وَصَدَقَةٌ فِى السِّرِّ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ صَدَقَةً فِى العَلاَنِيَةِ. ( رواه ابن النجار أبى هريرة)
639) Мисвок билан ўқилган икки ракат намоз мисвоқсиз ўқилган етмиш ракат намоздан афзалдир. Сир ҳолатида қилинган дуо очиқчасига қилинган дуодан етмиш марта афзалдир. Сир ҳолатда қилинган садақа очиқчасига қилинган садақадан етмиш марта афзалдир.
Ибн Нажжор Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* رَكْعَتَان ِيرْكَعُهُمَا ابنُ آدَمَ فِى جَوْفِ اللَّيْلِ الأخِيرِ خَيْرٌ لَهُ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا، وَلَوْلاَ أَنَّ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتى لَفَرَضْتُمُهَا عَلَيْهِمْ. (رواه النضر عن حسان بن عطية)
640) Одам боласи кечанинг ўртасини охирида ўқиган икки ракат намози дунё ва ундаги нарсалардан афзалдир. Агар умматимга машаққат бўлмаганида уларга кечасида намоз ўқишни шарт қилиб қўярдим.
Имом Назр Ҳассон ибн Атиййадан қилган ривоят.
* الرَّوْحَةُ وَالْغَدْوَةُ فِي سَبِيلِ اللهِ أَفْضَلُ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا. (رواه الشيخان)
641) Эрталаб ва кечқурун, яъни доимо Аллоҳнинг йўлида юриш дунё ва ундаги нарсалардан афзалдир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти
* الرَّجُلُ عَلَى دِينِ خَلِيلِهِ، فَلْيَنْظُرْ أَحَدُكُمْ مَنْ يُخَالِلُ. (رواه أبو داود)
642) Киши дўстининг динидадир. Сизлардан бирингиз ким билан дўст бўлаётганига қарасин.
Абу Довуд ривояти.
Фойда: Худди ўзбек мақолидаги «Дўстингни кимлигини айтсанг, ўзингни кимлигингни айтиб бераман»га ўхшаш.
* الرَّاحِمُونَ يَرْحَمُهُمُ الرَّحْمَنُ، قَالَ تَبَرَكَ وَتَعَالى: ارْحَمُوا أَهْلَ الأرْضِ يَرْحَمْكُمْ أَهْلُ السَّمَاءِ. (رواه الإمام أحمد)
643) Раҳмли кишиларга Раҳмон, яъни Аллоҳ раҳм қилади. Аллоҳ таоло: «Ердаги кишиларга раҳм қилинглар, осмондаги Зот сизларга раҳм қилади», деб айтган.
Имом Аҳмад ривояти.
* الرِّزْقُ أَشَدُّ طَلَبًا لِلْعَبْدِ مِنْ أَجَلِهِ. (رواه القضاعى)
644) Ризқ бандани ажалидан ҳам қаттиқроқ талаб қилувчидир.
Имом Қузоъий ривоятлари
* الرُّؤْيَا الصَّالِحَةِ مِنَ اللهِ وَالْحُلُمُ مِنَ الشَّيَطَانِ، فَإِذَا حَلُمَ أَحَدُكُمْ حُلُمًا يَكْرَهُهُ فَلْيَبْصُقْ حِينَ يَسْتَيْقِظُ عَنْ يَسَارِهِ، وَلْيَتَعَوَّذْ بِاللهِ مِنْ شَرِّهَا، فَإِنَّهَا لاَ تَضُرُّهُ، وَإِنَّ الشَّيْطَانَ لاَ يَتَذَيَّا بِى. (رواه أبو قتادة)
645) Солиҳ туш Аллоҳ томонидандир. Узуқ-юлуқ тушлар шайтондандир. Сизлардан қайси бирингиз ўзи ёмон кўрадиган тушни кўрса, уйғонган пайтида чап томонига туфлаб қўйсин. Ва Аллоҳ номи ила уни ёмонлигидан паноҳ тиласин. Ана шундоқ қилса, зарар бера олмайди. Чунки, шайтон менга ўзини дўст қилиб кўрсата олмайди.
Абу Қатода ривояти.
* الرِّيحُ مِنْ رَوْحِ اللهِ، تَأْتِي بِالرَّحْمَةِ وَتَأْتِي بِالْعَذَابِ، فَإِذَا رَأَيْتُمُوهَا فَلاَ تَسُبُّوهَا، وَسْأَلُوا اللهَ خَيْرَهَا، وَاسْتَعِيذُوا بِاللهِ مِنْ شَرِّهَا. (رواه البخارى عن ابى هريرة)
646) Шамол Аллоҳнинг измидаги нарсадир. У раҳмат билан ҳам азоб билан ҳам келади. Агар уни кўрсанглар сўкманглар, балки уни ўрнига Аллоҳдан уни яхшисини сўраб ёмонидан Аллоҳ номи ила паноҳ тиланглар.
Имом Бухорий Абу Ҳурайрадан қилган ривоят.
* الرَّضّاغَةُ تُحَرِّمُ مَا تُحَرِّمُ الوِلاَدَةُ. (روته السيدة عائشة)
647) Эмикдошингиз ҳам туғишганингиз билан ўртангиздаги нимани ҳаром қилган бўлса, ўшани ҳаром қилади.
Оиша онамиз розияллоҳу анҳа ривоятлари
* الرَّاشِى وَالْمُرْتَشِى فِى النَّارِ. (رواه الطبرانى)
648) Пора берувчи ҳам, пора олувчи ҳам дўзахдадир.
Тобароний ривояти.
حرف الزاى
* زَارَ رَجُلٌ أَخًا لَهُ فِي قَرْيَةٍ، أُخْرَى فَأَرْصَدَ اللهُ لَهُ مَلَكًا عَلَى مَدْرَجَتِهِ، فَقَالَ: أَيْنَ تُرِيدُ؟ قَالَ: أَخًا لِي فِي هَذِهِ الْقَرْيَةِ، قَالَ: هَلْ لَكَ عَلَيْهِ مِنْ نِعْمَةٍ تَرُبُّهَا؟ قَالَ لاَ، إِلاَّ أَنِّي أُحِبُّهُ فِي اللهِ، قَالَ. فَإِنِّي رَسُولُ اللهِ إِلَيْكَ بِأَنَّ اللهَ أَحَبَّكَ كَمَا أَحْبَبْتَهُ. (رواه الشيخان)
649) Бир киши қишлоқдаги биродарини зиёрат қилди. Аллоҳ таоло унинг йўлига бир кузатувчини қўйди. У кузатувчи: «Қаерга боришни хоҳлайсан?» деган эди, у киши: «Қишлоқдаги биродаримникига», деди. Кузатувчи: «Сени унда сақлаб турган молинг борми?» деса, у: «Йўқ! Лекин мен уни Аллоҳ йўлида яхши кўраман», деди. Шунда ҳалиги кузатувчи: «Мен сенга юборилган Аллоҳнинг элчисиман. Сен уни қандоқ яхши кўрсанг, Аллоҳ ҳам сени шундоқ яхши кўради», деди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти
* زُرِ الْقُبُورَ تَذْكرْ بِهَا الآخِرَةَ، وَاغْسِلِ الْمَوْتَى فِإِنَّ مُعَالَجَةَ جَسَدٍ خَاوٍ مَوْظِعَةٌ بَليغَةٌ، وَصَلِّ عَلَى الْجَنَائِزِ لَعَلَّ ذَلِكَ يُحْزِنُكَ فَإِنَّ الْحَزِيْنَ فِى ظِلِّ لِلَّهِ فِى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، يَتَعَرَّضُ لِكُلِّ خَيْرٍ. (رواه الحاكم)
650) Қабрларни зиёрат қилинг, у сабабли охиратни эслайсизлар. Ўликларни ювинг, чунки руҳдан ҳоли бўлган жасадни муолажаси етук маъвизадир. Жаноза намозларини ўқинг. Шояд ана шу сизни хафа қилса, чунки хафа бўлганлар Қиёмат куни Аллоҳнинг сояси остидадир, ҳамда барча яхшиликларга рўбарў бўлувчидир.
Имом Ҳоким ривояти.
* زُرْ غِبًّا تَزْدَدْ حُبًّا. (رواه الطبرانى)
651) Меҳмонга кам-кам борсанг, сенга бўлган муҳаббатлари зиёдалашади.
Имом Тобароний ривояти.
* زَوِّجُوا أَبْنَاءَكُمْ بَنَاتِكُمْ، وَحَلُّوهُنَّ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ، وَأَجِيدُوا لَهُنَّ الْكِسْوَةَ وَأَحْسِنُوا إِلَيْهِنَّ بِالنِّحْلَةِ ليُرْغَبَ فِيهِنَّ. (رواه الحاكم)
652) Болаларингиз ва қизларингизни никоҳланглар. Қизларингизни тилла ва кумуш ила безатинглар, турмушга рағбатлантириш учун уларга ҳадялар инъом қилиб, чиройли кийинтиринглар.
Имом Ҳоким ривояти.
* زَيِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِكُمْ . (رواه الحاكم)
653) Овозларингиз билан Қуръонни зийнатланглар.
Имом Ҳоким ривояти.
* زَيِّنُوا أَعْيَادَكُمْ بِالتَّكْبِيرِ وَالتَّهْلِيلِ وَالتَّحْمِيدِ وَالتَّقْدِيسِ. (رواه الطبرانى)
654) Ҳайит байрамларингизни такбир, таҳлил, ҳамд ва Аллоҳни улуғлаш ила зийнатланглар.
Тобароний ривояти.
* الزَّانِى بِحَلِيلَةِ جَارِهِ لاَ يَنْظُرُ اللهَ إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِ وَيَقُولُ لَهُ (اُدخُلِ النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ). (رواه الديلمى)
655) Қўшнисини хотинини зино қилган кишига Аллоҳ Қиёмат куни қарамайди ва уни покламайди ҳам. Ва унга: «Дўзахга кирувчилар билан у ерга киргин», дейди.
Имом Дайламий ривояти.
* الزَّهَادَةُ فِي الدُّنْيَا لَيْسَتْ بِتَحْرِيمِ الْحَلاَلِ، وَلاَ إِضَاعَةِ الْمَالِ، وَلَكِنَّ الزَّهَادَةَ فِي الدُّنْيَا أَنْ لاَ تَكُونَ بِمَا فِي يَدِكَ أَوْثَقَ مِمَّا فِي يَدَيِ اللهِ، وَأَنْ تَكُونَ فِي ثَوَابِ الْمُصِيبَةِ إِذَا أَنْتَ أُصِبْتَ بِهَا أَرْغَبَ فِيهَا لَوْ أَنَّهَا أُبْقِيَتْ لَكَ. (رواه الترمذى)
656) Дунёда зоҳид бўлиш ҳалол нарсани ҳаром қилиш ва молни зое қилмаслик ҳам эмас. Лекин дунёдаги зоҳидлик ўз қўлингдаги нарса Аллоҳ измидаги нарсадан кучли бўлмаслиги ҳамда мусибат етгандаги савоб сен учун ўша мусибат етмай қолганидан рағбатлироқ бўлишдир.
Имом Термизий ривояти.
* الزُّهْدُ فِى الدُّنْيَا يُرِيحَ الْقَلْبَ وَالْبَدَنَ، وَالرَّغْبَة فِيهَا تُكْثِرُ الْهَمَّ وَالْحُزْنَ، وَالْبِطَالَةُ تًقَسِّى الْقَلْبَ. (رواه القضاعى عن ابن عمر)
657) Дунёда зоҳид бўлиш қалбни ва баданни роҳатлантиради. Дунёга рағбат қилиш ғам ва хафагарчиликни зиёдалаштиради. Бекорчилик қалбни торайтиради.
Қузоъий Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
حرف السين
* سَأَلْتُ رَبِّي ثَلاَثًا، فَأَعْطَانِي اثِنْتَيْنِ، وَمَنَعَنِي وَاحِدَةً: سَأَلْتُ رَبِّي أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِي بِالسَّنَةِ، فَأَعْطَانِيهَا، وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِي بِالْغَرَقِ فَأَعْطَانِيهَا، وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يَجْعَلَ بَأْسَهُمْ بَيْنَهُمْ فَمَنَعَنِيهَا. (رواه البخارى وسلم عن سعد بنأبى وقاص)
658) Раббимдан уч нарсани сўрадим, иккитасини бериб, биттасини беришдан ман қилди. Умматимни қаҳатчилик билан ҳалок қилмаслигини сўраган эдим, уни менга берди. Умматимни сувга ғарқ қилмаслигини сўраган эдим уни ҳам берди. Лекин зарарларини ўз ичларида қилмасликларини сўраган эдим, уни беришни ман этди.
Имом Бухорий ва Муслим Саъд ибн Абу Ваққосдан қилган ривоят.
* سَأَلْتُ اللهَ أَنْ يَجْعَلَ حِسَابَ أُمَّتى إِلَىَّ لِئَلاَّ تَفْتَضِحَ عِنْدَ الأمَمِ، فَأَوْحَى اللهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَىَّ (يَا مُحَمَّدُ، بَلْ أَنَا أحَاسِبُهُمْ، فَإِنْ كَانَ مِنْهُمْ زلَّةٌ سَتَرْتُهَا عَنْكَ، لِئَلاَّ تَفْتَضِحَ عِنْدَكَ. (رواه الديلمى)
659) Аллоҳдан умматимнинг ҳисобини бошқа умматлар олдида фош этилиб уятга қолмасликни сўрасам, Аллоҳ таоло менга ваҳий қилиб: «Эй Муҳаммад, балки умматингизни Ўзим ҳисоб-китоб қиламан. Агар уларда тойимин рўй берса, сиздан уни ҳузурингизда фош бўлиб уялиб қолмаслигингиз учун беркитаман», деди.
Дайламий ривояти.
* سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ، وَقِتَالُهُ كُفْرٌ. (رواه الشيخان عن ابن مسعود)
660) Мусулмонни сўкиш фосиқликдир, уни ўлдириш эса кофирликдир.
Имом Бухорий ва Муслим Масъуддан қилган ривоят.
* سَارِعُوا فِى طَلَبِ الْعِلْمِ، فَالْحَدِيثُ مِنْ صَادِقٍ خَيرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا عَلَيْهَا مِنْ ذَهَبٍ وَفِضَّةٍ. (رواه الرافعى)
661) Илм талаб қилишда шошилинглар. Ростгўй кишидан ҳадис гапириш дунё ва ундаги нарсадан ҳамда тилла ва кумушдан ҳам яхшироқдир.
Имом Рофеъий ривояти.
* سَبْعَةٌ يُظِلُّهُمُ اللهُ فِي ظِلِّهِ يَوْمَ لاَظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ: إِمَامٌ عَادِلٌ، وَشَابٌّ نَشَأَ فِي عِبَادَةِ الله، وَرَجُلٌ قَلْبُهُ مُعَلَّقٌ بِالْمَسْجِدِ إِذَا خَرَجَ مِنْهُ حَتَّى يَعُودَ وَرَجُلاَنِ تَحَابَّا فِي اللهِ، اجْتَمَعَا عَلَيْهِ وَتَفَرَّقَا عَلَيْهِ، وَرَجُلٌ ذَكَرَ اللهَ فِى خَلْوةٍ فَفَاضَتْ عَيْنَاهُ، وَرَجُلٌ دَعَتْهُ امْرَأَةٌ ذَاتُ مَنْصِبٍ وَجَمَالٍ إِلَى نَفْسِهَا فَقَالَ إِنِّي أَخَافُ اللهَ رَبَّ الْعَالَمِينَ، وَرَجُلٌ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ أَخْفَاهَا، حَتَّى لاَ تَعْلَمَ شِمَالُهُ مَا تُنْفِقَ يَمِينُهُ. (رواه الشيخان)
662) Аллоҳ таоло етти тоифа кишини соя йўқ кунда ўз соясидан (Қиёмат ҳароратида Аршнинг соясидан) паноҳ берур: 1) одил подшоҳ; 2) Аллоҳнинг ибодатида ўсган йигит; 3) масжидга қалби муаллақ бўлган киши, яъни масжиддан чиқиб, то унга қайтгунча қалби боғлиқ бўлувчи; 4) Аллоҳ йўлида дўст бўлувчи икки биродар шахс, улар Аллоҳ йўлида жам бўлиб, Унинг йўлида ажраладилар; 5) бир киши холи ҳолда Аллоҳни эслаганида, кўзидан ёш оқса; 6) бир кишини ҳусну жамолда тенгги йўқ аёл (ёмон ниятда) ўз нафсига чақирса, у киши Аллоҳдан қўрқаман, деб жавоб қилса; 7) бир киши бирор садақа қилса, ўша берган садақасини шу даражада махфий қилсаки, ўнг қўли билан берганини чап қўли сезмаса.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* سِتُّ خِصَالٍ مِنَ الْخَيْرِ: جِهَادُ أَعْدَاءِ اللهِ بِالسَّيْفِ، وَالصَّوْمُ فِى يَوْمِ الصَّيْفِ وَحُسْنُ الصَّبْرِ عِنْدَ الْمُصِيبَةِ، وَتَرْكُ الْمِرَاءِ وَأَنْتَ مُحِقٌّ، وَتَكْبِيرُ الصَّلاَةِ فِى يَوْمِ الْغَيْمِ، وَحُسْنُ الْوُضُوءِ فِى أَيَّامِ الشِّتَاءِ. (رواه البيهقى عن ابن مالك الأشعرى)
663) Олти хислат яхшиликдандир. Аллоҳнинг душманларига қилич билан курашиш, ёз кунларида рўза тутиш, мусибат етганида чиройли сабр қилиш, ҳақ бўла туриб тортишувни тарк қилиш, булутли кунда намозни шошилтириш ва қиш кунларида таҳоратни чиройли адо этиш.
Байҳақий Ибн Молик Ашъарийдан қилган ривоят.
* سِتَّةُ أَشْيَاءَ تُحْبِطُ الأعْمَالَ: الإشْتِغَالُ بِعُيُوبِ الْخَلْقِ، وَقَسْوَةُ الْقَلْبِ، وَحُبُّ الدُّنْيَا، وَقِلَّةُ الْحَيَاءِ، وَطُولُ الأمَلِ، وَظَالِمٌ لاَ يَنْتَهِى. (رواه الديلمى عن عدى بن حاتم)
664) Олтита нарса амалларни йўққа чиқаради. Халқни айбини қидиришга машғул бўлиш, қалбнинг торайиши, дунё муҳаббати, ҳаёнинг оз бўлиши, орзунинг узун бўлиши ва бардавом зулмда бўлиш.
Дайламий Адий ибн Ҳотамдан қилган ривоят.
* سَتَكونَ فِتَنٌ، الْقَاعِدُ فِيْهَا خَيْرٌ مِنَ الْقَائِمِ، وَالْقَائِمُ فِيهَا خَيْرٌ مِنَ الْمَاشِى، وَالْمَاشِى فِيهَا خَيْرٌ مِنَ السَّاعِى. (رواه أبو هريرة)
665) Тез кунларда фитналар бўладики, ўша кунда ўтирган киши тек турган кишидан, тек турган киши пиёда юрган кишидан, пиёда юрган киши чопиб юрган кишидан яхшироқ бўлиб қолади.
Абу Ҳурайра (р.а.) ривояти.
* سَتَكُونُ عَلَيْكُمْ أَئِمَّةٌ يَمْلِكُونَ أَرْزَاقَكُمْ، يُحَدِّثُونَكُمْ فَيَكْذِبُونَكُمْ، وَيَعْمَلُونَ فَيَسُبُّونَ العَمَلَ، لاَ يَرْضَوْنَ مِنْكُمْ حَتَّى تُحَسِّنوا قَبِيحَهُمْ وَتُصَدِّقُوا كَذِبَهُمْ، فَأَعْطُوهُمُ الْحَقَّ مَا رَضُوا بِهِ، فَإِذَا تَجَاوَزُوا فَمَنْ قُتِلَ عَنْ ذَلِكَ فَهُوَ شَهِيدٌ. (رواه الطبرانى عن أبى سلالة)
666) Сизларни устингизда шундай имомлар бошлиқ бўладики, сизларнинг ризқларингизга эга бўлиб, сизларга ёлғон сўз айтадилар. Ўзлари амал қилиб сизларни амалингиздан рози бўлмай амалларингизни сўкишадики, ҳаттоки сизлар уларни қабоҳатларини яхши санаб, ёлғонларини рост дейишингизни хоҳлашади. Улар рози бўладиган миқдорда ҳақларини адо қилинг. Агар ҳаддан ошишганда улар билан уришиб ўлган киши шаҳиддир.
Тобароний Абу Сулоладан қилган ривоят.
* سَخَافَةٌ بِالْمَرْءِ أَن يَسْتَخْدِمَ ضَيْفَهُ. (رواه الديلمى)
667) Меҳмонини хизмат қилдириш кишининг аҳмоқлигидандир.
Дайламий ривояти.
* سُرْعَةُ الْمَشِى تُذِهِبُ بَهَاءَ الْمُؤْمِنُ. (رواه أبو نعيم)
668) Тез юриш мўминни гўзаллигини кетказиб қўяди.
Абу Нуъайм ривояти.
* سَدِّدُوا، وَقَارِبُوا، وَأَبْشِرُوا، فَإِنَّهُ لَنْ يُدْخِلَ الْجَنَّةَ أَحَدًا عَمَلُهُ، قَالُوا: وَلاَ أَنْتَ يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: وَلاَ أَنَا، إِلاَّ أَنْ يَتَغَمَّدَنِيَ اللهُ مِنْهُ بِمَغْفِرَةٍ بِرَحْمَةٍ، وَاعْلَمُوا أَنَّ أَحَبَّ الْعَمَلِ إِلَى اللهِ أَدْوَمُهُ وَإِنْ قَلَّ. (رواه الشيخان والنسائى)
669) Тўғри йўлга бошланглар, яқинлашинглар ва хурсандлик хабарини беринглар, билингларки сизлардан бирортангизни амали жаннатга кирита олмайди, деганларида, саҳобалар: "Сизни амалингиз ҳамми, эй Аллоҳнинг Расули" дейишса, Расулуллоҳ (с.а.в.): «Мени ҳам амалим кирита олмайди, лекин Аллоҳ мағфирати ва раҳмати ўраб олса ундай эмас. Албатта Аллоҳга амалларнинг яхшиси оз бўлса ҳам давоматли бўлганидир», дедилар.
Имом Бухорий, Муслим ва Насаий ривояти.
* سَلاَمَةُ الرَّجُلِ فِى الْفِتْنَةِ أَنْ يَلْزَمْ بَيْتَهُ. (رواه الديلمى عن أبى موسى)
670) Фитналар кучайганда ўз уйини лозим топиш, яъни фитналарга аралашмаслик кишини омонда қолишига далолатдир.
Имом Дайламий Абу Мусодан қилган ривоят.
* سَاوُوا بَيْنَ أَوْلاَدِكُمْ فِى الْعَطِيَّةِ، فَلَوْ كُنْتَ مُفَضِّلاً أَحَدًا لَفَضَّلْتَ النِّسَاءِ. (رواه الطبرانى)
671) Фарзандларингизга нарса улашишда тенг тутинг. Агар бирор кишини афзал тутганимда аёлларни афзал тутган бўлар эдим.
Тобароний ривояти.
* سَوُّوا صُفُوفَكُمْ، فَإِنَّ تَسْوِيَةُ الصُّفُوفِ مِنْ إِقَامَةِ الصَّلاَةِ. (رواه الشيخان عن أنس)
672) Сафларингизни текисланг. Чунки сафнинг текис тутиш намозни адо этишдаги амаллардандир.
Имом Бухорий ва Муслим Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* سَمَّ اللهَ وَكُلْ بِيَمِينكَ، وَكُلْ مِمَّ يَلِيكَ. (رواه الشيخان)
673) Овқатланаётганда Аллоҳнинг номини зикр қил, ўнг қўл билан ва ўзингни олдингдан егин.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* سَيَأْتِى عَلَيْكُمْ زَمَانٌ، لاَ يَكُونُ فِيهِ شَيْءٌ أَعَزُّ مِنْ ثَلاَثَةٍ: دِرْهَمٍ حَلاَلٍ، أَوْ أَخٍ يُسْتَأْنَسُ بِهِ، أَوْ سُنَّةٌ يُعْمَلُ بِهَا. (رواه الطبرانى عن حذيفة)
674) Сизларга тез кунда шундай замонлар келадики, ўшанда уч нарсадан азизроқ, яъни нодир нарса бўлмайди. 1. Ҳалол дирҳам. 2. Дўстлашадиган биродар. 3. Амал қилинадиган суннат.
Тобароний Ҳузайфадан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ سَيِّدُ الإسْتِغْفَارِ أَنْ يَقُولَ: اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ خَلَقْتَنِي وَأَنَا عَبْدُكَ، وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَىَّ، وَأَبُوءُ بِذَنْبِي فَاغْفِرْ لِي، فَإِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَ أَنْتَ. (رواه أحمد)
675) Қуйидаги истиғфор истиғфорларнинг саййидидир.
«Аллоҳумма анта раббий ла илаҳа илла анта ҳолақтаний ва ана ъабдука ва ана ъала ъаҳдика ва ваъдика мастатоъту, аъузу бика мин шарри ма сонаъту абуъу лака биниъматика ъалаййа ва ъабуъу бизанбий, фағфирлий фаиннаҳу ла яғфируз зунуба илла анта».
Имом Аҳмад ривояти.
Маъноси: Аллоҳим, Сен роббимдирсан! Сендан ўзга илоҳ йўқ. Сен мени яратгансан. Мен эса сенинг қулингман. Мен қодир бўлгунимча аҳдинг ва ваъдангдадирман. Қилиб қўйган нарсаларимнинг ёмонидан Сени номинг ила паноҳ тилайман. Менга берган неъматларингга иқрор бўлдим. Мени мағфират қил. Чунки, сендан бошқа ҳеч ким гуноҳларни кечирмайди.
* سَيِّدُ الأيَّامِ عِنْدَ اللهِ: يَوْمُ الْجُمْعَةِ، أَعْظَمُ مِنْ يَوِمِ النَّحْرِ وَالْفِطْرِ وَفِيهِ خَمْسُ خِلاَلٍ فِيْهِ خَلَقَ اللهُ آدَمَ، وَفِيهِ أهْبِطَ مِنَ الْجَنَّةِ إلَى الأرْضِ، وَفِيهِ تُوُفِّىَ، وَفِيهِ سَاعَةٌ لاَ يَسْأَلُ الْعبْدُ فِيْها اللهَ شَيْئًا إِلاَّ أَعْطَاهُ إِيَّاهُ مَالَمْ يَسْأَلْ إِثْمًا – أَوْ قَطِيعَةَ رَحِم، وَفِيهِ تَقُومُ السَّاعَةُ وَمَا مِنْ مَلَكٍ مُقَرَّبٍ، وَلاَ سَمَاءٍ، وَلاَ أَرْضٍ، وَلاَ رِيحٍ، وَلاَ جَبَلٍ، وَلاَ حَجَرٍ – إِلاَّ وَهُوَ مُشْفِقٌ مِنْ يَوْمِ الْجُمْعَةِ. (رواه الشافعى عن سعد بن عبادة)
676) Аллоҳнинг ҳузурида кунларнинг саййиди жума кунидир. У кун қурбонлик ва фитр кунларидан ҳам буюкроқдир. У кунда беш хислат бор. Одам ўша куни халқ қилингандир. Ўша куни жаннатдан ерга туширилганлар, ўша куни вафот этганлар. Ўша куни бир соат борки, банда бирор нарса сўраса, берилади. Модомики, ўша сўрашида гуноҳни ёки қариндош-уруғларидан узилишни қасд қилмаса. Ҳамда ўша жума куни Қиёмат қойим бўлади. Бирор муқарраб фаришта, еру осмон, шамол, тоғ ва тошлар борки, жума куни Қиёмат бўлиб қолармикин, деб хавфсираб чиқади.
Имом Шофеъий Саъд ибн Убодадан қилган ривоят.
* سَيِّدُ الْقَوْمِ فِى السَّفَرِ خَادِمُهُمْ، فَمَنْ سَبَقَهُمْ بِخِدْمَةٍ لَمْ يَسْبِقُوهُ بِعَمَلٍ إِلاَّ الشَّهَادَةَ. (رواه الحاكم عن سهل بن سعد)
677) Сафардаги қавмнинг саййиди уларнинг ходимларидир.
Имом Ҳоким Саҳл ибн Саъддан ривоят қилган
* سَيَكُونُ فِى الآخِرِ الزَّمَانِ شُرَطَةٌ يَغْدُونَ فِي غَضَبِ اللهِ، وَيَرُوحُونَ فِى سُخْطِ اللهِ، فَإِيَّاكَ أَنْ تَكُونَ مِنْ بِطَانَتِهِمْ. (رواه الطبرانى)
678) Замон охирида шундай соқчилар бўлишадики, Аллоҳни ғазабини келтириб тонг оттиришади ва Уни норози қилиб кеч киритишади. Сен ўшаларни тоифасидан бўлишдан сақлан.
Имом Тобароний ривояти.
* السَّخِيُّ قَرِيبٌ مِنَ اللهِ، قَرِيبٌ مِنَ النَّاسِ قَرِيبٌ مِنَ الْجَنَّةِ بَعِيدٌ مِنَ النَّارِ، وَالْبَخِيلُ بَعِيدٌ مِنَ اللهِ، بَعِيدٌ مِنَ النَّاسِ، بَعِيدٌ مِنَ الْجَنَّةِ، قَرِيبٌ مِنَ النَّارِ، وَالْجَاهِلُ السَّخِيٌّ أَحَبُّ إِلَى اللهِ عَزَّ وَجَلَّ مِنْ عَابِدٍ بَخِيلٍ. (رواه الترمذى)
679) Сахий киши Аллоҳга яқин, одамларга яқин ва жаннатга яқин бўлиб, дўзахдан узоқдир. Бахил Аллоҳдан узоқ, одамлардан узоқ, жаннатдан узоқ, дўзахга яқиндир. Саҳий жоҳил Аллоҳ таолога ибодат қилувчи бахил обиддан маҳбуброқдир.
Имом Термизий ривояти.
* السَّحَاقُ بَيْنَ النِّسَاءِ زِنَا بَيْنَهُنَّ. (رواه الطبرانى)
680) Аёллар билан аёл кишининг ғайритабиий жинсий алоқа қилиши зинодир.
Имом Тобароний ривояти.
* السَّخَاءُ شَجَرَةٌ مِنْ أَشْجَارِ الْجَنَّةِ، أَغْصَانُهَا مُتَدَلِّيَاتٌ فِى الدُّنْيَا فَمَنْ أَخَذَ بِغُصْنٍ مِنْهَا قَادَهُ ذَلِكَ الْغُصْنُ إِلَى الْجَنَّةِ، وَالْبُخْلُ شَجَرَةٌ مِنْ أَشْجَارِ النَّارِ، أَغْصَانُهَا مُتَدَلِّيَاتٌ فِى الدُّنْيَا، فَمَنْ أَخَذَ بِغُصْنٍ مِنْهَا قَادَهُ ذَلِكَ الْغُصْنُ إِلَى النَّارِ. (رواه البيهقى)
681) Сахийлик жаннат дарахтларидан бир дарахтдир. Унинг шохлари дунёда осилиб туради. Ким ундан бирор шохни ушласа, ўша шох уни жаннатга етаклайди. Бахиллик дўзах дарахтларидан бир дарахтдир. Унинг шохлари дунёда осилиб туради. Ким ундан бир шохни ушласа, ўша шох уни дўзахга етаклайди.
Имом Байҳақий ривояти.
* السَّعَادَةُ كُلُّ السَّعَادَةِ طُولُ الْعُمْرِ فِى طَاعَةِ اللهِ. (رواه القضاعى)
681) Аллоҳнинг тоатида умрнинг узоқ бўлиши саодат устига саодатдир.
Имом Қузоъий ривояти.
* السَّاعِي عَلَى الأَرْمَلَةِ وَالْمِسْكِينِ، كَالْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللهِ، أَوِ الْقَائِمِ اللَّيْلِ الصَّائِمِ النَّهَارَ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
682) Бева аёл ва мискинлар ҳолидан хабар олувчи, Аллоҳ йўлидаги мужоҳидга ёки кечаси қоим, кундузи рўзадор кишига ўхшайди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* السَّفَرُ قِطْعَةٌ مِنَ الْعَذَابِ، يَمْنَعُ أَحَدَكُمْ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ وَنَوْمَهُ، فَإِذَا قَضَى أَحَدُكُمْ مُهِمَّتَهُ، فَلْيُعَجِّلِ الرُّجُوعَ إِلَى أَهْلِهِ. (رواه أبو هريرة)
683) Сафар азобдан бир бўлакдир. Сизлардан бирингиз сафарга чиқса овқати, ичимлиги ва уйқудан ўзини ман этади. Агар сизлардан бирингиз муҳим ишларини бажариб бўлса аҳли ва болалари ҳузурига тез қайтсин.
Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилинган ривоят.
* السُّلْطَانُ ظِلُّ اللهِ فِى الأرْضِ، يَأْوِى إلَيْهِ الضَّعِيفُ، وَبِهِ يَنْتَصِرُ الْمَظْلومُ. وَمَنْ أَكْرَمَ سُلْطَانَ اللهِ فِى الدُّنْيَا أَكْرَمَهُ اللهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه ابن النجار عن أبى هريرة)
684) Султон Аллоҳнинг ердаги соясидир. Уни ҳузуридан заифлар бошпана топиб, мазлумлар ғолиб бўлади. Ким дунёда Аллоҳнинг султонларини ҳурмат қилса, Аллоҳ ҳам Қиёмат куни уни ҳурмат қилади.
Ибн Нажжор Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* السِّوَاكَ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ، مَرْضَاةٌ للِرَّبِّ، مَجْلاَةٌ لِلبَصَرِ. (رواه الطبرانى)
685) Мисвоқ оғизни поклаб, Раббини рози қилиб ва кўзни нурлантиради.
Имом Тобароний ривояти.
* السَّلاَمُ قَبْلَ السُّؤَالِ، فَمَنْ بَدَأَكُمْ بِالسُّؤَالِ قَبْلَ السَّلاَمِ فَلاَ تُجِيبُوهُ. (رواه ابن النجار عن عمر)
686) Савол беришдан олдин салом лозим. Кимки саломдан олдин савол бошласа, саволига жавоб берманглар.
Ибн Нажжор Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* السَّلاَمُ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللهِ، وَضَعَهُ فِى الأرْضِ، فَأَفْشَوهُ بيْنَكُمْ، فَإِنَّ الرَّجُلَ الْمُسْلِمَ إِذَا مَرَّ بِقَوْمٍ فَسَلَّمَ عَلَيْهِمْ فَرَدُّوا عَلَيْهِ كَانَ لَهُ عَلَيْهِمْ فَضْلُ دَرَجَةٍ بِتَذكِيرِهِ إِيَّاهُمُ السَّلاَمَ، فَإِنْ لَمْ يَرُدُّوا عَلَيْهِ، رَدَّ عَلَيْهِ مَنْ هُوَ خَيْرٌ مِنْهُمْ وَأَطْيَبُ. (رواه البيهقى عن ابن مسعود)
687) Салом Аллоҳнинг исмларидан бир исмдир. Уни ерга қўйгандир. Шундоқ экан сизлар уни ораларингизда ёйинглар. Чунки мусулмон киши бир қавм олдидан ўтиб уларга салом берса, улар унга алик олишса, бу салом берган киши саломни эслатгани учун даражаси юқори бўлади. Агар улар саломга алик олишмаса у қавмдан яхшироқ ва покроқ, яъни фаришталар жамоаси алик олишади.
Имом Байҳақий Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* السَّمْعُ وَالطَّاعَةُ عَلَى الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ فِيمَا أَحَبَّ أوْ كَرِهَ، مَا لَمْ يُؤْمَرْ بِمَعْصِيَةٍ، فَإِنْ أُمِرَ بِمَعْصِيَةٍ، فَلاَ سَمْعَ عَلَيْهِ وَلاَ طَاعَةَ. (رواه البخارى ومسلم عن ابن عمر)
688) Яхши кўрган ва кариҳ кўрган нарсасида мусулмон киши эшитиб, итоат қилиши зарур. Модомики, у (бошлиқ) гуноҳ қилишга буюрмаса. Агар мабодо гуноҳ ишни бажаришга буюргудек бўлса, қулоқ тутиш ҳам итоат ҳам лозим эмас.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* السُّنَّةٌ سُنَّتَانِ: سُنَّة فِى فَرِيضَةٍ، وَسُنَّةٌ فِي غَيرِ فَرِيضَةٍ. فَالسُّنَّةُ الَّتِى فِى الْفَرِيضَةِ: أصْلُهَا فِى كِتَابِ اللهِ تَعَالَى: أخْذُهَا هَدْىٌ، وَتَرْكُهَا ضَلاَلَةٌ، وَالسُّنَّةُ الَّتِى لَيْسَ أصْلُهَا فِى كِتَابِ اللهِ تَعَالَى: الأخْذُ بِهَا فَضِيلَةٌ وَتَرْكُهَا لَيْسَ بِخَطِيئَةٍ. (رواه الطبرانى)
689) Суннат икки хил бўлади. 1) Фарз ичидаги суннат. 2) Фарз бўлмаган суннат. Аввалги фарз ичидаги суннатнинг асли Аллоҳнинг китобидандир. Уни ушлаб амал қилиш ҳидоят, тарк қилиш эса залолатдир. Иккинчисининг асли Аллоҳнинг китобидан эмас. Унга амал қилиш фазилат, тарк қилиш эса хато эмас.
Имом Тобароний ривояти.
حرف الشين
* شَابٌّ سَخِىٌّ حَسَنُ الْخُلُقِ، أَحَبُّ إِلَى اللهِ مِنْ شَيْخٍ بَخِيلٍ عَابِدٍ سَيِّئ الْخُلْقِ. (رواه الديلمى عن ابن عباس)
690) Чиройли ҳулқли сахий йигит Аллоҳ таолога ёмон ҳулқли, кекса ёшли бахил обиддан яхшироқдир.
Имом Дайламий Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* شَاهِدُ الزُّورِ لاَ تَزُولُ قَدَمَاهُ حَتَّى يُوجِبَ اللهَ لَهُ النَّارَ. (رواه الحاكم)
691) Ёлғонликка гувоҳ бўлувчига Аллоҳ дўзахни вожиб этмагунча икки қадами тойилмайди.
Имом Ҳоким ривояти.
* شَرُّ الْمَجَالِسِ الأسْوَاقُ، وَالطُّرُقُ، وَخَيْرُ الْمَجَالِسِ الْمَسَاجِدُ، فَإِنْ لَمْ تَجْلِسْ فِى الْمَسْجِدِ فَالْزَمْ بَيْتَكَ. ( رواه الطبرانى عن واثلة)
692) Ўтирадиган жойларнинг энг ёмони бозор ва йўлларда. Яхшиси эса масжиддир. Агар масжидда ўтирмасанг уйингда ўтиришни лозим топ.
Тобароний Восиладан қилган ривоят.
* شِعَارُ الْمُؤْمِنِ عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ (رَبِّ، سَلِّمْ .. سَلِّمْ). (رواه الترمذى عن المغيرة)
693) Қиёмат куни сирот кўприги устидаги мўминларнинг шиори «Эй Раббим, омонда қил! Омонда қил! Омонда қил», сўзидир.
Имом Термизий Муғийрадан қилган ривоят.
* شِعَارُ الْمُؤْمِنينَ يَوْمَ يُبْعَثُونَ مِنْ قُبُورِهِمْ (لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَعَلَى اللهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ). (رواه ابن مردويه عن عائشة)
694) Қабрдан қайта тирилган кундаги мўминларнинг шиори: «Ла илаҳа иллаллоҳ ва ъалаллоҳи фалятаваккалил муъминун», калимасидир.
Ибн Мурдавайҳ Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* شَفَاعَتَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ حق، فَمَنْ لَمْ يُؤْمِنْ بِهَا لَمْ يَكُنْ مِنْ أَهْلِهَا. (رواه ابن منيع عن زيد بن أرقم)
695) Қиёмат куни шафоатчи бўлишим ҳақдир. Ким унга иймон келтирмаса, ўша шафоат аҳлидан бўлмайди.
Ибн Манийъ Зайд ибн Арқамдан қилган ривоят.
* شَهْرُ رَمَضَانَ مُعَلَّقٌ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالأرْضِ، لاَ يُرْفَعُ إِلَى اللهِ إِلاَّ بِزَكَاةِ الْفِطْرِ. (رواه ابن هاشين عن جارير)
696) Рамазон ойи ер билан осмон оралигида муаллақдир. У Аллоҳ таолога фитр закоти (садақа)сини берилмагунча кўтарилмайди.
Ибн Шоҳин Жарирдан қилган ривоят.
* الشُّهَدَاءُ خَمْسَةٌ: الْمَطْعُونُ، وَالْمَبْطُونُ، وَالْغَرِقُ، وَصَاحِبُ الْهَدْمِ، وَالشَّهِيدُ فِي سَبِيلِ اللهِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبي هريرة)
697) Шаҳидлар бештадир. 1. Вабо сабабли ўлган бўлса. 2. Қорни оғриб ўлган бўлса. 3. Сувга ғарқ бўлиб ўлган бўлса. 4. Уй остида қолиб ўлган бўлса. 5. Аллоҳ йўлида вафот этиб, шаҳид бўлса.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* الشَّهْرُ تِسْعٌ وَعِشْرُون، لَيْلَةً فَلاَ تَصُومُوا حَتَّى تَرَوْهُ، وَلاَ تُفْطِرُوا حَتَّى تَرَوْهُ فَإِنْ غُمَّ عَلَيْكُمْ فَأَكْْمِلُوا الْعِدَّةَ ثَلاَثِينَ يَوْمًا. (رواه البخارى ومسلم عن ابن عمر)
698) Йигирма тўққиз кунлик ой бўлса, тоинки янги ойни кўрмагунча рўза тутишни бошламанглар. Оғиз очиб юришни ҳам янги ойни кўрмагунча бошламанглар. Агар булутли кун бўлса, ўттиз кунга етказиб мукаммал қилинглар.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
حرف الصاد
* صَاحِبُ الدَّيْنِ مَأْسُورٌ بِدَيْنِهِ فِى قَبْرِهِ: يَشْكُو إِلَى اللهِ الوَحْدَةَ. (رواه الطبرانى عن البراء)
699) Қарздор киши қарзи сабабли қабрда асирдир. У якка ўзи Аллоҳга шикоят қилади.
Имом Тобароний Бародан қилган ривоят.
* صَاحِبُ الدَّيْنِ مَغْلُولٌ فِى قَبْرِهِ لاَ يَفُكهُ إِلاَّ قَضَاءُ دَيْنِه. (رواه الديلمى عن أبى سعد الخدرى)
700) Қарздор киши қабрида қўли бўйнига боғлиқ бўлади. Қарзи узилмагунча қўли ҳам ечилмайди.
Имом Дайламий Абу Саид ал-Худрийдан қилган ирвоят.
* صَاحِبُ اليَمِينِ أَمِيرٌ عَلَى صَاحِبِ الشِّمَالِ، فَإِذَا عَمِلَ الْعَبْدُ حَسَنَةً كَتَبَهَا بَعَشْرِ أَمْثَالِهَا، وَإِذَا عَمِلَ سَيِّئَةً فَأَرَادَ صَاحِبُ الشِّمَالِ أَنْ يَكْتُبَهَا، قَالَ لَهُ صَاحِبُ اليَمِينُ: أَمْسِكْ، فَيُمْسِكُ سِتَّ سَاعَاتٍ، فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللهَ مِنْهَا، لَمْ يَكْتُبْ عَلَيْهِ شَيْئًا، وَإِنْ لَمْ يَسْتَغْفِرِ اللهَ كَتَبَ عَلَيْهِ سَيِّئَةً وَاحِدَةً. (رواه البيهقى عن أمامة)
701) Ўнг елкадаги фаришта чап елкадаги фаришта амиридир. Агар банда бирор яхшилик қилса, уни ўн баробарида ошириб ёзади. Бордию банда ёмон амал қилса, чап елкадаги фаришта ёзишни хоҳласа, ўнг елкадаги фаришта: «Тўхтаб тур», дейди. Чап томондаги уни ёзмасдан олти соат ушлаб туради. Агар ўша олти соат ичида Аллоҳга истиғфор айтиб, гуноҳи кечирилишини сўраса, у гуноҳидан бирор нарса ёзмайди. Агар истиғфор айтмаса, битта гуноҳ қилди, деб ёзиб қўяди.
Имом Байҳақий Абу Умомадан қилган ривоят.
* صِغَارُكُمْ دَعَامِيصُ الْجَنَّةِ، يَتَلَقَّي أَحَدُهُمْ أبَاهُ فَيَأخُذُ بِثَوبِهِ فَلاَ يَنْتَهِي حَتَّي يُدْخِلَهُ اللهُ وَأبَاهُ الْجَنَّةَ. (رَوَاهُ مُسْلِمٌ عَنْ أبِي هُرَيرَةَ)
702) Кичкинтойларингиз жаннат қушчаларидир. Ўша кичкинтойларингиздан бири охиратда отасини учратиб қолади-да, уни кийимидан ушлаб юраверади. Ҳаттоки Аллоҳ уни ва отасини жаннатга киритади.
Имом Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* صِلْ مَنْ قَطَعَكَ، وَأَحْسِنْ عَلَى مَنْ أَسَاءَ إِلَيْكَ وَقُلِ الْحَقَّ وَلَوْ عَلَى نَفْسِكَ. (رواه ابن النجار)
703) Алоқани узганлар билан боғлан. Сенга ёмонлик қилганларга яхшилик қилавер. Ўз нафсингга бўлса ҳам ҳақни айт.
Ибн Нажжор ривояти.
* صَلِّ صَلاَةَ مُوَدِّعٍ، وَاعْبُدِ اللهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ، فِإِنْ كُنْت لاَ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ وَايْأَسْ مِمَّا فِى أَيْدِى النَّاسِ تَعِشْ غَنِيًّا، وَإِيَّاكَ وَمَا يُعْتَذَرُ مِنْهُ. (رواه ابن النجار عن ابن عمر)
704) Видолашувчи намозни ўқи. Аллоҳни, гўёки кўриб тургандек ибодат қил. Агар сен Уни кўрмаётган бўлсанг бўлсанг, У сени кўриб турган. Одамлар қўлидаги нарсадан беҳожат бўл, ўшанда бой яшайсан. Узр айтиладиган нарсадан четлан.
Ибн нажжор Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* صَلاَةٌ فِى مَسْجِدِى هَذَا خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ صَلاَةٍ فِيمَا سِوَاهُ، إلا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ. (رواه البخارى ومسلم عن لأبى هريرة)
705) Менинг масжидимда ўқилган намоз бошқа масжидда ўқилган мингта намоздан яхшироқдир. Лекин Масжидул-Ҳаром ундай эмас.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан қилган ривоят.
صِلَةُ الرَّحِمِ، وَحُسْنُ الْخُلُقِ، وَحُسْنُ الْجِوَارِ، يُعَمِّرُونَ الدِّيَارَ، وَيَزِدْنَ فِى الأعْمَارِ. (رواه أحمد)
706) Қариндошлар билан алоқани боғлаш, чиройли ҳулқ ва чиройли қўшничилик қилиш билан диёрлар обод бўлиб, умрлар зиёда бўлади.
Имом Аҳмад ривояти.
* صَلاَةُ الْجَمَاعَةِ تَفْضُلُ صَلاَةَ الْفَذِّ بِسَبْعٍ وَعِشْرِينَ دَرَجَةً. (رواه البخارى ومسلم عن ابن عمر)
707) Жамоат билан ўқилган намоз якка ўқилган намоздан йигирма етти даража афзалдир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* صَنَائِعُ الْمَعْرُوف تَقِى مَصَارِعَ السُّوءِ، وَالصَّدَقَةُ خَفِيًّا تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ، وَصِلَةَ الرَّحِمِ تَزِيدُ الْعُمْرَ، وَكُلُّ مَعْرُوفٍ صَدَقَةٌ وَأَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِى الدُّنْيَا، هُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِى الآخِرَةِ وَأَهْلُ الْمُنْكَرِ فِى الدُّنْيَا، هُمْ أَهْلُ الْمُنْكَرِ فِى الآخِرَةِ، وَأَوَّلُ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ. (رواه الطبرانى عن أم سلمة)
708) Яхшилик қилувчилар ўша яхшиликлари ёмонлик фожеъасидан сақлайди. Махфий садақа Раббни ғазабини ўчиради. Силаи раҳм, яъни қариндошлар билан алоқани давом эттириш умрни зиёда қилади. Ҳар бир яхшилик садақадир. Дунёдаги ёмонлик аҳллари охиратда ҳам ёмонлик аҳлларидир. Жаннатга аввал кирувчилар яхшилик аҳлларидир.
Тобароний Умму Саламадан қилган ривоят.
* صِنْفَانِ مِنْ أَهْلِ النَّار، لَمْ أَرَهُمَا بَعْدُ: قَوْمٌ مَعَهُمْ سِيَاطٌ كَأَذْنَابِ الْبَقَرِ، يَضْرِبُونَ بِهَا النَّاسَ، وَنِسَاءٌ كَاسِيَاتٌ، عَارِيَاتٌ، مُمِيلاَتٌ، مَائِلاَت، رُءُوسُهُنَّ كَأَسْنِمَةِ الْبُخْتِ، الْمَائِلَةِ لاَ يَدْخُلْنَ الْجَنَّةَ، وَلاَ يَجِدْنَ رِيحَهَا وَإِنَّ رِيحَهَا لَيُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ كَذَا وَكَذَا. (رواه أحمد عن أبي هريرة)
709) Икки тоифа киши борки, улар дўзах аҳлидандирлар. Ҳалигача у икковини кўрмадим. Бири шундай қавмки, уларда молнинг думига ўхшаш қамчилари бўлади. Ўша қамчилари билан одамларни уришади. Иккинчиси зийнатли либосларни кийиб, тақво либосини ечиб, тоатдан ўзини четга олиб, қалбларни ром этувчи аёллар бўладики, уларнинг бошлари эгилиб турган туя ўркачига ўхшайди. Улар жаннатга киришмайди ва уни ҳидини ҳам ҳидлашмайди. Чунки, унинг ҳиди шунча ва шунча, яъни узоқ юрилганда топилади.
Имом Аҳмад Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* صَوْتَانِ مَلْعُونَانِ فِى الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ: مِزْمَارٌ عِنْدَ نِعْمَةٍ وَرَنَّةٌ عِنْدَ مُصِيبَةٍ. (رواه البزار عن أنس)
710) Икки овоз борки, дунё ва охиратда лаънатлангандир. 1. Маросимда бурғуча чалиш. 2. Мусибатда жарангдор мусиқа қўйиш.
Имом Баззор Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* صُومُوا لِرُؤْيَتِهِ وَأَفْطِرُوا لِرُؤْيَتِهِ فَإِنْ غُمَّ عَلَيْكُمْ فَأَكْمِلُوا عِدَّةَ شَعْبَانَ ثَلاَثِينَ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
711) Янги ойни кўриб рўза тутинглар. Ва янги ойни кўриб оғиз очинглар. Агар булутли кун бўлса, Шаъбон ойини ўттиз кун қилиб, мукаммал бўлгандан кейин рўза тутишни бошланглар.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан қилган ривоят.
* الصَّمْتُ سَيِّدُ الأَخْلاَقِ، وَمَنْ مَزَحَ اُسْتُخِفَّ بِهِ. (رواه الديلمى عن أنس)
712) Сукут қилиб гапирмаслик ҳулқларни энг саййидидир. Ким мазахчи бўлса, унга паст назар ила қаралади.
Дайламий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* الصَّلاَةُ فِى جَمَاعَةٍ تَعْدِلُ خَمْسًا وَعِشْرِينَ صَلاَةً، فَإِذَا صَلاَّهَا فِى فَلاَةِ فَأَتَمَّ رُكَوعَهَا وَسُجُودَهَا بَلَغَتْ خَمْسِينَ صَلاَةً. (رواه الحاكم عن ابى سعيد)
713) Жамоатда ўқилган намоз йигирма бешта намозга баробар келади. Агар саҳрода жамоат ила ўқиса ва у намозида рукуъ ва саждаларини мукаммал бажарса, эллик маҳал намозга етади.
Имом Ҳоким Абу Саиддан қилган ривоят.
* الصَّلاَةُ عِمَادُ الدِّيْنِ، الصَّلاَةُ مِفْتَاحُ كُلِّ خَيْرٍ. (رواه الطبرانى)
714) Намоз диннинг устунидир. Намоз барча яхшиликни калитидир.
Имом Тобароний ривояти.
الصلاةُ فِي الْمَسْجِدِ الحَرَامِ بِمِئَةِ ألْفِ صَلاَةٍ، وَالصَّلاَةُ فِي مَسْجِدِى بِألْفِ صَلاَةٍ وَالصَّلاَةُ فِي بَيْتِ الْمَقْدِسِ بِخَمْسِمِئَةِ صَلاَةٍ. رَوَاهُ الطَّبَرَانِيُّ.
715) Масжидул-ҳаромда ўқилган намоз юз минг намоз кабидир. Менинг масжидимда ўқилган намоз минг намоз кабидир. Байтул-мақдисда ўқилган намоз беш юз намоз кабидир.
Имом Тобароний ривояти.
* الصَّلاَةُ عَلَىَّ نُورٌ عَلَى الصِّرَاطِ فَمَنْ صَلَّى عَلَىَّ يَوْمَ الْجُمْعَةِ ثَمَانِينَ مَرَّةً غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُ ثَمَانِينَ عَامًا. (رواه الدار قطنى عن أبي هريرة)
716) Салавотлар сирот кўприги устида менга нур бўлади. Ким менга жума куни саксон марта салавот айтса, саксон йиллик гуноҳи кечирилади.
Дорақутний Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* الصِّيَامُ وَالْقُرْآنُ يَشْفَعَانِ لِلْعَبْدِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، يَقُولُ الصِّيَامُ أى رَبِّ إِنِّى مَنَعْتُهُ الطَّعَامَ وَالشَّهَوَاتِ وَالنَّهَارِ فَشَفِّعْنِى فيهِ. وَيَقُولُ الْقُرْآنُ: رَبِّ مَنَعْتُهُ النَّوْمَ بِاللَّيْلِ فَشَفِّعْنِى فيهِ فَيُشَفِّعَانِ. (رواه البيهقى عن ابن عمر)
717) Рўза ва Қуръон Қиёмат куни банда учун шафоатчи бўлишади. Рўза: «Эй Рабб! Мен уни кундузи овқат ва шаҳватдан ман этдим. Мени унга шафоатчи қил!», дейди. Қуръон: «Мен уни кечаси ухлашдан ман этдим. Мени унга шафоатчи қил», дейди. Бас, у икковларига шафоат ато этилади.
Имом Байҳақий Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* الصَّدَقَةُ عَلَى وَجْهِهَا، وَاصْتِنَعُ الْمَعْرُوفِ، وَبِرُّ الْوَالِدَيْنِ، وَسِلَةُ الرَّحِمَ نحَوِّلُ الشِّقَاءَ سَعَادَةً، وَتَزِيدُ فِى الْعُمُرِ، وَتَقِى مَصَارِعَ السُّوءِ. (رواه أبو نعيم)
718) Садақани ўз ўрнига сарф қилиш, яхшиликни бажариш, ота-онага яхшилик қилиш, қариндош-уруғлар билан алоқаларини тиклашлик билан бадбахтликдан саодатга ўгириб, умрни зиёдалаштириб ва ёмонлик ҳалокатидан сақлайди.
Абу Нуъайм ривояти.
* الصَّبْرُ عِنْدَ الصَّدْمَةِ الأُولَي. (رواه البخارى ومسلم عن أنس)
719) Аввалги дафъада қилинган сабр ҳақиқий сабрдир.
Имом Бухорий ва Муслим Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* الصِّيَامُ جُنَّةٌ. (رواه البخارى ومسلم عن أبي هريرة)
720) Рўза ҳар хил ёмонликлардан пардадир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
حرف الضاد
* ضَعْ يَمِينِكَ عَلَى الْمَكَانِ الَّذِى تَشْتَكِى، فَامْسَح بِهَا سَبْعَ مَرَاتٍ، وَقُلْ: (أَعُوذُ بِعزَّةِ اللهِ وَقُدْرَتِهِ مِنْ شَرِّ أَجِدُ) فى كل مسحة. (رواه الطبرانى عن عثمان بن أبى العاص الثقفى)
721) Бир жойинг оғриса, ўнг қўлингни ўша жойга қўйиб, етти марта суртиб ҳар суртишда қуйидаги дуони ўқи: «Аъузи биъззатиллаҳи ва қудратиҳи мин шарри ма ажиду». (Маъноси: Аллоҳнинг азизлиги ва улуғлиги или ўзимда топган нарсани ёмонлигидан паноҳ тилайман).
Тобароний Усмон ибн Абдул Ос ас-Сақафийдан қилган ривоят.
* ضَعُوا السَّوْطَ حَيْثُ يَرَاهُ الْخَادِمُ. (رواه البزار عن ابن عباس)
722) Қамчингизни ходим кўзи тушадиган жойга қўйинглар.
Имом Баззор Ибн Аббосдан қилган ривоят.
Фойда: Агар қамчига кўзи тушиб турса айтганларингизни ўз вақтида бажаради.
* الضَّحِكُ فِى الْمَسْجِدِ ظُلْمَةٌ فِى القَبْرِ. (رواه الديلمى عن أنس)
723) Масжиддаги кулги қабрдаги зулматдир.
Дайламий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* الضَّحِكُ ضَحِكَانِ، ضَحِكٌ يُحِبُّ اللهُ، وَضَحِكٌ يَمْقُتُهُ اللهُ. فَأَمَّا الضَّحِكُ الَّذِى يُحِبُّ اللهُ، فَالرَّجُلُ يَهُشُ فِى وَجْهِ أخِيهِ حَداثَهُ عَهْدٍ بِهِ وَشَوْقًا إِلَى رُؤْيَتِهِ، وَأَمَّا الضَّحِكُ الّّذِى يَمْقُتُ اللهُ تَعَالَى عَلَيْهِ فَالرَّجُلُ يَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ الْجَفَاءِ أَوِ البَاطِلِ، لِيَضْحّكَ أَوْ يُضْحَكَ يَهْوِى بِهَا فِى جَهَنَّمَ سَبْعِينَ خَرِيفًا. (رواه الحسن البصرى مرسلا)
724) Кулги икки хил бўлади. Бирини Аллоҳ яхши кўради. Иккинчисидан Аллоҳ ўч олади. Аллоҳ яхши кўрадигани; бир киши янги танишган дўстини кўрганида юзига қараб хурсанд бўлса. Аллоҳ ўч оладигани; Бир киши ботил сўзни, кулдириш учун гапирса, ўша сабабли жаҳаннамга етмиш йил шўнғийди.
Ҳасан Басрий мурсал ҳолатда қилган ривоят.
* الضِّيَافَةُ ثَلاَثَةُ أَيَّامٍ، جَائِزَتُهُ يَوْمٌ وَلَيْلَةٌ، وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ، وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْرًا أَوْ لِيَسْكُتْ. (رواه البخارى ومسلم)
725) Зиёфат уч кундир. Жоизлиги, яъни ўртачаси бир кеча ва кундуз. Ким Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирса, меҳмонини ҳурмат қилсин. Ким Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирса, яхши сўзни гапирсин ёки жим турсин.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* الضَّيْفُ يَأْتِى بِرِزْقِهِ، وَيَرْتَحلُ بَذُنُوبِ الْقَوْمِ يُمَحِّصُ عَنْهُمْ ذُنُوبَهُمْ. (رواه الشخان عن أبى الدرداء)
726) Меҳмон ўз ризқи билан келиб, қавмининг гуноҳларини олиб кетади, бу билан гуноҳларини тозалайди.
Абу Шайх Абу Дардодан қилган ривоят.
حرف الطاء
* طَاعَةُ النِّسَاءِ نَدَامَة. (رواه ابن عساكر عن السيدة عائشة)
727) Аёлларга итоат қилиш надоматдир.
Ибн Асокир Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* طَاعَةُ اللهِ طَاعَةُ الوَالِدِ، وَمَعْصِيَةُ اللهِ مَعْصِيَةُ الوَالِدِ. (رواه الطبرانى)
728) Отага итоат қилиш Аллоҳга итоат қилиш. Отага осийлик қилиш Аллоҳга осийлик қилишдир.
Тобароний ривояти.
* طَعَامُ الإثْنَيْنِ كَافِى الثَّلاَثَةِ، وَطَعَامُ الثَّلاَثَة كَاَفِى الأرْبَعَةِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
729) Икки кишилик овқат уч кишига етади. Уч кишилик овқат тўрт кишига кифоя қилади.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* طَالِبُ العِلْمِ، طَالِبُ الرَّحْمَةِ، طَالِبُ الْعِلْمِ، رُكْنُ الإسْلاَمِ وَيُعْطَى أَجْرَهُ مَعَ النَّبِيِّينَ.
730) Илм талабидаги киши раҳмат талабидадир. Илм талабидаги киши Ислом рукни талабидадир. Уларни ажрлари набийлар ажри билан биргадир.
* طَعَامُ الْمُؤْمِنِينَ فِى زَمَانِ الدَّجَّالِ طَعَامُ الْمَلاَئِكَةِ التَّسْبِيحُ والتَّقْدِيس، فَمَنْ كَانَ مَنْطِقُهُ يَوْمَئِذٍ التَّسْبِيحَ وَالتَّقْدِيسَ أَذْهَبَ اللهُ عَنْهُ الْجُوعَ. (رواه الحاكم عن ابن عمر)
731) Дажжол замонида мўминларнинг таоми фаришталар таоми каби тасбеҳ ва Аллоҳни улуғлашдир. Ўша куни кимни мантиғи тасбеҳ ва Аллоҳни улуғлаш бўлса, Аллоҳ ундан очликни кетказади.
Имом Ҳоким Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ، وَإِنَّ طَالِبَ الْعِلْمِ يَسْتَغْفِرُ لَهُ كُلَّ شَيْءٍ حَتَّى الْحِيتَانُ فِى الْبَحْرِ. (رواه عن عبد البر عن أنس)
732) Илм талаб қилиш ҳар бир мусулмонга фарздир. Албатта илм талабидаги кишига ҳар бир нарса истиғфор айтади. Ҳатто денгиздаги кит ҳам.
Ибн Абдулбирри Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* طَلَبُ الْعِلْمِ أَفْضَلُ عِنْدَ الله مِنَ الصَّلاَةِ، وَالصِّيَامِ، وَالْحَجِّ وَالْجِهَادِ فِى سَبِيلِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ. (رواه الديلمى)
733) Илм талаб қилиш Аллоҳнинг ҳузурида намоз, рўза, ҳаж ва Аллоҳ йўлидаги жиҳоддан ҳам афзалдир.
Имом Дайламий ривояти.
* طَهِّرُوا هَذِهِ الأجْسَادَ طَهَّرَكُمُ اللهُ، فَإِنَّهُ لَيْسَ عَبْدٌ يَبِيتُ طَاهِرًا إِلاَّ بَاتَ مَعَهُ مَلَكٌ فِى شِعَارِهِ لاَ يَتَقَلَّبُ سَاعَةٌ مِنَ اللَّيْلِ إِلاَّ قَالَ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِعَبْدِكَ، فَإِنَّهُ بَاتَ طَاهِرًا. (رواه الطبرانى عن ابن عمر)
734) Бу жасадларни покланглар, Аллоҳ сизларни поклайди. Чунки, бирор банда пок ҳолда тунаса, фаришталар у билан бирга устки кўйлагида тунашади. У тунги соатларнинг бирида ён томонига ағдарилса, ўша фаришталар: «Аллоҳим, бандангни кечиргин, чунки у пок ҳолда тунаган», дейди.
Тобароний Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* طُوبَى لِلْمُخْلِصِينَ، أُولَئِكَ مَصَابِيحُ الْهُدَى. تَنْجَلِى عَنْهُمْ كُلَّ فِتْنَةٍ ظَلْمَاءَ. (رواه أبو نعيم عن ثوبان)
735) Мухлис бандаларга мунча ҳам яхши, улар ҳидоят чироқларидир. Улар сабаб барча фитна зулматлари ёришади.
Абу Нуъайм Савбондан қилган ривоят.
* طُوبَى للِسَّابِيقِينَ إِلَى ظِلِّ اللهِ الَّذِينَ أُعْطُوا الْحَقَّ قَبِلُوهُ وَإِذَا سُئِلوهُ بَذَلوه، وَالَّذِيْنَ يَحْكُمُونَ لِلنَّاسِ كَحُكْمِهِمْ لأَِنْفُسِهِمْ. (رواه الحكيم عن عائشة)
736) Аллоҳнинг соясига пешқадам бўлганларга мунча ҳам яхши. Улар шундай кишиларки, ҳақ нарса кўрсатилса қабул қилишади. Бошқа инсонларга ҳам худди ўзларига ҳукм қилгандек ҳукм қилишади.
Имом Ҳаким Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* طُوبَى لِمَنْ بَاتَ حَاجًّا وَأَصْبَحَ غَازِيًا، رَجُلٌ مَسْتُور ذُو عِيَالٍ مُتَعَفِّفٌ قَانِعٌ بِاليَسِيرِ مِنَ الدُّنْيَا يَدْخُلُ عَلَيْهِمْ ضَاحِكًا، وَيَخْرُجُ مِنْهُمْ ضَاحِكًا، فَوالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ، إِنَّهُمُ الْحَاجُّونَ الغَازُونَ فِى سَبِيلِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ. (رواه الديلمى عن أبي هريرة)
737) Ҳожи бўлган ҳолда тунаб, ғозий бўлган ҳолда тонг оттирганларга мунча ҳам яхши. У шундай кишики, софдил. Болалари кўп, камтар ва дунёдан озига қаноат қилувчи, уйга кулган ҳолда кириб кулган ҳолда чиқадигандир. Менинг жоним Унинг қўлида бўлган Зотга қасамки, ана ўша кишилар Аллоҳ азза ва жалла йўлида ғазот ва ҳаж қилувчилардир.
Имом Дайламий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* طُوبَى لِمَنْ تَوَاضَعَ فِى غَيْرِ مَنْقَصَةٍ وَذَلَّ فِى نَفْسِهِ مِنْ غَيْرِ مَسْكَنَةٍ، وَأَنْفَقَ مِنْ مَالٍ جَمَعَهُ فِى غَيْرِ مَعْصِيَةٍ، وَخَالَطَ أَهْلَ الْفِقْهِ وَالْحِكْمَةِ، وَرَحِمَ أَهْلَ الذُّلِّ وَالْمَسْكَنَةِ، طُوبَى لِمَنْ ذَلّتْ نَفْسَهُ، وَطَابَ كَسْبُهُ، وَحَسُنَتْ سَرِيرَتُهُ، وَكَرُمَتْ عَلاَنِيَتُهُ، وَعَزَلَ عَنِ النَّاسِ شَرَّهُ، طُوبَى لِمَنْ عَمِلَ بِعِلْمِهِ، وَأَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مَالِهِ، وَأَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ قَوْلِهِ. (رواه البخارى)
738) Масхара бўлмасдан тавозеъ қилган кишига, ҳақир бўлмасдан ўзини хўр тутгун кишига, гуноҳ қилмасдан молини инфоқ қилган кишига, фиқҳ ва ҳикмат аҳлига аралашиб юрган кишига ва қийналиб қолган, хўрланган кишиларга раҳм айлаганларга мунча ҳам яхши. Нафсини хўр тутиб, касби ҳалол бўлиб, ичи яхши усти олийжаноб ва ёмонлигидан одамлар йироқ бўлган кишига мунча ҳам яхши. Илмига амал қилиб, молидан ортиқчасини инфоқ қилиб, сўзини ортиқчасини гапирмай ушлаб турган кишига мунча ҳам яхши.
Имом Бухорий ривояти.
* طُوبَى لِمَنْ شَغَلَهُ عَيْبُهُ عَنْ عُيُوبِ النَّاسِ، وَأَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ قَوْلِهِ، وَوَسِعَتْهُ السُّنَّةِ، فَلَمْ يَعْدُ عَنْهَا إِلَى الْبِدْعَةِ. (رواه الديلمى عن أنس)
739) Одамларни айбини ташлаб ўзини айби билан машғул бўлган кишига, молидан ортиқчасини инфоқ қилган кишига, сўзидан ортиқчасини ушлаб гапирмай юрган кишига ва суннатда кенгайиб бидъатга ўтиб кетмаган кишига мунча ҳам яхши.
Имом Дайламий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* طُوبَى لِمَنْ مَلَكَ لِسَانَهُ، وَوَسِعَهُ بَيْتَهُ، وَبَكَى عَلَى خَطِئَتِهِ. (رواه الطبرانى عن ثوبان)
740) Тилини тийиб, уйидаги рўзғорини кенг қилиб, яъни керакли нарсаларни муҳайё қилиб, хатосига йиғлаган кишига мунча ҳам яхши.
Тобароний Савбондан қилган ривоят.
* طُوبَى لِمَنْ وَجَدَ فِي صَحِيفَتِهِ اسْتِغْفَارًا كَثِيرًا. رواه ابن ماجه)
741) Қиёмат куни ўз саҳифасида кўп истиғфор топган кишига мунча ҳам яхши.
Ибн Можа ривояти.
* طُوبَي شَجَرَةٌ فِي الْجَنَّةِ، مَسِيرَةُ مائَةُ عَامٍ، ثِيَابُ أهْلِ الْجَنَّةِ تَخْرُجُ مِنْ أكْمَامِهَا.
742) Юз йиллик йўлда етиб бориладиган дарахтга мунча ҳам яхши. Жаннат аҳли кийимлари уни гулидан чиқади.
Ибн Ҳиббон Абу Саиддан қилган ривоят.
* طُوبَى شَجَرَةٌ فِى الْجَنَّةِ، غَرَسَهَ اللهُ بِيَدِهِ وَنَفَخَ فِيهَا مِنْ رُوحِهِ، وَإِنَّ أَغْصَانهَا لِتَرَى مِنْ وَرَاءِ أَسْوَارِ الْجَنَّةِ، تُنْبِتُ الْحُلِىَّ، وَالثِّمَارَ مُتَهدِّلَةٌ عَلَى أَفْوَاهِهَا. (رواه مردويه عن ابن عباس)
743) Жаннатдаги дарахтга мунча ҳам яхши. Аллоҳ уни Ўз қудрат қўли ила экиб, ўз руҳидан пуркагандир. Унинг шохлари жаннат деворлари ортидан кўрилади. Ундан қимматбаҳо зийнатлар ўсиб чиқади. Мевалар эса уларни оғзиларига осилиб туради.
Ибн Мурдавайҳ Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* الطَّاعِمُ الشَّاكرُ خَيْرٌ مِنَ الصَّابِرِ الصَّائِمِ. (رواه أبو هريرة)
744) Шукур қилиб овқат ейувчи сабр қилувчи рўзадордан яхшидир.
Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилинган ривоят.
* الطُّهُورُ شَطْرُ الإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ للهِ يَمْلأُ الْمِيزَانَ، وَسُبْحَنَ اللهِ وَالْحَمْدُ للهِ تَمْلآنِ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ، وَالصَّلاَةُ نُورٌ، وَالصَّدَقَةُ بُرْهَانٌ، وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ، وَكُلُّ النَّاسِ يَغْدُو، فَبَائِعٌ نَفْسَهُ فَمُعْتِقُهَا أَوْ مُوبِقُهَا. (رواه أبو مالك الأشعرى)
745) Поклик иймоннинг ярмидир. «Алҳамдулиллоҳ» мезонни тўлдиради. «Субҳаналлоҳи валҳамдулиллоҳи» иккови ер билан осмон оралиғини тўлдиради. Намоз нурдир. Садақа ҳужжатдир. Сабр зиёдир. Қуръон фойдангга ёки зарарингга ҳужжатдир. Ҳар бир инсон юриб ўз нафсини сотади. Ўша сотиш ила ўз нафсини қутқаради ёки ҳалокатга ташлайди.
Абу Молик Ашъарийдан қилинган ривоят.
* الطَّاعُون، وَالْغَرَق، وَالْبَطَن، وَالْحَرَقُ، وَالنُّفَسَاءُ، شَهَادَةٌ لأُمَّتِى. (رواه صفوان بن أمية)
746) Вабодан, ғарқ бўлиб, қорни оғриб, куйиб ва туғаётиб ўлганлар умматимнинг шаҳидларидир.
Савфон ибн Умайя ривояти.
* الطَّاعَةُ فِى الْمَعْرُوفِ. (رواه مسلم أبو داود النسائى)
747) Яхшиликдагина итоат қилинади.
Имом Муслим, Абу Довуд ва Насаийлар ривояти.
* الطَّاعُون بَقِيَّةُ رِجْزٍ، أَوْ عَذَابٌ أُرْسِلَ عَلَى طَائِفَةٍ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ، فَإِذَا وَقَعَ بِأَرْضٍ، وَأَنْتُمْ بِهَا، فَلاَ تَخْرُجُوا مِنْهَا فِرَارًا مِنْهُ، وَإِذَا وَقَعَ بِأَرْضٍ وَلَسْتُمْ بِهَا فَلاَ تَهْبِطُوا عَلَيْهَا. (رواه الشيخان)
748) Вабо, жазо қолдиғи ёки Бани Исроилдан бир тоифага юборилган азобдир. Агар ўша вабо бир жойга тушса-да, сизлар ўша ерда бўлсангиз қочган ҳолда у ердан чиқиб кетманг. Бордию бир ерга тушсаю, сизлар у ерда бўлмасангиз у жойга кирманг.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* طَهُورُ إِنَاءِ أَحَدِكُمْ إِذَا وَلَغَ فِيهِ الْكَلْبُ أَنْ يَغْسِلَهُ سَبْعَ مَرَّاتٍ، أُولاَهُنَّ بِالتُّرَابِ. (رواه مسلم )
749) Сизлардан бирингизни идишини ит ялаб қўйса, етти марта ювиб, бир марта тупроқ билан ишқалаш ила пок бўлади.
Имом Муслим ривояти.
حرف الظاء
* الظُّلْمُ ظُلُمَاتٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البخارى ومسلم عن ابن هريرة)
750) Зулм Қиёмат куни зулматдир.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Умардан қилган ирвоят.
* الظُّلْمُ ثَلاَثَةٌ: فَظُلْمٌ لاَ يَغْفِرُهُ اللهُ وَيَغْفِرُهُ اللهُ وَظُلْمٌ لاَ يَتْرُكهُ، فَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِى لاَ يَغْفِرُهُ: فَالشِّرْكُ، قَالَ اللهُ تَعَالَى (إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ) وَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِى لاَ يَغْفِرُهُ اللهُ، فَظُلْمُ الْعِبَادِ أَنْفُسِهِمْ فِيهَا بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ رَبِّهِمْ، وَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِى لاَ يَتْرُكهُ اللهُ، فَظُلْمُ الْعِبَادِ بَعْضَهُمْ بَعْضًا حَتى يَدِينَ لِبَعْضهِمْ مِنْ بَعْضَ. (رواه الطيالسى عن أنس)
751) Зулм уч турлидир. 1. Аллоҳ кечирмайдиган зулм. 2. Аллоҳ кечирадиган зулм. 3. Тарк қилмайдиган зулм. Биринчиси, яъни кечирмайдиган зулм у ширкдир. Аллоҳ Қуръонда: «Албатта ширк улкан зулмдир», деб айтган. Иккинчиси, яъни кечирадигани бандалар ўзлари билан Раббилари ўртасида содир бўлган зулм. 3. Учинчиси, яъни тарк қилмайдиган зулм, бандаларни баъзилари баъзиларига қилган зулми. Аллоҳ уларни баъзиларидан баъзиларига қасдини олиб беради. Уни шундоғича қолдирмайди.
Тайолисий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* الظَّهْرُ يُرْكَبُ بِنَفَقَتِهِ، إِذَا كَانَ مَرْهُونًا، وَلَبَنُ الدَّرّ يُشْرَبُ بِنَفَقَتِهِ، إِذَا كَانَ مَرْهُونًا. وَعَلَى الَّذِى يرْكَبُ وَيَشْرَبُ النَّفَقَةَ. (رواه أبو هريرة)
752) Гаровга олинган уловни агар нафақа қилаётган бўлса минаверади. Гаровга олинган соғин ҳайвонни сутини ичаверади, агар нафақа қилаётган бўлса. Миниб, сутини ичаётган кишига нафақа лозимдир. Яъни гаровга берган муҳлат қўймайди, фойдаланувчи муҳлатни кечга қўймайди. Балки гаровга олувчи ундан фойдаланиб, ўша нарсага маблағ сарф қилади.
Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилинган ривоят.
حرف العين
* عَائِدُ الْمَرِيضِ يَخُوضُ فِي الرَّحْمَةِ، فَإِذَا جَلَسَ عِنْدَهُ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَةُ. (رواه أحمد عن أبى أمامة)
753) Касал ҳолидан хабар олувчи раҳматда сузиб юради. Агар уни ҳузурида ўтирса, раҳматга қўшилиб кетади.
Имом Аҳмад Абу Умомадан қилган ривоят.
* عَالِمٌ يُنْفَعُ بِعِلْمِهِ، خَيْرٌ مِنْ أَلفٍ عَابِدٍ. (رواه الديلمى عن على)
754) Илмидан фойда олинадиган олим мингта ибодат қилувчи обиддан яхшидир.
Имом Дайламий Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* عَجَبًا لأَمْرِ الْمُؤْمِنِ، إِنَّ أَمْرَهُ كُلَّهُ خَيْرٌ، وَلَيْسَ ذَاكَ لأَحَدٍ إِلاَّ لِلْمُؤْمِنِ، إِنْ أَصَابَتْهُ سَرَّاءُ شَكَرَ، فَكَانَ خَيْرًا لَهُ، وَإِنْ أَصَابَتْهُ ضَرَّاءُ صَبَرَ، فَكَانَ خَيْرًا لَهُ. (رواه الإمام أحمد)
755) Мўминнинг иши ажабланарлидир. Уни барча иши яхшиликдир. Бу нарса мўминлардан бирор кишида йўқдир. Чунки мўминга бирор хурсанд қиладиган нарса етса шукур қилади. Бу у мўминга яхшидир. Бирор хафа қиладиган нарса етса сабр қилади. Бу ҳам мўминга яхшидир.
Имом Аҳмад ривоятлари.
* عَجِبْتُ لِلْمُؤْمِنِ، إِنَّ الله تَعَالَى لَمْ يَقْضِ لَهُ قَضَاء إِلاَّ كَانَ خَيْرًا لَهُ. (رواه ابن حبان عن أنس)
756) Мўминдан ажабландим. Аллоҳ унга бирор нарса битса, у учун яхшилик бўлаверади.
Ибн Ҳиббон Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* عَجِبْتُ لِلْمُؤْمِنِ وَجَزَعِهِ مِنَ السُّقْمِ، وَلَوْ يَعْلَمُ مَا لَهُ فِى السُّقْمِ أَحَبَّ أَنْ يَكُونَ سَقِيمًا، حَتى يَلْقَى اللهُ عَزَّ وَجَلَّ. (رواه الطبرانى عن ابن مسعود)
757) Мўминни касаллик ортидан қилган жазавасидан ажабландим. Агар касалда қанчалик савоб борлигини билганида касал бўлишни, ҳатто Аллоҳга ана шу ҳолда йўлиқишни яхши кўрар эди.
Тобароний Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* عَجِبْتُ لِمَلَكَيْنِ مِنَ الْمَلاَئِكَةِ، نَزَلاَ مِنَ الأرْضِ، يَلْتَمِسَانِ عَبْدًا فِى مُصَلاَّهُ، فَلَمْ يَجِدَاهُ، ثُمَّ عَرَجَا إِلَى رَبِّهِمَا فَقَالاَ: يَا رَبِّ كُنَّا نَكْتُبُ لِعَبْدِكَ الْمُؤْمِنِ فِى يَوْمِهِ وَلَيْلَتِهِ مِنَ الْعَمَلِ كَذَا وَكَذَا فَوَجَدْنَاهُ قَدْ حَبَسْتَهُ فِى حِبَالَتِكَ فَلَمْ نَكْتُبْ لَهُ شَيْئًا، فَقَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ، اكْتُبَا لِعَبْدِى عَمَلَهُ فِى يَوْمِهِ وَلَيْلَتِهِ وَلاَ تُنْقِصَا مِنْ عَملِهِ شَيْئًا، عَلَىَّ أَجْرُهُ مَاحَسَبْتُهُ، وَلَهُ أَجْرُ مَا كَانَ يَعْمَلُ). (رواه الطبرانى عن ابن مسعود)
758) Фаришталар орасидаги икки фариштага ажабландим. Икковлари ерга тушиб бир бандани намозгоҳидан қидиришадию, лекин топа олишмайди. Сўнгра икковлари Раббилари ҳузурига кўтарилиб: «Эй Раббимиз, биз мўмин бандангни кундузи ва кечаси бажарадиган шундай ва шундай амалларини ёзар эдик. Биз уни сени тузоғингга илинганини топиб, яъни намозга ета олмаган ҳолда топиб у учун бирор нарса ёзмадик», дейишади. Шунда Аллоҳ: «Бандамга кечасию кундузи бажарадиган амалларини ёзинглар, уни амалидан бирор нарса камайтирманглар. Ушланиб қолгандаги савоб менинг зиммамда, бажариб юрадигандаги савоби ўзи учундир», дейди.
Тобароний Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* عَجِبْتُ لِلْمُسْلِمِ، إِذَا أَصَابَتْهُ مَصِيبَةٌ، احْتَسَبَ وَصَبَرَ، وَإِذَا أَصَابهُ خَيْرٌ، حَمِدَ اللهَ وَشَكَرَ، إِنَّ الْمُسْلِمَ يُؤْجَرُ فِى كُلِّ شَيْءٍ حَتى فِى اللقْمَةِ يَرْفَعهَا إِلَي فِيهِ. (رواه البيهقى عن سعد)
759) Мусулмон ҳолатидан ажабландим. Агар бирор мусибат етса, сабр қилиб, савоб умид қилади. Агар бирор яхшилик етса, Аллоҳга ҳамд айтиб шукур қилади. Албатта мусулмон барча нарсасига ажр олади, ҳаттоки оғизга солиб қўйган луқмасига ҳам.
Имом Байҳақий Саъддан қилган ривоят.
* عَجِبْتُ لِطَالِبِ الدُّنْيَا وَالْمَوتُ يَطْلبُهُ، وَعَجِبْتُ لِغَافِلٍ وَلَيْسَ بَمَغْفُولٍ عَنهُ، وَعَجِبْتُ لِضَاحِكٍ مِلْءَ فِيهِ، وَلاَ يَدْرِى أَرُضِىَ عَنْهُ أَمْ سُخِطَ!!! (رواه ابن عن ابن مسعود)
760) Дунё талаби бўлган кишидан ажабландим. Ваҳоланки, уни ўлим талаб қилиб турган бўлса. Ғофил кишидан ҳам ажабландим, ваҳоланки ундан ғофил бўлинмаса. Оғзини тўлдириб кулувчидан ажабландим, ваҳоланки ундан рози бўлинганми ёки ғазаб қилинганми билмаса.
Ибн Адий Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* عَجِبْتُ لِمَنْ يَشْتَرِى الْمَمَالِيكَ بِمَالِهِ، ثُمَّ يُعْتِقهُمْ؟ كَيْفَ لاَ يَشْتَرِى الأحْرَارَ بِمَعْرُوفِهِ، فَهُوَ أَعْظَمُ ثَوَابًا. (رواه أبو الغنائم عن ابن عمر)
761) Қулни ўз молига сотиб олиб, сўнгра озод қилган кишидан ажабландим. Нечун у ҳур (яъни, қул бўлмаган) кишиларни яхшилиги билан сотиб олмайди. Ваҳоланки уни савоби улуғ бўлса.
Абулғаноим Ибн Умардан қилган ривоят.
* عُدْ مَنْ لاَ يَعودُكَ، وَأَهْدِى لِمَنْ لاَ يَهْدِى لَكَ. (رواه البخارى)
762) Сени зиёратингга келмаган кишини зиёрат қил. Сенга ҳадя қилмаган кишига сен ҳадя қил.
Имом Бухорий ривояти.
* عَجَّ حَجَرٌ إِلَى اللهِ تَعَالَى فَقَالَ: إِلَهِى وَسَيِّدِى عَبَدْتكَ كَذَا وَكَذَا سَنَةً ثُمَّ جَعَلْتَنِي فِى أَسِّ كَنِيفٍ، فَقَالَ: أَوَ مَا تَرَضَى أَنْ عَدَلْتُ بِكَ عَنْ مَجَالِسِ القُضَاةِ. (رواه ابن عساكر عن أبي هريرة)
763) Бир тош Аллоҳ таолога шовқин-сурон қилиб: «Илоҳим ва саййидим шунча ва шунча йил сенга ибодат қилдиму, сен мени ҳожатхона пойдеворига қўйдинг», деганида, Аллоҳ: «Сени қозилар мажлисларидан четга буриб қўйганимдан рози эмасмисан?», деди.
Ибн Асокир Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* عُذِّبَتِ امْرَأَةٌ فِي هِرَّةٍ سَجَنَتْهَا، حَتَّى مَاتَتْ، فَدَخَلَتْ فِيهَا النَّارَ، لاَ هِيَ أَطْعَمَتْهَا وَلاَ سَقَتْهَا، إِذْ حَبَسَتْهَا، وَلاَ هِيَ تَرَكَتْهَا تَأْكُلُ مِنْ خَشَاشِ الأَرْضِ. (رواه البخارى ومسلم عن ابن عمر)
764) Бир аёл мушукни тоинки ўлгунича қамаб қўйгани учун азобланиб дўзахга тушди. У аёл мушукка овқат ҳам, сув ҳам бермай ман қилди. Ва ердаги ўсимликлардан еб юриши учун ҳам тек қўймади.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Умардан қилган ривоят.
* عُرِضَتْ عَلَيَّ أُمَّتِي بِأَعْمَالِهَا حَسَنِها وَسَيِّئِهَا، فَرَأَيْتُ فِي مَحَاسِنِ أَعْمَالِهَا إِمَاطَةَ الأَذَى عَنِ الطَّرِيقِ، وَرَأَيْتُ فِي سَيِّئِ أَعْمَالِهَا النُّخَاعَةَ، فِي الْمَسْجِدِ لَمْ تُدْفَنْ. (رواه أحمد عن أبي ذر)
765) Умматимнинг яхши ва ёмон амаллари кўрсатилди. Мен йўлдан озор берувчи нарсаларни олиб ташлашни амаллар яхшиси деб топдим. Масжидга тупуриб, кўммасдан кетишни амалларнинг ёмони деб топдим.
Имом Аҳмад Абу Заррдан қилган ривоят.
* ِعفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ تَعِفَّ نِسَاؤُكُمْ، وَبَرُّوا آبَاءَكُمْ، وَتَبَّرَكُمْ أَبْنَاؤكمْ، وَمَنْ أَتَاهُ أَخوهُ مُتَنَصّلاً فَلْيَقْبَلْ ذَلِكَ مِنْهُ، مُحِقًّا كَانَ أَوْ مُبْطِلاً، فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ لَمْ يَرِدْ عَلَى الْحَوْضِ. (رواه الحاكم عن أبي هريرة)
766) Одамларни хотинига кўз ташлашдан ўзингизни тийинг, шунда сизнинг ҳам хотинингизга кўз ташланмайди. Оталарингизга яхшилик қилинг, болаларингиз ҳам сизларга яхшилик қилади Агар аразлашиб ажралган биродари ҳузурига келса, уни хоҳ ҳақ бўлсин хоҳ ботил бўлсин қабул этсин. Агар у шундай қилмаса, ҳавзга (сув ичиладиган маконга) тушмайди.
Имом Ҳоким Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* عَلِّمُوا أَوْلاَدَكُمْ السِّبَاحَةَ وَالرِّمَايةَ، وَنِعْمَ لَهْوَ الْمُؤْمِنَةِ فِى بَيْتِهَا الْمِغْزَلُ، وَإِذَا دَعَاكَ أَبَوَاكَ فَأَجِبْ أُمَّكَ. (رواه الديلمى)
767) Фарзандларингизга сузишни ва отишни ўргатинглар. Мўъмина аёлнинг уйида овунадиган нарсаси ип йигиришдир. Агар сени ота-онанг баробар чақириб қолса, аввал онангга жавоб қил.
Имом Дайламий ривояти.
* عَمَلُ الْجَنَّةِ الصِّدْقُ، وَإِذَا صَدَقَ الْعَبْدُ بَرَّ، وَإِذَا بَرَّ آمَنَ، وَإِذَا آمَنَ دَخَلَ الْجَنَّةَ، وَعَمَلُ النَّارِ الْكَذِبُ، فَإِذَا كَذَبَ الْعَبْدُ فَجَرَ، وَإِذَا فَجَرَ كَفَرَ، وَإِذَا كَفَرَ دَخَلَ النَّارَ. (رواه أحمد عن ابن عمر)
768) Жаннат амали ростгўйликдир. Агар банда ростгўй бўлса, яхшилик қилган бўлади. Агар яхшилик қилса, иймон келтирган бўлади. Агар иймон келтирса жаннатга киради.
Дўзах амали ёлғончиликдир. Агар банда ёлғон гапирса, фожирлик қилган бўлади. Агар фожирлик қилса, куфр келтирган бўлади. Агар куфр келтирса, дўзахга тушади.
Имом Аҳмад Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* عَلَيْكَ بِتَقْوَى اللهِ فَإِنَّهَا جِمَاعُ كُلِّ خَيْرٍ، وَعَلَيْكَ بِالْجِهَادِ، فَإِنَّهُ رَهْبَانِيَّة الْمُسْلِمِينَ، وَعَلَيْكَ بِذِكْرِ اللهِ وَتِلاَوَةِ كِتَابِ اللهِ، فَإِنَّهُ نُورٌ لَكَ فِى الأَرْضِ، وَذِكْرٌ لَكَ فِى السَّمَاءِ، وَاخْزِنْ لِسَانَكَ إِلاَّ مِنْ خَيْرٍ، فَإِنَّكَ بَذَلِكَ تَغْلِبُ الشَّيْطَانَ. (رواه أبويعلى عن أبي سعيد)
769) Аллоҳга тақво қилишни ўзингга лозим тут. Чунки у барча яхшиликларни жамловчидир. Ўзингга жиҳодни лозим тут, чунки у мусулмонларни қўрқитадиган нарсасидир. Ўзингга Аллоҳ зикри ва Аллоҳ китоби тиловатини лозим тут, чунки у ерда сен учун нур ва осмонда сен учун зикр бўлади. Тилингни яхшиликдан бошқа нарсадан сақла. Чунки, шундай қилиш билан шайтонга ғолиб бўласан.
Абу Яъло Абу Саиддан қилган ривоят.
* عَلَيْكَ بِحُسْنِ الْخُلُقِ، وَطُولِ الصَّمْتِ، فَوَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ مَا تَجَمَّلَ الْخَلاَئِقُ بِمِثْلِهَا. (رواه أبو يعلمى عن أنس)
770) ўзингга чиройли ҳулқ ва узоқ жим туришни лозим тут. Менинг жоним унинг қўлида бўлган Зотга қасамки, ҳалойиқ у каби нарса билан чиройли бўлмайди.
Абу Яъло Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* عَلَيْكِ بِجُمَّلِ الدُّعَاءِ وَجوَامِعِهِ، قُولِى: اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلَكَ مِنَ الْخَيْرِ كَلِّهِ عَاجِلِهِ وَآجِلِهِ مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَمَا لَمْ أَعْلَمْ، وَأَسْأَلُكَ الْجَنَّةَ، وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَولٍ أَوْ عَمَلٍ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ النَّارِ، وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَولٍ أَوْ عَمَلٍ، وَأَسْأَلُكَ مِمَّا سَأَلَكَ بِهِ مُحَمَّدٌ، وَأَعَوذُ بِكَ مِمَّا تَعَوَّذَ مِنْهُ مُحَمَّدٌ، وَمَا قَضَيْتَ لِى مِنْ قَضَاءٍ فَاجْعَلْ عَاقِبَتَهُ رُشْدًا. (رواه البخارى عن السيدة عائشة)
771) Ўзингга ўзида кўп нарсани жам этган қуйидаги дуони лозим тут.
«Аллоҳумма инний асъалука минал хойри куллиҳи ъожилиҳи ва ожилиҳи ма ъолимту минҳу ва ма лам аълам. Ва асъалука жанната ва ма қорраба илайҳа мин қовлин ав ъамалин ва аъузу бика минаннар. Вама қорраба илайҳа мин қовлин ав ъамалин ва асалука лиммаа сааллака биҳи Муҳаммадун ва аъузу бика миммаа таъъавваза минҳу Муҳаммадун ва ма қозайта лий мин қазоин фажъал ъоқибатаҳу рушда».
(Маъноси: «Аллоҳим Сендан яхшиликларни барчасини бу дунёдагию охиратдагисини, билганимнию билмаганимни сўрайман. Жаннатни ва унга яқин қилувчи сўз ёки амални сўрайман. Дўзахдан ва унга яқин қилувчи сўз ёки амалдан паноҳ сўрайман. Сендан Муҳаммад алайҳиссалом сўраган нарсани сўрайман. Муҳаммад алайҳиссалом паноҳ сўраган нарсадан паноҳ сўрайман. Аллоҳим менга нимани қазои-қадар қилиб битсанг уни оқибатини яхши қилгин»).
Имом Бухорий Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* عَلَيْكُمْ بِالصِّدْقِ، فَإِنَّ الصِّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ، وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الْجَنَّةِ، وَمَا يَزَالُ الرَّجُلُ يَصْدُقُ وَيَتَحَرَّى الصِّدْقَ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللهِ صِدِّيقًا، وَإِيَّاكُمْ وَالْكَذِبَ فَإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الْفُجُورِ، وَإِنَّ الْفُجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ، وَمَا يَزَالُ الرَّجُلُ يَكْذِبُ وَيَتَحَرَّى الْكَذِبَ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللهِ كَذَّابًا. (رواه البخارى)
772) Ўзингизга ростгўйликни лозим тутинг, чунки ростгўйлик яхшиликка олиб боради. Яхшилик эса жаннатга олиб боради. Киши рост гапириб, ростгўйликка амал қилади, ҳаттоки Аллоҳ ҳузурида сиддиқ деб ёзиб қўяди. Ёлғондан сақланинг, чунки ёлғон гуноҳга етаклайди. Гуноҳ дўзахга етаклайди. Киши ёлғон гапириб, унга риоя қилишда бардавом бўлади, ҳаттоки Аллоҳ ҳузурида каззоб деб ёзиб қўйилади.
Имом Бухорий ривояти.
* عَلَيْكُمْ بالصِّدْقِ فَإِنَّهُ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ، وَإِيَّاكُمْ وَالْكَذِبَ فَإِنَّهُ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ النَّارِ. (رواه الخطيب عن ابي بكر)
773) Ўзингизга ростгўйликни лозим тутинг, чунки у жаннат эшикларидан бир эшикдир. Ёлғондан четланинг, чунки у дўзах эшикларидан бир эшикдир.
Имом Хатиб Абу Бакрдан (р.а.) қилган ривоят.
عَلَيْكُمْ بِقِيَامِ اللَّيْلِ، فَإِنَّهُ دَأَبُ الصَّالِحِينَ قَبْلَكُمْ، قُرْبَةٌ إِلَى اللهِ وَمَنْهَاةٌ عَنِ الإِثْمِ، وَتَكْفِيرٌ لِلسَّيِّئَاتِ، وَمَطْرَدَةٌ لِلدَّاءِ عَنِ الْجَسَدِ. (رواه أحمد عن بلال)
774) Ўзингизга кечаси қоим бўлиб, бедор ўтказишни лозим тутинг, чунки у сизлардан олдинги солиҳлар одати, Аллоҳга қурбат (яқинлик) ҳосил қилувчи, гуноҳдан ман этувчи, гуноҳларни каффорат қилувчи ва жасаддан касалликни ҳайдовчидир.
Имом Аҳмад Билолдан (р.а.) қилган ривоят.
* عَلَيْكُمْ بِالْقَنَاعَةِ، فَإِنَّ الْقَنَاعَةَ، مَالٌ لاَ يَنْفَدُ. (رواه الطبرانى)
775) Ўзингизга қаноатни лозим тутинг, чунки қаноат битмас бойликдир.
Тобароний ривояти.
* عَلَيْكُمْ بِلاَ إِلَهَ إلاَّ اللهُ وَالإسْتِغْفَارِ، فَأَكْثِرُوا مِنْهُمَا، فَإِنَّ إِبْلِيسَ قَالَ: أَهْلَكْتُ النَّاسَ بِالذُّنُوبِ وَأَهْلَكُونِى بِلاَ إِلَهَ إلاَّ اللهُ وَالإسْتِغْفَارِ، فَلَمَّا رَأَيْتُ أَهْلَكْتُهُمْ بِالأَهْوَاءِ، وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ. (رواه أبو يعلى عن أبي بكر)
776) Ўзингизга «Ла илаҳа иллаллоҳ»ни ва истиғфор айтишни кўпайтиринг. Чунки Иблис: «Одамларни гуноҳлар билан ҳалок қилдирган бўлсам, улар мени «ла илаҳа иллаллоҳ» ва истиғфор ила ҳалок этишди. Буни кўргандан кейин мен уларни ҳавои (нафс)лари ила ҳалок эттирдим. Ваҳоланки, улар бу нарсани ҳидоят деб билишади.
Абу Яъло Абу Бакрдан (р.а.) қилган ривоят.
* العَالِمُ وَالْمُتَعَلِّمِ شَرِيكَانِ فِى الْخَيْرِ، وَسَائِرُ النَّاسِ لاَ خَيْرَ فِيهِمْ. (رواه الطبرانى عن أبي درداء)
777) Олим ва таълим олувчи яхшиликда шерикдирлар. Бошқа кишиларда яхшилик йўқдир.
Тобароний Абу Дардодан қилган ривоят.
* الْعَالِمُ إِذَا أَرَادَ بِعِلْمِهِ وَجْهَ اللهِ هَابَهُ كُلُّ شَيْءٍ، وَإِذَا أَرَادَ أَنْ يُكْثِرَ بِهِ الْكُنُوزَ هَابَ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ. (رواه الديلمى عن أنس)
778) Олим киши агар илми билан Аллоҳнинг розилигини талаб қилса, ундан барча нарса қўрқади. Агар илми билан конларни, яъни мол-дунёни кўпайтиришни хоҳласа, у барча нарсадан қўрқади.
Имом Дайламий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* الْعَالِمُ وَالْعِلْمُ وَالْعَمَلُ فِى الْجَنَّةِ، فَإِذَا لَمْ يَعْمَلِ الْعَالِمُ بِمَا يَعْلَمُ كَانَ الْعِلْمُ وَالْعَمَلُ فِى الْجَنَّةِ، وَكَانَ الْعَالِمُ فِى الْنَّارِ. (رواه الديلمى)
779) Олим, илм ва амал (уччови) жаннатдадир. Агар олим билган нарсасига амал қилмаса, илм ва амал жаннатда бўлиб, олим дўзахдадир.
Дайламий ривояти.
* الْعَدْلُ حَسَنٌ، وَلَكِنْ فِى الأُمَرَاءِ أَحْسَنُ، السَّخَاءُ حَسَنٌ، وَلَكِنْ فِى الأغْنِيَاءِ أَحْسَنُ. الوَرَعُ حَسَنٌ، وَلَكِنْ فِى الْعُلَمَاءِ أَحْسَنُ، الصَّبْرُ حَسَنٌ، وَلَكِنْ فِى الْفُقَرَاءِ أَحْسَنُ، التَّوْبَةُُ حَسَنَةٌ، وَلَكِنْ فِى الشَّبَابِ أَحْسَنُ، الْحَيَاءُ أَحْسَنُ، وَلَكِنْ فِى النِّسَاءِ أَحْسَنُ. (رواه الديلمى عن عمر)
780) Адолат ўзи яхши нарса, лекин бошлиқларда бўлиши ундан ҳам яхши. Сахийлик ўзи яхши, бойларда бўлиши ундан ҳам яхши. Тақво ўзи яхши, лекин уламоларда бўлиши ундан ҳам яхши. Сабр ўзи яхши, лекин камбағалларда бўлиши ундан ҳам яхши. Тавба ўзи яхши, лекин йигитларда бўлиши ундан ҳам яхши. Ҳаё ўзи яхши, лекин аёлларда бўлиши ундан ҳам яхши.
Дайламий Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* العُلَمَاءُ أُمَنَاءُ الرَّسُولِ، مَالَمْ يُخَالِطُوا السُّلْطَانَ، وَيُدَاخِلُوا الدُّنْيَا، فَإِذَا خَالَطُوا السُّلْطَانَ، وَدَاخَلُوا الدُّنْيَا فَقَدْ خَانُوا الرُّسُلَ فَاحْذَرُوهُمْ. (رواه العقيلى عن أنس)
781) Уламолар пайғамбарларни ишончли кишиларидир. Модомики ўша уламолар султонларга аралашишмаса ва дунёга киришишмаса. Агар султонга аралашишса ва дунёга киришишса батаҳқиқ Расулларга ҳиёнат қилишибди, бас, сизлар улардан ўзингизни йироқ тутинг.
Ақийлий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* العِلْمُ حَيَاةُ الإسْلاَمِ، وَعِمَادُ الإيْمَانِ، وَمَنْ عَمِلَ عِلْمًا أَتَمَّ اللهُ أَجْرَهُ، وَمَنْ تَعَلَّمَ فَعَمِلَ، عَلَّمَهُ اللهُ مَالَمْ يَعْلَمْ. (رواه أبو الشيخان)
782) Илм Исломнинг ҳаёти ва иймоннинг устунидир. Ким илмни таълим олса, Аллоҳ унинг ажрини мукаммал қилибди. Кимки таълим олиб унга амал қилса, Аллоҳ билмаган нарсасини унга ўргатади.
Абу Шайх ривояти.
* العِلْمُ خَزَائِنُ، وَمِفْتَاحُهَا السُّؤَالُ، فَأَسْأَلُوا يَرْحَمْكُم اللهُ، فَإِنَّهُ يُؤْجَرُ فِيهِ أَرْبَعَةٌ: السَّائِلُ، وَالْمُعَلِّمُ، وَالْمُسْتَمِعُ، وَالْمُحِبُّ لَهُمْ. (رواه أبو نعيم عن على)
783) Илм хазинадир. Унинг калити савол бериб сўрашдир. Аллоҳ сизларга раҳм қилгурлар, савол беринглар, чунки унда тўрт киши савобга эга бўлади.
Сўровчи, таълим берувчи, эшитувчи ва унга муҳаббат қилувчи. Абу Нуъайм Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* العِلْمُ عِلْمَانِ، عِلْمٌ فِى الْقَلَبِ، فَذَلِكَ الْعِلْمُ النَّافِعُ، وَعِلْمُ اللِّسَانِ، فَذَلِكَ حُجَّةٌ عَلَى ابْنِ آدَمَ. (رواه الخطيب عن جابر)
784) Илм икки хил бўлади. 1. Қалбдаги илм. Бу фойдали илмдир. 2. Тилдаги илм. Бу одам боласининг зарарига ҳужжат бўладиган илмдир.
Имом Хатиб Жобирдан қилган ривоят.
* العَائِدُ فِى هِبَتِهِ كَالْعَائِدُ فِى قَيْئِهِ. (رواه البخارى ومسلم عن ابن عباس)
785) Берган нарсасини қайтариб олувчи киши қусқисини қайтариб олувчи киши кабидир
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Аббосдан қилган ривоят
* الْعَيْنُ حَقٌّ. (رواه البخارى ومسلم عن ابي هريرة)
786) Кўз тегиши ҳақдир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* أعْطُوا الأجِيرَ أَجْرَهُ قَبْلَ أَنْ يَجِفَّ عَرَقَهُ، وَأَعْلِمْهُ أَجْرَهُ وَهُوَ فِى عَمَلِهِ. (رواه البيهقى)
787) Ёллаб ишлатаётган ишчингизни ҳақини тери қуришидан олдин беринглар. Унга ишлаш мобайнида қанча ҳақ беришингизни билдириб туринглар.
Имом Байҳақий ривояти.
* عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ صَدَقَةٌ: فَقَالُوا: يَا نَبِيَّ اللهِ، فَمَنْ لَمْ يَجِدْ. قَالَ: يَعْمَلُ بِيَدِهِ فَيَنْفَعُ نَفْسَهُ وَيَتَصَدَّقُ. قَالُوا: فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ. قَالَ: يُعِينُ ذَا الْحَاجَةِ الْمَلْهُوفِ. قَالُوا: فَإِنْ لَمْ يَجِدْ. قَالَ: فَلْيَأْمُرْ بِالْخَيْرِ أوْ بِالْمَعْرُوفِ. قَالُوا: فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ. قَالَ: وَلْيُمْسِكْ عَنِ الشَّرِّ فَإِنَّهَا لَهُ صَدَقَةٌ. (رواه البخارى)
788) «Ҳар бир мусулмонга садақа лозимдир», деганларида, саҳобалар: «Эй, Аллоҳнинг набийси, агар топа олмаса-чи?», дейишди. Расулуллоҳ (с.а.в.): «Қўли билан ишлаб, ўзига фойда олиб, садақа ҳам қилади», дедилар. Саҳобалар: «Агар қодир бўлмаса-чи», дейишганида, у зот: «Қийналиб қолган ҳожатмандларга ёрдам беради», дедилар. Саҳобалар: «Агар топа олмаса-чи?» дейишганида, у зот: «Яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтаради», дедилар. Саҳобалар: «Буни ҳам қила олмаса-чи?» дейишганида, у зот: «Ёмонликдан ўзини тўсади, чунки бу ҳам садақадир», дедилар.
Имом Бухорий ривояти.
حرف الغين
* غَدْوَةٌ فِي سَبِيلِ اللهِ أَوْ رَوْحَةٌ، خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا. (رواه الشيخان)
789) Кундузи ёки кечаси Аллоҳ йўлида юриш дунё ва ундаги нарсалардан яхшидир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти
* غَسْلُ الْقَدَمَيْنِ بِالْمَاءِ الْبَارِدِ بَعْدَ الْخُرُوجِ مِنَ الْحَمَّامِ أَمَانٌ مِنَ الصُّدَاعِ. (رواه أبو نعيم)
790) Ҳаммомдан чиққандан кейин совуқ сув билан икки оёқни ювиш бош оғриғидан омонликдир.
Абу Нуъайм ривояти
* غُسْلُ الْجُمْعَةِ وَاجِبٌ عَلَى كُلِّ مُحْتَلِمٍ. (رواه أبو سعيد الخدرى)
791) Ҳар бир эҳтилом (жунуб) бўлувчи кишига ғусл қилиш, яъни ювиниш вожибдир.
Абу Саиддан қилинган ривоят.
* غَشِيَتْكُمُ السَّكْرَتَانِ: سَكْرَةُ حُبِّ الْعَيْشِ وَحُبِّ الْجَاهِلِ، فَعِنْدَ ذَلِكَ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَلاَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَالْقَائِمُونَ بِالْكِتَابِ وَالسُّنَّةِ كَالسَّابِقِينَ الأوَّلِينَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالأنْصَارِ. (رواه أبو نعيم عن عائشة)
792) Сизларни икки мастлик ўраб олган. Яшашни яхши кўриш ва жоҳилликни яхши кўриш. Мана шу нарса мужассам бўлса, яхшиликка ҳам буюрмайсизлар, ёмонликдан ҳам қайтармайсизлар. Аллоҳнинг китоби ва Расулини суннатида қоим бўлувчилар аввалги муҳожир ва ансорлар кабидир.
Абу Нуъайм Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* غَطُّوا الإِنَاءَ، وَأَوْكِئُوا السِّقَاءَ، فَإِنَّ فِي السَّنَةِ لَيْلَةً يَنْزِلُ فِيهَا وَبَاءٌ لاَ يَمُرُّ بِإِنَاءٍ لَمْ يُغَطَّ، وَلاَ سِقَاءٍ لَمْ يُوكَ إِلاَّ وَقَعَ فِيهِ مِنْ ذَلِكَ الْوَبَاءِ. (رواه أحمد ومسلم)
793) Идишлар устини ёпинглар, сув идишларини маҳкамланглар. Чунки йилда бир кеча бор, ўша кечада вабо тушади. Шу вабо, усти ёпилмаган бирор идиш ёки оғзи маҳкамланмаган сув идиш олдидан ўтса, ўша нарсага тушади.
Имом Аҳмад ва Муслим ривояти.
* غُفِرَ لإمْرَأَةٍ مُومِسَةٍ مَرَّتْ بِكَلْبٍ عَلَى رَأْسِ رَكِيٍّ يَلْهَثُ قَدْ كَادَ يَقْتُلُهُ الْعَطَشُ، فَنَزَعَتْ خُفَّهَا فَأَوْثَقَتْهُ بِخِمَارِهَا فَنَزَعَتْ لَهُ مِنَ الْمَاءِ فَغُفِرَ لَهَا بِذَلِكَ. (رواه البخارى عن أبي هريرة)
794) Бир фоҳиша аёл гуноҳлари мағфират қилинди. Чунки, кетаётганида қудуқ олдида, чанқоқ ўлдиришига оз қолганидан тилини осилтириб турган бир итни учратиб қолди. Оёғидаги маҳсисини ечиб рўмоли билан маҳкамлаб сув тортиб олиб унга берди. Шунинг учун гуноҳлари кечирилди.
Имом Бухорий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* الْغَضَبُ مِنَ الشَّيْطَانِ، وَالشَّيطَانُ خُلِقَ مِنَ النَّارِ، وَالْمَاءُ يُطْفِئُ النَّارَ، فَإِذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَغْتَسِلْ. (رواه أبو نعيم عن معاوية)
795) Ғазабланиш шайтондандир. Шайтон эса оловдан халқ қилинган. Оловни сув ўчиради. Агар сизлардан бирингиз ғазаб қиладиган бўлса ювинсин.
Абу Нуъайм Муовиядан қилган ривоят.
* الغُدُوُّ وَالرَّواحُ فِى تَعَلُّمِ الْعِلْمِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللهِ مِنَ الْجِهَادِ فِى سَبِيلِ اللهِ. (رواه الديلمى عن ابن عباس)
796) Эрталаб ва кечқурун, яъни доим илм талабида юриш Аллоҳ наздида Унинг йўлида жиҳоддан ҳам афзалдир.
Имом Дайламий Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* الغَرِيبُ إِذَا مَرَضَ فَنَظَرَ عَنْ يَمِينِهِ، وَعَنْ شِمَالِهِ، وَمِنْ أَمَامِهِ، وَمِنْ خَلْفِهِ، فَلَمْ يرَ أَحَدًا يَعْرفهُ، يَغْفِرُ اللهَ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ. (رواه ابن النجار عن ابن عباس)
797) Ғариб киши касал бўлиб ўнг томони, чап томони, олди ва орқасига қарасаю, бирорта ҳам танийдиган киши топа олмаса Аллоҳ уни аввалги гуноҳларини кечиради.
Ибн Нажжор Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* الغِلُّ وَالْحَسَدُ يَأْكلانِ الْحَسَنَاتِ كَمَا تَأْكلُ النَّارُ الْحَطَبَ. (رواه الحسن)
798) Кин ва ҳасад, олов ўтинни егани каби яхшиликларни ейди.
Ҳасан ривоятлари.
* الغِنَى اليأُسُ مِمَّا فِى أَيْدِ النَّاسِ، وَإِيَّاكَ وَالطَّمَعَ فَإِنَّهُ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ. (رواه العسكرى عن ابن عباس)
799) Одамлар қўлидаги нарсадан ноумид бўлиш, бойликдир. Сен тамаъдан сақлан, чунки у нақд фақирликдир.
Аскарий Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* الغَنِىُّ غَنِىُّ النَّفْسُ. (رواه الشيخان)
800) Нафси бой бўлиш ҳақиқий бойликдир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* الْغِيبَةُ: ذِكْرُكَ أَخَاكَ بِمَا يَكْرَهُ، قَالَ رَجُلٌ، أَفَرَأَيْتَ إِنْ كَانَ فِي أَخِي مَا أَقُولُ؟ قَالَ: إِنْ كَانَ فِي أَخِيكَ مَا تَقُولُ، فَقَدِ اغْتَبْتَهُ، وَإِنْ لَمْ يَكُنْ فِيهِ مَا تَقُولُ فَقَدْ بَهَتَّهُ. (رواه أحمد عن أبي هريرة)
801) Биродаринг кариҳ кўрадиган нарсани зикр қилишинг ғийбатдир, деганларида, бир киши: «Агар биродаримда ўша зикр қилинган нарсам мавжуд бўлса-чи?» деганида, Расулуллоҳ (с.а.в.): «Агар зикр қилган нарсанг биродарингда мавжуд бўлса, ғийбат қилган бўласан. Агар зикр қилган нарсанг мавжуд бўлмаса, бўҳтон қилган бўласан», дедилар.
Имом Аҳмад Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоятлари.
* الغَيْرَةُ مِنَ الإيْمَانِ، وَالْمَذَاءُ مِنَ النِّفَاقِ. (رواه الديلمى)
802) Рашкчи, ғайюр бўлиш иймондандир. Аёлларга аралашиб, ўйнашиб юриш нифоқликдир.
Имом Дайламий ривояти.
* الغُسْلُ يَوْمَ الْجُمْعَةِ وَاجِبٌ عَلَى كُلِّ مُحْتَلِمٍ، وَأَنْ يَسْتَنَّ، وَأَنْ يَمَسَّ طِيبًا إِنْ وَجَدَ. (رواه الشيخان عن أبي سعيد)
803) Жума куни ғусл қилиш ҳар бир эҳтилом (жунуб) бўлувчи кишига вожибдир. Агар топса, хушбўй нарсалар суртиб юриш суннатдир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Саиддан қилган ривоят.
* فَاتِحَةُ الْكِتَابَ وَآيةُ الْكُرْسِيِّ لاَ يَقْرَْؤُهُمَا عَبْدٌ فِى دَارِ فَيُصِيبَهُمْ ذَلِكَ الْيَوْمَ عَيْنُ إِنْسٍ أَوْ جِنٍّ. (رواه الديلمى)
804) Фотиҳа сураси ва Оятал курсийни бирор банда бир ҳовлида ўқиса, ўша куни инсон ёки жинни кўзи тегмайди.
Имом Дайламий ривояти.
* فِتْنَةُ الرَّجُلِ فِي أَهْلِهِ وَمَالِهِ وَنَفْسِهِ وَوَلِدِهِ وَجَارِهِ، تُكَفِّرُهَا الصَّلاةُ وَالصِّيَامُ وَالصَّدَقَةُ وَالأمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْيُ عَنِ الْمُنْكَرِ. (رواه البخارى ومسلم والترمذى وابن ماجه عن حذيفة)
805) Кишининг аҳли, моли, нафси, боласи, қўшнисидаги фитнани ўқиган намози, тутган рўзаси, берган садақаси, яхшиликка буюргани ва ёмонликдан қайтаргани каффорат бўлади.
Имом Бухорий, Муслим, Термизий ва Ибн Можалар Ҳузайфадан (р.а.) қилган ривоят.
* فِرَاشٌ لِلرَّجُلِ، وَفِرَاشٌ لإمْرَأَتِهِ، وَالثَّالِثُ لِلضَّيْفِ، وَالرَّابِعُ لِلشَّيْطَانِ. (رواه مسلم عن جابر)
806) Эркак учун тўшак, хотини учун тўшак, учинчиси меҳмон учун тўртинчиси шайтон учундир.
Имом Муслим Жобирдан (р.а.) қилган ривоят.
* فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ، كَفَضْلِي عَلَى أَدْنَاكُم، إِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ: وَمَلائِكَتَهُ، وَأَهْلَ السَّمَوَاتِ وَالأَرَضِ، حَتَّى النَّمْلَةُ فِي جُحْرِهَا، وَحَتَّى الْحُوتُ فِى الْبَحْرِ، لَيُصَلُّونَ عَلَى مُعَلِّمِ النَّاسِ الْخَيْرَ. (رواه الترمذى)
807) Олимнинг обидга нисбатан фазли мен билан сизларнинг энг пастингизни фазлига ўхшайди. Албатта Аллоҳ таоло, фаришталари, еру Осмон аҳллари, инидаги чумоли, ҳаттоки денгиздаги китлар одамларга яхшиликни ўргатувчига саловат айтади.
Имом Термизий ривояти.
* فَضْلُ الْقُرْآنِ عَلَى سَائِرِ الْكَلاَمِ، كَفَضْلِ الرَّحْمَنِ عَلَى سَائِرِ خَلْقِهِ. (رواه أبو هريرة)
808) Қуръоннинг фазли бошқа каломларга нисбатан фазилати Раҳмонни (Аллоҳни) бошқа маҳлуқотларига нисбатан фазилатига ўхшайди.
Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилинган ривоят.
* فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى العابِدِ كَفَضْلِ القَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ عَلَى سَائِرِ الْكَوَاكِبِ. (رواه أبو نعيم عن معاذ)
809) Олимнинг обидга нисбатан фазилати худди бадр кечаси бошқа юлдузлар олдидаги ойнинг фазлига ўхшайди.
Абу Нуъайм Муоздан қилган ривоят.
* فَضُلَتِ الْمَرْأَةُ عَلَى الرَّجُلِ بِتِسْعَةٍ وَتِسْعِينَ جُزْءًا مِنَ اللَّذَّةِ، وَلَكِنَّ اللهَ أَلْقَى عَلَيْهِنَّ الْحَيَاءَ. (رواه البيهقى عن أبي هريرة)
810) Аёл киши эркак кишига нисбатан лаззатланиш борасида тўқсон тўққиз бўлак ила фазилатли қилинган. Лекин Аллоҳ уларга ҳаёни берган.
Имом Байҳақий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* فَضْلُ صَلاَةِ الَّيْلِ عَلَى الصَّلاَةِ النَّهَارِ كَفَضْلِ صَدَقَةِ السِّرِّ عَلَى صَدَقَةِ العَلانِيَّةِ. (رواه ابن مالك عن ابن مسعود)
811) Кечасидаги намознинг фазли кундузидаги намознинг фазлига қараганда худди сир ҳолида берилган садақа билан очиқчасига берилган садақанинг фазлига ўхшайди.
Ибн Молик Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* فِعْلُ الْمَعْرُوفِ يَقِى مَصَارِعَ السُّوءِ. (رواه أبو سعيد الخدرى)
812) Яхшиликин бажариш ёмонлик фожеъасидан сақлайди.
Абу Саид ал-Ҳудрийдан қилинган ривоят.
* فُكُّوا العَانِىَ وَأجِيبُوا الدَّاعىَ، وَأَطْعِمُوا الْجَائِعَ، وَعُودُوا الْمَرِيضَ. (رواه أبو موسى الأشعرى)
813) Асирларни қўйиб юборинглар, чақириққа ижобат қилинглар. Очларни тўйдиринглар ва касаллар ҳолидан хабар олинглар.
Абу Мусо Ашъорийдан қилинган ривоят.
* فِى الْجَنَّةِ مَائِةُ دَرَجَةٍ، مَا بَيْنَ دَرَجَتَيْنِ كَمَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالأرْضِ، وَالْفِرْدَوْسُ أَعْلاهَا دَرَجَةً، وَمِنْهَا تُفَجِّرُ أَنْهَارُ الْجَنَّةِ الأَرْبَعَةُ، وَمِنْ فَوْقِهَا يَكُونَ الْعَرْشُ، فَإِذَا سَأَلْتُمُ اللهَ فَاسْأَلُوهُ الْفِرْدَوْسَ. (رواه الحاكم)
814) Жаннатда юз даража бордир. Икки даража оралиғи ер билан осмон оралигичадир. Фирдавс жаннати у даражаларнинг энг олийсидир. Ундан жаннат анҳорларини тўрттаси отилиб чиқади. Унинг тепасида Арш бўлади. Агар Аллоҳдан сўрайдиган бўлсанглар Фирдавс жаннатини сўранглар.
Имом Ҳоким ривояти.
* فِى الْجَنَّةِ مَا لاَ عَيْنٌ رَأَتْ، وَلاَ أُذُنٌ سَمِعَتْ، وَلاَ خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ. (رواه الطبرانى عن أبي سعيد)
815) Жаннатда кўз кўрмаган, қулоқ эшитмаган ва инсон қалби ҳис этмаган нарсалар бордир.
Имом Тобароний Абу Саиддан қилган ривоят.
* فِى كِتَابِ اللهِ ثَمَانُ آيَاتٍ لِلْعَيْنِ، الفَاتِحَةُ، آيَةُ الْكُرْسِىِّ. (رواه الديلمى عن عمران بن حصين)
816) Аллоҳнинг китобида кўздан тўсувчи саккиз оят бордир. У Фотиҳа ва Оятал курсийдир.
Имом Дайламий Имрон ибн Ҳусайндан қилган ривоят.
* الفُقَهَاءُ أُمَنَاءُ الرُّسُلِ، مَالَمْ يَدْخُلُوا فِى الدُّنْيَا وَيَتَّبِعُوا السُّلْطَان، فَإذَا فَعَلُوا ذَلِكَ فَاحْذَرُوهُمْ. (رواه الإمام على)
817) Аллоҳнинг раҳматидан умидвор фожир киши Аллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлган обиддан кўра Унга яқинроқдир. Фақиҳлар пайғамбарларни ишончли кишиларидир. Модомики, улар дунёга киришиб кетишмаса ва султонга тобеъ бўлишмаса. Борди-ю шундай қилишса, улардан четланинглар.
Имом Алидан (р.а.) қилинган ривоят.
* الفَلَقُ سِجْنٌ فِى جَهَنَّمَ، يُحْبَسُ فِيهِ الْجَبَّارُونَ وَالْمُتَكَبِّرُونَ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَتَتَعَوَّذُ بِاللهِ مِنْهُ. (رواه ابن مرديه عن عمرو)
818) (Ибн Амр Расулуллоҳдан (с.а.в.) Аллоҳнинг сўзидаги «Қул аъузу бироббил фалақ» ояти ҳақида сўраганларида) Расулуллоҳ (с.а.в.): «Фалақ у жаҳаннамдаги бир қамоқдир. У ерга золим ва мутакаббирлар ҳибс қилинади. Албатта жаҳаннам Аллоҳ номи билан паноҳ тиланадиган жойдир», дедилар.
Ибн Мурдавайҳ Амрдан қилган ривоят.
حرف القاف
* قَاتَلَ اللهُ الْيَهُودَ، اتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ. (رواه البخارى ومسلم)
819) Аллоҳ яҳудийларни ҳалок қилсин. Улар пайғамбарлари қабрини масжид қилиб олдилар.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
* قَتْلُ الْمُؤْمِنِ أَعْظَمُ عِنْدَ اللهِ مِنْ زَوَالِ الدُّنْيَا. (رواه النسائى)
820) Мўминни ўлдириш Аллоҳ ҳузурида дунё йўқ бўлиб кетишидан ҳам буюкроқдир.
Имом Насаий ривояти.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: إِنَّ الْجِنَّ وَالإنْسَ فِى نَبَاءٍ عَظِيمٍ، أَخْلُقُ وَيُعْبَدُ غَيْرِى؟ وَأَرْزُقُ وَيُشْكَرُ غَيْرِى. (رواه البيهقى عن أبي الدرداء)
821) Аллоҳ таоло: «Албатта, жин ва инсон улуғ хабардадирлар. Мен яратаман, мендан бошқага ибодат қилинади. Мен ризқ бераман, мендан бошқага миннатдорчилик билдириб шукур қилинади».
Имом Байҳақий Абу Дардодан қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: مَنْ لَمْ يَرْضَ بِقَضَائِى وَقَدَرى فَلْيَلْتَمِسْ رَبًّا غَيْرى. (رواه البيهقى عن أنس)
822) Аллоҳ таоло: «Ким менинг қазои қадаримга рози бўлмаса, Мендан бошқа Рабб топиб олсин» , деди.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: ثَلاَثَةٌ أَنَا خَصْمُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، رَجُلٌ أَعْطَى بِي ثُمَّ غَدَرَ، وَرَجُلٌ بَاعَ حُرًّا فَأَكَلَ ثَمَنَهُ، وَرَجُلٌ اسْتَأْجَرَ أَجِيرًا فَاسْتَوْفَى مِنْهُ، وَلَمْ يُعْطِهِ أَجْرًا. (رواه البخارى عن أبي هريرة)
823) Аллоҳ таоло: «Қиёмат куни Мен уч кишининг хусуматчисиман. Бир киши Мени (номимни ўртага қўйиб, бир нарса берса-да) кейин ҳиёнат қилса. Бир киши озод кишини (қул қилиб) сотиб юбориб, уни пулини еса. Бир киши бир ишчини ёлласа-да, унга ишини қилдириб, ҳаққини бермаса.
Имом Бухорий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: وَشَتَمَنِي ابْنُ آدَمَ وَلَمْ يَكُنْ وَمَا يَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَشْتُمَنِي وَكَذَبَنى، ابْنُ آدَمَ، وَمَا يَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَشْتُمَنِي أنْ كَذَبَنى أَمَّا شَتْمُهُ إِيَّايَ فَقَوْلُهُ: اتَّخَذَ اللهُ وَلَدًا وَأَنَا اللهُ الأَحَدُ الصَّمَدُ، لَمْ أَلِدْ وَلَمْ أُولَدْ، وَلَمْ يَكُنْ لِي كُفُوًا أَحَدٌ، وَأَمَّا تَكْذِيبُهُ إِيَّاىَ، فَقَوْلُهُ: لَيْسَ يُعِيدُنِى كَمَا بَدَأَنِى، (وَلَيْسَ أَوَّلُ الْخَلْقِ بِأَهْوَن عَلَىَّ مِنْ إِعَادَتِهِ. (رواه النسائى عن أبِي هريرة)
824) Аллоҳ таоло: «Одам боласи Мени сўкди, у Мени сўкмаслиги керак эди. Одам боласи Мени ёлғонга тутди, у Мени ёлғончи қилмаслиги лозим эди. У Мени фарзанди бор, деб сўкди. Ваҳоланки, Мен яккаю ёлғиз, барча ҳожатлар билан кўзлангувчи, туғмаган ва туғилмаган ва тенги йўқ Зотдирман. Аммо Мени ёлғончи дейиши, «Мени аввал халқ қилганидек қайта тирилтира олмайди», дейди. Ахир қайта тирилтириш Мен учун аввал халқ қилишдан енгилроқ эмасми?», деди.
Имом Насаий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: أَعْدَدْتُ لِعِبَادِيَ الصَّالِحِينَ، مَا لاَ عَيْنٌ رَأَتْ وَلاَ أُذُنٌ سَمِعَتْ وَلاَ خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ. (رواه ابن ماجه عن أبِي هريرة)
825) Аллоҳ таоло: «Мен солиҳ бандаларимга жаннатда кўз кўриб, қулоқ эшитмаган, инсон қалби ҳис этмаган нарсаларни тайёрлаб қўйдим», деб айтди.
Ибн Можа Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: إِذَا هَمَّ عَبْدِي بِحَسَنَةٍ وَلَمْ يَعْمَلْهَا، كَتَبْتُهَا لَهُ حَسَنَةً، فَإِنْ عَمِلَهَا كَتَبْتُهَا عَشْرَ حَسَنَاتٍ، إِلَى سَبْعِ مِائَةِ ضِعْفٍ، وَإِذَا هَمَّ بِسَيِّئَةٍ وَلَمْ يَعْمَلْهَا لَمْ أَكْتُبْهَا مِنْهُ، فَإِنْ عَمِلَهَا كَتَبْتُهَا سَيِّئَةً وَاحِدَةً. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
826) Аллоҳ таоло: «Агар банда бирор яхшиликни қасд қилиб, унга амал қила олмаса, унга бир яхшилик бажарди», деб ёзиб қўяман. Агар амал қилса ўн даражадан бошлаб етти юз баробаргача ёзиб қўяман. Агар бирор ёмонликни қасд қилиб, унга амал қилмаса, ҳеч нарса ёзмайман. Агар амал қилса, бир ёмонлик бажарди, деб ёзиб қўяман», деб айтди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذَهَبَ يَخْلُقُ كَخَلْقِي، فَلْيَخْلُقُوا حَبَّةً أوْ لِيَخْلُقُوا ذَرَّةً أوْ لِيَخْلُقُوا شَعِيرَةً. (رواه البخارى ومسلم عن أبي هريرة)
827) Аллоҳ таоло: «Мен каби ярата оладиган бор деб фикр юритган кишидан ҳам золимроқ киши борми? Ундай бўлса бирор дон ёки арпа яратиб кўрсин-чи?», деб айтди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: يَا عِبَادِي: إِنِّي حَرَّمْتُ الظُّلْمَ عَلَى نَفْسِي، وَجَعَلْتُهُ مُحَرَّمًا بَيْنَكُمْ، فَلاَ تَظَالَمُوا يَا عِبَادِي: كُلُّكُمْ ضَالٌّ إِلاَّ مَنْ هَدَيْتُهُ فَاسْتَهْدُونِي أَهْدِكُمْ، يَا عِبَادِي: كُلُّكُمْ جَائِعٌ إِلاَّ مَنْ أَطْعَمْتُهُ، فَاسْتَطْعِمُونِي أُطْعِمْكُمْ ،يَا عِبَادِي: كُلُّكُمْ عَارٍ إِلاَّ مَنْ كَسَوْتُهُ فَاسْتَكْسُونِي أَكْسُكُمْ. يَا عِبَادِي: إِنَّكُمْ تُخْطِئُونَ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ، وَأَنَا أَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا، فَاسْتَغْفِرُونِي أَغْفِرْ لَكُمْ، يَا عِبَادِي: إِنَّكُمْ لَنْ تَبْلُغُوا ضَرِّي فَتَضُرُّونِي وَلَنْ تَبْلُغُوا نَفْعِي فَتَنْفَعُونِي، يَا عِبَادِي: لَوْ أَنَّ أَوَّلَكُمْ وَآخِرَكُمْ، وَإِنْسَكُمْ وَجِنَّكُمْ كَانُوا عَلَى أَتْقَى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ، مِنْكُمْ مَا زَادَ ذَلِكَ فِي مُلْكِي شَيْئًا. يَا عِبَادِي: لَوْ أَنَّ أَوَّلَكُمْ وَآخِرَكُمْ، وَإِنْسَكُمْ وَجِنَّكُمْ كَانُوا عَلَى أَفْجَرِ قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ مِنْكُمْ، مَا نَقَصَ ذَلِكَ مِنْ مُلْكِي شَيْئًا. يَا عِبَادِي: لَوْ أَنَّ أَوَّلَكُمْ وَآخِرَكُمْ، وَإِنْسَكُمْ وَجِنَّكُمْ، قَامُوا فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ، فَسَأَلُونِي فَأَعْطَيْتُ كُلَّ إِنْسَانٍ مَسْأَلَتَهُ، مَا نَقَصَ ذَلِكَ مِمَّا عِنْدِي، إِلاَّ كَمَا يَنْقُصُ الْمِخْيَطُ إِذَا أُدْخِلَ الْبَحْرَ. يَا عِبَادِي: إِنَّمَا هِيَ أَعْمَالُكُمْ أُحْصِيهَا لَكُمْ، ثُمَّ أُوَفِّيكُمْ إِيَّاهَا، فَمَنْ وَجَدَ خَيْرًا فَلْيَحْمَدِ اللهَ، وَمَنْ وَجَدَ غَيْرَ ذَلِكَ فَلاَ يَلُومَنَّ إِلاَّ نَفْسَهُ. (رواه مسلم)
828) Аллоҳ таоло: «Эй бандаларим, ¤зимга зулмни ҳаром қилдим ва уни ораларингизда ҳам ҳаром қилдим. Бас, бир-бирларингизга зулм қилманглар. Эй бандаларим, барчангиз залолатдасиз. Фақатгина Мен ҳидоят қилганларгина тўҚри йўлдадир. Шундай экан, ҳидоятни Мендан талаб қилинглар. ¤зим сизларни ҳидоят қиламан. Эй бандаларим, барчангиз очдирсиз. Фақатгина Мен таомлантирганларгина бундай эмас. Бас, шундай экан, Мендан таом талаб қилинглар, сизларни (¤зим) таомлантираман. Эй бандаларим, барчангиз яланҚочдирсиз. Фақатгина Мен кийинтирганларгина бундай эмас. Кийинишни Мендан талаб қилинглар, Мен сизларни (¤зим) кийинтираман. Эй бандаларим, сизлар кеча-ю кундуз хато қиласизлар. Мен эса гуноҳларингизнинг барчасини кечираман. Бас, шундай экан, Мендан истиҚфор талаб қилинглар, сизларнинг гуноҳингизни (¤зим) кечираман. Эй бандаларим, Менга зарар бермоқчи бўлсангиз, ҳаргиз зарар бера олмайсиз. Ва Менга фойда бермоқчи бўлсангиз ҳам, ҳаргиз фойда бера олмайсиз. Эй бандаларим, агар аввалларингиз ва охирларингиз, инс ва жинларингиз тақволи қалб кишиси бўлишса, мулкимда бирор нарса зиёда бўлиб қолмайди. Эй бандаларим, агар аввалларингиз ва охирларингиз, инс ва жинларингиз фожир қалб кишиси бўлишса, мулкимдан бирор нарса камайиб қолмайди. Эй бандаларим, агар аввалларингиз ва охирларингиз, инс ва жинларингиз бир тепаликда туриб Мендан сўрашса, Мен ҳар бир киши сўраган нарсасини берсам ҳам, ҳузуримдаги бирор нарса камаймайди. Фақатгина денгизга игнани бир марта тиқиб олгандаги камайганчалик озаяди, холос. Эй бандаларим, у сизларнинг амалингиздир. Мен амалларингизни ҳисоблаб сақлаб қўяман. Кейин уни мукаммал қилиб топшираман. Кимки унинг яхшисини топса, Аллоҳга ҳамд айтсин. Кимки бундан бошқасини топса, фақатгина ўзини маломат қилсин», деди».
Имом Муслим ривоятлари.
* قَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: أَنْفِقْ يا ابْنَ آدَمَ، أُنْفِقْ عَلَيْكَ. (رواه البخارى ومسلم)
829) Аллоҳ таоло: «Эй одам бола, молингдан инфоқ қил, сенга ҳам инфоқ қилинади, деб айтди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: يُؤْذِينِي ابْنُ آدَمَ، يَسُبُّ الدَّهْرَ، وَأَنَا الدَّهْرُ، بِيَدِي الأَمْرُ أُقَلِّبُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ. (رواه البخارى ومسلم)
830) Аллоҳ таоло: «Одам боласи Менга озор бериб замонни сўкди. Мен замондирман, ҳамма ишлар менинг қўлимда, кеча ва кундузни мен ўзгартираман», деб айтди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: سَبَقَتْ رَحْمَتِى غَضَبِى. (رواه مسلم)
831) Аллоҳ таоло: «Раҳматим азобимга қараганда ўзиб кетди», деб айтди.
Имом Муслим ривояти.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: إِذَا تَقَرَّبَ الْعَبْدُ إِلَيَّ شِبْرًا، تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ ذِرَاعًا، وَإِذَا تَقَرَّبَ مِنِّي ذِرَاعًا، تَقَرَّبْتُ مِنْهُ بَاعًا، وَإِذَا أَتَانِي مَشْيًا أَتَيْتُهُ هَرْوَلَةً. (رواه البخارى عن أنس)
832) Аллоҳ таоло: «Агар банда Менга бир қарич яқинлашса, Мен унга бири газ яқинлашаман. Агар Менга юриб келса, Мен унга югуриб бораман», деб айтди.
Имом Бухорий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: الْكِبْرِيَاءُ رِدَائِي، وَالْعَظَمَةُ إِزَارِي، فَمَنْ نَازَعَنِي وَاحِدًا مِنْهُمَا أَلْقَيْتُهُ فِي النَّارِ. (رواه ابن ماجه عن ابن عباس)
833) Аллоҳ таоло: «Кибрлик Менинг тўнимдир. Улуғлик эса Менинг изоримдир. Қайси бир киши мана шу икки нарсанинг бирида Мен билан тортишса, Мен уни дўзахга улоқтираман», деб айтди.
Ибн Можа Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: إِذَا بَلَغَ عَبْدِى أَرْبَعِينَ سَنَةً عَافَيْتُهُ مِنَ البَلاَيَ الثَّلاثِ:مِنَ الْجُنُونِ، وَالْجُذَامِ، وَالْبَرَصِ، وَإِذَا بَلَغَ خَمْسِينَ سَنَةً حَاسَبْتُهُ حِسَابًا يَسِيرًا وَإِذَ بَلَغَ سِتِّيْنَ سَنَةً حَبَّبْتَ إِلَيْهِ الإنابَةَ، وَإِذَا بَلَغَ سَبْعِينَ سَنَةً أَحَبَّتْهُ الْمَلاَئِكَةُ، وَإِذَا بَلَغَ ثَمَانِينَ سَنَةً كُتِبَتْ حَسَنَاتُهُ وَأَلْغِيَتْ سَيِّئَاتُهُ وَإِذَا بَلَغَ تِسْعِينَ سَنَةً، قَالَتِ الْمَلاَئِكَةُ، أَسِيرُ اللهِ فِى أَرْضِهِ، فَغَفَرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَا تَأَخَّرَ، وَيَشْفَعُ فِى أَهْلِهِ. (رواه الحكيم عن عثمان)
834) Аллоҳ таоло: «Агар бандам қирқ ёшга етса, уни учта балодан омонда қиламан. 1. Жиннилик. 2. Мохов. 3. Песлик. Агар эллик ёшга етса, уни енгил ҳисоб ила ҳисоб этилади. Агар олтмиш ёшга етса, унга тавба қилишни маҳбуб эттираман. Агар етмишга етса, фаришталар уни яхши кўради. Агар саксонга етса, яхшиликлари ёзилиб, ёмонликлари бекор қилинади. Агар тўқсонга етса, фаришталар: «У Аллоҳнинг ердаги асиридир. Уни аввалгию кейинги гуноҳлари кечирилиб, ўз аҳлига шафоатчи қилинади», деди.
Ҳаким Усмондан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: إِذَا وَجَّهْتُ إِلَى عَبْدِ مِنْ عَبِيدِى مُصِيبَةً فِى بَدَنِهِ، أَوْ فِى وَلَدِهِ، أَوْ فِى مَالِهِ، فَاسْتَقبَلهَا بِصَبْرٍ جَمِيلٍ اسْتَحَيْتُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَنْ أَنْصِبَ لَهُ مِيزَانًا أَوْ أَنْشُرَ لَهُ دِيوَانًا. (رواه مسلم)
835) Аллоҳ таоло: «Аллоҳ таоло: «Агар бандаларимдан бирига баданида ёки боласида ёки молида бирор мусибатни берсаму, у киши чиройли сабр қилса, Қиёмат куни тарозу ўрнатишга ёки амаллари ёзилган девонни очишдан ҳаё қиламан», деб айтди.
Имом Муслим ривояти.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: إِنِّى أَنَا اللهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَا، فَمَنْ أَقَرَّ لِى بِالتَّوْحِيدِ دَخَلَ حِصْنِى وَأَمِنَ مِنْ عَذَابِى. (رواه الشيرازى عن على)
836) Аллоҳ таоло: «Мен Аллоҳдирман. Мендан бошқа илоҳ йўқ. Ким Мени яккалигимга иқрор бўлса, Менинг қўрғонимга кириб, азобимдан омонда бўлади», деб айтди.
Шерозий Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ لَهُ إِلاَّ الصِّيَامَ، هُوَ لِي، وَأَنَا أَجْزِي بِهِ، وَالصِّيَامُ جُنَّةٌ، إِذَا كَانَ يَوْمُ صِيَامِ أَحَدِكُمْ فَلاَ يَرْفُثْ وَلاَ يَصْخَبْ، فَإِنْ شَاتَمَهُ أَحَدٌ أَوْ قَاتَلَهُ، فَلْيَقُلْ إِنِّي صَائِمٌ، وَالَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ، لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ، لِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ يَفْرَحُهُمَا، إِذَا أَفْطَرَ فَرِحَ بِفِطْرِهِ، وَإِذَا لَقِيَ رَبَّهُ فَرِحَ بِصَوْمِهِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبي هريرة)
837) Аллоҳ таоло: «Ҳар бир одам боласини амали ўзи учун фақат рўзаси Мен учундир. Мен Ўзим уни мукофотлайман», деб айтди. Рўза ёмонликлардан пардадир. Агар сизлардан бирингиз рўза куни бўлганда ёмон сўзларни сўзламасин ва шовқин-сурон қилмасин. Бордию бирор киши сўкса ёки уришса, мен рўзадор кишиман деб айтсин. Муҳаммаднинг жони Унинг қўлида бўлган Зотга қасамки, рўзадорнинг оғзидаги ҳид Аллоҳнинг ҳузурида мушки анбарнинг ҳидидан ҳам хушбўйроқдир. Рўзадорга икки хурсандчилик бор. Оғзини очганда унга хурсанд бўлиши. Раббисига йўлиққанда тутган рўзасига хурсанд бўлиши.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: أَنَا أَكْرَمُ وَأَعْظَمُ عَفْوًا مِنْ أَسْترَ عَلَى عَبْدٍ مُسْلِمٍ فِى الدُّنْيَا، ثُمَّ أَفْضَحهُ بَعْدَ إِذْ سَتَرْتهُ ولاَ أَزَالُ أَغْفِرُ لِعِبَدِى مَا اسْتَغْفَرَنِى. (رواه الحكيم عن حسن مرسلا)
838) Аллоҳ таоло: «Мен дунёда мусулмон бандани тўсишдан ҳам кўра афв этишим буюкроқ ва олийжаноброқдир. Кейин Мен тўсган нарсамни очиб юбораман. Бандам Менга истиғфор айтар экан, Мен унинг гуноҳларини кечираман.
Имом Ҳоким Ҳасандан мурсал ҳолда қилган ривоятлари.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: وَعِزَّنِى وَجَلاَلِى، لاَ أَجْمَعُ لِعَبْدِى أَمْنَيْنِ، ولاَ خَوْفَيْنِ إنْ هُوَ أَمِنَنِى فِى الدُّنْيَا أَخَفْتُهُ يَوْمَ أَجْمَعُ عِبَادِى، وَإِنْ هُوَ خَافَنِى فِى الدُّنْيَا أَمَّنْتُهُ يَوْمَ أَجْمَعُ عِبَادِى. (رواه أَبو نعيم)
839) Аллоҳ таоло: «Азизлигим ва улуғлигим ҳаққи ҳурмати, Мен бандам учун икки омонлик ва икки хавфни жамламайман. Агар у дунёда Мендан омонда бўлса, бандаларимни жамлайдиган кунда қўрқитаман. Агар у дунёда Мендан хавф қилса, бандаларимни жамлайдиган Кунда уни омонда қиламан», деб айтди.
Абу Нуъайм ривояти.
قَالَ اللهُ تَعَالَى: عَبْدِى، أَنَا عِنْدَ ظَنِّكَ، وَأَنَا مَعَكَ إِذَا ذَكَرْتَنِى. (رواه الحاكم عن أنس)
840) Аллоҳ таоло: «Бандам, Мен сени гумонингдадирман. Агар Мени зикр қилсанг, сен билан биргадирман.
Имом Ҳоким Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: يَا ابْنَ آدَمَ - ثَلاَثَةٌ – وَاحِدَةٌ لِى، وَوَاحِدَةٌ لَكَ، وَوَاحِدَةٌ بَيْنِي وَبَيْنَكَ، فَأَمَّا الَّتِى لِى فَتَعْبُدُونِى وَلاَ تُشْرِكُ بِهِ شَيْئًا، وَأَمَّا الَّتِى لَكَ: فَمَا عَمِلْتَ مِنْ عَمَلٍ جَزَيْتُكَ بِهِ، فَإِنْ أَغْفرْ فَأَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ، وَأَمَّا الَّتِى بَيْنَ وَبَيْنِكَ، فَعَلَيْكَ الدُّعَاءُ وَالْمَسْأَلَةُ، وَعَلَىَّ الإسْتِجَابَةُ وَالْعَطَاءُ. (رواه الطبرانى عن سلمان)
841) Аллоҳ таоло: «Эй одам боласи, уч нарса бордир. Бири Мен учун, бири сен учун ва яна бири Мен билан сенинг ўртангдадир. 1) Мен учун бўлгани, Менга ҳеч нарсани шерик қилмай ибодат қиласан. 2) Сен учун бўлгани, бирор амални қилсанг, Мен унинг учун сени мукофотлайман. Агар сени мағфират қилсам, мен кечирувчи раҳмли Зотман. 3) Мен билан сени ўртангда бўлгани, сен ўзингга дуо қилиб сўрашни лозим тут. Ижобат қилиб сўраган нарсангни бериш Менинг зиммамдадир», деб айтди.
Тобароний Салмондан қилган ривоят.
* قَالَ اللهُ تَعَالَى: مَنْ لاَ يَدْعُونِى أَغْضَبْ عَلَيْهِ. (رواه أبو هريرة)
842) Аллоҳ таоло: «Ким Менга дуо қилмаса, Мен унга ғазаб қиламан», деб айтди.
Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилинган ривоят.
* قَالَ لِى جِبْرِيلُ: إِنَّا لاَ نَدْخُلُ بَيْتًا فِيهِ صُورَةٌ أَوْ كَلْبٌ. (رواه البخارى)
843) Жаброил (а.с.) менга: «Биз жонли сурат ва ит бор уйга кирмаймиз», деб айтдилар.
Имом Бухорий ривояти.
* قَالَ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ: يَا رَبّ! مَنْ أَعَزُّ عِبَادِكَ عِنْدَكَ؟ قَالَ مَنْ إِذَا قَدَرَ غَفَرَ. (رواه البيهقى عن أبي هريرة)
844) Мусо ибн Имрон: «Эй Рабб! Сенинг ҳузурингда қайси банданг азизроқ?» деб айтганларида, «Жазолашга қодир бўлатуриб кечириб юборган киши», деб айтди.
Имом Байҳақий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَ دَاوُدُ: إِدْخَالَكَ يَدَكَ فِى فَمِ التِّنِّينَ إِلَى أَنْ تَبْلُغَ الْمِرْفَقَ فَيَقْضُمُهَا، خَيْرٌ لَكَ مِنْ أَنْ تَسْأَلَ مَنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَىءٌ، ثُمَّ كَانَ. (رواه ابن عساكر عن أبي هريرة)
845) Довуд: «Қўлингни аждарни оғзига киритиб, тоинки тирсагингга етиб, ўша қўлингни ғажиламоғи сен учун яхшидир, ҳеч нарсаси йўқ бўлиб, кейин бор бўлган кишидан нарса сўрашингдан», деб айтдилар.
Ибн Асокир Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* قَالَتْ أُمُّ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوْدَ لِسُلَيْمَانَ: يَا بُنَىَّ لاَ تُكْثِرِ النَّوْمِ بِاللَّيْلِ فَإِنَّ كثرَةَ النَّوْمِ بِاللَّيْلِ تَتْرُكَ الإنِسَانَ فَقِيرًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البيهقى عن جابر)
846) Сулаймоннинг оналари Сулаймонга: «Эй ўғлим, кечаси уйқуни кўпайтирмагин. Чунки, кечасидаги кўп уйқу Қиёмат куни инсонни бечораҳол қилиб қўяди», дедилар.
Имом Байҳақий Жобирдан қилган ривоят.
* قُلِ: اللَّهُمَّ اجْعَلْ سَرِيرَتِي خَيْرًا مِنْ عَلاَنِيَتِي، وَاجْعَلْ عَلاَنِيَتِي صَالِحَةً اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ صَالِحِ مَا تُؤْتِي النَّاسَ مِنَ الْمَالِ وَالأهْلِ وَالْوَلَدِ، غَيْرِ الضَّالِّ وَلاَ الْمُضِلِّ. (رواه الترمذى عن أنس)
847) Аллоҳим, ичимни устимдан яхши қилгин. Устимни солиҳ қилгин. Аллоҳим, одамларга берадиганинг мол, аҳл ва болаларни яхшисидан бергин. Улар ўзи адашмасин ва адаштирмасин, деб айтгин.
Имом Термизий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* قلِ: الَّلَهَمَّ فَاطِرَ السَّمَوَاتِ وَالأرْضِ، عَالِمَ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ، رَبَّ كُلِّ شَىْءٍ وَمَلِيكهُ أَشْهَدَ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ نَفْسى، وَمِنْ شَرِّ الشَّيْطَانِ بِشِرْكِهِ، قُلْهَا إِذَا أَصْبَحْتَ وَإِذَا أَمْسَيْتَ، وَإِذَا أَخَذْتَ مَضْجَعَكَ. (رواه ابن حبان عن أبي هريرة)
848) Аллоҳим, Сен еру осмонларни яратган, ғойибни ва шоҳидни билувчи, барча нарсани Рабби ва Моликидирсан. Гувоҳлик бераманки, Сендан бошқа илоҳ йўқ. Нафсимни ёмонлигидан, шайтонни ёмонлиги ва ширкидан паноҳ тилайман деб айтгин. Шу калималарни тонг оттирганингда, кеч киргизганингда, тўшагингга ётганингда айтгин.
Ибн Ҳиббон Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* قُلِ: الَّلهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ نَفْسًا مُطْمَئِنّة، تُؤْمِنُ بِلِقَائِكَ وَتَرْضَى بِقَضَائِكَ وَتَقْنَعُ بِعَطَائِكَ. (رواه الضياء عن أبي أمامة)
849) Аллоҳим, Сенга йўлиқишга ишонадиган, қазои қадарингга рози бўладиган ва берган нарсаларингга қаноат қиладиган хотиржам нафс сўрайман, деб айтгин.
Имом Зиё Абу Умомадан қилган ривоят.
* قُلِ: الَّلهُمَّ اغْفِرْ لِى، وَارْحَمْنِى، وَعَافِنِى، وَارْزُقْنِى، فَإِنَّ هَؤُلاَءِ تَجْمَعُ لَكَ دُنْيَاكَ وَآخِرَتكَ. (رواه ابن ماجه عن سارق الأشجعى)
850) «Аллоҳим, мени мағфират қил, менга раҳм қил, мени офиятда қил менга ризқ бер» деб айт. Чунки бу калималар сенга дунё ва охиратингни жамлаб беради.
Ибн Можа Сориқ ал-Ашжаъийдан қилган ривоят.
* قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي ظُلْمًا كَثِيرًا وَلاَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ أَنْتَ، فَاغْفِرْ لِي مَغْفِرَةً مِنْ عِنْدِكَ، وَارْحَمْنِي إِنَّك أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ. (رواه البخارى ومسلم)
851) «Аллоҳим, мен ўз жонимга кўп зулм қилдим. Менинг гуноҳимни фақат Сен кечирасан. Ўзингни ҳузурингдаги мағфират ила мени гуноҳимни кечир ва менга раҳм қил. Албатта, Сен кечирувчи раҳмли Зотсан», деб айт.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* قَلِيلُ الْفِقْهِ خَيْرٌ مِنْ كَثِيرِ الْعِبَادَةِ، وَكفَى بِالْمَرْءِ فِقْهًا إذَا عَبَدَ اللهَ، وَكفَى بِالْمَرْءِ جَهْلاً إِذَ أُعْجِبَ بِرَأْيه، وَإِنَّ النَّاسُ رَجُلاَنِ: مُؤْمِنُ، وَجَاهِلٌ. فَلاَ تُؤْذِ الْمُؤْمن، وَلاَ تُحَاوِرِ الْجَاهِلَ. (رواه الطبرانى عن ابن عمر)
852) Озгина фиқҳ кўпгина ибодатдан яхшидир. Киши агар Аллоҳга қуллик қилса, фақиҳ эканига кифоя қилади. Киши агар ўз раъйига ажабланса, жоҳил эканига кифоя қилади. Одамлар икки хил бўлади. 1. Мўмин. 2. Жоҳил. Мўминга озор берма ва жоҳил билан мужодала қилма.
Имом Тобароний Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* قَلِيلُ التَّوْفِقِ، خَيْرٌ مِنْ كَثِيرِ الْعَقْلِ، وَالْعَقْلُ فِى أَمْرِ الدُّنْيَا مَضَرَّةٌ، وَالْعَقْلُ فِى أَمْرِ الدِّيْنِ مَسَرَّةٌ. (رواه ابن عساكر)
853) Озгина тавфиқ кўп ақлдан яхшидир. Дунё ишидаги ақл зарарлидир, дин ишидаги ақл хурсандликдир.
Ибн Асокир ривояти.
* قُوا بِأَمْوَالِكُمْ عَنْ أَعْرَاضِكُم، وَلْيُصَانِعْ أَحَدُكمْ بِلِسَانِهِ عَنْ دِينِهِ. (رواه ابن عساكر)
854) Молларингиз ила обрўларингизни сақланглар. Сизлардан бирингиз тили билан динини зийнатласин.
Ибн Асокир ривояти.
* الْقُرْآنُ هُوَ النُّورُ الْمُبِينُ، وَالذِّكْرُ الْحَكِيم، وَالصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ. (رواه البيهقى)
855) Қуръон – равшан нур, ҳаким сифатли Зотни зикри ва тўғри йўлдир.
Имом Байҳақий ривояти.
* الْقُرْآنُ يُقْرَأُ بِلُحونِ الْعَرَبِ وَأَصْوَاتِهَا، وَإِيَّاكُمْ وَلُحُونَ أَهْلِ الْعِشْق، وَلُحُونَ أَهْلِ الْكِتَابَيْنِ، فَإِنَّهُ سَيَجَئُ بَعْدِى قَوْمٌ يُرَجِّعُونَ بِالْقُرْآنِ تَرْجِيعَ الْغِنَاءِ وَالنَّوحِ، لاَ يُجَاوِزُ حَنَاجِرَهُمْ، مَفْتُونَةٌ قُلُوبُهُمْ وَقُلُوبُ الَّذِيْنَ يُعْجِبهُمْ شَأْنُهُمْ. (رواه حذيفة)
856) Қуръонни араб оҳанги ва овози билан ўқилади. Сизлар ишқ аҳли ва икки китоб аҳли (яҳудий ва насронийлар) оҳанги каби ўқишдан четланинглар. Чунки, тез кунларда шундай бир қавм келадики, куй ва йиғида жўр бўлингани каби Қуръон ўқишда жўр бўлишади. У ўқиган Қуръонлари бўғизларига ҳам кўтарилмайди. Уларнинг қалблари худди ўз шаъанига ажабланадиганлар қалби каби фитналангандир.
Ҳузайфа (р.а.) ривоятлари.
* القَضَاةُ ثَلاَثَةٌ: اثْنَانِ فِى النَّارِ، وَوَاحِدٌ فِى الْجَنَّةِ: رَجُلٌ عَلِمَ الْحَقَّ فَقَضَى بِهِ فَهُوَ فِى الْجَنَّةِ، وَرَجُلٌ قَضَى للنَّاسِ عَلَى جَهْلٍ فَهُوَ فِى النَّارِ، وَرَجُلٌ عَرَفَ الْحَقَّ فَجَارَ فِى الْحُكْمِ فَهُوَ فِى النَّارِ. (رواه الحاكم)
857) Қозилар уч хил бўлади. Иккиси дўзахда, бири эса жаннатда. Бир киши ҳақни танийди ва у билан ҳукм қилади. Бу турдагиси жаннатда. Бир киши ҳақни танийди-да, ҳукм этишда жабр қилади. Бу турдагиси ҳам дўзахдадир.
Имом Ҳоким ривояти.
حرف الكاف
* كَانَ اللهُ وَلَمْ يَكُنْ شَيْءٌ غَيْرُهُ، وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ وَكَتَبَ فِي الذِّكْرِ كُلَّ شَيْءٍ، وَخَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ. (رواه البخارى)
858) Аллоҳ мавжуд эканида ундан бошқа ҳеч ким йўқ эди. Унинг Арши сув остида эди. Зикрдаги барча нарсани ёзди ва еру осмонни яратди.
Имом Бухорий ривояти.
* كَبُرَتْ خِيَانَةً أَنْ تُحَدِّثَ أَخَاكَ حَدِيثًا هُوَ لَكَ بِهِ مُصَدِّقٌ وَأَنْتَ لَهُ كَاذِبٌ. (رواه أبو داود)
859) Биродарингга бир сўзни гапирсанг-да, у сени тасдиқласаю, сен уни алдаётган бўлсанг мана шу ҳиёнатларни энг каттасидир.
Абу Довуд ривояти.
* كَاتِمُ الْعِلْمِ يَلْعَنُهُ كُلُّ شَىْءٍ، حَتَّى الْحُوتُ فِى الْبَحْرِ، وَالطَّيْرُ فِى السَّمَاءِ. (رواه ابن الجوزى عن ابي سعيد)
860) Илмни яширувчи кишини барча нарса лаънатлайди. Ҳаттоки денгиздаги кит ва осмондаги қуш ҳам.
Ибн Жавзий Абу Саиддан қилган ривоят.
* كِتَبُ اللهِ الْقَصَاصُ. (رواه البخارى ومسلم)
861) Аллоҳнинг китобида қасос ҳақида сўзлар бор.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
كَادَ الْحَليمُ أَنْ يَكُونَ نَبِيًّا. (رواه الخطيب عن أنس)
862) Ҳалим киши пайғамбар бўлишига оз қолгандир.
Имом Хатиб Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ النَّاسُ يَعُودُونَ دَاودَ، يَظُنُّونَ أَنْ بِهِ مَرَضًا، وَمَا بِهِ إِلاَّ شِدَّةُ الْخَوْفِ مِنَ اللهِ تَعَالَى. (رواه ابن عساكر عنابن عمر)
863) Одамлар Довуд алайҳиссаломни кўргани зиёратларига киришар эди. У зотни касал деб гумон қилишар эди. У зотда аслида касаллик йўқ эди, фақат Аллоҳдан хавфлари қаттиқ бўлгани учун шундай эди.
Ибн Асокир Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоятлари.
* كَانَ الرَّجُلُ يُدَايِنُ النَّاسَ، فَكَانَ يَقُولُ لِفَتَاهُ، إِذَا أَتَيْتَ مُعْسِرًا فَتَجَاوَزْ عَنْهُ، لَعَلَّ اللهَ أَنْ يَتَجَاوَزَ عَنَّا، قَالَ فَلَقِيَ اللهَ فَتَجَاوَزَ عَنْهُ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
864) Бир киши одамларга қарз бериб юрар эди. Йигитларига: «Агар қийналиб қолган кишилар бўлса, қарзини кечиб юборинглар, шоядки, Аллоҳ биздаги гуноҳларни кечириб юборса», дер эди. Ўша киши Аллоҳга йўлиққанида унинг гуноҳлари кечиб юборилди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* كفَى بِالْمَوْتِ مُزَهِّدَا فِى الدُّنْيَا، وَمَرَغِّبًا فِى الآخِرَةِ. (رواه أحمد)
865) Ўлимни ўзи дунёда зоҳид ва охиратга рағбатли қилишига кифоя қилади.
Имом Аҳмад ривояти
* كَفَى بِالْمَرْءِ إِثْمًا أَنْ يُشَارَ إِلَيْهِ بِالأصَابِعِ، إِنْ كَانَ خَيْرًا فَهِىَ مُزَلَّة، إِلاَّ مَنْ رَحِمَ اللهُ، وَإِنْ كَانَ شَرًّا فَهُوَ شَرٌّ. (رواه البيهقى)
866) Бармоқ билан ишора қилиниши кишини гуноҳкор эканига кифоя қилади. Агар у ишора қилинаётган киши яхши бўлса, у хўрликдир. Лекин Аллоҳ раҳм қилганлар ундай эмас. Агар ишора қилинаётган киши ёмон бўлса, у ёмонликдир.
Имом Байҳақий ривояти.
كَفَى بِالْمَرْءِ إِثْمًا أَنْ يُحَدِّثَ بِكُلِّ مَا سَمِعَ. (رواه مسلم)
867) Ҳар бир эшитган нарсасини гапириш кишини гуноҳкор бўлишига кифоя қилади.
Имом Муслим ривояти.
* كَفَّارَةُ الْمَجْلِسِ أَنْ يَقُولَ الْعَبْدُ (سُبْحَانَكَ الَّلهُمَّ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، وَحْدَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ). (رواه الطبرانى عن ابن مسعود)
868) Мажлиснинг каффорати банда: «Субҳанакаллоҳумма ва биҳамдика ашҳаду анла илаҳа илла анта ваҳдака ла шарийка лак. Астағфирука ва атубу илайка», деб айтишдир.
Тобароний ибн Масъуддан қилган ривоят
* كلُّ الْكَذِبِ يُكْتبُ عَلَى ابْنَ آدَمَ إِلاَّ ثَلاَثًا، الرَّجُلُ يَكْذِبُ فِى الْحَرْبِ، فَإِنَّ الْحَرْبَ خدعَةٌ: وَالرَّجُلُ يَكْذِبُ عَلَى الْمَرْءِ فَيُرْضِيهَا وَالرَّجُلُ يَكْذِبُ بَيْنَ الرَّجُلَيْنِ لِيُصْلِحَ بَيْنَهمَا. (رواه ابن السنى)
869) Учта ёлғондан бошқа барча ёлғон ёзилади. 1. Урушда киши ёлғон гапириши. Чунки, уруш ҳийладир. 2. Киши хотинини рози этиши учун ёлғон гапириши. 3. Икки кишини орасини ислоҳ қилиш учун ёлғон гапириш.
Ибн Сунний ривояти.
* كُلّ بِنَاءٍ وَبَالٌ صَاحِبِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلاَّ مَسْجِدًا. (رواه البيهقى)
870) Ҳар бир бино Қиёмат куни эгасига балодир. Лекин масжидлар ундай эмас.
Имом Байҳақий ривояти.
كُلُّ ذَنْبٍ عَسَى اللهُ أَنْ يَغْفِرَهُ إِلاَّ مَنْ مَاتَ مُشْرِكًا. وَقَتَلَ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا. (رواه الحاكم عن معاوية)
871) Ҳар бир гуноҳни Аллоҳ кечириши мумкин. Лекин мушрик бўлиб ўлса ва мўмин кишини қасддан ўлдирса, кечирмайди.
Имом Ҳоким Муовиядан қилган ривоятлари.
* كُلُّ مَعْرُوفٍ صَدَقَةٌ، وَالدَّالُّ عَلَى الْخَيْرِ كَفَاعِلِهِ، وَاللهُ يُحِبُّ إِغَاثَةَ الّلهفَانِ. (رواه البيهقى عن ابن عباس)
872) Ҳар бир яхшилик садақадир. Яхшиликка далолат қилувчи уни бажарувчи киши кабидир. Аллоҳ қийналиб қолган кишига ёрдам берган кишини яхши кўради.
Имом Байҳақий Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* كُلُّ ابْنِ آدَمَ يَأْكُلُهُ التُّرَابُ، إِلاَّ عَجْبَ الذَّنَبِ، مِنْهُ خُلِقَ، وَفِيهِ يُرَكَّبُ. (رواه مسلم عن أبِي هريرة)
873) Ҳар бир одам боласини тупроқ еб битиради. Фақат думғазасини емайди. Чунки ўша нарсадан халқ қилиниб, ўша нарсадан йиғилади.
Имом Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* كُلُّ بَنِي آدَمَ يَمَسُّهُ الشَّيْطَانُ يَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ، إِلاَّ مَرْيَمَ وَابْنَهَا. (رواه مسلم عن أبِي هريرة)
874) Ҳар бир одам боласини, онасидан туғилган куни шайтон ушлайди. Фақат Марям ва уни ўғиллари ундай эмас.
Имом Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* كُلُّ مُسْكِرِ خَمْرٌ، كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ، وَإِنَّ عَلَى اللهِ لعَهْدًا لِمَنْ شَرِبَ الْمُسْكِرَاتِ أَنْ يَسْقِيَهُ مِنْ طِينَةِ (الْخَبَالِ) عَرَقِ أَهْلِ النَّارِ.(رواه مسلم عن جابر)
875) Ҳар бир маст қилувчи хамрдир. Ҳар бир маст қилувчи ҳаромдир. Маст қилувчи нарсаларни ичганларга дўзах аҳли теридан ташкил топган телбалик ичимлиги ила суғоришга Аллоҳнинг аҳди бордир.
Имом Муслим Жобирдан қилган ривоят.
* كلْ، وَاشْرَبْ، وَالْبَسْ، وَتَصَدَّقْ فِى غَيْرِ إِسْرَافٍ، وَلاَ مَخيلَةٍ. (رواه الإمام أحمد)
876) Исроф қилмасдан, ўзингни катта олмасдан еб, ичиб, кийиб ва садақангни беравер.
Имом Аҳмад ривояти.
* كُلُّ مُصَوِّرٍ فِي النَّارِ، يَجْعَلُ لَهُ بِكُلِّ صُورَةٍ صَوَّرَهَا نَفْسًا فَتُعَذِّبُهُ فِي جَهَنَّمَ. (رواه مسلم عن ابن عباس)
877) Ҳар бир жонли сурат чизувчи дўзахдадир. Ҳар бир чизган жонли суратига жаҳаннамда азоб қилинади.
Имом Муслим ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* كلُّ مَوْلُودٍ يُولدُ عَلَى الْفِطْرَةِ، حَتَّى يُعْرِبَ عَنْهُ لِسَأنَهُ، فَأَبَوَهُ يُهَوِّدَانِهِ، أَوْ يُنَصِّرَانِهِ، أَوْ يُمَجِّسَانِهِ. (الأسود بن سريع)
878) Ҳар бир туғилган чақалоқ (соф) фитратда туғилади. Уни тили чиқиб (улғайганда) ота-онаси яҳудий, насроний, мажусий қилади.
Асвад ибн Сариъдан қилинган ривоят.
* كَلِمَةُ الْفَرَجِ: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ العَلِىُّ العَظِيمُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، رَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيم. (رواه ابن أبِي الدنيا عن ابن عباس)
879) «Ла илаҳа иллаллоҳу ал-ҳалимул карим. Ла илаҳа иллаллоҳу ал-алиййул азийм. Ла илаҳа иллаллоҳу раббус самавотис сабъи ва раббул аршил карийм» калимаси очиқликка олиб борувчи калимадир.
Ибн Абудунё Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* كَلِمَتَانِ خَفِيفَتَانِ عَلَى اللِّسَانِ، ثَقِيلَتَانِ فِي الْمِيزَانِ، حَبِيبَتَانِ إِلَى الرَّحْمَنِ سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ، سُبْحَانَ اللهِ الْعَظِيم. (رواه الشيخان)
880) Икки калима бор. У тилга енгилу, тарозида оғирдир. Аллоҳга эса маҳбубдир. У – «Субҳоналлоҳи ва биҳамдиҳи субҳоналлоҳил азийм».
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* كُلُوا التَّمْرَ عَلَى الريقِ، فَإِنَّهُ يَقْتُلُ الدُّودَ. (رواه الديلمى عن ابن عباس)
881) Хурмони оч қоринга наҳорда енглар, чунки у қуртларни ўлдиради.
Имом Дайламий ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* كُلُّ شَرَابٍ أَسْكَرَ فَهُوَ حَرَامٌ. (رواه البخارى ومسلم)
882) Ҳар бир кайф қилувчи ичимлик у ҳаромдир.
كُلُّكُمْ رَاعٍ، وَكُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ، فَالإمَامُ رَاعٍ، وَهُوَ مَسئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ، وَالرَّجُلُ رَاعٍ فِى أَهْلِهِ. وَهُوَ مَسئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ وَالْمَرْأَةُ رَاعِيَةٌ فِى بَيْتِ زَوْجِهَا، وَهِىَ مَسْئُولَةٌ عَنْ رَاعِيَّتِهَا وَالْخَادِمُ رَاعٍ فِى مَالِ سَيِّدِهِ، وَهُوَ مَسئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ وَالا بْنَ رَاعٍ فِى مَالِى أَبِيهِ، وَهُوَ مَسئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ فَكُلُّكُمْ رَاعٍ، وَكُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ. (متفق عليه عن ابن عمر)
883) Барчаларингиз ҳомийсиз ва қўл остингиздагиларга масъулсиз.
Имом ҳомийдир. Ва қўл остидагиларга масъулдир. Киши ўз аҳлига ҳомийдир. Ва қўл остидагиларга масъулдир. Хотин эрининг уйида ҳомийдир ва қўл остидагиларга масъулдир. Хизматкор бошлиғи молида ҳомийдир. Ва қўл остидагиларга масъулдир. Барчангиз ҳомийсиз ва қўл остингиздагиларга масъулсиз», дедилар.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Умардан қилган ривоятлари.
* كُلُّ أُمَّتِي مُعَافًى إِلاَّ الْمُجَاهِرِينَ: وَإِنَّ مِنَ الْمُجَاهَرَةِ أَنْ يَعْمَلَ الرَّجُلُ بِاللَّيْلِ عَمَلاً ثُمَّ يُصْبِحَ وَقَدْ سَتَرَهُ اللهُ. فَيَقُولَ: يَا فُلاَنُ عَمِلْتُ الْبَارِحَةَ كَذَا وَكَذَا، وَقَدْ بَاتَ يَسْتُرُهُ رَبُّهُ وَيُصْبِحُ يَكْشِفُ سِتْرَ اللهِ عَنْهُ. (رواه البخارى ومسلم)
884) Умматимнинг барчаси афв қилингандир. Лекин (қилган гуноҳларини) очиб юборадиганлар ундай эмас. Киши кечаси бир (ёмон) амални қилса кейин тонг оттирса, Аллоҳ уни гуноҳини беркитиб ошкор этмаган бўлсаю, у киши: «Эй фалончи, кеча кечқурун шундай ва шундай қилдим», деб айтса. Ваҳоланки, Аллоҳ уни беркитган эди. У эса тонг отганда, Аллоҳ беркитган тўсиқни очиб ташлади.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* كُلُوا جَمِيعًا وَلاَ تَفَرَّقُوا فَإِنَّ الْبَرَكَةَ مَعَ الْجَمَاعَةِ. (رواه ابن ماجه)
885) Жам бўлиб овқат енглар. Фирқа бўлиб еманглар. Чунки барака тўпланиб еганлар билан биргадир.
Ибн Можа ривояти.
* كلٌّ مَيَسَّرٌ لِمَا خُلِقَ لَهُ. (رواه البخارى ومسلم)
886) Нимага яратилган бўлса, ўша нарса унга осон қилиб қўйилгандир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* كلُّ الذُّنوبِ يُؤَخِّرُ اللهَ تَعَالَى مَا شَاءَ مِنْهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ إِلا عُقوقَ الْوَالِدَيْنِ، فَإِنَّ اللهَ يُعَجِّلهُ لِصَاحِبِهِ فِى الْحَيَاةِ قَبْلَ الْمَمَاتِ. (رواه الطبرانى)
887) Ҳар бир гуноҳни Аллоҳ хоҳлаганича Қиёмат кунига қадар кечиктириб туради. Лекин ота-онага оқ бўлиш ундай эмас. Чунки Аллоҳ уни ўлимидан олдин ҳаётлик пайтидаёқ жазосини шошилтириб қўяқолади.
Тобароний ривояти.
* كِيلُوا طَعَامَكُمْ يُبَارَكْ لَكُمْ فِيهِ. (رواه مسلم)
888) Таомларингизни тортиб ўлчанглар, шунда сизларга барака ҳосил бўлади.
Имом Муслим ривояти.
(Яъни маълум ҳисобда рўзғорга кетадиган нарсаларни ўлчашга буюрилмоқда. Чунки иқтисод қилиш ҳаёт кечиришни ярмидир).
* كنْ فِى الدُّنْيَا كَأَنَّكَ غَرِيبٌ، أَوْ عَابِرِ سَبِيلٍ، وَكَانَ ابْنُ عُمَرَ يَقولُ: إِذَا أَمْسَيْتَ فَلاَ تَنْتَظِرِ الصَّبَاحَ، وَإِذَا أَصْبَحْتَ فَلاَ تَنْتَظِرِ الْمَسَاءَ، وَخُذْ مِنْ صِحَّتِكَ لِمَرضِكَ وَمِنْ حَيَاتِكَ لِموْتِكَ. (رواه ابن عمر)
889) Дунёда гўёки ғариб кишидек ёки мусофирдек бўл.
Ибн Умар: «Агар кечлатсанг тонг отишини кутма. Агар тонг оттирсанг кеч бўлишини кутма. Касаллигинг учун соғлик пайтингда, ўлиминг учун ҳаётлик пайтингда ҳаракатингни қилиб ол».
Ибн Умардан (р.а.) қилинган ривоят.
* كُونُوا فِى الدُّنْيَا أَضْيَافًا، وَاتّخِذُوا الْمَسَاجِدَ بُيُوتًا، وَعَوِّدُوا قُلُوبَكمْ الرّقّةَ، وَأَكْثِرُ التَّفَكُّرَ وَالْكُبَاءَ، وَلاَ تَخْتَلِفُ بِكُمُ الأهْوَاءُ تَبْنُونَ مَا لاَ تَسْكُنُونَ وَتَجْمَعُونَ مَالاَ تَأْكلُونَ، وَتُؤَمّلونَ مَالاَ تدْرِكونَ. (رواه أبونعيم عن الحكم بن عمر)
890) Дунёда меҳмондек бўлинглар. Масжидларни уйларингиз каби қилиб олинглар. Қалбларингизга зикр, тафаккурлашни одат қилиб яшанглар. Тафаккур қилиб йиғлашни кўпайтиринглар. Яшамайдиган уйни қуриш, емайдиган нарсаларни жамлаш ва етишиб бўлмайдиган нарсаларни орзу қилиш ила нафсингиз охиратга тайёргарлик қилишдан тўсиб қўймасин.
Абу Нуъайм Ҳакам ибн Умайрдан қилган ривоят.
* الكَبَائِرُ: الشِّرْكُ بِاللهِ، وعُقوقُ الْوَالِدَيْنِ، وَقَتْلُ النَّفْسِ، وَالْيَمِنُ الْغَمُوسُ، أَلاَ أَنَبِّئُكمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ؟ قَالُوا: بَلَى يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: قَوْلُ الزُّورِ. (روى عن أنس)
891) «Аллоҳга ширк келтириш, ота-онага оқ бўлиш, жонни ўлдириш, ёлғон қасам буларни бари кабира, яъни улкан гуноҳдир. Сизларга кабирани улкани ҳақида хабар берайми?» деганларида саҳобалар, «Ҳа, эй Аллоҳнинг Расули» дейишди. Шунда Расулуллоҳ (с.а.в.): «Ёлғон сўз», деб айтдилар.
Анасдан (р.а.) қилинган ривоят.
* الكَلِمَةُ الْحِكْمةُ ضَالَّةُ الْمُؤْمِنِ، فَحَيْثُ وَجَدَهَا فَهُوَ أَحَقُّ بِهَا. (رواه أبو هريرة)
892) Ҳикматли сўз мўминни йўқотган нарсасидир. Ўша ҳикматли нарсани қаерда топса, ўшани олишга ҳақлидир.
Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилинган ривоят.
* الْكَوْثَرُ نَهَرٌ فِي الْجَنَّةِ، حَافَّتَاهُ مِنْ ذَهَبٍ، وَمَجْرَاهُ عَلَى الْيَاقُوتِ وَالدُّرِّ تُرْبَتُهُ أَطْيَبُ مِنَ الْمِسْكِ، وَمَاؤُهُ أَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ، وَأَشَدُّ بَيَاضًا مِنَ الثَّلْجِ. (رواه ابن ماجه عن ابن عمر)
893) Кавсар жаннатдаги анҳордир. Икки чети тилладан. Оқадиган нарсалари дур ва ёқутдан. Ғуборидаги ҳид мушк анбардан ҳам хушбўйдир. Суви асалдан ҳам мазали, қордан ҳам оқдир.
Ибн Можа Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* الْكَيِّسُ مَنْ دَانَ نَفْسَهُ، وَعَمِلَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْتِ، وَالْعَاجِزُ مَنْ أَتْبَعَ نَفْسَهُ هَوَاهَا، وَتَمَنَّى عَلَى اللهِ الأمَانِىَّ. (رواه الترمذى)
894) Нафсини бўйсундириб, ўлимидан кейинги нарсага амал қилиш олғирликдир. Ҳавои нафсига эргашиб, Аллоҳдан омонликни талаб қилиш эса ожизликдир.
Имом Термизий ривояти.
باب الشمائل الشريفة
Расулуллоҳнинг (с.а.в.) шакли шамойиллари ҳақидаги боб
* كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَبْيَضَ مُشْرَبًا بَيَاضُهُ بِحُمْرَةٍ وَكَانَ أَسْوَدُ الْحَدَقَةِ، أَهْدَبَ الأشْفَارِ. (رواه البيهقى عن على)
895) Расулуллоҳ (с.а.в.) оқ мўйловли, оқи қизил билан аралашган, кўзларини қораси тим қора, узун киприкли киши эдилар.
Имом Байҳақий Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ أَفْلَجَ الثَّنِيَّتَيْنِ، إِذَا تَكَلَّمَ رُئِيَ النُّورُ يَخْرُجُ مِنْ بَيْنِ ثَنَايَاهُ. (رواه الترمذى عن ابن عباس)
896) Расулуллоҳ (с.а.в.) тишлари яккам-дуккамли киши бўлиб, агар гапирсалар, тишлари орасидан нур чиқаётгани кўринар эди.
Имом Термизий Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* كَانَ ضَخْمَ الهَمَامَةِ عَظِيمَ الِّلحيَةِ. (رواه البيهقى عن على)
897) Расулуллоҳ (с.а.в.) бошлари катта соқоллари узун киши эдилар.
Имом Байҳақий Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ كَلاَمُهُ كَلاَمًا فَصْلاً، يَفْهَمهُ كلُّ مَنْ سَمِعَهُ. (رواه أبوداود)
898) Расулуллоҳ (с.а.в.) сўзни кесиб гапирар эдилар. Ҳар бир эшитган киши у зот нима деяётганларини англар эди.
Абу Довуд ривояти.
* كَانَ أَحَبُّ الألوَانِ إِلَيْهِ الْخَضْرَةَ. (رواه أبو نعيم عن أنس)
899) Расулуллоҳ (с.а.в.) ёқтирадиган ранглари яшил эди.
Абу Нуъайм Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ أَحَبُّ الرّيَاحِين إِلَيْهِ الْفَاغِيَةَ. (رواه الطبرانى عن أنس)
900) Расулуллоҳга (с.а.в.) хушбўй нарсаларнинг энг яхшиси хина эди.
Тобароний Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ أَحَفَّ النَّاسِ صَلاَةً فِى تَمامٍ. (رواه مسلم عن أنس)
901) Расулуллоҳ (с.а.в.) мукаммаллик ила намозни одамлар ичида энг енгил ўқувчиси эдилар.
Имом Муслим Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا أَتَاهُ الأمْرُ يَسُرُّهُ، قَالَ: الحَمْدُ للهِ الذِى بِنِعْمَتِهِ تتمُّ الصَّالِحَاتُ وَإِذَا أَتَاهُ الأمْرُ يَكْرَهُهُ، قَالَ: الحَمْدُ للهِ عَلَى كلِّ حَالٍ. (رواه الحاكم عن السيدة عن عائشة)
902) Расулуллоҳни (с.а.в.) агар бирор иш хурсанд қилса «Алҳамдулиллаҳиллазий биниъматиҳи татиммус солиҳат», яъни «Солиҳ нарсаларни мукаммал қилиш ила неъматлантирган Аллоҳга ҳамд бўлсин», деб айтардилар. Агар бирор ёмон кўрадиган ишлари содир бўлса: «Алҳамдулиллаҳи ъала кулли ҳол», яъни «Ҳар бир ҳолатда Аллоҳга ҳамд бўлсин», деб айтардилар.
Имом Ҳоким Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا أتَى بِطَعَامٍ أَكَلَ مِمَّا يَلِيهِ، وَإِذَا أتَى بِالتَّمْرِ جَالَتْ يَدُهُ. (رواه الخطيب عن السيدة عن عائشة)
903) Расулуллоҳга (с.а.в.) агар таом олиб келинса, ўз олдиларидан ер эдилар. Агар хурмо олиб келинса, қўллари ҳар томонда айланар эди. Яъни, ҳар томондан олиб еяверардилар.
Имом Хатиб Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا أُتِىَ بِبَاكَوْرَة الثَّمَرَةِ وَضَعَهَا على عَيْنَيْهِ عَلَى شَفَتَيْهِ، وقَالَ: اللَّهُمَّ كَمَا رَأَيْتَنَا أَوَّلَهُ فَأَرِنَا آخِرَهُ، ثُمَّ يُعْطِيهِ مَنْ يَكُونُ عِنْدَهُ مِنَ الصِّبْيَانِ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
904) Расулуллоҳга (с.а.в.) агар мевани биринчи пишгани олиб келинса, аввал кўзларига, кейин лабларига қўйиб, «Аллоҳумма кама аройтана аввалаҳу фаарина охираху», яъни аввалини кўрсатганинг каби охирини ҳам кўрсатгин, деб сўнгра ҳузурларидаги ёш болага берардилар.
Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* إِذَا أَخَذَ مَضْجَعَهُ مِنَ اللَّيْلِ، وَضَعَ يَدَهُ تَحْتَ خَدِّهِ، ثُمَّ يَقُولُ: بِاسْمِكَ اللَّهُمَّ وَأَحْيَا، بِاسْمِكَ أَمُوتُ، وَإِذَا اسْتَيْقَظَ قَالَ: الْحَمْدُ للهِ الَّذِي أَحْيَانَا بَعْدَ مَا أَمَاتَنَا، وَإِلَيْهِ النُّشُورُ. (رواه البخارى)
905) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар кечаси ўринларига ётадиган бўлсалар, қўлларини чаккалари остига қўйиб кейин: «Бисмикаллоҳумма аҳя ва амувту», яъни «Аллоҳим, Сенинг исминг ила тириламан ва Сенинг исминг ила ўламан», деб айтардилар. Агар уйғонадиган бўлсалар: «Алҳамдулиллаҳиллазий аҳянаа баъдама аматанаа ва илайҳин нушур», яъни, «Бизни ўлдиргандан кейин тирилтирган Зотга ҳамд бўлсин. Қайтиш Унгадир».
Имом Бухорий ривояти.
* كَانَ إِذا أَرَادَ أَنْ يَنَامَ وَهُوَ جُنُبٌ تَوَضَّأَ وُضُوءَهُ للِصَّلاَةِ، وَإِذَا أَرَادَ أَنْ يَأْكُلَ أَوْ يَشْرَبَ جُنُبٌ، غَسَلَ يَدَهُ ثُمَّ يَأْكُلُ أَوْ يَشْرَبُ. (رواه النسائى عن عائشة)
906) Агар Расулуллоҳ (с.а.в.) жунуб ҳолатда ухлашни хоҳласалар, худди намозга таҳорат олгандек таҳорат олиб ухлардилар. Агар жунуб ҳолатда еб ва ичишни хоҳласалар қўлларини ювиб сўнгра еб-ичаверардилар.
Имом Насаий Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَرْقُدَ وَضَعَ يَدَهُ الْيُمْنَى تَحْتَ خَدِّهِ ثُمَّ يَقُولُ، اللَّهُمَّ قِنِي عَذَابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبَادَكَ ثَلاَثَ مِرَّاتٍ. (رواه أبو داود)
907) Расулуллоҳ (с.а.в.) ётишни хоҳласалар, ўнг қўлларини чаккалари остига қўйиб: «Аллоҳумма қиний ъазобака явма табъасу ъибодака», деб уч марта айтардилар.
(Маъноси: «Аллоҳим бандаларингни қайта тирилтирадиган кунда азобдан сақла»).
Абу Довуд ривоятлари.
* كَانَ إِذَا اشْتَكَى رَقَاهُ جِبْرِيلُ، قَالَ: بِاسْمِ اللهِ يُبْرِيكَ، وَمِنْ كُلِّ دَاءٍ يَشْفِيكَ، وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ، وَشَرِّ كُلِّ ذِي عَيْنٍ. (رواه مسلم عن عائشة)
908) Расулуллоҳ (с.а.в.) бирор оғриқдан шикоят қилсалар, Жаброил алайҳиссалом дам солиб: «Бисмиллаҳи юбрийка, мин кулли даин яшфийка ва мин шарри ҳасидин иза ҳасада ва мин шарри кулли зий ъайнин. (Маъноси: «Аллоҳни исми билан сени соғ қилсин. Ҳар бир касалликка шифо берсин. Ҳар бир ҳасадчини ҳасадидан, ҳар бир кўз тегишидан ҳам асрасин»).
Имом Муслим Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا أَفْطَرَ عِنْدَ قَوْمٍ قَال: أَفْطَرَ عِنْدَكُمُ الصَّائِمونَ، وَأَكلَ طَعَامَكُم الأبْرَارُ، وَتَنَزَّلَتْ عَلَيْكُمُ الْمَلاَئِكَةُ. (رواه البيهقى)
909) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар бир қавм ҳузурида ифтор қилсалар «Афтора игдакум соимувна ва акала таомакум ал-Аброра ва таназзалат алайкум ал-малоиката», деб айтардилар.
Маъноси: «Сизларнинг ҳузурингизда рўзадорлар ифтор қилди ва сизларга фаришталар тушди».
Имом Байҳақий ривояти.
* كَانَ إِذَا أَكلَ أَوْ شَرِبَ قَالَ: الحَمْدُ للهِ الَّذِى أَطْعَمَ وَسَقَى، وَسَوَّغَهُ، وَجَعَلَ لَهُ مَخْرَجًا. (رواه ابن حبان عن أبي أبوب)
910) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар овқат тановул қилсалар ёки бирор ичимлик ичсалар «Алҳамду лиллаҳил ҳиллазий атъама ва сақо ва соввағаҳу ва жаъала лаҳу махража», деб айтардилар. (Маъноси: «Овқатлантириб, суғориб ва уни ҳазм ҳамда чиқадиган қилиб қўйган Аллоҳга ҳамд бўлсин»).
Ибн Ҳиббон Абу Айюбдан қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا نَزَلَ عَلَيْهِ الْوَحْيُ، نَكَّسَ رَأْسَهُ، وَنَكَّسَ أَصْحَابُهُ رُءُوسَهُمْ فَإِذَا أَقْلَعَ عَنْهُ رَفَعَ رَأْسَهُ. (رواه مسلم عن عبادة بن الصامت)
911) Агар ваҳий тушадиган бўлса, Расулуллоҳ (с.а.в.) бошларини эгиб олардилар, саҳобалар ҳам бошларини эгиб олишар эди. Агар ваҳий узилса, бошларини кўтаришар эди.
Имом Муслим Убода ибн Сомитдан қилган ривоят.
* كَانَ إذَا نَزَلَ عَلَيهِ الوَحْيُ سُمِعَ عِندَ وَجْهِهِ كَدَوِيِّ النَّحْلِ. (رَوَاهُ الترمذي)
912) Агар ваҳий тушса, юзларида худди асалари овози каби овоз келарди.
Имом Термизий Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إذَا تَضَوَّرَ مِنَ اللَّيلِ قَالَ: لاَ إلَهَ إلاَّ اللهُ الوَاحِدُ القَهَّارُ رَبُّ السَّمَوَاتِ وَالأرْضِ وَمَا بَينَهُمَا العَزِيزُ الغَفَّارُ. (رَوَاهُ الحَاكِمُ عَنِ السَّيِّدَةِ عَائِشَة)
913) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар кечаси уйғониб қолсалар: «Ла илаҳа иллаллоҳул ваҳидул қаҳҳар, раббус самавоти вал-арзи вама байнаҳумал азизул ғаффор», деб айтардилар.
Имом Ҳоким Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا جَاءَهُ أَمْرٌ يَسُرُّهُ أَوْ بُشِّرَ بِهِ خَرَّ سَاجِدًا شُكْرًا للهِ عَزَّ وَجَلَّ. (رواه ابن ماجه عن أبِي بكرة)
914) Расулуллоҳга (с.а.в.) агар бирор иш бўлиб хурсанд қилса, Аллоҳга шукр қилган ҳолда сажда қилардилар.
Ибн Можа Абу Бакрдан қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا جَرَى بِهِ الضَّحِكُ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى فِيهِ. (رواه الغبوى)
915) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар куладиган бўлсалар, қўлларини оғизларига қўярдилар.
Имом Бағавий ривояти.
* كَانَ إِذَا خَلاَ بِنِسَائِهِ ألْيَنَ النَّاسِ، وَأَكْرَمَ النَّاسِ، ضَحَّاكًا بَسَّامًا. (رواه ابن عساكر عن السيدة عائشة)
916) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар аёллари билан ҳоли қолсалар одамларнинг энг мулойими, ҳурматлиси ва кулиб табассум қилувчиси бўлиб қолардилар.
Ибн Асокир Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا دَخَلَ السُّوقَ قَالَ: بِسْمِ اللهِ، اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ خَيْرِ هَذِهِ السُّوقِ، وَخَيْرِ مَا فِيهَا، وَأَعَوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا، وَشَرِّ مَا فِيهَا، اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ أَنْ أُصِيبَ فِيهَا يَمِينًا فَاجِرَةً أَوْ صَفْقَةً خَاسِرَةً. (رواه الطبرانى عن أبي بريدة)
917) Расулулоҳ (с.а.в.) агар бозорга борсалар: «Бисмиллаҳи, Аллоҳумма инний асъалука мин ҳойри ҳазиҳис сувқи ва ҳойри ма фийҳа ва аъузу бика мин шарриҳа ва шарри ма фийҳа. Аллоҳумма инний аъузу бика ан усийба фийҳа ямийнан фожиратан ав сафақатан хосира», деб айтардилар.
(Маъноси: «Аллоҳнинг исми ила. Аллоҳим, сендан бу бозорнинг яхшисини ва ундаги яхшиликларни сўрайман. Ва бу бозорнинг ёмонидан ҳамда ундаги ёмонликдан Сенинг номинг ила паноҳ тилайман. Аллоҳим, Сенинг номинг ила гуноҳга элтувчи қасамдан ва зарар келтирувчи битимдан паноҳ сўрайман»).
Тобароний Абу Бурайдадан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا دخَلَ رَمَضَانَ: أَطْلَقَ كُلَّ أَسِيرٍ وَأَعْطَى كُلَّ سَائِلٍ. (رواه ابن سعيد عن السيدة عائشة)
918) Агар Рамазон ойи кирса, барча асирларни бўшатиб, барча нарса сўраб тиланчилик қилувчиларга берардилар.
Ибн Саид Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا رَأَى الهِلاَلَ، قَالَ: اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَيْنَا بِالأَمْنِ وَالإيْمَانِ وَالسَّلاَمَةِ وَالإسْلاَمِ، وَالسَّكِينَةِ، وَالعَافِيَةِ، وَالرِّزْقِ الْحَسَنِ، وَالتَّوْفِقِ لِمَا تُحِبُّ وَتَرْضَى، رَبُّنَا وَرَبُّكَ اللهُ). (رواه الطبرانى عن أي عمر)
919) Агар янги чиққан ойни кўрсалар: «Аллоҳумма аҳиллаҳу ъалайна биламни валиймони вассаломати вал ислами вассакийнати вал офияти варризқил ҳасани ваттавфийқи лима туҳиббу ва тарзо раббуна ва раббукаллоҳ», деб айтардилар.
Имом Таброний Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
Маъноси: «Эй Аллоҳим, бизга бу ойни омонлик, иймон, саломат, ислом, хотиржам, офият, яхши ризқ, Ўзинг яхши кўриб рози бўладиган нарса муваффақ қозониладиган ой қил. (Эй Ҳилол) Бизни ва сени Раббинг Аллоҳдир».
* كَانَ إِذَا رَأَى مَا يُحِبُّ قَالَ: الْحَمْدُ للهِ الَّذِي بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ، وَإِذَا رَأَى مَا يَكْرَهُ قَالَ: الْحَمْدُ للهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ رَبّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ حَالِ أَهْلِ النَّارِ. (رواه ابن ماجه عن السيدة عائشة)
920) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар яхши санайдиган нарсани кўрсалар, «Алҳамду лиллаҳиллазий биниъматиҳи татимус солиҳати», деб айтардилар. Агар ёмон санайдиган нарсани кўрсалар: «Алҳамду лиллаҳи ъала кулли ҳол. Рабби аъузу бика мин ҳали аҳлин нар», деб айтардилар.
Ибн Можа Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا شَرِبَ الْمَاءَ قَالَ: الْحَمْدُ للهِ الَّذِى سَقَانَا عَذْبًا فُرَاتًا بِرَحْمَتِهِ، وَلَمْ يَجْعَلْهُ مِلْحًا أُجًاجًا بِذُنُوبِنَا. (رواه أبو نعيم عن أبي جعفر)
921) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар сув ичадиган бўлсалар: «Алҳамду лиллаҳиллазий сақоно ъазбан фуротан бироҳматиҳи валам яжъалҳу милҳан ужажан бизунубина», деб айтардилар.
(Маъноси: «Бизни раҳмати билан ширин,чучук сув ила суғорган, гуноҳларимиз сабабли сувни шўр, тузли қилиб қўймаган Аллоҳга ҳамд бўлсин»).
Абу Нуъайм Абу Жаъфардан қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا صَلَّى بِالنَّاسِ الْغَدَاةَ أَقْبَلَ عَلَيْهِمْ وَجْهِهِ، فَقَالَ: هَلْ فِيكُمْ مَرْضَى أَعُودُهُ؟ فَإِنْ قَالُوا لاَ: قَالَ: هَلْ فِيكُمْ جَنَازَةٌ أَتْبَعُهَا؟ فَإِنْ قَالُوا لاَ: قَالَ: مَنْ رَأَى مِنْكُمْ رُؤْيَا يَقَصُّهَا عَلَيْنَا. (رواه ابن عساكر)
922) Расулуллоҳ (с.а.в.) одатлари тонгда намоз ўқиб бўлсалар, юзларини саҳобалар томонга қаратиб: «Орангизда бемори борлар топиладими? Агар бўлса зиёрат қиламан», десалар, улар «Йўқ» дейишса, Расулуллоҳ (с.а.в.): «Ораларингизда жанозаси бор киши борми? Агар бўлса иштирок этаман» , десалару, саҳобалар: «Йўқ» дейишса, Расулуллоҳ (с.а.в.): «Сизлардан бирортангиз туш кўрган бўлса, бизга айтиб берсин», дер эдилар.
Ибн Асокир ривояти.
* كَانَ إِذَا عَطَسَ حَمِدَ اللهَ، فَيُقَالُ لَهُ: يَرْحَمُكَ الله، فَيَقُولُ: يَهْدِيكُمُ الله، وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ. (رواه الطبرانى عن عبد الله بن جعفر)
923) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар акса уриб, Аллоҳга ҳамд айтсалар, у зотга: «Ярҳамукаллоҳ», деб айтилар эди. У зот эса: «Яҳдийкумуллоҳу ва юслиҳ балакум», деб айтардилар.
Имом Тобароний Абдуллоҳ ибн Жаъфардан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا فَرَغَ مِنْ طَعَامِهِ قَالَ: الْحَمْدُ للهِ الَّذِي أَطْعَمَنَا، وَسَقَانَا، وَجَعَلَنَا مُسْلِمِينَ.(رواه أحمد عن أبي سعيد)
924) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар овқат еб бўлсалар: «Алҳамду лиллаҳиллазий атъамана ва сақоно ва жаъалана минал-муслимийн», деб айтардилар.
Имом Аҳмад Абу Саиддан қилган ривоят.
(Маъноси: «Бизни едириб, ичириб ва мусулмонлар тоифасидан қилган Аллоҳга ҳамд бўлсин!»).
* كَانَ إِذَا مَرَّ بِالْمَقَابِرِ قَالَ: السَّلاَمُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الدِّيَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ، وَالْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ، وَالصَّالِحِينَ وَالصَّالِحَاتِ، وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللهُ بِكُمْ لاَحِقُونَ. (رواه ابن السنِّي عن أبي هريرة)
925) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар қабрлар олдидан ўтсалар: «Ассаламу алайкум аҳлад-дияри минал мўъминийна вал мўминот вал муслимийна вал муслимот ва соллиҳийна ва солиҳат ва инна иншааллаҳу бикум лаҳикум», деб айтардилар.
(Маъноси: Мўмин ва мўминалар, мусулмон ва муслималар, солиҳ ва солиҳалар диёри аҳли! Сизларга салом бўлсин. Иншааллоҳ, бизлар ҳам сизларга қўшиламиз).
Ибн Сунний Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا نَظَرَ إلَى الْهِلاَلِ قَالَ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ هِلاَلَ يُمْن وَرُشْدٍ، آمَنْتُ بِالَّذِي خَلَقَكَ فَعَدَلَكَ، تَبَارَكَ اللهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ. (رواه ابن السني عن أنس)
926) Расулуллоҳ (с.а.в.) агар янги чиққан ойга қарасалар: «Аллоҳумма ижъалҳу ҳилала юмнин ва рушдин аманту биллазий ҳолақока фаъадалака таборакаллоҳу аҳсанул ҳолиқийн», деб айтардилар.
(Маъноси: «Аллоҳим, бу янги чиққан ойни бизга барокатли, ҳидоятли қилгин. (Эй, Ҳилол) сени халқ қилиб теккис этган Зотга иймон келтирдим. Аллоҳ барокатлидир. У халқ қилувчиларни энг яхшисидир».
Ибн Сунний Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ إِذَا وَدَّعَ رَجُلاً أَخَذَ بِيَدِهِ فَلاَ يَدَعُهَا حَتَّى يَكُونَ الرَّجُلُ هُوَ الَّذِى يَدَعُ يَدَهُ، فَيَقُولُ: أَسْتَوْدِعُ اللهَ دِينَكَ، وَأَمَانَتَكَ، وَخَوَاتِمَ عَمَلِكَ. (رواه النسائى عن عمر)
927) Расулуллоҳ (с.а.в.) бирор киши билан хайрлашиб кузатиб қўймоқчи бўлсалар, ўша кишини қўлини ушлаб туриб қўйиб юбормасдилар. Тоинки, у киши қўлини қўйиб юбормагунча. Ва яна: «Аставдиъуллоҳа дийнака ва амонатака ва хавотийма ъамалика» Яъни, «Дининг, омонатинг ва амалингнинг хотимасини Аллоҳга топширдим», деб айтардилар.
Имом Насаий Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ لاَ يُحَدِّثُ حَدِيثًا إِلاَّ تَبَسَّمَ. (رواه أحمد عن أبي الدرداء)
928) Расулуллоҳ (с.а.в.) бир сўз гапирмасдилар, агар гапирадиган бўлсалар, табассум қилиб қўярдилар.
Имом Аҳмад Абу Дардодан қилган ривоят.
* كَانَ لاَ يَقُومُ مِنْ مَجْلِسٍ إِلاَّ يَقُولُ: سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبِّى وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إلَيْكَ، قَالَ: لاَ يَقُولُهُنَّ أَحَدٌ حَيْثُ يَقُومُ مِنْ مَجْلِسِهِ إِلاَّ غُفِرَ لَهُ مَا كَانَ مِنْهُ فِى ذَلِكَ الْمَجْلِسِ. (رواه الحاكم عن السيدة عائشة)
929) Расулуллоҳ (с.а.в.) бирор мажлисдан турадиган бўлсалар: «Субҳанакаллоҳумма раббий ва биҳамдика ла илаҳа илла анта астағфирука ва атубу илайка», деб айтардилар. Бирор киши мажлисдан тураётганида мана шу калималарни айтса, ана шу мажлисда содир этган гуноҳлари кечирилади.
(Маъноси: «Аллоҳим, Сен покдирсан. Раббим Сени поклаб ёд этаман. Сендан бошқа илоҳ йўқ. Сенга истиғфор айтиб, Сенга тавба қиламан»).
Имом Ҳоким Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* كَانَ يَنَامُ أَوَّلَ اللَّيْلِ وَيُحْيِى آخِرَهُ. (رواه ابن ماجه عن السيدة عائشة)
930) Расулуллоҳ (с.а.в.) кечани аввалида ухлаб охирида уйғониб бедор ўтказардилар.
Ибн Можа Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
حرف اللام
* لأنْ يَأْخُذَ أَحَدُكُمْ حَبْلَهُ فَيَأْتِيَ بِحُزْمَةِ الْحَطَبِ عَلَى ظَهْرِهِ فَيَبِيعَهَا فَيَكُفَّ اللهُ بِهَا وَجْهَهُ خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يَسْأَلَ النَّاسَ، أَعْطُوْهُ أَوْ مَنَعُوهُ. (رواه البخارى ومسلم)
931) Сизлардан бирингиз арқон олиб, сўнгра тоққа чиқиб бир боғлам ўтинни олиб, уни сотиб, Аллоҳ ўша сабабли уни (тиланчиликдан) тўхтатмоғи одамлардан сўраганидан яхшироқдир. Одамлардан сўралса беришади ёки беришмайди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* لَتَأْمُرُنَّ بِالْمَعْرُوفِ، وَلَتَنْهَوُنَّ عَنِ الْمُنْكَرِ، أَوْ لَيُسَلِّطَنَّ اللهَ عَلَيْكُمْ شِرَاركُمْ، فَيَدْعُو خِيَارُكُمْ فَلاَ يُسْتَجَابُ لَهُمْ. (رواه البزار)
932) Яхшиликка буюрасизлар ва ёмонликдан қайтарасизлар, бўлмаса Аллоҳ сизларни устларингизга ёмонларингизни бошлиқ қилиб қўяди. Яхшиларингиз дуо қилса, ҳам ижобат қилинмайди.
Имом Баззор ривояти.
* لَعَنَ اللهُ آكِلَ الرِّبَا وَمُوكِلَهُ وَشَاهِدَيْهِ وَكَاتِبَهُ، هُمْ فِيهِ سَوَاءٌ. (رواه مسلم)
933) Аллоҳ рибо ейувчисини ҳам, едирувчисини ҳам, гувоҳ бўлганни ҳам, котиблик қилганни ҳам лаънатлагандир. Улар (гуноҳда) бир хилдирлар.
Имом Муслим ривояти.
* لله أَفْرَحُ بِتَوْبَةِ التَّائِبِ مِنَ الظَّمْآنِ الْوَارِدِ، ومِنَ الْعَقِيم الْوَالِدِ، وِمِنَ الضَّال الْوَجِدِ، فَمَنْ تَابَ إِلَى اللهِ تَوْبَةً نَصُوحًا، أَنْسَى اللهُ حَافِظَيْهِ وَجَوَارِحَهُ وَبِقَاعَ الأرْضِ كُلَّهَا خَطَايَاهُ وَذُنُوبَهُ. (رواه أبو عباس الهمدانى)
934) Аллоҳ тавба қилувчини тавбасидан худди чанқоқ киши сув топиб олгандаги, фарзанд кўрмаётган киши фарзандли бўлгандаги ва адашиб қолган киши йўлини топгандаги хурсандлигидан ҳам қаттиқ хурсанд бўлувчидир. Аллоҳ амалларни сақловчи фариштадан, аъзоларидан, ер юзидан тавба қилувчининг гуноҳлари ва хатоларини унуттириб юборади.
Абу Аббос ал-Ҳамадонийдан қилган ривоят.
* لَقَدْ بَارَكَ اللهُ لِرَجُلٍ فِى حَاجَةٍ أَكْثَرَ الدُّعَاءَ فِيْهَا، أُعْطِيهَا أَوْ مُنِعَهَا. (رواه الخطيب جبار)
935) Аллоҳ таоло ҳожатида дуони кўпайтирган кишига барака ато этгандир. Хоҳ уни берсин ёки ман этсин.
Имом Хатиб Жобирдан қилган ривоят.
* لِكُلِّ شَىءٍ حَصَادٌ، وَحَصَادُ أُمَّتِى مَا بَيْنَ السِّتِّينَ إِلَى السَّبْعِيْنَ. (رواه ابن عساكر عن أنس)
936) Ҳар бир нарсани йиғим-терими бордир. Умматимнинг йиғим-терими яъни ўлими 60 билан 70 оралиғидадир.
Ибн Асокир Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* لأَنْ يَجْلِسَ أَحَدُكُمْ عَلَى جَمْرَةٍ فَتُحْرِقَ ثِيَابَهُ، حَتَّى تُفْضِيَ إِلَى جِلْدِهِ، خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يَجْلِسَ عَلَى قَبْرٍ. (رواه أحمد)
937) Бир киши чўғ устига ўтириб, кийимини ўша чўғ куйдириб, ҳаттоки терисига ўтиб кетиши, қабр устига ўтирмоқлигидан яхшироқдир.
Имом Аҳмад ривояти.
* لاَ أَعُدُّهُ كَاذِبًا: الرَّجُلُ يُصْلِحُ بَيْنَ النَّاسِ، يَقُولُ الْقَوْلَ وَلا يُرِيدُ بِهِ إِلاَّ الإصْلاَحَ وَالرَّجُلُ يَقُولُ فِي الْحَرْبِ، وَالرَّجُلُ يُحَدِّثُ امْرَأَتَهُ، وَالْمَرْأَةُ تُحَدِّثُ زَوْجَهَا. (رواه أبو داود)
938) Қуйидагиларни ёлғон деб ҳисобламайман. Бир киши одамлар орасини ислоҳ қилиш мақсадида бир сўз айтса-да, бу билан фақат ислоҳни хоҳласа, бир киши урушда ёлғон сўзласа ва яна бир киши хотинига ёлғон сўзласа ҳамда хотини эрига ёлғон сўзласа.
Абу Довуд ривояти.
* لاَ تُكْرِهُوا مَرْضَاكُمْ عَلَى الطَّعَامِ، فَإِنَّ اللهَ يُطْعِمُهُمْ وَيَسْقِيهِمْ. (رواه الترمذى)
939) Беморларингизни овқат ейишга мажбурламанг. Чунки, Аллоҳ уларни Ўзи овқатлантириб, сув ила сийлайди.
Имом Термизий ривояти.
* لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ. (رواه البخارى ومسلم)
940) Сизлардан бирингиз ўз нафси учун яхши кўрган нарсани биродари учун ҳам яхши кўрмагунича мўмин бўла олмайди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* لاَ يُؤْمِنُ الْعَبْدُ الإيْمَانَ كُلَّهُ حَتَّى يَتْرُكَ الْكَذِبَ فِي الْمُزَاحَةِ، وَيَتْرُكَ الْمِرَاءَ وَإِنْ كَانَ صَادِقًا. (رواه أحمد)
941) Мўмин иймоннинг барчасига эриша олмайди, ҳаттоки мазах бўлса ҳам ёлғонни тарк қилмагунича ва ростдан бўлса ҳам тортишувни тарк қилмагунича.
Имом Аҳмад ривояти.
* لاَ يَحِلُّ لامْرَأَةٍ تُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ أَنْ تُحِدَّ عَلَى مَيِّتٍ فَوْقَ ثَلاَثٍ لَيَالٍ، إِلاَّ عَلَى زَوْجٍ فَإِنَّهَا تُحِدُّ عَلَيْهِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا. (رواه البخارى عن أم حبيبة بنت أبي سفيان)
942) Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирган аёлга уч кундан ортиқ мотам (аза) тутиши ҳалол эмас. Лекин эри ўлса, тўрт ойу ўн кун (идда) ўтиради.
Имом Бухорий Умму Ҳабиба бинти Абу Суфёндан (р.а.) қилган ривоят.
* لاَ يَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ يُهَاجِرَ أَخَاهُ فَوْقَ ثَلاَثِ لَيَالٍ يَلْتَقِيَانِ فَيُعْرِضُ هَذَا وَيُعْرِضُ هَذَا، وَخَيْرُهُمَا الَّذِي يَبْدَأُ بِالسَّلاَمِ. (رواه أبو داود)
943) Киши биродари билан уч кундан ортиқ аразлашмоқлиги ва бир-бирига йўлиққанда униси ҳам, буниси ҳам юз ўгириши ҳалол эмас. Икковларидан энг яхшилари саломни аввал бошлаганларидир.
Абу Довуд ривояти.
* لاَ يَشْكُرُ اللهَ مَنْ لاَ يَشْكُرُ النَّاسَ. (رواه أحمد)
944) Одамларга шукр қилиб, улардан миннатдор бўлмайдиган киши Аллоҳга ҳам шукр қилмайди.
Имом Аҳмад ривояти.
لاَ يَدْلَغُ الْمُؤْمِنُ مِنْ جُحْرٍ مَرَّتَيْنِ. (رواه البخارى)
945) Мўмин киши бир тешикдан икки марта чиқилмайди.
Имом Бухорий ривояти.
Фойда: Худди ўзбек мақолидаги «Кўр ҳассасини икки марта йўқотмайди»га ўхшаш.
لَعَنَ اللهُ الرَّاشِى وَالْمُرْتَشِى وَالرَّائِشَ الَّذِى يَمْشِى بَيْنَهُمَا. (رواه أحمد عن ثوبان)
946) Пора берувчини, пора олувчини ва уларни ўртасидаги югурдакни ҳам Аллоҳ лаънатлагандир.
Имом Аҳмад Савбондан қилган ривоят.
* لَعَنَ اللهُ الْمُتَشَبِّهَاتِ مِنَ النِّسَاءِ بِالرِّجَالِ، وَالْمُتَشَبِّهِينَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ. (رواه الترمذى)
947) Аёллардан ўзини эркакларга ўхшатувчисини ва эркаклардан ўзини аёлларга ўхшатувчисини Аллоҳ лаънатлаган.
Имом Термизий ривояти.
* لِكُلِّ نَبِيٍّ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ، فَتَعَجَّلَ كُلُّ نَبِيٍّ دَعْوَتَهُ، وَإِنِّي اخْتَبَأْتُ دَعْوَتِي شَفَاعَةً لأُمَّتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَهِيَ نَائِلَةٌ إِنْ شَاءَ اللهُ مَنْ مَاتَ مِنْ أُمَّتِي لاَ يُشْرِكُ بِاللهِ شَيْئًا. (رواه الشيخان)
948) Ҳар бир Пайғамбарнинг ижобат қилинадиган дуоси бордир. Барча пайғамбарлар ўша дуони қилишда шошилиб қўйишгандир. Мен эса ўша ижобат қилинадиган дуоимни Қиёмат кунида (фойда бериши учун) умматимга яшириб қўйганман. Худо хоҳласа, умматимдан кимки Аллоҳга бирор нарсани ширк келтирмаса, ўша дуога эришувчидир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* لِكُلِّ شَىْءٍ زَكَاةٌ، وَزَكَاةُ الدَّارِ بَيْتُ الضِّيَافَةِ. (رواه الرفاعى عن ثابت)
949) Ҳар бир нарсанинг закоти бор. Ҳовлининг закоти уй зиёфатидир.
Имом Рифоъий Собитдан қилган ривоят.
* لِكُلِّ شَىْءٍ طَرِيقٌ، وَطَرِيقُ الْجَنَّةِ الْعِلْمِ. (رواه ابن لال عن ابن عمر)
950) Ҳар бир нарсанинг йўли бор. Жаннатнинг йўли илмдир.
Имом Дайламий Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* لِكُلِّ شَيءٍ مِفْتَاحٌ وَمِفْتَاحُ الْجَنَّةِ حُبُّ الْمَسَاكِين وَالْفُقَرَاءِ. (رَوَاهُ ابن لال عن ابن عمر)
951) Ҳар бир нарсанинг калити бор. Жаннатнинг калити камбағал ва мискинларни яхши кўришдир.
Ибн Лаол Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* لِلْمَرْأةِ سِتْرَانِ: القَبْرُ وَالزَّوْجُ. (رواه ابن عدى عن ابن عباس)
952) Аёл кишининг иккита пардаси бордир. Бири эр, иккинчиси қабрдир.
Ибн Адий Ибн Аббосдан (р.а.) қилган риовят.
* لِلْمُسلمِ عَلَى الْمُسْلِمِ سِتٌّ مِنَ الْمَعْرُوفِ: يُسَلِّمُ عَلَيْهِ إِذَا لَقِيَهُ، وَيُجِيبُهُ إِذَا دَعَاهُ، يُشَمِّتُهُ إِذَا عَطَسَ، وَيَعُودُهُ إِذَا مَرِضَ، وَيَتْبَعُ جَنَازَتَهُ إِذَا مَاتَ يُحِبُّ لَهُ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ. (رواه أحمد)
953) Мусулмоннинг мусулмон устидаги яхшилик қилиши ҳаққи олтитадир. 1. Йўлиққанда салом бериши. 2. Чақирганда бориш. 3. Акса уриб, «Алҳамдулиллоҳ» деганда «Ярҳамукаллоҳ», деб жавоб қайтариши. 4. Касал бўлганда зиёрат қилиш. 5. Вафот этганда жанозасига эргашиш. 6. Ўзи учун яхши кўрган нарсани биродари учун ҳам яхши кўриш.
Имом Аҳмад ривояти.
* لَمَّا عُرِجَ بِي رَبِّى عَزَّ وَجَلَّ مَرَرْتُ بِقَوْمٍ لَهُمْ أَظْفَارٌ مِنْ نُحَاسٍ يَخْمُشُونَ وُجُوهَهُمْ وَصُدُورَهُمْ، فَقُلْتُ مَنْ هَؤُلاَءِ يَا جِبْرِيلُ، قَالَ: هَؤُلاَءِ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ لُحُومَ النَّاسِ، وَيَقَعُونَ فِي أَعْرَاضِهِمْ. (رواه أبو داود)
954) Мен Роббим ҳузурига кўтарилган куним, яъни Меърож кечасида бир қавмнинг олдидан ўтдим. Уларни мисдан тирноқлари бўлиб, юзлари ва кўкракларини тирнашар эди. Мен: «Эй Жаброил! Мана булар ким?» десам, у зот: «Булар одамлар гўштини еб, яъни ғийбат қилиб уларни обрўларига тажовуз қилувчилар», деб айтдилар.
Абу Довуд ривояти.
* لَمَّا خَلَقَ اللهُ تَعَالَى جَنَّةَ عَدْنٍ خَلَقَ فِيهَا مَا لاَ عَيْنٌ رَأَتْ، وَلاَ أُذُنٌ سَمِعَتْ، وَلاَ خَطَرَ عَلَى قَلبِ بَشَرٍ، ثُمَّ قَالَ لَهَا: تَكَلَّمِى، فَقَالَتْ: قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
955) Аллоҳ таоло Адн жаннатини халқ қилиб уни ичида кўз кўриб, қулоқ эшитмаган ва инсон қалби ҳис этмаган нарсаларни яратди. Кейин унга: «Гапир», деган эди, у Адн жаннати: «Иймон келтирганлар нажот топишди», деб айтди.
Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* لَمَّا أُلْقِىَ إِبْرَاهِيمُ فِى النَّارِ، قَالَ حَسْبِىَ اللهُ وَنِعْمَ الْوَكِلُ، فَمَا احْتَرَقَ مِنْهُ إِلاَّ مَوْضِعُ الكِتَافِ. (رواه ابن النجار عن أبي هريرة)
956) Иброҳим алайҳиссалом оловга улоқтирилганда: «Ҳасбияллоҳу ва ниъмал вакил», деб айтдилар. У зотни фақат елкаларидан озгина жойи куйди, холос.
Фойда: Демак, бирор машаққатга йўлиқилганда, шу дуони айтишга тарғиб этилмоқда.
* لَنْ يُبْتَلَى عَبْدٌ بِشَىْءٍ أَشَدَّ مِنَ الشِّرْكِ، أَشَدَّ مِنْ ذَهَابِ بَصَرِهِ، وَلَنْ يُبْتَلَى بِذِهَابِ بَصَرِهِ فَيَصْبِرَ إِلاَّ غَفَرَ اللهُ لَهُ. (رواه البزار عن بريدة)
957) Банда ширкдан кўра қаттиқроқ бирор бало ила мусибатланмайди. Ширкдан кейин кўзи кўр бўлиб қолишдан кўра қаттиқроқ мусибатга йўлиқмайди. Агар бирор бандани кўзи кўр бўлиб қолсаю, унга сабр қилса, Аллоҳ уни гуноҳларини кечиради.
Имом Баззор Бурайдадан қилган ривоят.
* لَمَّا خَلَقَ اللهُ الْخَلْقَ كَتَبَ عِنْدَهُ فَوْقَ عَرْشِهِ إِنَّ رَحْمَتِي سَبَقَتْ غَضَبِي. (رواه الشيخان عن أبى هريرة)
958) Аллоҳ ҳалойиқни яратганида Ўз ҳузурида, яъни Аршнинг устида қуйидаги калималарни ёзди. «Албатта раҳматим ғазабимдан ўзиб кетди».
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* لَنْ يُنَجِّيَ أَحَدًا مِنْكُمْ عَمَلُهُ ، قَالُوا: وَلاَ أَنْتَ يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: وَلاَ أَنَا إلاّ أَنْ يَتَغَمَّدَنِي رَبِّى بِفَضْل رَحْمَتِهِ، فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَلاَ يَتَمَنَّيَنَّ أَحَدُكُمُ الْمَوْتَ، إِمَّا مُحْسِنًا، فَلَعَلَّهُ أَنْ يَزْدَادَ خَيْرًا، وَإِمَّا مُسِيئًا فَلَعَلَّهُ أَنْ يَسْتَعْتِبَ. (رواه الشيخان)
959) Сизлардан бирортангизни амали нажотга олиб чиқмайди, десалар, саҳобалар: «Сизни ҳамми, эй Аллоҳнинг Расули!», дейишди. Шунда Расулуллоҳ (с.а.в.): «Мени ҳам амалим нажотга олиб чиқмайди, фақат Раббимнинг фазли-раҳмати ила нажот топаман. Тўғри йўлда юринглар ва ўзаро яқин бўлинглар. Сизлардан бирингиз ўлимни орзу қилмасин. Бордию яхши инсон бўлса, яхшилиги зиёдалашар. Бордию ёмон бўлса, ёмонлигини тўхтатар».
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* لَنْ يَبْرَحَ النَّاسُ يَتَسَاءَلُونَ حَتَّى يَقُولُوا هَذَا اللهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ فَمَنْ خَلَقَ اللهُ. (رواه أنس)
960) Одамлар савол бериб сўрашда бардавом бўлишади. Ҳаттоки, Бу Аллоҳдир, ҳар бир нарсани яратган. Унда Аллоҳни ким яратган?» дейишади.
Анасдан (р.а.) қилинган ривоят.
* لَنْ يُوَافِيَ عَبْدٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَقُولُ: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ يَبْتَغِي بِهِ وَجْهَ اللهِ، إِلاَّ حَرَّمَ اللهُ عَلَيْهِ النَّارَ. (رواه البخارى)
961) «Ла илаҳа иллаллоҳ» деб Аллоҳнинг розилигини талаб қилган бандага Қиёмат куни тўла-тўкис қилиб (савоб берилади).
Имом Бухорий ривояти.
* لَوْ أنَّ ابنَ آدَمَ هَرَبَ مِنْ رِزْقِهِ كمَا يَهْرَبُ مِنَ الْمَوْتِ، لأدْرَكَهُ رِزْقُهُ كَمَا يُدركهُ الْمَوْتُ. (رواه أبو نعيم عن جابر)
962) Агар одам боласи ризқидан худди ўлимдан қочгани каби қочса ҳам, ризқи уни ўлими қидириб топгани каби топиб олади.
Абу Нуъайм Жобирдан қилган ривоят.
* لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا نَزَلَ مَنْزِلاً، قَالَ: أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ، لَمْ يَضُرَّهُ فِي ذَلِكَ الْمَنْزِلِ شَيْءٌ حَتَّى يَرْتَحِلَ مِنْهُ. (رواه ابن ماجه عن حولة بنت حكيم)
963) Агар сизлардан бирингиз бирор манзилга тушса, «Аузу бикалиматиллаҳит-таммамин шарри ма ҳолақ» деб айтса, тоинки у ердан қўзғалгунча ҳеч нарса зарар бера олмайди.
(Маъноси: Аллоҳнинг мукаммал калималари билан халқ қилган нарсаларини ёмонидан паноҳ тилайман).
Ибн Можа Ҳавла бинти Ҳокимдан(р.а.) қилган ирвоят.
* لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَأْتِىَ أَهْلَهُ فَقَالَ: بِاسْمِ اللهِ اللَّهُمَّ، جَنِّبْنَا الشَّيْطَانَ، وَجَنِّبِ الشَّيْطَانَ مَا رَزَقْتَنَا، فإنَّهُ إِنْ يُقَدِّرْ بَيْنَهُمَا وَلَدٌ فِى ذَلِكَ الْوَقْتِ لَمْ يَضُرُّهُ الشَّيْطَانُ أَبَدًا. (رواه البخارى عن ابن أنس)
964) Агар сизлардан бирингиз ўз аҳли ҳузурига (жимоъ ниятида) келишни хоҳласа: «Бисмиллаҳи аллоҳумма жаннибнаш шайтана ва жаннибиш шайтона ма розақтана», деб айтса, бордию ўша вақтда ўрталарида бола тақдир қилинса, ҳечам шайтон зарар бера олмайди.
(Маъноси: Аллоҳим, бизни шайтондан ва шайтонни бизга ризқ қилиб берадиган фарзанддан йироқ қил).
Имом Бухорий Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* لَوْ أَنَّ امْرَأَةً مِنْ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَشْرَقَتْ إِلَى الأرْضِ لَمَلأَتِ الأرْضَ مِنَ الرِّيحِ الْمِسْكِ، وَلأذْهَبَتْ ضَوْء الشَّمْسِ والْقَمَرِ. (رواه الضياء غت سعيد بن عامر)
965) Агар жаннат аҳлидан бирор аёл ерда зоҳир бўлса, ер мушк анбарга тўлиб, қуёш ва ой нури кетиб қолади.
Имом Зиё Саид ибн Омирдан қилган ривоят.
* لَوْ أَنَّ شَرَارَةً مِنْ شَرَرِ جَهَنَّمَ بِالْمَشْرِقِ لَوَجَدَ حَرَّهَا بِالْمَغْرِبِ. (رواه ابن مردويه عن أنس)
966) Агар жаҳаннам учқунларидан бир учқун машриқда бўлса, уни иссиғи мағрибда топилади.
Ибн Мурдавайҳ Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* لَوْ يَعْلَمُ الْمُؤْمِنُ مَا عِنْدَ اللهِ مِنَ الْعُقُوبَةِ مَا طَمِعَ بِجَنَّتِهِ أَحَدٌ، وَلَوْ يَعْلَمُ الْكَافِرُ مَا عِنْدَ اللهِ مِنَ الرَّحْمَةِ مَا قَنَطَ مِنْ جَنَّتِهِ أَحَدٌ. (رواه الشيخان)
967) Агар мўмин Аллоҳ ҳузуридаги уқубатни билганида бирортаси жаннатни тамаъ қилмас эди. Агар кофир Аллоҳ ҳузуридаги раҳматни билганида эди бирортаси жаннатидан ноумид бўлмас эди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* لَوْ أَنَّ عَبْدَيْنِ تَحَابًّا فِى اللهِ – وَاحِدًا فِى الْمَشْرِقِ، وَآخَرَ فِى الْمَغْرِبِ لَجَمَعَ الله تَعَالَى بَيْنَهُمَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ، يَقُولُ: (هَذَا الَّذِى كُنْتُ تُحِبُّهُ فِىَّ). (رواه البيهقى عن أبي هريرة)
968) Агар икки банда Аллоҳ йўлида яхши кўришса, бири машриқда, иккинчиси мағрибда бўлса, Аллоҳ уларни ораларини Қиёмат куни жамлаб: «Мана шу нарса эди, Менинг йўлимда яхши кўрганинг», деб айтади.
Имом Байҳақий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* لَوْ بَغَى جَبَلٌ عَلَى جَبَلٍ، لَدُكَّ الْبَاغِى مِنْهُمَا. (رواه ابن لال عن أبي هريرة)
969) Агар тоғ тоғ устидан жабр қилса, жабр қилувчисини парчалаб ташланади.
Ибн Лаол Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* لَوْ تَعْلَمُونَ مَا أَعْلَمُ، لَضَحِكْتُمُ قَلِيلاً، وَلَبَكَيْتُمْ كَثِيرًا، وَلَمَا سَاغَ لَكُمْ الطَّعَامَ وَلاَ الشَّرَابُ. (رواه الحاكم عن أبي ذر)
970) Агар мен билган нарсани билганингизда оз кулиб, кўп йиғлаган бўлар эдингиз ҳамда овқат ва ичимликларингизни мазасини ҳам билмас эдингиз.
Имом Ҳоким Абу Заррдан қилган ривоят.
* لَوْ تَعْلَمُونَ مَا فِي الْمَسْأَلَةِ، مَا مَشَى أَحَدٌ إِلَى أَحَدٍ يَسْأَلُهُ شَيْئاً. (رواه النسائى عن عائذ بن عمرو)
971)
* لَيَأْتِيَنَّ عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ يَطُفُ الرَّجُلُ فِيهِ بِالصَّدَقَةِ مِنَ الذَّهَبِ، لاَ يَجِدُ أَحَدًا لاَ يَأْخذُهَا مِنْهَ، وَيُرَى الرَّجُلُ الْوَاحِدُ يَتْبَعهُ أَرْبَعُونَ امْرَأَةً يلذْنَ بِهِ مِنْ قلةِ الرِّجالِ، وَكثرَةِ النِّسَاءِ. (متفق عليه عن أبى موسى)
972) Одамлар устига шундай бир замон келадики, киши тилладан бўлган садақасини кўтариб айланиб юради-да, уни оладиган бирор киши топа олмайди. Ва яна эркаклар камайиб аёллар кўпайиб кетганидан лаззат олиш учун битта эркак орқасидан қирқта аёл эргашиб юради.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Мусодан қилган ривоят.
* لَيَأْتِيَنَّ عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ لاَ يُبَالِى الْمَرْءُ بِمَا أَخَذَ مِنَ الْمَالِ، أَمِنْ حلاَلٍ أَمْ مِنْ حَرَامٍ. (رواه البخارى عن أبي هريرة)
973) Одамлар устига шундай бир замон келадики, киши мол-дунёни қаердан топаётганига аҳамият бермай қўяди. У ҳалолми ҳаромми фарқи йўқ.
Имом Бухорий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* لَوْ رَأَيْتَ الأجَلَ وَمَصِيرَهُ، أَبْغَضْتَ الأمَلَ وَغُرُورُهُ. (رواه البيهقى)
974) Агар ажал ва унинг оқибатини билганингда орзу ва унинг ғурурига ғазаб қилган бўлар эдинг.
Имом Байҳақий ривояти.
* لَوْ قِيلَ لأَهْلِ النَّارِ: إِنَّكُمْ مَاكثونَ فِى النَّارِ عَدَدَ كَلِّ حَصَاةٍ فِى الدُّنْيَا لَفَرِحُوا، وَلَوْ قِيلَ لأَهْلِ الْجَنَّةِ: إِنَّكُمْ مَاكثونَ فِى النَّارِ عَدَدَ كَلِّ حَصَاةٍ لَحَزِنوا، وَلَكِنْ جُعِلَ لَهُمْ الأبَدُ. (رواه الطبرانى عن ابن مسعود)
975) Агар дўзах аҳлига: «Сизлар дўзахда майда тошлар ададича турасизлар», дейилса улар хурсанд бўлишади. Агар жаннат аҳлига: «Сизлар жаннатда барча майда тош ададича турасизлар», дейилса, улар хафа бўлишади. Ваҳоланки, жаннат уларга абадийдир.
Имом Тобароний Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* لَوْلاَ أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِى لأَمَرْتُهُم بِالسِّواكِ مَعَ كُلِّ صَلاَةٍ. (رواه الشيخان)
976) Агар умматимга машаққат бўлмаганида ҳар бир намоз олдидан мисвоқ тутишга буюрар эдим.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* لَوْ كُنْتُ آمُرًا أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ لأحَدٍ، لأمَرْتُ النِّسَاءَ أَنْ يَسْجُدْنَ لأزْوَاجِهِنَّ لِمَا جَعَلَ اللهُ لَهُمْ عَلَيْهِنَّ مِنَ الْحَقِّ. (رواه أبو داود)
977) Агар мен бирор кишини бошқа бир кишига сажда қилишга буюрганимда, хотинлари эрларига сажда қилишга буюрар эдим. Чунки Аллоҳ эркакларни хотинлар устида ҳақларини кўп қилгани учун.
Абу Довуд ривоятлари.
* لَوْ نَزَلَ مُوسَى فَاتَّبَعتُمُوهُ وَتَرَكْتُمُونِى لَضَللْتُمْ أَنَا حَظُّكُمْ مِنَ النَّبِيِّينَ، وَأَنْتُمْ حَظِّى مِنَ الأمَمِ. (رواه البيهقى عن عبد الله بن الحارث)
978) Агар Мусо алайҳиссалом тушсалар, у зотга эргашиб мени тарк қилганингизда адашган бўлар эдингиз. Мен пайғамбарлардан сизларнинг насибадорингиз ва сизлар умматлардан менинг насибадоримсизлар.
Имом Байҳақий Абдуллоҳ ибн Ҳорисдан қилган ривоят.
* لَوْلاَ النِّسَاءُ لعُبِدَ اللهُ حَقَّ عِبَادَتَه. (رواه الديلمى عن أنس)
979) Агар аёллар бўлмаганида Аллоҳга ҳақиқий бандаликни бажо келтириш ила ибодат қилинар эди.
Имом Дайламий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* لَوْيَعَلَمُ الْمَارُّ بَيْنَ يَدَىِ الْمُصَلِّى مَاذَا عَلَيْهِ؟ لَكَانَ أَنْ يَقِفَ أَرْبَعِينَ خَيْرًا لَهُ مِنْ أَنْ يَمُرَّ بَيْنَ يَدَيْهِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبي جهيم الأنصارى)
980) Агар намоз ўқиётган кишини олдидан ўтувчи киши қандай гуноҳ бўлишини билганида қирқ (йил ёки ой ёки кун) туриши у кишини олдидан ўтганидан яхшироқдир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Жуҳайм Ансорийдан қилган ривоят.
* لَوْ كَانَ لإبْنِ آدَمَ وَادِيَانِ مِنْ مَالٍ لابْتَغَى ثَالِثًا وَلاَ يَمْلأُ جَوْفَ ابْنِ آدَمَ إِلاَّ التُّرَابُ، وَيَتُوبُ اللهُ عَلَى مَنْ تَابَ. (رواه الشيخان)
981) Агар одам боласида икки водий мол-дунёси бўлса, учинчисини талаб қилади. Одам боласини қорни фақат тупроққа тўяди. Аллоҳ тавба қилгувчиларни тавбасини қабул қилади.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* لِيَسْتَحِى أَحَدكُمْ مِنْ ملكَيْهِ اللَّذِينَ مَعَهُ، كَمَا يَسْتَحِى مِنْ رَجُلَيْنِ صَالِحَيْنِ مِنْ جِيرَانِهِ، وَهُمَا مَعَهُ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ. (رواه البيهقى)
982) Сизлардан бирингиз ўзига (вакил қилинган) икки фариштадан худди қўшниларидан бўлган икки солиҳ кишидан ҳаё қилгани каби ҳаё қилсин. Чунки у икки фаришта эртаю кеч у билан биргадир.
Имом Байҳақий ривояти.
* لَيْسَ الْبِرُّ فِى حُسْنِ اللِّبَاسِ وَالزِّىِّ وَلَكِنَّ البِرَّ السَّكِينَةُ وَالْوِقَارُ. (رواه الديلمى عو ابن سعيد)
983) Яхшилик либос ва кўринишни чиройлилигида эмас. Лекин яхшилик хотиржамлик ва виқорли бўлишдадир.
Имом Дайламий Ибн Саиддан қилган ривоят.
* لَيْسَ البَيَانُ كَثرَةَ الكَلاَمِ، وَلَكِنْ فَصْلٌ فِيمَا يُحِبُّ اللهُ وَرَسُولهُ، وَلَيْسَ العِىُّ عِىَّ اللِّسَانِ، وَلَكِنَّ قلَّةَ الْمَعْرِفَةِ بِالْحَقِّ. (رواه الديلمى عن أبى هريرة)
984) Баён каломни кўп ишлатишда эмас, балки Аллоҳ ва Унинг Расули яхши кўрадиган нарсада, яъни ҳақ билан ботилни орасини ажратишдадир. Ожизлик тилни ожиз қолишида эмас. Балки ожизлик ҳақни танишликдаги камчиликдир.
Имом Дайламий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* لَيْسَ الْجِهَادُ أَنْ يَضْرِبَ الرَّجُلُ بِسَيْفِهِ فِى سَبِيلِ اللهِ، إِنَّمَا الْجِهَادُ مَنْ عَالَ وَالِدَيْهِ، وَعَالَ وَلَدَهُ، فَهُوَ فِى جِهَادٍ، وَمَنْ عَالَ نَفْسَهُ فَكَفِّهَا عَنِ النَّاسِ فِى جِهَادٍ. (رواه ابن عساكر عن أنس)
985) Аллоҳнинг йўлида қиличи билан уришишни ўзи жиҳод эмас, балки ота-онасини, фарзандларини боқиши ҳамда ўзини одамлардан тиланишдан тўхтатиши ҳам жиҳоддир.
Ибн Асокир Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* لَيْسَ الْمُؤْمِنُ بِالَّذِى يَشْبَعُ وَجَارُه جَائِعٌ إِلَى جَنْبَيْهِ. (رواه البخارى)
986) Икки ёнидаги қўшниси оч туриб, ўзи тўқ бўлган киши мўмин эмас.
Имом Бухорий ривояти.
* لَيْسَ الْمِسْكِينُ الَّذِي يَطُوفُ عَلَى النَّاسِ تَرُدُّهُ اللُّقْمَةُ وَاللُّقْمَتَانِ، وَالتَّمْرَةُ وَالتَّمْرَتَانِ، وَلَكِنَّ الْمِسْكِينَ الَّذِي لاَ يَجِدُ غِنًى يُغْنِيهِ، وَلاَ يُفْطَنُ بِهِ فَيُتَصَدَّقُ عَلَيْهِ، وَلاَ يَقُومُ فَيَسْأَلُ النَّاسَ. (رواه الشيخان)
987) Одамлар атрофида тиланчилик ниятида айланиб юрганида бир ёки икки луқма ва бир ёки иккита хурмо берилинадиган киши мискин эмас, балки ҳақиқий мискин ўзини беҳожат қиладиган бойлик топа олмайдиган ҳамда одамлардан тиланчилик қилиш учун юрмайдиган кишидир.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* لَيْسَ أَحَدٌ منْ أُمَّتى يَعُولُ ثَلاَثَ بَنَاتٍ، أَوْ ثَلاَثَ أَخَوَاتٍ فَيُحْسِنُ إلَيْهِنَّ، إِلاَّ كنَّ لَه سِترًا مِنَ النَّارِ. (رواه البيهقى عن عائشة)
988) Умматимдан бирор киши уч қизни ёки учта синглисини ўз қарамоғига олса (яъни, улар камчиликларини бажариб турмушга узатса) улар дўзахдан парда бўлишади.
Имом Байҳақий Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* لَيْسَ بِحَكِيمٍ مَنْ لَمْ يُعَاشِر بِالْمَعْرُوفِ مَنْ لاَ بُدَّ لَهُ مَنْ مُعَاشَرَتِهِ حَتى يجعل الله لَهُ مِنْ ذَلِكَ مَخْرَجًا. (رواه البيهقى)
989) Кимки муомала қилиб яшаш қийин бўлган киши билан тоинки Аллоҳ уни очиқликка чиқармагунича яхши муомала қилмасдан яшай олмаса, у донишманд эмас.
Имом Байҳақий ривояти.
* لَيْسَ بِخَيْرِكُمْ مَنْ تَرَكَ دُنْيَاه لآخِرَتِهِ، وَلاَ لآخِرَتِهِ لِدُنْيَاه حَتى يُصِيبَ مِنْهُمَا جَمِيعًا، فَإِنَّ الدُّنْيَا بَلاَغٌ إلَى الآخِرَةِ وَلاَ تَكُونُوا كَلاَّ عَلَى النَّاسِ. (رواه ابن عساكر عن أنس)
990) Кимки дунёсини охиратини деб ва охиратини дунёсини деб иккисидан ўз насибасини олмай тарк қилса, яхшиларингиз эмас. Чунки дунё охиратга элтувчи йўлдир. Сизлар одамларга боқиманда бўлиб қолманг.
Ибн Асокир Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* لَيْسَ عَلَى الْمُسْلِمِ فِى عَبْدِهِ وَلاَ فَرَسِهِ صَدَقَةٌ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
991) Мусулмонга қўл остидаги қули ва отига садақа шарт эмас.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* لَيْسَ بِمُؤْمِنٍ مُسْتَكمِلِ الإيْمَانِ مَنْ لَمْ يَعُدَّ الْبَلاَيَا نِعْمَةً، وَالرَّخَاءَ مُصِيبَةً. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
992) Кимки балоларни неъмат ва фаровонликни мусибат деб ҳисобламаса иймони комил мўмин эмас.
Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* وَلَيْسَ شَيْءٌ أَثْقَلَ فِي الْمِيزَانِ مِنَ الْخُلُقِ الْحَسَنِ. (رواه أحمد عن أبى الدرداء)
993) (Қиёмат кунидаги) мезонда чиройли ҳулқдан кўра оғирроқ нарса йўқдир.
Имом Аҳмад Абу Дардодан қилган ривоят.
* لَيْسَ عَلَي أهْلِ (لاَ إِلَهَ إلاَّ اللهُ) وَحْشَةٌ فِى الْمَوْتِ، وَلاَ فى الْقُبُورِ وَلاَ فِى النُّشُورِ، كَأنّى أَنْظُرْ إِلَيْهِمْ عِنْدَ الصَّيْحَةِ يَنْفُضُونَ رُءُوسَهُمْ مِنَ الترَابِ، يَقُولُونَ (الْحَمْدُ للهِ الَّذِى أَذْهَبَ عَنَّا الحَزَنَ). (رواه الطبرانى عن ابن عمر)
994) «Ла илаҳа иллаллоҳ» деб айтувчи кишиларга ўлимда, қабрда ва қайта тирилишда ваҳима йўқдир. Гўёки мен уларни қайта тирилишга қилинган овозда бошларини тупроқдан қоқаётиб: «Биздан хафаликни кетказган Аллоҳга ҳамд бўлсин», деб айтишаётганини кўраман.
Имом Тобароний Ибн Умардан(р.а.) қилган ривоят.
* لَيْسَ الْغِنَى عَنْ كَثْرَةِ الْعَرَضِ، وَلَكِنَّ الْغِنَى غِنَى النَّفْسِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
995) Бойлик матонинг кўплигида эмас. Лекин бойлик нафснинг бой бўлганидадир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* لَيْسَ مِنَ الصَّلَوَاتِ صَلاَةٌ أَفْضَلُ مِنْ صَلاَةِ الْفَجْرِ يَوْمَ الْجُمْعَةِ فِى الْجَمَاعَةِ وَمَا أَحْسَبُ منْ شَهِدَهَا مِنْكُمْ إِلاَّ مَغْفُورًا لَهُ.
996) Жума куни бамдод намозини жамоатда ўқилгандан кўра афзал бир намоз йўқдир. Ким унда иштирок этса, гуноҳлари мағфират қилинади, деб ҳисоблайман.
* لَيْسَ مِنْ أَخْلاَقِ الْمُؤْمِنِ التَّمَلُّقُ وَلاَ الْحَسَدُ إلا فِى طَلَبِ الْعِلْمِ. (رواه البيهقى عن معاذ)
997) Керагидан ортиқ яқин бўлиш ва ҳасад мўмин кишининг хулқидан эмас, лекин илм талабида ундай эмас.
Имом Байҳақий Муоздан қилган ривоят.
* لَيْسَ مِنْ عَبْدٍ يَقُولُ: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ (مائَةَ مَرَّةٍ) إِلاّ بَعَثَهُ اللهُ تَعَالَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَوَجْهُهُ كَالقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، وَلَمْ يُرْفَعْ لأحَدٍ يَوْمَئِذٍ عَمَلٌ أَفْضَلُ مِنْ عَمَلِهِ، إِلاَّ مَنْ قَالَ مِثْلَ قَوْلِهِ، أوْزَادَ. (رواه البيهقى عن أبى الدرداء)
998) Бирор банда юз марта «Ла илаҳа иллаллоҳ» деб айтса, Аллоҳ таоло Қиёмат куни юзи Бадр кечасидаги тўлин ой каби қилган ҳолда қайта тирилтиради. Бирор кишини амали уни амалидан афзал бўлмайди, фақат ким у каби ёки ундан зиёда айтган бўлса афзал бўлади.
Имом Байҳақий Абу Дардодан қилган ривоят.
* لَيْسَ مِنَّا مِنْ لَطَمَ الْخُدُودَ، وَشَقَّ الْجَيُوبَ، وَدَعَا بِدَعْوَى الْجَاهِلِيَّةِ. (متفق عليه عن ابن مسعود)
999) Ким юзига уриб, ёқаларини йиртиб, жоҳилият даъволари билан вой-дод қилса биздан эмасдир.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* لاَ تَحْكُمْ أَحَدٌ بَيْنَ اثْنَيْنِ وَهُوَ غَضْبَانٌ. (رواه الجماعة)
1000) Ҳеч бир киши икки кишини орасида ғазаби келиб турганида ҳукм чиқармасин.
Жамоат ривоят қилишган.
* لَيْسَ مِنْ عَملِ يَوْمٍ إِلاَّ وَهُوَ يُخْتَمُ عَلَيْهِ، فَإِذَا مَرِضَ الْمُؤْمِنُ قَالَتِ الْمَلاَئِكَةُ: يَا رَبَّنَا عَبْدُكَ فُلاَنٌ قَدْ حَبَسْتَهُ، فَيَقُولُ الرَّبُّ: ( اخْتِمُوا لَهُ عَلَى مِثْلِ عَملهِ، حَتَّى يَبْرَأَ أَوْ يَمُوتَ). (رواه الحاكم)
1001) Бирор кундаги амал йўқки, уни муҳрлаб қўйилади. Агар мўмин киши касал бўлса, фаришталар: «Эй Раббимиз! Фалончи қулингни касаллик ушлаб қолди» дейишса, Рабб: «Уни амалини қандоқ бажарган бўлса (касаллигида агар бажара олмаса ҳам) шу ҳолича тоинки тузалгунича ёки вафот этгунича муҳрлаб туринглар», деб айтади.
Имом Ҳоким ривояти.
* لَيْسَ مِنَّا مِنْ لَمْ يَرْحَمْ صَغِيرَنَا وَلَمْ يَعْرِفْ حَقَّ كَبِيرَنَا، وَلَيْسَ مِنَّا مَنْ غَشّنَا، وَلاَ يَكُونُ الْمُؤْمِنَ مُؤْمِنًا، حَتَّى يُحِبَّ لِلْمُؤمِنِينَ، مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ. (رواه الطبرانى عن ضمرة)
1002) Кичикларимизга раҳм қилмайдиган, катталаримизнинг ҳаққини танимайдиган ва бизларни алдайдиганлар бизнинг йўлимизда эмасдирлар. Мўмин ўз нафсига яхши кўрган нарсасини бошқа мўминга ҳам яхши кўрмагунича ҳақиқий мўмин бўла олмайди.
Тобароний Замрадан қилган ривоят.
* لَيْسَ مِنِّى ذُو حَسَدٍ، وَلاَ نَمِيمَةٍ، وَلاَ كَهَانَةٍ، وَلاَ أَنَا مِنْهُ. (رواه الطبرانى عن عبد الله بن بسر)
1003) Ҳасадчи, чақимчи ва коҳин мендан ва мен ундан эмасман.
Тобароний Абдуллоҳ ибн Бусрдан қилган ривоят.
* لَيْسَ يَتَحَسَّرُ أَهْلُ الْجَنَّةِ عَلَى شَىْءٍ إِلاَّ عَلَى سَاعَةٍ مَرَّت بِهِمْ لَمْ يَذْكُرُ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ فِيهَا. (رواه الطبرانى عن معاذ)
1004) Жаннат аҳли бирор нарсага афсусланишмайди. Фақатгина Аллоҳни зикри билан ўтмаган вақтларига афсусланишади.
Тобароний Муоздан қилган ривоят.
* لَيْسَ الشَّدِيدُ بِالصُّرَعَةِ، إِنَّمَا الشَّدِيدُ الَّذِي يَمْلِكُ نَفْسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
1005) Кучли киши йиқитиш билан эмас. Балки кучли киши ғазаби келганда ўзини босиб олган кишидир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* لَيَغشَيَن أُمَّتِى مِنْ بَعْدِى فِتَن، كَقِطَعِ اللَّيْلِ يُصْبِحُ الرَّجُلُ فِيهَا مُؤْمِنا، وَيُمْسِي كَافِرًا، يَبِيعُ أَقْوَامٌ دِينَهُمْ بِعَرَضٍ مِنَ الدُّنْيَا قَلِيلٍ. (رواه الحاكم عن ابن عمر)
1006) Мендан кейин умматимни кечани бўлакларига ўхшаб фитналар чулғаб олади. Киши мўмин ҳолда тонг оттириб кофир ҳолда кечлатади. Қавмлар эса динларини озгина дунё матосига сотиб юборишади.
Имом Ҳоким Ибн Умардан қилган ривоят.
* الَّذِي تَفُوتُهُ صَلاَةُ الْعَصْرِ كَأَنَّمَا وُتِرَ أَهْلَهُ وَمَالَهُ. (رواه الشيخان)
1007) Аср намозини ўтказиб юборган киши гўёки аҳли ва молини бой берган кишига ўхшайди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* الَّذِي يَخْنُقُ نَفْسَهُ يَخْنُقُهَا فِي النَّارِ، وَالَّذِي يَطْعُنُهَا يَطْعُنُهَا فِي النَّارِ. (رواه البخارى عن ابى هريرة)
1008) Ўзини осган киши дўзахда ҳам осаверади. Ўзини сўйган киши дўзахда ҳам сўяверади.
Имом Бухорий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ، مَطِيَّتَانِ، فَارْكَبُوهُمَا بَلاَغًا إِلَى الآخِرَةِ. (رواه ابن عدى عن ابن عباس)
1009) Кеча ва кундуз миниладиган нарсадир. Сизлар уни охиратга элтувчи қилиб мининглар.
Ибн Адий Ибн Аббосдан қилган ривоят.
حرف الميم
* مَاءُ زَمْزَم لِمَا شُرِبَ لَهُ، مَنْ شَرِبَهُ لِمَرَضٍ شَفَاهُ اللهُ، أَوْ لِجُوعٍ أَشْبَعَهُ اللهُ أَوْ لِحَاجَةٍ قَضَاهَا اللهُ، مَاءُ زَمْزَمَ شِفَاءٌ مِنْ كُلِّ دَاءِ. (رواه الديلمى)
1010) Замзам суви нимани ният қилиб ичилса, ўша нарсага эришилади. Кимки касаллиги сабабли ичса, Аллоҳ унга шифо беради. Оч бўлганлиги сабабли ичса, Аллоҳ уни тўйдиради. Ҳожати учун ичса, Аллоҳ ҳожатини рўёбга чиқаради. Замзам суви барча касалликларга шифо бўлади.
Дайламий ривояти.
* مَا آمَنَ بِى مَنْ بَات شَبْعَانَ، وَجَارُهُ جَائِعٌ إلَي جَنْبِهِ، وَهوَ يَعْلَمُ بِهِ. (رواه البزار عن أنس)
1011) Кимни қорни тўқ бўлиб, ён қўшнисини оч бўлса ва уни очлигини билиб турса менга иймон келтирмабди.
Баззор Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا اجْتَمَعَ قَوْمٌ فِي بَيْتٍ مِنْ بُيُوتِ اللهِ تَعَالَى يَتْلُونَ كِتَابَ اللهِ وَيَتَدَارَسُونَهُ بَيْنَهُمْ إِلاَّ نَزَلَتْ عَلَيْهِمُ السَّكِينَةُ وَغَشِيَتْهُمُ الرَّحْمَةُ وَحَفَّتْهُمُ الْمَلاَئِكَةُ وَذَكَرَهُمُ اللهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ. (رواه أبو داود)
1012) Бирор жамоа Аллоҳнинг уйларидан бир уйда Аллоҳнинг китобини тиловат қилиб ўзаро ўрталарида уни дарс қилиб ўқишса, ўша жамоага хотиржамлик тушиб, раҳмат қоплаб, фаришталар ўраб олишади. Ва Аллоҳ уларни Ўзининг ҳузуридаги фаришталар билан зикр қилади.
Абу Довуд ривояти.
* مَا اجْتَمَعَ قَوْمٌ فَتَفَرَّقُوا عَنْ غَيْرِ ذِكْرِ اللهِ وَصَلاَةٍ على النبى صلى الله عليهِ وسلم، إِلاَّ كَأَنَّمَا تَفَرَّقُوا عَنْ جِيفَةِ حِمَارٍ وَكَانَ ذَلِكَ الْمَجْلِسُ عَلَيْهِمْ حَسْرَةً. (رواه أحمد عن أبى هريرة)
1013) Бирор жамоа мажлисдан Аллоҳни зикрисиз ва Расулуллоҳга (с.а.в.) салавот айтмасдан тарқалишса, гўёки эшак мурдаси (устидаги мажлисдан) тургандек тарқалишади. Мана шу мажлис улар учун ҳасрат надомат бўлади.
Имом Аҳмад Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا اخْتَاطَ حُبِّى بِقَلْبِ عَبْدٍ إِلاَّ حَرَّمَ اللهُ جَسَدَهُ عَلَى النَّارِ. (رواه أبو نعيم عن ابن عمر)
1014) Менинг муҳаббатим ила йўғрилган қалбни Аллоҳ дўзахга тушишини ҳаром қилади.
Абу Нуъайм Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا ازْدَادَ رَجُلٌ مِنَ السُّلْطَانِ قُرْبًا إِلاَّ ازْدَادَ مِنَ اللهِ بُعْدًا. وَلاَ كثرَتْ أَتْبَاعُهُ إِلاَّ كثرَتْ شَيَاطِينُهُ، وَلاَ كثُرَ مَالُهُ إِلاَّ اشْتَدَّ حِسَابُهُ. (رواه هناد عن عبيد بن عمير مرسلا)
1015) Кишини султонларга яқинлашиши зиёда бўлар экан, Аллоҳдан узоқлашини ҳам зиёда бўлади. Кишини атбоълари кўпаяр экан, шайтонлари ҳам кўпаяди. Кишини моли кўп бўлар экан, ҳисоби ҳам қаттиқлашади.
Ҳинод Убайд ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا اسْتَفَادَ الْمُؤْمِنُ بَعْدَ تَقْوَى اللهِ خَيْرًا لَهُ مِنْ زَوْجَةٍ صَالِحَةٍ إِنْ أَمَرَهَا أَطَاعَتْهُ، وَإِنْ نَظَرَ إِلَيْهَا سَرَّتْهُ، وَإِنْ أَقْسَمَ عَلَيْهَا أَبَرَّتْهُ، وَإِنْ غَابَ عَنْهَا نَصَحَتْهُ فِي نَفْسِهَا وَمَالِهِ. (رواه ابن ماجه )
1016) Мўмин, Аллоҳга тақво қилганидан кейин солиҳа хотинидан кўра яхшироқ бирор нарсада фойда кўрмайди. Агар ўша хотинига бирор нарсани буюрса, эрига итоат қилади. Агар унга назар солса, хушнуд бўлади. Агар унинг ҳақида (Аллоҳни ўртага қўйиб) қасам ичса, у хотин ўша қасамни оқлайди. Агар эри йўқ бўлса, ўз нафси ва эрини мол-мулкида садоқатли бўлади.
Ибн Можа ривояти.
* مَا بَعَثَ اللهُ مِنْ نَبِّى، وَلاَ اسْتُخْلِفَ خَلِيفَةٌ إِلاَّ لَهُ بِطَانَتَانِ: بِطَانَةٌ تَأْمُرُهُ بِالْمَعْرُوفِ، وَتَحُضُّهُ عَلَيْهِ، وَبِطَانَةٌ تَأْمُرُهُ بِالشَّرِّ، وَتَحُضُّهُ عَلَيْهِ وَالْمَعْصُومُ مَنْ عَصَمَ اللهُ تَعَالَى. (رواه البخارى)
1017) Аллоҳ бирор пайғамбарни юборадиган ёки бирор халифани халифа этадиган бўлса, уни икки сирдоши бўлади. Бири яхшиликка буюриб уни рағбатлантиради. Иккинчиси эса ёмонликка буюриб унга рағбатлантиради. Аллоҳ сақлаганларгина бундан ҳолидирлар.
Бухорий ривояти
* مَا بَيْنَ بَيْتِى وَمِنْبَرِى رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ، وَمِنْبَرِى عَلَى حَوْضِى. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
1018) Уйим билан минбарим орасида жаннат боғларидан бир боғ бордир. Минбарим ҳавзим устидадир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا أَصَرَّ مَنِ اسْتَغْفَرَ، وَإِنْ عَادَ فِى الْيَوْمِ سَبْعِينَ مَرَّةً. (رواه الترمذى عن أبى بكر)
1019) Қатъий туриб истиғфор айтган киши бир кунда ўша гуноҳига етмиш марта қайтса ҳам кечирилади.
Имом Термизий Абу Бакрдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا بَيْنَ النَّفْخَتَيْنِ أَرْبَعُونَ (ثُمَّ يُنْزِلُ اللهُ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَيَنْبُتُونَ كَمَا يَنْبُتُ الْبَقْلُ قَالَ وَلَيْسَ مِنَ الإِنْسَانِ شَيْءٌ إِلاَّ يَبْلَى، إِلاَّ عَظْمًا وَاحِدًا وَهُوَ عَجْبُ الذَّنَبِ، وَمِنْهُ يُرَكَّبُ الْخَلْقُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الخطيب ومسلم عن أبى هريرة)
1020) Икки сур чалинишининг ораси қирқ йилдир. Сўнгра Аллоҳ таоло осмондан сув тушириб кўкатлар ўсгани каби (инсонларни) ўстириб чиқаради. Инсонда нима нарса бўлса, у чириб битади. Фақат битта суяги, яъни думғазаси бутун қолади. Қиёмат куни ҳалойиқ ўша думғазасидан тўплаб олинади.
Имом Муслим ва Хатиб Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا أُصِيبَ عَبْدٌ بَعْدَ ذَهَابِ دِينِهِ بِأَشَدَّ مِنْ ذَهَابِ بَصَرِهِ، وَمَا ذَهَابِ بَصَرُ عَبْدٍ فَبَصَرَ إِلاَّ دَخَلَ الْجَنَّةَ. (رواه الخطيب عن بريدة)
1021) Банда динини йўқотганидан кейин кўзини йўқотишдек қаттиқ мусибатга дучор бўлмайди. Бирор бандани кўзи ожиз бўлиб қолса, ўша мусибатга сабр қилса жаннатга киради.
Имом Хатиб Бурайдадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا أَكْرَمَ شَابٌّ شَيْخًا لِسِنِّهِ، إِلاَّ قَيَّضَ اللهُ لَهُ مَنْ يُكْرِمُهُ عِنْدَ سِنِّهِ. (رواه الترمذى عن أنس)
1022) Бирор йигит кекса кишини ёши катта бўлгани учун ҳурмат қилса, ўша йигит қариган чоғида ҳурмат қиладиганларни Аллоҳ тақдирига битиб қўяди.
Имом Термизий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا أَكَلَ أَحَدٌ طَعَامًا قَطُّ خَيْرًا مِنْ أَنْ يَأْكُلَ مِنْ عَمَلِ يَدِهِ، وَإِنَّ نَبِيَّ اللهِ دَاوُدَ عَلَيْهِ السَّلاَم كَانَ يَأْكُلُ مِنْ عَمَلِ يَدِهِ. (رواه البخارى عن المقدام)
1023) Киши қўли ила касб қилиб ризқини егандан кўра яхшироқ таомни ея олмайди. Чунки Аллоҳнинг пайғамбари Довуд алайҳиссалом қўллари ила касб қилиб рўзғор тебратганлар.
Имом Бухорий Миқдомдан қилган ривоят.
* مَا التَفَتَ عَبْدٌ قَطُّ فِى صَلاَتِهِ إِلاَّ قَالَ لَهُ رَبُّهُ: أَيْنَ تَلْتَفِتُ يَابْنَ آدَمَ؟ أَنَا خَيْرٌ مِمَّا تَلْتَفِتُ إِلَيْهِ. (رواه البيهقى عن أبى هريرة)
1024) Бирор банда намозида у ёқ-бу ёққа назар солса, Раббиси унинг учун: «Эй одам боласи, Мен сен қараётган нарсадан яхшироқман», дейди.
Имом Байҳақий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا أَنْعَمَ اللهُ تَعَالَى عَلَى عَبْدٍ نِعْمَةً، فَقَالَ: (الْحَمْدُ للهِ) إلا أَدَّى شُكْرَهَا، فَإِنْ قَالَهَا الثَّانِيَةَ، جَدَّدَ اللهُ ثَوَابَهَا، فَإنْ قَالَهَا الثَّالِثَةَ غَفَرَ اللهُ لَهُ ذُنُوبَهُ. (رواه البيهقى عن جابر)
1025) Аллоҳ бандага бирор неъматни ато қилсаю, ўша неъматга «Алҳамдулиллоҳ» деса, уни шукрини ато этибди. Иккинчи гал айтса, Аллоҳ унинг савобини янгилабди. Учинчи гал айтса, Аллоҳ унинг гуноҳларини кечирибди.
Имом Байҳақий Жобирдан қилган ривоят.
* مَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ فِى بَيْتِهِ. وَأَهْلِهِ، وَوَلِدِهِ، وَخَدَمِهِ. فَهُوَ لَهُ صَدَقَةٌ. (رواه الطبرانى عن أبى أمامة)
1026) Киши аҳлига, фарзандларига, хизматкорларига қилган инфоқ-эҳсони ҳам садақадир.
Имом Тобароний Абу Умомадан қилган ривоят.
* مَا أَهْدَي الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ لأِخِيهِ هَدِيَّةٌ أَفْضَلُ مِنْ كَلِمَةِ حِكْمةٍ يَزِيدُهُ اللهُ بِهَا هُدًى، أَوْ يَرُدُّهُ عَنْ رَدًى. (رواه البيهقى عن ابن عمرو)
1027) Мусулмон киши биродарига ҳикматли сўздан кўра афзалроқ ҳадя бера олмайди. У ҳикмат сабабли Аллоҳ ундаги ҳидоятни зиёда қилади ёки тубанликдан қайтаради.
Байҳақий Ибн Амрдан (р.а.) қилган ривоят
* مَا يُصِيبُ الْمُسْلِمُ مِنْ نَصَبٍ، وَلا وَصَبٍ، وَلا هَمٍّ، وَلا حُزْنٍ، وَلا أَذًى وَلا غَمٍّ، حَتَّى الشَّوْكَةِ يُشَاكُهَا إِلاَّ كَفَّرَ اللهُ بِهَا مِنْ خَطَايَاهُ. (رواه البخارى ومسلم عن أبِى سعيد الخدخرى عن أبِى هريرة)
1028) Мусулмон киши бирор кулфат, касаллик, ғам-қайғу, озор ёки ташвишга мубтало бўлса ҳаттоки бирор тикан кирса ҳам ўша сабабли Аллоҳ уни хатоларини ўчиради.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Саид Худрийдан қилган ривоят.
* مَا تَحَابَّ اثْنَانِ فِى اللهِ تَعَالَى إِلاَّ كَانَ أَفْضَلُهُمَا أَشَدُّهُمَا حُبًّا لِصَاحِبِهِ. (رواه البخارى عن أنس)
1029) Аллоҳ йўлида дўстлашганларнинг энг афзали дўстига муҳаббати кучли бўлганидир.
Имом Бухорий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا تَرَكْتُ بَعْدِى فِى النَّاسِ فِتْنَةً أَضَرَّ عَلَى الرِّجَالِ مِنَ النِّسَاءِ. (رواه الترمذى عن أسامة)
1030) Инсонлар ичида ўзимдан кейин эркакларга аёллардан кўра зарарлироқ фитнани қолдирмадим.
Имом Термизий Усомадан қилган ривоят.
* مَا تَحَابَّ رَجُلاَنِ فِى اللهِ تَعَالَى إِلاَّ وَضَعَ اللهُ لَهُمَا كُرْسِيًّا فَأُجْلِسَا عَلَيْهِ حَتَّى يَفْرَغَ اللهُ مِنَ الْحِسَابِ. (رواه الطبرانى عن معاذ)
1031) Икки киши Аллоҳ йўлида дўст бўлишса, Аллоҳ икковларига курси қўйиб унга ўтқазиб ҳисоб-китоб қилишдан ҳоли қилади.
Тобароний Муоздан қилган ривоят.
* مَا جَاءَنِى جِبْرِيلُ، إِلاَّ أَمَرَنِى بِهَاتَيْنِ الدَّعْوَتَيْنِ: (اللَّهُمَّ ارْزُقْنِى طَيِّبًا، وَاسْتَعمِلْنِى صَالِحًا. (رواه الحكيم عن حنظلة)
1032) Агар Жаброил алайҳиссалом келсалар, мана бу икки дуони қилишга буюрардилар. «Аллоҳуммарзуқний тоййибан вастаъмилний солиҳа».
Маъноси: «Аллоҳим, мени пок нарса ила ризқлаб, солиҳ нарсага амал қиладиганлардан айлагин».
Ҳаким Ҳанзаладан қилган ривоят.
* مَا جَلَسَ قَوْمٌ يَذْكُرُونَ اللهَ تَعَالَى، إِلاَّ نَادَهُمْ مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ، (قُومُوا مَغْفُورًا لَكُمْ). (رواه الضياء عن أنس)
1033) Бирор қавм Аллоҳни зикр қилиб ўтиришса, бир нидо қилгувчи осмондан нидо қилиб: "Мағфират қилинган ҳолда туринглар", деб айтади.
Имом Зиё Анасдан қилган ривоят.
* مَا جُمِعَ شَىءٌ إِلَى شَىْءِ أَفْضَلُ مِنْ عِلْمٍ إِلَى حِلْمٍ. (رواه الطبرانى)
1034) Илм ҳалимлик ила жамлангани каби бирор нарса ундан афзал ҳолда жамлана олмайди.
Тобароний ривояти.
* مَا حَقُّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ لَهُ شَيْءٌ يُوصِي فِيهِ، يَبِيتُ لَيْلَتَيْنِ إِلاَّ وَوَصِيَّتُهُ مَكْتُوبَةٌ عِنْدَهُ. (رواه البخارى ومسلم عن عبد الله بن عمر)
1035) Мусулмон кишини ҳаққи агар икки кеча тунайдиган бўлса, васияти ёнида ёзилган ҳолда бўлиши лозим.
Имом Бухорий ва Муслим Абдуллоҳ ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا خَابَ مَنِ استَخَارَ، وَلاَ نَدِمَ مَنِ اسْتَشَارَ، وَلاَ عَالَ مَنِ اقْتَصَدَ. (رواه الطبرانى عن أنس)
1036) Ким истихора қилса ҳасратда қолмайди. Ким маслаҳатлашса пушаймон бўлмайди. Рўзғорда иқтисод қилиб, ўртачаликни лозим тутган киши камбағал бўлмайди.
Тобароний Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ بَيْتِهِ يَطْلُبُ عِلْمًا، سَهَّلَ اللهُ لَهُ طَرِيقًا إِلَى الْجَنَّةِ. (رواه الطبرانى عن السيدة عائشة)
1037) Бирор киши уйидан илм талабида чиқса, Аллоҳ унга жаннатга бориладиган йўлни осон қилиб қўяди.
Тобароний Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا خَفَّفْتَ عَنْ خَادِمِكَ مِنْ عَمَلِهِ فَهُوَ أَجْرٌ لَكَ فِى مَوَازِينِكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البيهقى)
1038) Хизматкорингни ишидан енгиллатишинг Қиёмат куни тарозингда сен учун ажр бўлади.
Имом Байҳақий ривояти.
* مَا خَلَقَ اللهُ فِى الأرْضِ شَيْئًا أَقَلَّ مِنَ الْعَقْلِ، وَإِنَّ العَقْلَ فِى الأرْضِ أَقَلَّ مِنَ الْكِبْرِيتِ الأحمَرِ. (رواه ابن عساكر عن معاذ)
1039) Аллоҳ Ерда ақлдан кўра озроқ бирор нарса яратмади. Чунки ердаги ақл қизил фосфордан ҳам озроқдир.
Ибн Асокир Муоздан қилган ривоят.
* مَا زَانَ اللهُ الْعَبْدَ بِزِينَةٍ أَفْضَلَ مِنْ زَهَادَةٍ فِى الدُّنْيَا، وَعَفَافِ بَطْنِهِ وَفَرْجِهِ. (رواه أبونعيم عن ابن عمر)
1040) Аллоҳ бандасини дунёда зоҳид бўлишдан, қорнию ва фаржи хусусида иффатли бўлишдан кўра афзалроқ нарсани зийнат қилмаган.
Абу Нуъайм Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا زَالَ جِبْرِيلُ يُوصِينِى بِالْجَارِ، حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَيُوَرِّثُهُ. (رواه الشيخان عن السيدة عائشة)
1041) Жаброил алайҳиссалом менга қўшни ҳақида жуда кўп васият қилганларидан мен ўша қўшни меросхўр бўлиб қолса керак, деб гумон этиб қолдим.
Имом Бухорий ва Муслим Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا شَبَّهْتُ خُرُوجَ الْمُؤْمِنِ مِنَ الدُّنْيَا، إِلاَّ مِثْلَ خُرُوجِ الصَّبِىِّ مِنْ أُمِّهِ، مِنْ ذَلِكَ الْفَمِ وَالظُّلُمَةِ إِلَى رُوحِ الدُّنْيَا. (رواه الحكيم)
1042) Мўмин кишини дунёдан чиқишини гўдак онасидан чиқишига ўхшатдим. У зулматдан ва тешикдан дунё руҳига чиқади.
Ҳаким ривоятлари.
* مَا ضَرَّ أَحَدَكُمْ لَوْكَانَ فِى بَيْتِهِ: مَحَمَّدٌ، مُحَمَّدَانِ، وَثَلاَثَةٌ. (رواه ابن سعيد عن عثمان العمرى مرسلا)
1043) Сизлардан бирортангизни уйида битта Муҳаммад ва иккита Муҳаммад, борингки учта Муҳаммад исмли киши бўлса зарари йўқ.
Ибн Саид Усмон ал-Умарийдан мурсал ҳолда қилган ривоят.
* مَا عَظُمَتْ نِعْمَةُ الله عَلَى عَبْدٍ إلاّ اشْتَدَّتْ علَيْهِ مَؤُنَةُ النَّاسِ، فَمَنْ لَمْ يَحْتَمِلْ تِلْكَ الْمَؤُنَةَ فَقَدْ عَرّضَ تِلْكَ النِّعْمَةَ لِلزَّوَالِ. (رواه ابن أبِى الدنيا عن السيدة عائشة)
1044) Аллоҳ бандасига берган неъмати катталашса, одамларни таъминоти у кишига нисбатан қаттиқлашади. Ким ана шу таъминот масъулиятини кўтара олмаса, бу улуғ неъматни заволга кетишига рўбарў бўлибди.
Ибн Абу Дунё Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا عَلِمَ اللهُ مِنْ عَبْدٍ نَدَامَةً عَلَى ذَنْبٍ إِلاّ غَفَرَ لَهُ قَبْلَ أَنْ يَسْتَغْفِرَهُ. (رواه الحاكم عن عائشة)
1045) Аллоҳ бирор бандасида қилиб қўйган гуноҳига надомат этаётганини билса, истиғфор айтишидан олдин унинг гуноҳларини кечириб юборади.
Ҳоким Оишадан (р.а.) қилган ирвоят.
* مَا كَانَ الرِّفْقُ فِى شَىْءٍ إِلاّ زَانَهُ، وَلاَ نُزِعَ مِنْ شَىْءِ إِلا شَانَهُ. (رواه الضياء عن أنس)
1046) Бирор нарсада мулойимлик бўлса, уни зийнатлайди. Бирор нарсада ўша мулойимликни тортиб олинса шарманда қилади.
Имом Зиё Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا كَرِهْتَ أَنْ يَرَاهُ النَّاسُ مِنْكَ فَلاَ تَفْعَلْهُ بِنَفْسِكَ إِذَا خَلَوْتَ. (رواه ابن حبان عن أسامة بن شريك)
1047) Одамлар сендан содир бўлган нарсани кўриб қолишларини кариҳ кўрсанг ўзинг ҳоли қолганингда ҳам уни қилмагин.
Ибн Ҳиббон Усома ибн Шарикдан қилган ривоят.
* مَا لِي وَمَا لِلدُّنْيَا، مَا أَنَا فِي الدُّنْيَا إِلاّ كَرَاكِبٍ اسْتَظَلَّ تَحْتَ شَجَرَةٍ، ثُمَّ رَاحَ وَتَرَكَهَا. (رواه الترمذى عن ابن مسعود)
1048) Мен ва дунёнинг мисоли худди дунёдаги бир отлиққа ўхшайдики, у дарахт остида сояланиб, сўнгра юриб у ерни тарк қилганга ўхшайди.
Имом Термизий Ибн Масъуддан қилган ривоят.
* مَا أَحَدٌ يَدْعُو بِدُعَاءٍ إِلاَّ آتَاهُ اللهُ مَا سَأَلَ، أَوْ كَفَّ عَنْهُ مِنَ السُّوءِ مِثْلَهُ، مَا لَمْ يَدْعُ بِإِثْمٍ أَوْ بِقَطِيعَةِ رَحِمٍ . (رواه أحمد)
1049) Бирор киши бирор дуони айтса, Аллоҳ ўша дуода сўраган нарсасини беради ёки ўша миқдоридаги ёмонликни ундан тўсади. Модомики, у ўша дуосида гуноҳ нарсани ёки қариндош уруғ воситаларини узишни сўрамаса.
Имом Аҳмад ривоятлари.
* مَا مِنْ أَحَدٍ يُؤَمَّرُ عَلَى عَشَرَةٍ فَصَاعِدًا، إلا جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِى الأصْفَادِ وَالأَغْلاَلِ. (رواه أبو هريرة)
1050) Бир киши ўн ва ўндан юқорироқ ададдаги одамларга бошлиқ бўлса, Қиёмат куни кишан ва занжирда келади.
Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилинган ривоят.
* مَا مِنْ أَحَدٌ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ يُحِبُّ أَنْ يُرْجِعَ إِلَى الدُّنْيَا وَلَهُ مَا عَلَى الأَرْضِ مِنْ شَيْءٍ إلاَّ الشَّهِيدُ يَتَمَنَّى أَنْ يَرْجِعَ إِلَى الدُّنْيَا فَيُقْتَلَ عَشْرَ مَرَّاتٍ لِمَا يَرَى مِنَ الْكَرَامَةِ. (رواه البخارى ومسلم عن أنس بن مالك رضى الله عنهم)
1051) Бирор киши жаннатга кирганидан кейин дунёга қайтишни яхши кўрмайди. Фақат шаҳид одам бу кароматларни кўриб дунёга қайтиб бориб, у ерда яна ўн марта ўлишни орзу қилади.
Имом Бухорий ва Муслим Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ أَحَدٍ يَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ صِدْقًا مِنْ قَلْبِهِ، إِلاَّ حَرَّمَهُ اللهُ عَلَى النَّارِ، قَالَ مَعَذُ بْنِ جَبَلٍ: يَا رَسُولَ اللهِ، أَفَلاَ أُخْبِرُ بِهِ النَّاسَ فَيَسْتَبْشِرُوا ؟ قَالَ: إِذًا يَتَّكِلُوا. (رواه الشيخان)
1052) Бирор киши «Ла илаҳа иллаллоҳ ва анна Муҳаммадан Расулуллоҳ», деб сидқидилдан айтса, Аллоҳ у кишига дўзахни харом қилади, деб Расулуллоҳ (с.а.в.) айтганларида, Муоз ибн Жабал: «Эй, Аллоҳнинг Расули! Буни одамлар хурсанд бўлишлари учун уларга хабар берайми?» десалар, Расулулоҳ: «Йўқ, бундай қилсанг, ўша нарсага суяниб, амал қилмай қўйишади», дедилар.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* مَا مَلأَ آدَمِيٌّ وِعَاءً شَرًّا مِنْ بَطْنِهِ، بِحَسْبِ ابنِ آدَمَ لُقَيْمَاتٌ يُقِمْنَ صُلْبَهُ، فَإِنْ كَانَ لاَ مَحَالَةَ فَاعِلاً، وَثُلُثٌ لِطَعَامِهِ، وَثُلُثٌ لِلشَرَابِهِ، وَثُلُثٌ لِنَفَسِهِ. (رواه الترمذى)
1053) Одам қорнидан кўра ёмонроқ идишни тўлдирмайди. Одам боласига белини тиклаш учун бир нечта луқмалар кифоя қилади. Агар бунинг иложи йўқ бўлса, қорнини учдан бири овқатга, учдан бири ичимликка ва учдан бири нафас олиш учундир.
Имом Термизий ривояти.
* مَا مِنْ أَحَدٍ يَكُونُ عَلَى شَىءٍ مِنْ ألأُمُورِ هَذِهِ الأمَّةِ فَلاَ يَعْدِلَ بَيْنَهُمْ إِلاَّ كَبَّهُ اللهُ تَعَالَى فِى النَّارِ. (رواه معقل بن سنان)
1054) Бирор киши бу умматнинг бирор ишида бошлиқ бўлсаю, уларни ўртасида адолат қилмаса, Аллоҳ уни дўзахга калласи билан ташлайди.
Маъқал ибн Синон ривояти.
* مَا مِنْ جُرْعَةٍ أَحَبَّ إلَى الله تَعَالَى مِنْ جُرْعَةِ غَيْظٍ يَكْظِمُهَا عَبْدٌ، مَا كَظَمَهَا عَبْدٌ إِلاَّ مَلاَءَ اللهُ تَعَالَى جَوْفَهُ إِيْمَانًا. (رواه ابن عباس)
1055) Аллоҳ таолога ютиладиган нарсалар ичида ғазабни ютиб, банда ўзини босиб олгандан кўра маҳбуброқ нарса йўқдир. Киши ғазабини батамом тўхтатса, Аллоҳ унинг ичига иймонни тўлдиради.
Ибн Аббос ривоятлари.
* مَا مِنْ دَعْوَةٍ يَدْعُو بِهَا الْعَبْدُ أَفْضَلُ مِنْ: (اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْمُعَافَاةَ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ). (رواه ابن ماجه عن أبِى هريرة)
1056) Банда «Алоҳумма инний асъалукал муъафата фид-дунё вал охира», деб қилган дуосидан афзалроқ дуони қила олмайди.
Маъноси: «Аллоҳим, дунё ва охиратда офиятни сўрайман».
Ибн Можа Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ ذَنْبٍ أَجْدَرُ أَنْ يُعَجِّلُ اللهَ تَعَالَى لِصَاحِبِهِ العُقُوبَةَ فِى الدُّنْيَا مَعَ مَا يَدَّخِرُهُ لَهُ فِى الآخِرَةِ مِنْ قَطِيعَةِ الرَّحِمِ، وَالْخِيَانَةِ، وَالْكَذِبِ، وَإِنَّ أَعْجَلَ الطَّاعَةَ ثَوَابًا لَصِلَةُ الرَّحِمِ، حَتَّى إِنَّ أَهْلَ الْبَيْتِ لَيَكُونُونَ فَجَرَةً، فَتَنْمُوا أَمْوَالَهُمْ، وَيَكْثُرُ عَدَدُهُمْ، إِذَا تَوَاصَلوا. (رواه الطبرانى)
1057) Бирор гуноҳ эгасига Аллоҳ таоло бу дунёда уни азобини тезлатмоғи охиратга асраб қўйганидан яхшироқдир. У гуноҳи қариндош-уруғчилик ришталарини узиш, ҳиёнат ва ёлғон каби амаллардир. Савоби тез бериладиган тоат бу қариндош-уруғ ришталарини тиклашдир. Чунки, бир-бири билан алоқани тикласа, хонадон аҳли у киши атрофида гавжумлашиб, мол-дунёси кўпайиб сони ҳам ошади.
Тобароний ривояти.
* مَا مِنْ ذَنْبٍ إِلاَّ وَلَهُ عِنْد اللهِ تَوْبَةٌ إِلاَّ سُوءُ الْخُلُقِ، فَإِنَّهُ لاَ يَتُوبُ مِنْ ذَنْبٍ إِلاَّ رَجَعَ إِلى مَا هُوَ شَرٌّ مِنْهُ. (رواه السيدة عائشة)
1058) Бирор гуноҳ бўлса Аллоҳнинг ҳузурида уни кечирилиши бордир. Лекин ёмон ҳулқники ундай эмас. Чунки бирор гуноҳини кечирса ҳам ундан ёмонига қайтиб тураверади.
Оишадан (р.а.) қилинган ривоят.
* مَا مِنْ رَجُلٍ يَغْرِسُ غَرْسًا إِلاَّ كَتَبَ اللهُ لَهُ مِنَ الأجْرِ قَدْرَ مَا يَخْرُجُ مِنْ ثَمَرِ الْغَرْسِ. (رواه الإمام عن أبِى أيوب)
1059) Бирор киши қандайдир экинни экса, Аллоҳ ўша экиндан чиққан меванинг миқдорича ажр ёзади.
Имом Абу Аюбдан қилган ривоят.
* مَا مِنْ رَجُلٍ يَأْتِى قَومًا وَيوسِعُونَ لَهُ حَتَّي يَرْضَى إِلاَّ كَانَ حَقًّا عَلَى اللهِ رِضَاهُمْ. (رواه الطبرانى عن أبى موسى)
1060) Бирор киши бирор қавмга келсаю, у кишини то рози бўлгунича мўл-кўл қилишса Аллоҳнинг уларга розилиги ҳақ бўлади.
Имом Тобароний Абу Мусодан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ وَالٍ يَلِي رَعِيَّةً مِنَ الْمُسْلِمِينَ، فَيَمُوتُ وَهُوَ غَاشٌّ لَهُمْ إِلاَّ حَرَّمَ اللهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ. (رواه الشيخان عن معقل بن يسار المزنى)
1061) Бирор волий мусулмонлар устида бошлиғлик қилса ва уларни алдаган ҳолда вафот этса, Аллоҳ унга жаннатни ҳаром қилади.
Имом Бухорий ва Муслим Маъқал ибн Ясор ал-Музанийдан қилган ривоят.
* مَا مِنْ عَبْدٍ كَانَتْ لَهُ نِيَّةٌ فِي أَدَاءِ دَيْنِهِ إِلاَّ كَانَ لَهُ مِنَ اللهِ عَوْنٌ. (رواه أحمد عن عائشة)
1062) Бирор банда қарзини узиши учун ҳақиқий нияти бўлса, Аллоҳ томонидан у киши учун ёрдам бўлади.
Имом Аҳмад Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ عَبْدٍ اسْتَرْعَاهُ اللهُ رَعِيَّةً فَلَمْ يَحُطْهَا بِنَصِيحَةٍ إِلاَّ لَمْ يَجِدْ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ. (رواه البخارى ومسلم عن معقل بن يسار المزنى)
1063) Аллоҳ бирор қулини ҳалойиқ устидан гапи ўтадиган бошлиқ этсаю, у қули насиҳат қилмаса жаннат ҳидини топмайди.
Имом Бухорий ва Муслим Маъқал ибн Ясор ал-Музанийдан қилган ривоят.
* مَثَلُ مَا بَعَثَنِي اللهُ بِهِ مِنَ الْهُدَى وَالْعِلْمِ كَمَثَلِ الْغَيْثِ الْكَثِيرِ، أَصَابَ أَرْضًا، فَكَانَ مِنْهَا نَقِيَّةٌ قَبِلَتِ الْمَاءَ فَأَنْبَتَتِ الْكَلأ وَالْعُشْبَ الْكَثِيرَ، وَكَانَتْ مِنْهَا أَجَادِبُ أَمْسَكَتِ الْمَاءَ فَنَفَعَ اللهُ بِهَا النَّاسَ، فَشَرِبُوا وَسَقَوْا وَزَرَعُوا وَأَصَابَتْ مِنْهَا طَائِفَةٌ أُخْرَى، إِنَّمَا هِيَ قِيعَانٌ لاَ تُمْسِكُ مَاءً وَلاَ تُنْبِتُ كَلأً، فَذَلِكَ مَثَلُ مَنْ فَقُهَ فِي دِينِ اللهِ وَنَفَعَهُ مَا بَعَثَنِي اللهُ بِهِ. فَعَلِمَهُ وَعَلَّمَهُ، وَمَثَلُ مَنْ لَمْ يَرْفَعْ بِذَلِكَ رَأْسًا، وَلَمْ يَقْبَلْ هُدَى اللهِ الَّذِي أُرْسِلْتُ بِهِ. (رواه الشيخان النسائى عن أبى موسى)
1064) Аллоҳ мени юборган ҳидоят ва илм худди ерга ёққан кўп ёмғирга ўхшайди. У ерни шундай танланган бўлаклари борки, сувни қабул қилиб кўплаб ўт-ўланларни ўстиради. Яна у ерни қаттиқ ерлари борки, сувни ўзида ушлаб қолиб у сабабли Аллоҳ инсонларни нафратлантиради. Одамлар у сувдан ичиб, ҳайвонларини ҳам ичириб, экинларини суғоришади. Ва яна ерни шундай бўлаклари борки, у текис бўлиб сувни ҳам ушламайди, ўт-ўланни ҳам ўстирмайди. Аввалгиси, яъни сувни қабул қилиб ёки ўзида сувни ушлаб қолиб бошқаларга фойдаси тегадиган ернинг мисоли Аллоҳ динида фақиҳ бўлиб, Аллоҳ мени юборган нарсада фойдаси тегиб, ўзи таълим олиб ва бошқаларга таълим берадиган кишидир. Кейингиси, яъни сув ушламайдиган ернинг мисоли бундай илмга бошини ҳам кўтариб қўймайдиган ва Аллоҳ менга юборган ҳидоятни қабул этмайдиган кишидир.
Икки шайх, Насаий Абу Мусодан ривоят қилишган
* مَا مِنْ رَجُلٍ يَنْظُرُ إِلَى وَجْهِ وَالِدَيْهِ نَظْرَةَ رَحْمَةٍ، إلا كَتَبَ اللهُ بِهَا حَجَّةً مَقْبُولَةً مَبْرُورَةً. (رواه الرافعى)
1065) Қайси бир киши ота-онасини юзига раҳм ва шафқат назари билан қараса, Аллоҳ унинг учун мақбул ва мабрур ҳаж амалини бажарган деб ёзиб қўяди.
Рофеъий ривояти.
* مَا مِنْ صَبَاحٍ يُصْبِحُ الْعِبَادُ فِيهِ إلا وَصَارِخٌ يَصْرُخُ: أَيُّهَا الْخَلاَئِقُ (سَبِّحُوا الْمَلِكَ الْقُدُّوسَ). (رواه ابن السنى عن الزبير)
1066) Банда ҳар тонг оттирганида бир жарчи жар солиб: «Эй ҳалойиқ, Малик ва Қуддус сифатли Зот Аллоҳга тасбеҳ айтинглар» дейди.
Ибн Сунний ривояти.
* مَا مِنْ عَبْدٍ يَمرُّ بِقَبْرِ رَجُلٍ كَانَ يَعْرِفْهُ فِى الدُّنْيَا فَيُسَلَّمُ عَلَيْهِ إِلا عَرَفَهُ وَرَدَّ عَلَيْهِ السَّلاَمَ. (رواه الخطيب عن أبى هريرة)
1067) Бирор кимса бошқа бир дунёда танийдиган киши қабри олдидан ўтса ва унга салом берса, қабрдаги киши уни таниб саломига алик олади.
Имом Хатиб Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ عَبْدٍ يُصْرَعُ صَرْعَةً مِنْ مَرَضٍ إِلاَ بَعَثَهُ اللهُ مِنْهَا طَاهِرًا. (رواه الطبرانى عن أبى أمامة)
1068) Бирор банда тутқаноқ касалига мубтало бўлса, Аллоҳ уни пок ҳолатида қайта тирилтиради.
Тобароний Абу Умомадан қилган ривоят.
* مَا مِنْ عَبْدٍ مِنْ أُمَّتِى يُصَلِّي عَلَىَّ صَلاَةً صَادِقًا بِهَا مِنْ قِبَلِ نَفْسِهِ، إِلا صَلَّى اللهُ تَعَالَى عَلَيْهِ بِهَا عَشَرَ صَلَوَاتٍ، وَكَتَبَ لَهُ بِهَا عَشَرَ حَسَنَاتٍ، وَمَحَا عَنْهُ بِهَا عَشْرَ سَيِّئَاتٍ. (رواه أبو نعيم)
1069) Умматимдан бирор банда менга чин кўнгилдан салавот айтса, Аллоҳ таоло унга ўнта салавот айтади. Ва ўнта яхшилик ёзиб, ҳамда ўнта ёмонликни ўчиради.
Абу Нуъайм ривояти.
* مَا مِنْ عَبْدٍ يُرِيدُ أَنْ يَرْتَفِعَ فِى الدُّنْيَا دَرَجَةً فَارْتَفَعَ إلا وَضَعَهُ اللهُ تَعَالَى فِى الآخِرَةِ دَرَجَةً أَكْبَرَ مِنْهَا وَأَطْوَلَ. (رواه الطبرانى)
1070) Бирор банда дунёда ўзини даража жиҳатидан баланд тутишни хоҳлаб ҳақиқатда баланд тутса, Аллоҳ таоло ундан кўра улканроқ ва узунроқ даражасини охиратда пастлатиб қўяди.
Тобароний ривояти.
* مَا صَلَّى عَلَيَّ أَحَدٌ صَلاَةً إِلاَّ صَلَّتْ عَلَيْهِ الْمَلائِكَةُ مَا دَامَ يُصَلِّي عَلَيَّ فَلْيُقلِلِ العَبْدُ مِنْ ذَلِكَ أَوْ لِيُكْثِرْ. (رواه أحمد عن عامر بن ربيعة)
1071) Бирор банда менга салавот айтса, фаришталар ҳам унга салавот айтишади. Демак, менга салавот айтар экан хоҳ уни озайтирсин, хоҳ уни кўпайтирсин.
Имом Аҳмад Омир Рабийъадан қилган ривоят.
* مَا مِنْ عَبْدٍ مُسْلِمٍ يَدْعُو لأَخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ إِلاَّ قَالَ الْمَلَكُ: (وَلَكَ بِمِثْلِ ذَلِكَ). (رواه مسلم أبو داود)
1072) Бирор мусулмон банда биродари ҳаққига ғойибдан дуо қилса, фаришталар у кишига: «Сенга ҳам у биродаринг учун қилган дуоинг каби бўлсин», дейди.
Имлом Муслим ва Абу Довуд ривояти.
* مَا مِنْ قَاضٍ مِنْ قُضَاةِ الْمُسْلِمِينَ إلاَّ وَمَعَهُ مَلَكَانِ يُسَدِّدَانِهِ إلَي الْحَقِّ مَا لَمْ يُرِدْ غَيرَهُ فَإذَا أرَادَ غيْرَهُ مُتَعَمِّدًا تَبَرَّأَ مِنْهُ الْمَلَكَانِ وَوَكَلاَهُ إلَي نَفْسِهِ. (رَوَاهُ الطَّبَرَانِيُّ عَنْ عِمْرَانَ)
1073) Мусулмон қозиларидан бирор қози йўқки, агар бўлса ҳам у билан бирга икки фаришта бўлиб, уни ҳақ йўлга чорлаб туришади. Агар у ҳақдан бошқа йўлни хоҳламаса. Бордию ҳақдан бошқа йўлни хоҳлаб унга киришса, ҳалиги икки фаришта узоқлашиб уни ўзига топшириб қўйишади.
Имом Тобароний Имрондан қилган ривоят.
* مَا مِنْ يَوْمٍ يُصْبِحُ الْعِبَادُ فِيهِ إِلاَّ مَلَكَانِ يَنْزِلاَنِ فَيَقُولُ أَحَدُهُمَا: اللَّهُمَّ أَعْطِ مُنْفِقًا خَلَفًا، وَيَقُولُ الآخَرُ: اللَّهُمَّ أَعْطِ مُمْسِكًا تَلَفًا . (رواه مسلم البخارى عن أبى هريرة)
1074) Банда ҳар тонг оттирганида икки фаришта тушиб бир: «Аллоҳим, мол-дунёсини инфоқ қилувчи кишига уни ўрнини босувчи нарса ато қил», дейди. Иккинчиси: «Аллоҳим, зиқналарга талафот бер», дейди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* مَثَلُ الْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللهِ - وَاللهُ أَعْلَمُ بِمَنْ يُجَاهِدُ فِي سَبِيلِهِ -كَمَثَلِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ، وَتَوَكَّلَ اللهُ لِلْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِهِ بِأَنْ يَتَوَفَّاهُ أَنْ يُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ، أَوْ يُرْجِعَهُ سَالِمًا مَعَ أَجْرٍ أَوْ غَنِيمَةٍ. (رواه الشيخان)
1075) Аллоҳнинг йўлидаги мужоҳиднинг мисоли кундузи рўзадор, кечаси қоим бўлган кишига ўхшайди. Ўзини йўлидаги мужоҳидга Аллоҳ Ўзи кафилдир. Агар у мужоҳидни вафот эттирса жаннатга киритади. Ёки тирик қолдирса ажр ёки ўлжа билан бирга соғ-саломат уйига қайтаради.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* مَا مِنْ قَوْمٍ يَقُومُونَ مِنْ مَجْلِسٍ لاَ يَذْكُرُونَ اللهَ تَعَالَى فِيهِ، إِلاَّ قَامُوا عَنْ مِثْلِ جِيفَةِ حِمَارٍ وَكَانَ ذَلِكَ الْمَجْلِسُ عَلَيْهِمْ حَسْرَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه أبو داود عن أبى هريرة)
1076) Бирор қавм бир мажлисдан Аллоҳни зикр қилмай туришадиган бўлса, худди эшак мурдаси каби туришади. Ва у мажлислари Қиёмат куни ўзларига ҳасрат-надомат бўлади.
Абу Довуд Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ قَوْمٍ يَذْكُرُونَ اللهَ إِلاَّ حَفَّتْ بِهِمُ الْمَلاَئِكَةُ، وَغَشِيَتْهُمُ الرَّحْمَةُ، نَزَلَتْ عَلَيْهِمُ السَّكِينَةُ، وَذَكَرَهُمُ اللهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ. (رواه ابن ماجه عن أبى سعيد)
1077) Бирор қавм Аллоҳни зикр қилишса, фаришталар уларни ўраб, раҳмат чулғаб олади. Ва уларга хотиржамлик тушиб, Аллоҳ уларни Ўз ҳузуридаги (муқарраб фаришталари) ҳузурида эслайди.
Ибн Можа Абу Саиддан қилган ривоят.
* مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلاَّ وَلَهُ بَابَانِ، بَابٌ يَصْعَدُ مِنْهُ عَمَلُهُ، وَبَابٌ يَنْزِلُ مِنْهُ رِزْقُهُ، فَإِذَا مَاتَ بَكَيَا عَلَيْهِ. (رواه الترمذى عن أنس)
1078) Ҳар бир мўминнинг икки эшиги бўлади. Бир эшикдан амали кўтарилса, иккинчи эшигидан ризқи тушади. Агар у мўмин вафот этса, у икки эшик у кимса учун йиғлайди.
Имом Термизий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُعَزِّي أَخَاهُ بِمُصِيبَةٍ، إِلاَّ كَسَاهُ اللهُ سُبْحَانَهُ مِنْ حُلَلِ الْكَرَامَةِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه ابن ماجه عن عمروبن حزم)
1079) Бирор мўмин биродарининг мусибатига таъзия билдирса, қиёмат куни карам либоси билан кийинтирилади.
Ибн Можа Амр ибн Ҳазмдан қилган ривоят.
* مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَنْظُرُ إِلَى امْرَأَةٍ أَوَّلَ رَمْقَةٍ، ثُمَّ يَغُضُّ بَصَرَهُ إِلاَّ أَحْدَثَ اللهُ لَهُ عِبَادَةً يَجِدُ حَلاَوَتَهَا فِى قَلبِهِ. (رواه أحمد)
1080) Бирор мусулмон аёл кишига аввалги боқишда кўзи тушса-да, сўнгра кўзини юмса, Аллоҳ унга шундай ибодатни насиб этадики, қалбида ўша ибодатнинг ҳаловатини топади.
Имом Аҳмад ривояти.
* مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَزْرَعُ زَرْعًا أو يَغْرِسُ غَرْسًا. فَيَأْكُلُ مِنْهُ طَيْرٌ أَوْ إِنْسَانٌ أَوْ بَهِيمَةٌ إِلاَّ كَانَ لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ. (رواه الشيخان عن أنس)
1081) Бирор мусулмон бирор экин экса ёки кўчат ўтқазса ва ўша эккан ёки ўтқазган нарсасидан қуш ёки инсон ёки ҳайвон еса, ўша егани сабабли у кишига садақа бўлади.
Имом Бухорий ва Муслим Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ مُسْلِمٍ يُصِيبُهُ أَذًى شَوْكَةٌ فَمَا فَوْقَهَا، إِلاَّ كَفَّرَ اللهُ بِهَا سَيِّئَاتِهِ، كَمَا تَحُطُّ الشَّجَرَةُ وَرَقَهَا. (رواه الشيخان عن ابن مسعود)
1082) Бирор мусулмон кишига бир озор берувчи нарса етса, хоҳ у тикон ёки ундан юқорироғи бўлсин, ўша сабабли Аллоҳ унинг ёмонликларини худди дарахт баргини тўкани каби тўкиб юборади.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Масъуддан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَشِيبُ شَيْبَةً فِي الإِسْلاَمِ إِلاَّ كَتَبَ اللهُ لَهُ بِهَا حَسَنَةً وَحَطَّ عَنْهُ بِهَا خَطِيئَةً. (رواه أبو داود عن ابن عمر)
1083) Бирор мусулмон кишининг Исломда сочи оқарса, Аллоҳ таоло унинг яхшиликларини ёзиб, ёмонликларини ўчиради.
Абу Довуд Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ مَوْلُودٍ إِلاَّ يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ، فَأَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ أَوْ يُنَصِّرَانِهِ أَوْ يُمَجِّسَانِهِ، كَمَا تُنْتَجُ الْبَهِيمَةُ بَهِيمَةً جَمْعَاءَ، هَلْ تُحِسُّونَ فِيهَا مِنْ جَدْعَاءَ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى هريرة)
1084) Ким туғилса, (Ислом) фитратида туғилади. Ота-онаси уни яҳудий ёки насроний ёхуд мажусий қилиб қўяди. Худди бут-бутун ҳайвон ўзгартирилгани каби. Унинг олдин бирор ери кесилгани ҳис қилинармиди?
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ مُسْلِمٍ يُصِيبُهُ أَذًى، مَرَضٌ فَمَا سِوَاهُ إِلاَّ حَطَّ اللهُ لَهُ سَيِّئَاتِهِ كَمَا تَحُطُّ الشَّجَرَةُ وَرَقَهَا. (رواه البخارى ومسلم عن عبد الله بن مسعود)
1085) Бирор мусулмон кишига азият ёки биор касаллик ёки ундан бошқа бирор нарса етса, Аллоҳ таоло ўша етган нарса сабабли худди дарахт баргини тўккини каби Аллоҳ у кишининг гунохларини ўчиради.
Имом Бухорий ва Муслим Абдуллоҳ ибн Масъуддан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ مُسْلِمٍ كَسَا مُسْلِمًا ثَوْبًا إِلاَّ كَانَ فِي حِفْظٍ مِنَ اللهِ مَا دَامَ مِنْهُ عَلَيْهِ خِرْقَةٌ. (رواه الترمذى عن ابن عباس)
1086) Бирор мусулмон бошқа бир мусулмонга кийим кийдирса, у киши ўша сабабли Аллоҳнинг ҳифзу ҳимоясида бўлади, модомики у кийимдан бир парча қолса ҳам.
Имом Термизий Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ مُسْلِمٍ يُصَابُ فِى جَسَدِهِ إلاَّ أَمَرَ اللهُ تَعَالَى الْحَفَظَةَ أَنِ اكْتُبُوا لِعَبْدٍ فِى كُلِّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ مِنَ الْخَيْرِ مَا كَانَ يَعْمَلُ مَا دَامَ مَحْبُوسًا فِى وِثَاقِى. (رواه الحاكم عن ابن عمر)
1087) Бирор мусулмон киши жасадига мусибат етса, Аллоҳ таоло фаришталарига буюриб: «Бу бандамга ҳар кеча ва кундузи яхшилик қилган, деб ёзиб қўйинглар, агар у амал қилаётган бўлса ва модомики Менинг арқонимда маҳбус бўлса, яъни йўлимда мустаҳкам бўлса», деб айтади.
Имом Ҳоким Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَمُوتُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ أَوْ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ إِلاَّ وَقَاهُ اللهُ فِتْنَةَ الْقَبْرِ. (رواه أحمد عن ابن عمرو)
1088) Бирор мусулмон киши жума куни ёки жума кечаси вафот этса, Аллоҳ таоло уни қабр фитнасидан сақлайди.
Имом Аҳмад Ибн Амрдан қилган ривоят.
* مَا مِنْ مُصَلٍّ إلا وَمَلَكٌ عَنْ يَمٍينه وَمَلَكٌ عَنْ يَسَارِهِ، فِإِنْ أَتَمَّهَا عَرَجَا بِهَا، وَإِنْ لَمْ يُتِمَّهَا بِهَا وَجْهَهُ. (رواه الدارقطنى عن عمر)
1089) Намозхон намоз ўқиётганида ўнг томони ва чап томонида фаришта туради. Агар намозини тугатса, уни кўтариб чиқиб кетишади. Борди-ю, тугатмаса, у (ўқиган намози)ни юзига уришади.
Дорақутний Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا مِنْ مُصِيبَةٍ تُصِيبُ الْمُسْلِمَ إِلاَّ كَفَّرَ اللهُ بِهَا عَنْهُ حَتَّى الشَّوْكَةَ يُشَاكُهَا. (رواه الشيخان عن عائشة)
1090) Мусулмон кишига бирор мусибат етса, Аллоҳ ўша мусибат сабабли гуноҳларини кечиради, ҳатто тикан кирса ҳам.
Имом Бухорий ва Муслим Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَا نَحَلَ وَالِدٌ وَلَدَهُ أَفْضَلُ مِنْ أدَبٍ حَسَنٍ. (رواه الحاكم)
1091) Ота боласига чиройли одобдан кўра афзалроқ нарса бера олмайди.
Имом Ҳоким ривояти.
* مَثَلُ الْبَيْتِ الَّذِي يذْكرُ اللهُ فِيهِ، وَالْبَيْتِ الَّذِي لاَ يُذْكَرُ اللهُ فِيهِ، مَثَلُ الْحَيِّ وَالْمَيِّتِ. (رواه الشيخان عن أبى موسى الأشعرى)
1092) Аллоҳни зикр қилинадиган уй билан Аллоҳни зикр қилинмайдиган уйнинг мисоли худди ўлик билан тирикнинг мисолига ўхшайди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Мусо Ашъарийдан (р.а.) қилишган ривоят.
* مَثَلُ الْعَالِمِ الَّذِى يُعَلِّمُ النَّاسَ الْخَيْرَ وَيَنْسَى نَفْسَهُ كَمَثَلِ السِّرَاجِ يُضِىءُ لِلنَّاسِ وَيَحْرِقُ نَفْسَهُ. (رواه الطبرانى عن جندب)
1093) Одамларга яхшиликни ўргатиб, ўзини унутувчи, яъни ўзи бажармайдиган киши худди (шам) чироққа ўхшайди. Одамларга ёруғлик бериб, ўзини куйдириб йўқ қилади.
Табаронийнинг Жундубдан қилган ривоятлари.
* مَا يَكُونُ عِنْدِي مِنْ خَيْرٍ. فَلَنْ أَدَّخِرَهُ عَنْكُمْ، وَمَنْ يَسْتَعْفِفْ يُعِفَّهُ اللهُ، وَمَنْ يَسْتَغْنِ يُغْنِهِ اللهُ، وَمَنْ يَتَصَبَّرْ يُصَبِّرْهُ، وَمَا أُعْطِيَ أَحَدٌ عَطَاءً خَيْرًا وَأَوْسَعَ مِنَ الصَّبْرِ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى سعيد الخدرى)
1094) Менда бирор бериладиган яхшилик бўлса, уни ўзимда сақлаб қўймайман. Ким иффатли бўлса, Аллоҳ уни иффатли қилади. Ким беҳожат бўлса, Аллоҳ уни беҳожат қилади. Ким сабр-тоқатли бўлишга интилса, унда сабр ҳисси уйғотилади. Кишига сабрдан кўра мўл-кўл ва яхшироқ нарса ато этилмайди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Саид Худрийдан (р.а.) қилишган ривоят.
* مَرَّ رَجُلٌ بِغُصْنِ شَجَرَةٍ عَلَى ظَهْرِ طَرِيقٍ فَقَالَ وَاللهِ لأُنَحِّيَنَّ هَذَا عَنِ الْمُسْلِمِينَ لاَ يُؤْذِيهِمْ فَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ. (رواه مسلم)
1095) Бир киши йўл устида кетаётиб дарахт шохини кўрди-да: «Аллоҳ номига қасамки, мен бу шохни мусулмонларга зарар бермаслик учун олиб ташлайман», деди. Шу қилган иши сабабли у жаннтага киритилди.
Имом Муслим ривояти.
* مُعَلِّمُ الْخَيْرِ يَسْتَغْفِرُ لَهُ كُلُّ شَيْءٍحَتَّى الْحِيتَانِ فِى الْبِحَارِ. (عن جابر)
1096) Яхшиликни ўргатувчи кишига барча нарса истиғфор айтади. Ҳатто денгиздаги балиқлар ҳам истиғфор айтишади.
Жобирдан (р.а.) қилинган ривоят.
* الْمُؤْمِنِ الَّذِي يَقْرَأُ الْقُرْآنَ كَمَثَلِ الأُتْرُجَّةِ رِيحُهَا طَيِّبٌ وَطَعْمُهَا طَيِّبٌ، وَمَثَلُ الْمُؤْمِنِ الَّذِي لاَ يَقْرَأُ الْقُرْآنَ كَمَثَلِ التَّمْرَةِ لاَ رِيحَ لَهَا، وَطَعْمُهَا حُلْوٌ، وَمَثَلُ الْمُنَافِقِ الَّذِي يَقْرَأُ الْقُرْآنَ مَثَلُ الرَّيْحَانَةِ رِيحُهَا طَيِّبٌ وَطَعْمُهَا مُرٌّ، وَمَثَلُ الْمُنَافِقِ الَّذِي لاَ يَقْرَأُ الْقُرْآنَ كَمَثَلِ الْحَنْظَلَةِ لَيْسَ لَهَا رِيحٌ وَطَعْمُهَا مُرٌّ. (رواه البخارى ومسلم عن أبى موسى)
1097) Қуръон ўқувчи кима ширин лимонга ўхшайди. Ҳиди ҳам, таъми ҳам яхши. Қуръон ўқимайдиган мўмин хурмога ўхшайди. Ҳиди йўғу таъми ширин. Қуръон ўқийдиган мунофиқ райҳонга ўхшайди. Ҳиди яхши, таъми аччиқ. Қуръон ўқимайдиган мунофиқ заққум (ғоят аччиқ мева)га ўхшайди. Ҳиди ҳам йўқ, таъми ҳам аччиқ.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Мусодан қилган ривоят.
* مَكَارِمُ الأخْلاَقُ عَشَرَةٌ، تَكُونُ فِى الرِّجَالِ، وَلاَ تَكُونُ فِى ابْنِهِ، وَتَكُونُ فِى الابْنِ، وَلاَ تُكُونُ فِى الأبِ، وَتَكُونُ فِى الْعَبْدِ، وَلاَ تَكُونُ فِى سَيِّدِهِ، يَقْسِمَهَا اللهُ لِمَنْ أَرَادَ بِهِ السَّعَادَةَ: صِدْقُ الْحَدِيثِ وَصِدْقُ الْبَأْسِ وَإِعْطَاءُ السَّائِلِ، وَالْمُكَافَأَةُ بِالصَّنَائِعِ، وَحفْظُ الأمَانَةِ، وَصِلَةُ الرَّحِمِ، وَالتَّذَّمُّمِ لِلْجَارِ والتَّذَمُّمِ لِلصَّاحِبِ، وَإِقْرَاءُ الضَّيْفِ، ورَأْسُهُنَّ (الْحَيَاءُ). (رواه الحاكم عن السيدة عائشة)
1098) Яхши хулқлар ўнтадир. У нарса кишида бўлиб, ўғлида бўлмаслиги, ўғилда бўлиб, отада бўлмаслиги мумкин. Қулда бўлиб, хожасида бўлмаслиги мумкин. Аллоҳ саодатни хоҳлаган кишиларда ўша хулқни тақсим қилгандир:
1. Рост сўз.
2. Урушда сабот билан туриш.
3. Сўраб келган кишига нарса бериш.
4. Бир нарса ясаб берган кишини мукофотлаб қўйиш.
5. Омомнатни сақлаш.
6. Қариндошлик ришталарини тиклаш.
7. Қўшничилик ҳурматини сақлаш.
8. Дўстлик ҳаққи-ҳурматини сақлаш.
9. Меҳмондорчилик.
10. Буларнинг боши бўлмиш ҳаё.
Имом Ҳоким Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَكْتُوبِ فِى الإنِجِيلِ (كَمَا تَدِينُ تُدَانُ، وَبِالكَيْلِ الَّذِى تَكِيلُ تَكْتَالُ). (رواه الديلمى عن فضالة بن عبيد)
1099) Инжилда қуйидаги сўзлар битилгандир: қилмишингга яраша жазо оласан. Нимани ўлчаб берган бўлсанг, сенга ҳам ўшандай ўлчаб берилади.
Имом Дайламий Фазола ибн Убайддан (р.а.) қилган ривоят.
* مَكْتُوبٌ فِى التَّوْرَاةِ: (مَنْ بَلَغَتْ لَهُ ابْنَةٌ اثْنَتَىْ عَشَرَةَ سَنَةً فَلَمْ يُزَوِّجْهَا فَأَصَبَتْ إِثْمًا فَإِثْمُ ذَلِكَ عَلَيْهِ). (رواه البيهقى عن أنس)
1100) Тавротда қуйидаги сўзлар битилгандир: кимнинг ўн икки ёшли қизи бўлса-да, уни турмушга узатмаса ва у қиздан бирор гуноҳ содир бўлса, отасига ҳам гуноҳи боради.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَكْتُوبٌ فِى التَّوْرَاةِ: ( مَنْ سَرَّهُ أَنْ تَطُولَ حَيَاتُهُ، وَيَزْدَدَ فِى رِزْقِهِ، فَلْيَصِلْ رَحِمَهُ). (رواه الحاكم عن ابن عباس)
1101) Тавротда яна қуйидаги сўзлар битилгандир: кимнинг ҳаёти узун бўлиши ва ризқи мўл-кўл бўлиши хурсанд қилса, қариндошлари билан борди-келди қилсин.
Имом Ҳоким Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* مِنَ الْمُرُوءَةِ أَنْ يُنْصِتَ الأخُ لأخِيهِ إِذَا حَدَّثَهُ، وَمِنْ حُسْنِ الْمُمَاشَاةِ أَنُ يَقِفَ الأخُ لأخِيهِ إِذَا انْقَطَعَ شِسْعُ نَعْلِهِ. (عن أنس)
1102) Биродари гапириб турганида жим эшитиш мурувватдандир. Биродари туфлиси ипи узилиб кетганида юрмасдан тўхтаб туриш юриш одобидандир.
Анасдан (р.а.) қилинган ривоят.
* مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ أَنْ يُمرَّ الرَّجُلُ فِى الْمَسْجِدِ وَلاَ يُصَلِّى فِيهِ رَكْعَتَيْنِ، وَأَنْ لاَ يُسَلِّمُ الرَّجُلُ إِلاَّ عَلَى مَنْ يَعْرِفُ، وَأَنْ يُبْرِدَ الصَّبِىُّ الشَّيْخَ. (رواه الطبرانى عن ابن مسعود)
1103) Киши масжид олдидан ўтиб икки ракат намоз ўқимаслиги, фақат таниган кишиларигагина салом бериши ва ёш гўдак қаряни бирор иш билан элчи қилиб юбориши қиёмат аломатидандир.
Тобароний ибн Масъуддан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ آذَى أَهْلَ الْمَدِينَةِ آذَاهُ اللهُ وَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللهِ وَالْمَلاَئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ، لاَ يُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ وَلاَ عَدْلٌ. (رواه الطبرانى)
1104) ким Мадина аҳлига озор берса, ўша озор берган кишига Аллоҳнинг, фаришталарининг ва одамларнинг барчасининг лаънати бўлсин. У кишининг қилган нафл ва фарб ибодатлари қабул этилмайди.
Тобароний ривояти.
* مَنِ ابْتَغَى الْقَضَاءَ وَسَأَلَ فِيهِ شُفَعَاءَ، وُكِلَ إِلَى نَفْسِهِ، وَمَنْ أُكْرِهَ عَلَيْهِ أَنْزَلَ اللهُ عَلَيْهِ مَلَكًا يُسَدِّدُهُ. (رواه الترمذى عن أنس)
1105) Ким қозиликни ўзи талаб қилиб, восита бўлинишини сўраса, ўзига топшириб қўйилади. Аммо кимни мажбурлаб қўйилса, Аллоҳ уни тўғри йўлга солиб туриши учун бир фариштани туширади.
Имом Термизий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ ابْتُلِىَ فَصَبرَ، وَأعْطِىَ فَشَكَرَ، وَظُلِمَ فَغَفَرَ، وَظَلَمَ فَاسْتَغْفَرَ، أُولَئِكَ لَهُمُ الأمْنُ وَهُمْ مُهْتَدُونَ. (رواه البيهقى عن سخبرة)
1106) Ким балога йўлиқса-да, сабр қилса, бирор нарса ато этилса, шукр қилса, зулм қилинганда кечириб юборса ва ўзи зулм қилиб қўйиб истиғфор айтса, ана шу кишилар учун омонлик бўлиб, улар ҳидоят топганлардир.
Байҳақий Сахбарадан қилган ривоят.
* مِنْ ابْتُلِىَ بِالْقَضَاءِ بَيْنَ الْمُسْلِمِينَ فَلْيَعْدِلْ بَيْنَهُمْ في لحَظِهِ، وَإِشَارَتِهِ، وَمَقْعَدِهِ وَمَجْلِسِهِ. (رواه الدارقطنى)
1107) Ким мусулмонлар орасида қозилик масъулиятини бўйнига олса, уларга нисбатан мулоҳаза, ишора, ўтириш ва мажлисида адолатли бўлсин.
Дорақутний ривояти.
* مَنْ أَتَى إِلَيْكُمْ مَعْرُوفًا فَكَافِئُوهُ، فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَادْعُوا لَهُ. (رواه الطبرانى عن الحكيم بن عمر)
1108) Ким сизларга яхшилик қилса, ун мукофотлаб қўйинглар. агар мукофотлайдиган нарса топа олмасанглар, унинг ҳаққига дуо қилиб қўйинглар.
Тобароний Ҳоким ибн Умайрдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَن اتَّبَعَ كِتَابَ اللهِ هَدَاهُ مِنَ الضَّلاَلَةِ، وَوَقَاهُ سُوءَ الْحِسَابِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
1109) Ким Аллоҳнинг китобига эргашса, Аллоҳ уни залолатдан ҳидоятга чиқариб, қиёмат куни ёмон ҳисобдан уни сақлайди.
Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنِ اتَّقَى اللهَ عَاشَ قَوِيًّا، وَسَارَ فِى بِلاَدِهِ آمِنًا. (رواه أبو نعيم عن على)
1110) Ким Аллоҳга тақво қилса, кучли ҳолда ва ўз шаҳрида эмин яшайди.
Абу Нуъайм Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَجْرَى اللهُ عَلَى يَدَيْهِ فَرَجًا لِمُسْلِمٍ فَرَّجَ اللهُ عَنْهُ كُرَبَ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ. (رواه الخطيب عن الحسن بن على)
1111) Аллоҳ кимнинг қўлидан бир мусулмондан тангликни кетказишни амалга роширса, Аллоҳ у кишадан дунё ва охират танглигини кеткизади.
Имом Хатиб Ҳасан ибн Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنِ اجْتَنَبَ أَرْبَعًا دَخَلَ الْجَنَّةَ: الدِّمَاءَ ، وَالأمْوَالَ، وَالْفُرُوجَ، وَالأشْرِبَةَ. (رواه البزار)
1112) Ким тўрт нарсадан сақланса, жаннатга киради:
1. Қон тўкиш.
2. Молини тортиб олиш.
3. Номусга тажовуз қилиш.
4. Маст ичимлик истеъмол қилиш.
Баззор ривояти.
* مَنْ أَحَبَّ للهِ، وَأَبْغَضَ للهِ، وَأَعْطَى للهِ، وَمَنَعَ للهِ، فَقَدِ اسْتَكْمَلَ الإِيْمَانَ. (رواه أبو داود أبى أمامة)
1113) Ким Аллоҳ учун яхши кўрса, Аллоҳ учун ёмон кўрса, Аллоҳ учун берса ва Аллоҳ учун ман этса, демак, ъу кишиннг иймони мукаммал бўлибди.
Абу Довуд Абу Умомадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ سَرَّهُ أَنْ يُبْسَطَ لَهُ فِي رِزْقِهِ، أَوْ يُنْسَأَ لَهُ فِي أَثَرِهِ، فَلْيَصِلْ رَحِمَهُ. (رواه البخارى)
1114) Ким ризқи кенг бўлишини, донғи унутилмаслигини яхши кўрса, қариндошлари билан борди-келди қилсин.
Имом Бухорий ривояти.
* مَنْ أَحَبَّ دُنْيَاهُ أَضَرَّ بِآخِرَتِهِ، وَمَنْ أَحَبَّ آخِرَتَهُ أَضَرَّ بِدُنْيَاهُ، فَآثَرُوا مَا يَبْقَى عَلَى مَا يَفْنَى. (رواه الحاكم عن أبى موسى)
1115) Ким дунёсини яхши кўрса, охиратига зарар берибди. Ким охиратини яхши кўрса, дунёсига зарар берибди. Демак, сизлар фоний бўлувчи дунёдан кўра боқий қолувчи охиратни афзал билинглар.
Имом Ҳоким Абу Мусодан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَتَمَثَّلَ لَهُ الرِّجَالُ قِيَامًا فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ. (رواه أحمد عن معاوية)
1116) Ким кишиларни (ҳурмат юзасидан бўлмай, балки таъзим учун) тик туриб қарши олишларини яхши кўрса, жойини дўзахдан танлаб олаверсин.
Имом Аҳмад Муовиядан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ عَمَّرَ أَرْضًا لَيْسَتْ لأَحَدٍ فَهُوَ أَحَقُّ بِهَا. (رواه البخارى)
1117) Ким эгаси йўқ ерни обод қилса, обод қилувчи киши ўша ерга ҳақлироқдир.
Имом Бухорий ривояти.
* منْ أَحَبَّ أَنْ يَصِلَ أَبَاهُ فِى قَبرِهِ فَلْيَصِلْ إِخْوَانَ أَبِيهِ مِنْ بَعْدِهِ. (رواه يعلى عن أبى عمر)
1118) Ким қабридаги отаси билан алоқани тиклашни хоҳласа, отасидан кейин унинг дўстлари билан алоқани тикласин.
Абу Яъло Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* منْ أَحَبَّ أَنْ تَسُرَّهُ صَحِيفَتُهُ، فَلْيُكْثَرْ فِيْهَا مِنَ الإسْتِغْفَارِ. (رواه البيهقى الزبير)
1119) Ким (охиратдаги амаллари ёзилган) саҳифаси хурсанд этишини яхши кўрса, истиғфорни кўпайтирсин.
Имом Байҳақий Зубайрдан қилган ривоят.
مَنِ احْتَكَرَ عَلَى الْمُسْلِمِينَ طَعَامًا ضَرَبَهُ اللهُ بِالْجُذَامِ وَالإِفْلاَسِ. (رواه أحمد)
1120) Ким мусулмонлар таомини эҳтикор (монополия) қилса, Аллоҳ у кишига майиблик ва қашшоқликни битади.
Имом Аҳмад ривояти.
* مَنْ أَحْسَنَ إلَى يَتِيمٍ، أَوْ يَتِيمَةٍ، كُنْتُ أَنَا كَهَاتَيْنِ. (رواه الحكيم عن أنس)
1121) Ким етим бола ва етим қизга яхшилик қилса, мана бундой бўлади, деб икки бармоқларини ёнма-ён қилдилар.
Имом Ҳаким Анасдан қилган ривоят
* مَنْ أَحْسَنَ فِيمَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ اللهِ كَفَاهُ اللهُ مَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ النَّاسِ وَمَنْ أَصْلَحَ سَرِيرَتَهُ أَصْلَحَ اللهُ عَلانيَتَهُ. (رواه الحاكم عن ابن عمر)
1122) Ким ўзи билан Аллоҳ орасини ислоҳ этса, Аллоҳ у билан одамлар орасини ислоҳ қилади. Ким ички ҳис-туйғуларини ислоҳ қилса, Аллоҳ унинг устки қисмини ислоҳ этади.
Имом Ҳоким Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَحْيَا سُنَّتِى فَقَدْ أَحَبَّنِى وَمَنْ أَحَبَّنِى كَانَ مَعى فِى الْجَنَّةِ. (رواه السجزى عن أنس)
1123) Ким суннатимни тилитирса, ҳақиқатда мени яхши кўрибди. Ким мени яхши кўрса, жаннатда мен билан бирга бўлур.
Сижзий Анасдан қилган ривоят.
* مَنْ أَخَذَ أَمْوَالَ النَّاسِ يُرِيدُ أَدَاءَهَا، أَدَّى اللهُ عَنْهُ، وَمَنْ أَخَذَ يُرِيدُ إِتْلاَفَهَا أَتْلَفَهُ اللهُ. (رواه البخارى عن أبى هريرة)
1124) Ким одамлар молини олиб, уни кўпайтиришни хоҳласа, Аллоҳ у нарсани қайтариш имкониятини туғдиради. Ким одамлар молини олиб, унга талофат етказишни хоҳласа, Аллоҳ унинг ўзига талофат беради.
Имом Бухорий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
مَنْ أَخْرَجَ أَذًى مِنَ الْمَسْجِدِ بَنَى اللهُ لَهُ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ. (رواه ماجه عن أبى سعيد)
1125) Ким масжиддан озор берувчи нарсани чиқариб ташласа, Аллоҳ унинг учун жаннатда бир уй бино қилади.
Ибн Можа Абу Саиддан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أُذِلَّ عِنْدَهُ مُؤْمِنٌ فَلَمْ يَنْصُرْهُ، وَهُوَ قَادِرٌ عَلَى أَنْ يَنْصُرَهُ أَذَلَّهُ اللهُ عَلَى رُءُوسِ الأَشْهَادِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه أحمد عن سهل بن حنيف)
1126) Кимнинг ҳузурида бирор мусулмон хўрланса, ёрдам беришга қодир бўлатуриб хўрлаган кишига ёрдам бермаса, Аллоҳ у кишини қиёмат куни гувоҳлар олдида хўрлайди.
Имом Аҳмад Саҳл ибн Ҳунайфдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَذَّنَ مُحْتَسِبًا سَبْعَ سِنِينَ كَتَبَ اللهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ. (رواه الترمذى عن ابن عباس)
1127) Ким етти йил савоб умидида азон айтса, Аллоҳ унга дўзахдан омонлик ёзур.
Имом Термзий Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَذْنَبَ وَهُوَ يَضْحَكُ دَخَلَ النَّارَ وَهُوَ يَبْكِى. (رواه أبو نعيم)
1128) Ким кулиб туриб гунолҳ иш қилса, йиғлаган ҳолда дўзахга тушади.
Абу Нуъайм ривояти.
* مَنْ أَرَادَ أَنْ يَعْلَمَ مَا لَهُ عِنْدَ اللهِِ، فَلْيَنْظُرْ مَا للهِ عِنْدَهُ. (عن أنس)
1129) Ким ўзи учун Аллоҳ ҳузурида нима борлигини билмоқни хоҳласа, ўзи ҳузурида Аллоҳ учун нимаси борлигига қарасин.
Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَرَادَ أَمْرًا فَشَاوَرَ فِيهِ امْرَءًا مُسْلِمًا، وَفَّقَهُ اللهُ لأرْشَدِ أُمُورِهِ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
1130) Ким бир иш қилишни хоҳлаб мусулмон киши билан маслаҳатлашса, Аллоҳ уни ишларни энг тўғрисига мувофиқ қилиб қўяди.
Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَرْضَى وَالِدَيْهِ، فَقَدْ أَرْضَى اللهَ، وَمَنْ أَسْخَطَ وَالِدَيْهِ فَقَدْ أَسْخَطَ اللهُ. (رواه البخارى عن أنس)
1131) Ким ота-онасини рози қилса, Аллоҳ ни рози қилибди. Ким ота-онасини ғазаблантирса, Аллоҳ ни ғазаблантирибди.
Имом Бухорий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنِ ازْدَادَ عِلْمًا، وَلَمْ يَزْدَدْ فِى الدُّنْيَا زُهْدًا، لَمْ يَزْدَدْ مِنَ اللهِ إِلاَّ بُعْدًا. (رواه الديلمى عن على)
1132) Кимнинг илми зиёда бўлиб дунёга зоҳидлиги зиёдалашмаса, демак, Аллоҳдан узоқлашиши зиёда бўлибди.
Дайламий Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَسْبَغَ الوُضُوءَ فِى الْبَرْدِ الشَّدِيدِ، كَانَ لَهُ مِنَ الأجْرِ كِفْلاَنِ. (رواه الطبرانى عن على)
1133) Ким қаттиқ совуқда таҳоратини мукаммал тарзда адо этса, демак, унинг учун икки ҳисса ажр бордир.
Тобароний Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنِ اسْتَجَدَّ قَمِيصًا فَلَبِسَهُ، فَقَالَ حِينَ يَبْلُغُ تَرْقُوَتَهُ (الْحَمْدُ للهِ الَّذِي كَسَانِي مَا أُوَارِي بِهِ عَوْرَتِي، وَأَتَجَمَّلُ بِهِ فِي حَيَاتِي) ثُمَّ عَمَدَ إِلَى الثَّوْبِ الَّذِي أَخْلَقَ أَوْ قَالَ أَلْقَى فَتَصَدَّقَ بِهِ كَانَ فِي ذِمَّةِ اللهِ تَعَالَى وَفِي جِوَارِ اللهِ وَفِي كَنَفِ اللهِ، حَيًّا وَمَيِّتًا. (رواه أحمد)
1134) Ким янги киймни қўлга киритиб уни кийса ва елкасига ташлаётиб: «Алҳамдулиллаҳиллазий касаний ма уварий биҳи авратий ва атажаммалу биҳи фий ҳаётий», яъни «Авратларимни тўсиб, мени кийинтирган ва ҳаётимни гўзал қилган Аллоҳга ҳамд бўлсин», деб кейин эскирган кийимини садақа қилишини қасд қилса, хоҳ тирк бўлсин, хоҳ ўлик бўлсин, Аллоҳнинг зиммсида, Аллоҳнинг ҳимоясида, Аллоҳнинг кафиллигида бўлади.
Имом Аҳмад ривояти.
* مَنِ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يَسْتُرَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ بِطرَفِ ثَوْبِهِ فَلْيَفْعَلْ. (رواه الديلمى عن جابر)
1135) Ким мўмин биродарини сатр қилиб кийимининг бир тарафи билан тўсишга қодир бўлса, шундай қилсин.
Дайламий Жобирдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنِ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يَقِىَ دِينَهُ وَعِرْضَهُ بِمَالِهِ فَلْيَفْعَلْ. (رواه الحاكم)
1136) Ким дини обрўсини моли билан ҳимоя қилиб сақлашга қодир бўлса, шундай қилсин.
Имом Ҳоким ривояти.
* مَنِ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يَنْفَعَ أَخَاهُ فَلْيَنْفَعْهُ. (رواه مسلم)
1137) Ким биродарига манфаат беришга қодир бўлса, амалга оширсин.
Имом Муслим ривояти.
* مَنْ اسْتَغْفَرَ اللهَ فِى كُلِّ يَوْمٍ سَبْعِينَ لَمْ يُكْتَبْ مِنَ الْكَاذِبِينَ، وَمَنِ اسْتَغْفَرَ اللهَ فِى كُلِّ لَيْلَةٍ سَبْعِينَ مَرَّةً، لَمْ يُكْتَبْ مِنَ الْغَفِلِينَ. (رواه ابن السني عن السيدة عائشة)
1138) Ким ҳар куни етмиш марта Аллоҳга истиғфор айтса, каззоб (ёлғончилардан) деб ёзилмайди. Ким ҳар кеча етмиш марта Аллоҳга истиғфор айтса, ғофиллардан деб ёзилмайди.
Ибн Сунний Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ اسْتَغْفَرَ لِلمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ، كَتَبَ اللهُ بِكُلِّ مُؤْمِنٍ وَمُؤْمِنَةٍ حَسَنَةً. (رواه الطبرانى عن عبادة)
1139) Ким мўмин ва мўминалар учун истиғфор айтса, Аллоҳ ҳар бир мўмин ва мўмина сабабли у киши учун яхшилик ёзади.
Имом Тобароний Убодадан қилган ривоят.
* مَنِ اسْتَفْتَحَ أَوَّلَ نَهَارِهِ بِخَيْرِ، وَخَتْمَهُ بِخَيْرٍ، قَالَ اللهُ لِمَلاَئِكَتِهِ (لاَ تَكْتُبُوا عَلَيْهِ مَا بَيْنَ يَدَيْهِ ذَلِكَ مِنَ الذَُنُوبِ. (رواه الطبرانى)
1140) Ким кунининг аввалини яхшилик билан бошлаб ва хотимасига яхшилик билан якун ясаса, Аллоҳ таоло фаришталарига унинг ўртасидаги гуноҳларни ёзманглар, деб айтади.
Тобароний ривояти.
* مَنِ اسْتَمَعَ إِلَى آيَةٍ مِنْ كِتَابِ اللهِ، تَعَالَى كُتِبَ لَهُ حَسَنَةٌ مُضَاعَفَةٌ، وَمَنْ تَلاَ آيَةً مِنْ كِتَابِ اللهِ، كَانَتْ لَهُ نُورًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه أحمد عن أبي هريرة)
1141) Ким Аллоҳ китобидан бир оятга қулоқ тутса, Аллоҳ унга бир неча баробар яхшилик ёзади. Ким Аллоҳ китобидан бир оят ўқиса, қиёмат куни у киши учун нур бўлади.
Имом Аҳмад Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنِ اسْتَعَاذَكُمْ بِاللهِ فَأعِيذُوهُ، وَمَنْ سَألَكُمْ بِاللهِ فَأعْطُوهُ، وَمَنْ دَعَاكُمْ فَأجِيبُوهُ، وَمَنْ صَنَعَ بِكُمْ مَعْرُوفًا فَكَافِئوهُ، فَإنْ لَمْ تَجِدُوا مَا تُكَافِئوهُ فَادْعُوا لَهُ حَتَّي تَرَوا أنَّكُمْ كَافَأتُمُوهُ. (رَوَاهُ أحمد)
1142) Ким сизлардан Аллоҳ номи билан паноҳ сўраса, паноҳ беринглар. Ким Аллоҳ номи билан сўраса, беринглар. Ким сизларни чақирса, ижобат қилиб боринглар. Ким сизларга яхшилик қилса, уни мукофотлаб қўйинглар. агар мукофотлайдиган нарса топа олмасанглар, ҳаққига дуо қилиб қўйингар. Токи у киши мукофотлаганингизни кўрсин.
Имом Аҳмад ривояти.
* مَنِ اشْتَاقَ إلَي الْجَنَّةِ سَارَعَ إِلَى الْخَيْرَاتِ، وَمَنْ أَشْفَقَ مِنَ النَّارِ لَهَا عَنِ الشَّهَوَاتِ، وَمَنْ تَرَقَّبَ الْمَوْتَ هَانَتْ عَلَيْهِ اللَّذَّاتُ، وَمَنْ زَهِدَ فِى الدُّنْيَا هَانَتْ عَلَيْهِ الْمَصِيبَاتُ. (رواه البيهقى عن علىّ)
1143) Ким жаннатга муштоқ бўлса, яхшиликларга ошиқади. Ким дўзахдан қўрқса, шаҳватларга беэътибор бўлади. Ким ўлимни кутиб турган бўлса, лаззатлар у киши учун хор нарса бўлади. Ким дунёда зоҳид бўлса, мусибатлар унинг учун енгил бўлиб қолади.
Имом Байҳақий Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَصْبَحَ مُطِيعًا للهِ فِى وَالِدَيْهِ، أَصْبَحَ لَهُ بَابَانِ مَفْتُحَانِ مِنَ الْجَنَّةِ، وَإِنْ كَانَ وَاحِدًا فَوَاحِدُ. (رواه ابن عساكر عن ابن عباس)
1144) Ким Аллоҳ йўлида ота-онаси учун итоатли бўлса, жаннатдан у киши учун икки эшик очилади. агар уларнинг бирига итоатли бўлса, жаннатнинг бир эшиги очилади.
Ибн Асокир Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* مَنْ أُصِيبَ بِمُصِيبَةٍ فِى مالِهِ أَوْ جَسَدِهِ، وَكَتَمَهَا وَلَمْ يَشْكُهَا إِلَى النَّاسِ، كَانَ حَقًّا عَلَى اللهِ أَنْ يَغْفِرَ لَهُ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
1145) Ким моли ёки жасадида бирор мусибат билан балоланса ва у балоланган киши мусибатини яшириб, одамларга шикоят қилсама, Аллоҳ унинг гуноҳларини кечиришга ҳақлироқдир.
Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَطْعَمَ مُسْلِمًا جَائِعًا أَطْعَمَهُ اللهُ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ. (رواه أبو نعيم)
1146) Ким оч мусулмонни овқатлантирса, Аллоҳ уни жаннат меваларидан овқатлантиради.
Абу Нуъайм ривояти.
* مَنْ أَطْعَمَ مَرِيضًا شَهْوَتَهُ أَطْعَمَهُ اللهُ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ. (رواه الطبرانى)
1147) Ким касални (кўнгли) тусаган нарсаси билан овқатлантирса, Аллоҳ уни жаннат меваларидан овқатлантиради.
Тобароний ривояти.
* مَنْ عَيَّرَ أَخَاهُ بِذَنْبٍ لَمْ يَمُتْ حَتَّى يَعْلَمَهُ. (رواه الترمذى)
1148) Ким биродарини айбласа, то ўзи ҳам ўша айблаган нарсани қилмагунича вафот этмайди.
Имом Термизий ривояти.
* مَنْ أعَانَ ظَالِمًا لِيُدْحِضَ بِبَاطِلِهِ حَقًّا فَقَدْ بَرِئَتْ مِنْهُ ذِمَّةُ اللهِ وَذِمَّةُ رَسُولِهِ. (رَوَاهُ الحاكم عن ابن عباس)
1149) Ким золимга ботил нарсасини ҳақ қилиш учун ёрдам берса, у кишидан Аллоҳ ва расулининг кафиллиги кўтарилибди.
Имом Ҳоким Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* مَنْ أَغَاثَ مَلْهُوفًا كَتَبَ اللهُ لَهُ ثَلاَثًا وَسَبْعِينَ مَغْفِرَةً، وَاحِدَةٌ فِيهَا صَلاَحُ أَمْرِهِ كُلِّهِ، وَثِنْتَانِ وَسَبْعُونَ لَهَ دَرَجَاتٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البخارى عن أنس)
1150) Ким ғам-ғуссали кишига ёрдам берса, Аллоҳ ёрдам берувчи кимсага етмиш учта мағфират ёзади. Биттаси (бу дунёдаги) барча ишлари ислоҳи учун, қолган етмиш иккитаси қиёмат кунида даражалар бўлиши учун ёзилади.
Имом Бухорий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنِ اغْتِيبَ عِنْدَهُ أَخُوهُ الْمُسْلِمُ فَلَمْ يَنْصُرْهُ وَهُوَ يَسْتَطِيعُ نَصْرَهُ أَذَلَّهُ اللهُ فِى الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ. (رواه ابن أبي الدنيا عن أنس)
1151) Кимнинг ҳузурида мусулмон биродари ғийбат қилинса ва у ёрдам беришга қодир бўлатуриб ёрдам бермаса, Аллоҳ уни дунё ва охиратда хўрлаб қўяди.
Ибн Абу Дунё Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنِ اغْتَسَلَ يَوْمَ الْجُمعَةِ كَانَ فِى طَهَارَةٍ إِلَى الْجُمعَةِ الأُخْرَى. (رواه الحاكم)
1152) Ким жума куни ғусл қилса, нариги жумагача пок бўлади.
Имом Ҳоким ривояти.
* مَنْ أَفْتَى بَغَيْرِ عِلْمٍ لَعْنَتْهُ مَلاَئِكِةُ السَّمَاءِ وَالأرْضِ. (رواه ابن عساكر)
1153) Ким илмсиз фатво берса, еру осмон фаришталари лаънатлашади.
Ибн Асокир ривояти.
مَنِ اقْتَطَعَ أَرْضًا ظَالِمًا لَقِىَ اللهَ وَهُوَ عَلَيْهِ غَضْبَانُ. (رواه ابن ماجه عن ابن عمر)
1154) Ким зулм билан бир ерни ажратиб олса, Аллоҳнинг ғазабини келтирган ҳолда йўлиқади.
Ибн Можа Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَكْثَرَ مِنَ الإسْتِغْفَارِ جَعَلَ اللهُ لَهُ مِنْ كُلِّ هَمٍّ فَرَجًا وَمِنْ كُلِّ ضِيقٍ مَخْرَجًا، وَرَزَقَهُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَحْتَسِبُ. (رواه أحمد)
1155) Ким истиғфор айтишни кўпайтирса, Аллоҳ у киши учун барча ғамдан енгиллик, қийинчиликдан чиқувчи йўл, ўйламаган томонидан ризқ бериб қўяди.
Имом Аҳмад ривояти.
* مَنْ أَكَلَ فَشَبِعَ، وَشَرِبَ فَرَوِىَ، فَقَالَ: الحَمْدُ للهِ الَّذِى أَطْعَمَنِى وَأَشْرَبَنِى وَسَقَانِى، وَأَرْوَانِى، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَومُ وَلَدَتْه أُمُّهُ. (رواه ابن السنى عن أبي موسى الأشعرى)
1156) Ким еб тўйиб ва ичимлик ичиб чанқоғини босгандан кейин «Алҳамдулиллаҳиллазий атъаманий ва ашбаъаний ва сақоний ва арвоний», яъни «Бизни таомлантириб тўйдирган, ичимлик бериб ташналикни кетказган Аллоҳга ҳамд бўлсин», деб айтса, онаси туққан кунидаги каби гуноҳлардан (пок) бўлади.
Ибн Сунний Абу Мусо Ашърийдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَمَاطَ أَذًى عَنْ طَرِيقِ الْمُسْلِمِينَ كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ، وَمَنْ تقبلَتْ مِنْهُ حَسَنَةٌ دَخَلَ الْجَنَّةَ. (رواه البخارى عن معقل بن يسار)
1157) Ким мусулмонлар йўлидан озор берувчи нарсани олиб ташласа, унга яхшлик қилди деб ёзилади. Энди кимнинг яхшилиги қабул бўлса, жаннатга киради.
Имом Бухорий Маъқал ибн Ясордан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَمْسَى كَالاً مِنْ عَمَلِ يَدَيْهِ أَمْسَى مَغْفُورًا لَهُ. (عن ابن عباس)
1158) Ким қўл меҳнати ва касб-ҳунари сабабли (кунни) кечлатса, гуноҳлари мағфират (қилинган) ҳолда кеч киргизибди.
Ибн Аббосдан қилинган ривоят.
* مَنْ أَمْسَكَ بِرِكَابِ أَخِيهِ الْمُسْلِمِ لاَ يَرْجُوهُ، وَلاَ يَخَافُ غُفِرَ لَهُ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
1159) Ким мусулмон биродари улови узангидан ушласа, ушлаши билан бирор нарса умид қилмаса ёки қўрқоқлик қилмаса, гуноҳлари кечирилади.
Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَنْظَرَ مُعْسِرًا أَوْ وَضَعَ عَنْهُ، أَظَلَّهُ اللهُ فِي ظِلِّهِ يَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ. (رواه أحمد عن أبي اليسر)
1160) Ким қийналган кишига енгиллик туғдирса ёки қийинчилигини бартараф қилса, соя йўқ куни Аллоҳ Ўз соясида соялантиради.
Имом Аҳмад Абу ал-Юсрдан қилган ривоят.
* مَنْ أُنْعِمَ عَلَيْهِ نِعْمَةٌ فَلْيَحْمَدِ اللهُ، وَمَنِ اسْتَبْطَأَ الرِّزْقَ فَلْيَسْتَغْفِرِ اللهَ، وَمَنْ أَحْزَنَه أَمْرٌ فَلْيَقُلْ: (لاَ حَوْلاَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ). (عن علىّ)
1161) Ким бирор неъмат билан неъматлантирилса, Аллоҳга ҳамд айтсин. Кимнинг ризқи кечиктирилса, Аллоҳга истиғфор айтсин. Кимни бирор иш хафа қилса, «Ла ҳавла вала қуввата илла биллаҳ», деб айтсин.
Алидан (р.а.) қилинган ривоят.
* مَنْ أَنْعَمَ اللهُ عَلَيْهِ نِعْمَةً فَأَرادَ بَقَاءَهَا، فَلْيُكْثِرْ مِنْ: (لاَ حَوْلاَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ). (رواه الطبرانى عن عقبة بن عمر)
1162) Қайси бир кишини Аллоҳ бирор неъмат билан неъматлантирса ва у киши ўша неъмати қолишини хоҳласа, «Ла ҳавла вала қуввата илла биллаҳ» калимасини айтишни кўпайтирсин.
Тобароний Уқба ибн Омирдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ بَاتَ كَالاًّ مِنْ طَلَبِ الْحَلاَلِ بَاتَ مَغْفُورًا لَهُ. (رواه ابن عساكر)
1163) Ким ҳалол ризқ талабида ҳориб-чарчаб кеч киргизса, гуноҳлари кечирилган ҳолда кеч киргизибди.
Ибн Асокир ривояти.
* مَنْ بَدَأَ بِالْكَلاَمِ قَبْلَ السَّلاَمِ فَلاَ تُجِيبُوهُ. (رواه أبونعيم)
1164) Ким саломдан олдин гапиришни хоҳласа, унинг сўзларига жавоб берманг.
Абу Нуъайм ривояти.
* مَنْ بَرَّ وَالِدَيْهِ طُوبَى لَهُ وَزَادَ اللهُ فِى عُمُرِهِ. (رواه البخارى)
1165) Ким ота-онасига яхшилик қилса, ўзи учун ҳам яхшиликлар бўлиб, Аллоҳ унинг умрини зиёда қилади.
Имом Бухорий ривояти.
* مَنْ بَنَى للهِ مَسْجِدًا، بَنَى اللهُ لَهُ بَيْتًا فِى الْجَنَّةِ. (رواه ابن ماجه)
1166) Ким Аллоҳ (розилиги) учун масжид қурса, Аллоҳ ҳам у киши учун жаннатда бир уй қуради.
Ибн Можа ривояти.
* مَنْ بَنَى بِنَاءً أَكْثَرَ مِمَّا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ، كَانَ عَلَيْهِ وَبَالاً يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البيهقى عن أنس)
1167) Ким эҳтиёжидан ортиқ бино қурса, қиёмат куни ўзига бало бўлади.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنِ اتَّخَذَ كَلْبًا إِلاَّ كَلْبَ مَاشِيَةٍ، أَوْ صَيْدٍ، أَوزَرْعٍ، انْتُقِصَ مِنْ أَجْرِهِ كُلَّ يَوْمٍ قِيرَاطٌ. (متفق عليه)
1168) Ким чорва ёки ов ёхуд экинзор учун махсус итдан бошқасини боқса, ҳар куни бир қийрот савобидан камайтирилади.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* مَنْ بَنَى فوْقَ عَشَرَةِ أَذْرُعٍ نَادَاهُ مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ: يَا عَدُوَّ اللهِ إِلَى أَيْنَ تُرِيدُ. (رواه الطبرانى عن أنس)
1169) Ким ўн газ ўлчовидан баланд қилиб бино қурса, осмондан бир нидо қилувчи нидо қилиб: «Эй Аллоҳнинг душмани, қаерга боришни хоҳлаяпсан», дейди.
Тобароний Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ بَاعَ جِلْدَ أُضْحِيَتِهِ فَلاَ أَضْحِيَةَ لَهُ. (رواه البيهقى)
1170) Ким сўйган қурбонлигининг терисини сотса, унинг қурбонлиги қабул бўлмабди.
Байҳақий ривояти.
* مَنْ بَاعَ دَارًا وَلَمْ يَجْعَلْ ثَمَنَهَا فِى مِثْلِهَا لَمْ يُبَارَكْ لَهُ فِيهِ. (رواه ابن ماجه)
1171) Ким ҳовлисини сотса ва ўша сотган миқдоридек маблағга янги сотиб олмаса, унга барака берилмайди.
Ибн Можа ривояти.
* مِنْ حُسْنِ إِسْلاَمِ الْمَرْءِ تَرْكهُ مَا لاَ يَعْنِيهِ. (رواه الترمذى عن أبي هريرة)
1172) Бефойда сўзларни тарк қилиш киши Исломининг чиройлилигидандир.
Имом Термизий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ تَخَطَّى رِقَابِ النَّاسِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ اتّخَذَ جِسْرًا إلَى جَهَنَّمَ. (رواه أحمد)
1173) Ким жума куни (масжидда) одамлар елкасидан ҳатлаб ўтса, жаҳаннамга кўприк қўйибди.
Имом Аҳмад ривояти.
* مَنْ حَافَظَ عَلَى أَرْبَعِ رَكَعَاتٍ قَبْلَ صَلاَةِ الظُّهْرِ، وَأَرْبَعَ بَعْدَهَا، حُرِّمَ عَلَى النَّارِ. (رواه الأربعة والحاكم)
1174) Ким пешин намозидан олдин тўрт ракат ва кейин ҳам тўрт ракат (суннат) ўқиса. У киши учун дўзах ҳаром қилингандир.
Тўртовлари ва Ҳоким ривояти.
(Бизнинг ҳанафия мазҳабида пешин фарзидан олдин тўрт ракат, кейин икки ракат, деб айтилган ҳадис олинган… – тарж.)
* مَنْ تَرَدَّى مِنْ جَبَلٍ فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَهُوَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ يَتَرَدَّى فِيهِ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا، وَمَنْ تَحَسَّى سُمًّا فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَسَمُّهُ فِي يَدِهِ يَتَحَسَّاهُ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا، وَمَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَدِيدَةٍ فَحَدِيدَتُهُ فِي يَدِهِ يُجَأُ بِهَا فِي بَطْنِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا. (رواه البخارى عن أبِي هريرة)
1175) Ким тоғдан ўзини ташлаб ўз жонига қасд қилса, жаҳаннамда бўлиб, абадул-абад, доимо ўзини (тепадан) ташлайди. Ким заҳар ичиб ўз жонига қасд қилса, қўлида заҳари билан уни ичиб жаҳаннамда абадул-абад бўлади. Ким ўзини темир билан ўлдирса, қўлида темири билан олиб келиниб, жаҳаннамда абадул-абад уни қорнига (суқади).
Имом Бухорий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ تَزَيَّنَ بِعَمَلِ الآخِرَةِ وَهُوَ لاَ يُرِيدُهَا وَلاَ يَطْلُبهَا، لُعِنَ فِى السَّمَوَاتِ وَالأرْضِ. (رواه الطبرانى عن أبي هريرة)
1176) Ким ўзи хоҳламаса-да ҳамда талаб қилмаган ҳолда охират амали билан зийнатланса, у осмону ерда лаънатланади.
Тобароний Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ تَعَظَّمَ فِي نَفْسِهِ اخْتَالَ فِي مِشْيَتِهِ لَقِيَ اللهَ وَهُوَ عَلَيْهِ غَضْبَانُ. (رواه البخارى عن ابن عمر)
1177) Ким ўзини улуғ санаб юришида мутакаббирлик қилса, Аллоҳнинг ғазабини келтирган ҳолда йўлиқади.
Имом Бухорий Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ تَمَسَّكَ بِالسُّنَّةِ دَخَلَ الْجَنَّةَ. (رواه الدار قطنى عن السيدة عائشة)
1178) Ким суннатни маҳкам ушласа, жаннатга киради.
Дорақутний Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ حَلَفَ عَلَى يَمِينٍ فَرَأَى غَيْرَهَا خَيْرًا مِنْهَا فَلْيُكَفِّرْ عَلَى يَمِينِهِ وَلْيَفْعَلِ الَّذِى هُوَ خَيْرٌ. (رواه أحمد)
1179) Ким бирор нарсага қасам ичса-да, ўша ичган нарсасидан яхшироғини топса, ичган қасамига каффарот тўласин-да, яхши деб билган нарсасини бажараверсин.
Имом Аҳмад ривояти.
* مَنْ حَاجَّ وَالِدَيْهِ، أَوْ قَضَى عَنْهمَا مَغْرَمًا، بَعَثَ اللهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَعَ الأبْرَارِ. (رواه الدار قطنى عن ابن عباس)
1180) Ким ота-онаси учун ҳаж қилса ёки улар бўйнидаги қарзни узса, Аллоҳ қиёмат куни ўша фарзандни яхшилар билан бирга қайта тирилтиради.
Дорақутний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ حَمَلَ عَلَيْنَا السِّلاَحَ فَلَيْسَ مِنَّا، وَمَنْ غَشَّنَا فَلَيْسَ مِنَّا. (رواه مسلم)
1181) Ким бизга қурол кўтарса, биз(нинг йўлимиз)дан эмас. Ким юизни алдаса, биз(нинг йўлимиз)дан эмас.
Имом Муслим ривояти.
* مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ أَوَّلَ النَّهَارِ، صَلَّت عَلَيْهِ الْمَلاَئِكَةُ حَتى يُمْسِى وَمَنْ خَتَمَ آخِرَ النَّهارِ صَلَّت عَلَيْهِ الْمَلاَئِكَةُ حَتى يُصْبحَ. (رواه أبو نعيم عن سعد)
1182) Ким кундузининг аввалида Қуръонни хатм қилса, фаришталар унинг учун то кеч киргунича салавот айтишади. Ким кундузининг охирида Қуръонни хатм қилса, тонг оттиргунича фаришталар салавот айтишади.
Абу Нуъайм Саъддан қилган ривоят.
* مَنْ خَرَجَ فِى طَلَبِ الْعِلْمِ كَانَ فِى سَبِيلِ اللهِ حَتى يَرْجِعَ. (رواه الترمذى)
1183) Ким илм талабида (уйидан) чиқса, то қайтиб келгунича Аллоҳ йўлида бўлади.
Имом Термизий ривояти.
* مَنْ خَضَبَ بِالسَّوَادِ، سَوَّدَ اللهُ وَجْهَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الطبرانى)
1184) Ким қора рангда бўяса, қиёмат куни Аллоҳ унинг юзини қора рангга бўяйди.
Тобароний ривояти.
* مَنْ دَلَّ عَلَى خَيْرٍ، فَلَهُ مِثْلُ أجْرِ فَاعِلِهِ. (رواه مسلم)
1185) Ким яхшиликка йўллаб қўйса, бажарувчи савоби каби ажрга эришади.
Имом Муслим ривояти.
* مَنْ دَعَا هُدًى كَانَ لَهُ مِنَ الأجْرِ مِثْلُ أُجُورِ مَنِ اتَّبَعَهُ لاَ يَنْقُصُ ذَلِكَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَيْئًا. وَمَنْ دَعَا إلي ضَلاَلَةٍ كانَ عَلَيْهِ مِنَ الإثْمِ مِثْلُ آثَامِ مَنِ اتَّبَعَهُ لاَ يَنْقُصُ ذَلِكَ مِنْ آثَامِهِمْ شَيْئًا.(تيسير الوصول)
1186) Ким ҳидоятга чақирса, эргашган кишилар савоби каби унга ҳам савоб бўлади. Бу билан амал қилганлар савобидан ҳеч нарса камайтирилмайди. Ким залолатга чақирса, эргашган кишилар гуноҳи каби унга ҳам гуноҳ бўлади. Бу билан амал қилганлар гуноҳидан ҳеч нарса камайтирилмайди.
«Тайсирул вусул» китобидан.
* مَنْ ذَبَّ عَنْ عِرْضِ أَخِيهِ بِالْغَيْبِ، كَانَ حَقًّا عَلَى اللهِ أَنْ يَقِيَهُ مِنَ النَّارِ. (رواه أحمد)
1187) Ким ғойибдаги биродари обрўсини ҳимоя қилса, Аллоҳ у кишини дўзахдан сақлашига ҳақлироқдир.
Имом Аҳмад ривояти.
مَنْ ذَكَرَ اللهَ فَفَاضَتْ عَيْنَاهُ مِنْ خَشْيَةِ اللهِ حَتى يُصِيبَ الأرْضَ مِنْ دَمَوعِه، لَمْ يُعَذّبْهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الحاكم)
1188) Ким Аллоҳни зикр қилса ва Аллоҳдан қўрқиб кўзидан ёш оқса ҳамда ўша ёшидан ерга оқса, у қиёмат кунида азобланмайди.
Имом Ҳоким ривояти.
* مَنْ رَأَى مِنْكُمْ مُنْكَرًا فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ، فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ وَذَلِكَ أَضْعَفُ الإيْمَانِ. (رواه مسلم)
1189) Сизлардан бирингиз инкор этиладиган нолойиқ ишни кўрса, қўли билан қайтарсин, агар бунга қодир бўлмаса, тили билан қайтарсин. Агар бунга ҳам қодир бўлмаса, қалби билан қайтарсин. Аммо мана шу қалби билан қайтаргани энг иймоннинг заифидир.
Имом Муслим ривояти.
* مَنْ رَآنِي فِي الْمَنَامِ فَقَدْ رَآنِي حَقًّا فَإِنَّ الشَّيْطَانَ لاَ يَتَمَثَّلُ بِي. (رواه أحمد عن أنس)
1190) Ким мени тушида кўрса, уйғоқлигида ҳам кўради (яъни, яқин кунларда қиёматда кўради). Чунки шайтон менинг тусимга кира олмайди.
Имом Аҳмад Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ رَآنِي فِي الْمَنَامِ فَسَيَرَانِي فِي الْيَقَظَةِ، وَلاَ يَتَمَثَّلُ الشَّيْطَانُ بِي. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
1191) Ким мени тушида кўрса, ҳақиқатда кўрибди. Чунки шайтон менинг тусимга кира олмайди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят
* مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ أَخِيهِ رَدَّ اللهُ عَنْ وَجْهِهِ النَّارَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه أحمد عن الدرداء، وأخرجه الترمذى)
1192) Ким биродари обрўси (тўкилишини) даф қилса, Аллоҳ ҳам қиёмат куни дўзахдан унинг юзини даф қилади.
Имом Аҳмад ва Термизий ривояти.
* مَنْ رَضِىَ مِنَ اللهِ بِالْقَلِيلِ مِنَ الرِّزْقِ، رَضِىَ اللهُ مِنْهُ بالْيَسِيرِ مِنَ الْعَمَلِ. (رواه البيهقى)
1193) Ким Аллоҳнинг озгина берган ризқига рози бўлса, Аллоҳ ҳам унинг озгина амалига ҳам рози бўлади.
Имом Байҳақий ривояти.
* مَنْ زَارَنِى بِالْمَدِينَةِ مُحْتَسِبًا كُنْتُ لَهُ شَهِيدًا وَشَفِيعًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البيهقى عن أنس)
1194) Ким Мадина шаҳрида савоб умидида мени зиёрат қилса, қиёмат куни унинг учун гувоҳ ва шафоатчи бўламан.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
مَنْ زَارَ قَبْرَ وَالِدَيهِ أو أحَدِهِمَا يَومَ الْجُمُعَةِ فَقَرَأ عِندَهُ (يس) غُفِرَ لَهُ. (رَوَاهُ ابن عَدي عن أبي بكر)
1195) Ким ота-онасини ёки икковларидан бирини қабрини жума куни зиёрат қилиб, ҳузурларида Ёсин сурасини ўқиса, гуноҳлари кечирилади.
Ибн Адий Абу Бакрдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ زَارَ قَبرَ أخَوَيهِ أو أحَدِهِمَا فِي كُلِّ جُمْعَةٍ مَرَّةً غُفِرَ لَهُ وَكُتِبَ بَرًّا. (رَوَاهُ الْحَكِيم عن أبي هريرة)
1196) Ким ота-онаси қабрини ёки икковларидан бирини ҳар жумада бир марта зиёрат қилса, унинг гуноҳлари кечирилиб, яхшилк қилганлардан деб ёзилади.
Имом Ҳоким Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
مَنْ زَنَي أو شَرِبَ خَمرًا نَزَعَ اللهُ مِنْهُ الإيمانَ كَمَا يَخْلَعُ الإنْسَانُ القَمِيصَ مِنْ رَأسِهِ. (رَوَاهُ الْحَكِيم عن أبي هريرة)
1197) Ким зино қилса ёки маст қилувчи ичимлик сотса, Аллоҳ ундан иймонни худди киши бошидан либосини ечгани каби ечиб олади.
Имом Ҳоким Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ زَنَي زُنِيَ بِهِ وَلَو بِحِيطَانِ دَارِهِ. (رَوَاه ابن نجار)
1198) Ким зино қилса, унинг ҳам (яқини) зино қилинади, агар ҳовлиси деворлари ичида бўлса ҳам.
Ибн Нажжор ривояти.
* مَنْ رَأي مُبْتَلًي فَقَالَ: (الحَمْدُ للهِ الَّذِي عَافَانِي مِمَّا ابتَلاَكَ بِهِ وَفَضَّلَنِي عَلَي كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِيلاً) لَمْ يُصِبهُ ذَلِكَ البَلاَءُ. (رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ)
1199) Ким мусибатга йўлиққан ногиронни кўрганида «Алҳамдулиллаҳиллазий ъафоний мимма ибталака биҳи ва фаззаланий аъала касирин мимман холақо тафзийла», деса, унга ана шу бало етмайди.
Маъноси: «Касаллик билан балолаган нарсангда мени офиятда қилганинг учун ва одамлар орасида мени кўпроқ фазилатли қилганинг учун Сенга ҳамд бўлсин».
Имом Термизий ривояти.
* مَنْ زَهَدَ فِي الدنيَا عَلَّمَهُ اللهُ بِلاَ تَعَلُّمٍ وَهَدَاهُ بِلاَ هِدَايَةٍ وَجَعَلَهُ بَصِيرًا وَكَشَفَ عَنهُ العَمَي. (رَوَاهُ أبُو نُعَيم عَن عَلي)
1200) Ким дунёда зоҳид бўлса, Аллоҳ у кишига таълим олишсиз ҳам илм бериб, ҳидоятссиз ҳам тўғри йўлга бошлаб, қалб кўзини очиб, кўрликни ундан очиб ташлайди.
Абу Нуъайм Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ سَرَّهُ أن يَكُونَ أقوَي النَّاسِ فَلْيَتَوَكَّلْ عَلَي اللهِ. (رَوَاه ابن أبي الدنيا عن ابن عباس)
1201) Кимни одамлар ичида энг кучлиси бўлиш хурсанд қилса, Аллоҳга таваккал қилсин.
Ибн Абу Дунё Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ سَرَّهُ أن يَسْتَجِيبَ اللهُ لَهُ عِندَ الشَّدَائِدِ وَالكَربِ فَليُكْثِر الدعاءَ. (رَوَاه الترمذي عن أبي هريرة)
1202) Кимни қийинчилик ва ғам-ғусса пайтида Аллоҳ дуосини ижобат қилиши хурсанд қилса, мўл-кўл вақтида дуони кўпайтирсин.
Имом Термизий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ سَألَ اللهَ الجَنَّةَ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ قَالَتِ الْجَنَّةُ: (اللهُمَّ أدخِلْهُ الْجَنَّةَ) وَمَنْ اسْتَجَارَ مِنَ النَّارِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ قَالَتِ النَّارُ: (اللهُمَّ أجِرهُ مِنَ النَّارِ) (رَوَاه الترمذي)
1203) Ким Аллоҳдан уч марта жаннатни сўраса, жаннат: «Аллоҳим, бу кишини жаннатга киритгин», дейди. Ким уч марта дўзахдан паноҳ тиласа, дўзах: «Аллоҳим, бу кишига дўзахдан паноҳ бер», дейди.
Имом Термизий ривояти.
* مَنْ صَامَ ثَلاَثَةَ أيامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ فَقَدْ صَامَ الدَّهْرَ كُلَّهُ. (رَوَاهُ أحمد)
1204) Ким ҳар ой уч кун рўза тутса, замон бўйи рўза тутибди.
Имом Аҳмад ривояти.
* مَنْ صَامَ رَمَضَانَ وَأتْبَعَهُ سِتًّا مِنْ شَوَّالٍ كَانَ كَصَومِ الدَّهْرِ. (رَوَاه مسلم)
1205) Ким рамазонда рўза тутиб, шавволдан олти кунни уласа, гўё йил бўйи рўза тутгандекдир.
Имом Муслим ривояти.
* مَنْ صَلَّى الْعِشَاءَ فِي جَمَاعَةٍ فَكَأَنَّمَا قَامَ نِصْفَ اللَّيْلة، وَمَنْ صَلَّى الصُّبْحَ فِي جَمَاعَةٍ فَكَأَنَّمَا صَلَّى اللَّيْلَ كُلَّهُ. (رواه مسلم)
1206) Ким хуфтон намозини жамоат билан ўқиса, гўёки кечанинг ярмини қоим туриб бедор ўтказибди. Ким субҳ намозини жамоат билан ўқиса, гўёки кечанинг барчасида намоз ўқибди.
Имом Муслим ривояти.
* مَنْ صَلَّى عَلَيَّ صَلاَةً وَاحِدَةً صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ عَشْرَ صَلَوَاتٍ، وَحَطَّ عَنْهُ عَشْرَ خَطِيئَاتٍ، وَرُفِعَ لَهُ عَشَرَ دَرَجَاتٍ. (رواه البخارى)
1207) Ким менга битта салавот айтса, Аллоҳ унга ўнта салавот айтади ва ўнта хатони ўчиради ҳамда ўн даража кўтаради.
Имом Бухорий ривояти.
* مَنْ ضَارَّ ضَارَّ اللهُ بِهِ وَمَنْ شَاقَّ شَاقَّ اللهُ عَلَيْهِ . (رواه الترمذى)
1208) Ким мусулмон кишига зарар берса, Аллоҳ ҳам унга зарар беради. Ким машаққат келтирса, Аллоҳ ҳам унга машаққат келтиради.
Имом Термизий ривояти.
* مَنْ عَفَا عِنْدَ الْقُدْرَةِ عَفَا اللهُ عَنْهُ يَوْمَ الْعُسْرَةِ. (رواه الطبرانى)
1209) Ким жазолашга қодир бўлатуриб кечириб юборса, Аллоҳ ҳам қийинчилик кунида уни кечириб юборади.
Тобароний ривояти.
* مَنْ عَلَّقَ تَمِيمَةً فَقَدُ أَشْرَكَ. (رواه أحمد عن أبي الدرداء)
1210) Ким тумор осиб юрса, шу амали билан у Аллоҳга ширк келтирибди.
Имом Аҳмад Абу Дардодан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ غَرَسَ غَرْسًا لَمْ يَأْكُلْ مِنْهُ آدَمِيٌّ وَلاَ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ إِلاًّ كَانَ لَهُ صَدَقَةً. (رواه أحمد عن الدرداء)
1211) Ким бирор экин экса-да, ўша экиндан бирор одам ёки Аллоҳ махлуқларидан бири еса, эккан кишига садақа бўлади.
Имом Аҳмад Абу Дардодан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ غَسَلَ مَيِّتًا سَتَرَهُ اللهُ مِنَ الذُنُوبِ، وَمَنْ كَفَّنَهُ كَسَاهُ اللهُ مِنَ السُّنْدُسِ. (رواه الطبرانى عن أمامة)
1212) Ким бирор маййитни ювса, Аллоҳ унинг гуноҳларини тўсади. Ким ўликни кафанласа, Аллоҳ унга (қиёмат куни) шойи кийдиради.
Тобароний Умомадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ طَافَ بِالْبَيْتِ خَمْسِينَ مَرَّةً خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ. (رواه الترمذى)
1213) Ким Байтуллоҳни эллик марта тавоф қилса, онаси қорнидан туғилган кундаги каби гуноҳлардан холи бўлади.
Имом Термизий ривояти.
* مَنْ فَطَّرَ صَائِمًا كَانَ لَهُ أَوْ كُتِبَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ، غَيْرَ أَنَّهُ لاَ يَنْقُص مِنْ أَجْرِ الصَّائِمِ شَيْئًا. (رواه أحمد)
1214) Ким рўзадорга ифторлик қилиб берса, унга ҳам рўзадорнинг савоби каби ажр берилур. Лекин бу иб рўзадорнинг савобидан бирор нарса камайтирилмайди.
Имом Аҳмад ривояти.
* مَنْ صَوَّرَ صُوَرًا فَإِنَّ اللهَ مُعَذِّبُهُ حَتى يَنْفَخَ فِيهَا الرُّوحَ وَلَيْسَ بَنافِخٍ فِيهَا أبَدًا. (رواه ابن عباس)
1215) Ким бирор сураини чизса, Аллоҳ у кишини азоблайди. Ҳатто бу чизган нарсасига руҳ кирит, дейди. Лекин ҳеч қачон у киши руҳ кирита олмайди.
Ибн Аббосдан (р.а.) қилинган ривоят.
* مَنْ قَادَ أَعْمَى أَرْبَعِينَ خَطْوَةً وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةَ. (رواه ابن عدى)
1216) Ким кўзи ожиз, яъни кўр кишини қирқ қадам етакласа, Аллоҳ етакловчи кишига жаннатни вожиб (шарт) қилади.
Ибн Адий ривояти.
* مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ فِي يَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ حُطَّتْ خَطَايَاهُ وَإِنْ كَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
1217) Ким ҳар куни юз марта «Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи», деб айтса, агар гуноҳлари денгиз кўпигича бўлса ҳам, хатолари ўчириб юборилади.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مِنْ قَامَ رَمَضَانَ إيْمَانًا واحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ. (رواه البخارى)
1218) Ким рамазон(даги амалларни) иймон ва савоб умидида бажарса, Аллоҳ уни аввалги гуноҳларини кечиради.
Имом Бухорий ривояти.
* مَنْ قَرَأَ سُورَة الْكَهْفِ فِى يَوْمِ الْجُمُعَةِ أَضَاءَ لَهُ مَا بَيْنَ الْجُمُعَتَيْنِ. (رواه البيهقى عن سعيد)
1219) Ким Каҳф сурасини жума куни ўқиса, икки жума оралиғида унга нур ато этилади.
Имом Байҳақий Абу Саиддан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ قَرَأَ (سُورَة الْبَقَرَةَ) تُوِّجَ بِتَاجٍ منَ الْجَنَّةِ. (رواه البيهقى)
1220) Ким Бақара сурасини ўқиса, жаннатдаги тождан кийдирилади.
Имом Байҳақий ривояти.
* مَنْ قَرَأَ (يَس) فى لَيْلَةٍ أَصْبَحَ مَغْفُورًا لَهُ. (رواه أبو نعيم)
1221) Ким Ёсин сурасини кеч кирганида ўқиса, гуноҳлари кечириғган ҳолда тонг оттиради.
Абу Нуъайм ривояти.
* مَنْ قَرَأَ (يَس) ابْتِغَاءَ وَجْهِ الله، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ، فَاقْرَأُوهَا عِنْدَ مَوْتَاكُمْ. (رواه البيهقى عن معقل بن يسار)
1222) Ким Ёсин сурасини Аллоҳ розлигини талаб қилган ҳолда ўқиса, аввалги гкноҳлари кечирилади. Сизлар уни ўликларинигиз ҳузурида ўқинглар.
Имом Байҳақий Маъқал ибн Ясордан (р.а.) қилган ривоят.
مَنْ قَرَأَ (يَس) (الدُّخانَ) فِى كَلِّ لَيْلَةِ جُمَعَةٍ، أَوْ يَوْمَ جُمُعَةٍ، بَنَى اللهُ بَيْتًا فِى الْجَنَّةِ. (رواه الطبرانى عن أبي أمامة)
1223) Ким Духон сурасини ҳар жума кечаси ёки жума куни ўқиса, Аллоҳ унинг учун жаннатда бир уй қуради.
Тобароний Абу Умомадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ قَرَأَ سُورَة (الْوَاقِعَةِ) فِى كُلِّ لَيْلَةٍ لَمْ يُصِبْهُ فَاقَةٌ أَبَدًا. (رواه البيهقى عن ابن مسعود)
1224) Ким Воқеа сурасини ҳар кеча ўқиса, у кишига ҳеч ҳам муҳтожлик етмайди.
Имом Байҳақий Ибн Масъуддан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ قَرَأَ إِذَا سَلَّمَ الإمَامُ يَوْمَ الْجُمْعَةِ قَبْلَ أَنْ يَثْنِىَ رِجْلَيْهِ (فَاتحة الْكِتاب وَقُلْ هُوَ الله أَحَدٌ، وَقُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الفَلَقِ، وَقُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ) سَبْعًا سَبْعًا، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَا تَأَخَّرَ. (رواه أبو الأسعد القشيرى عن أنس)
1225) Ким жума куни имом салом бериб оёқларини ёзишидан олдин Фотиҳа, Ихлос ва икки «Қул аъузу…»ни етти марта ўқиса, аввалги-ю кейинги гуноҳлари кечирилади.
Абул Асъад Қушайрий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَلْيَسْأَلِ اللهَ بِهِ فَإِنَّهُ سَيَجِيءُ أَقْوَامٌ يَقْرَءُونَ الْقُرْآنَ يَسْأَلُونَ بِهِ النَّاسَ . (رواه الترمذى عن عمران)
1226) Ким Қуръон ўқиса, Аллоҳдан сўрасин, чунки бир қавм келадики, улар Қуръон ўқиб одамлардан сўрашади.
Термизий Имрондан қилган ривоят.
* مَنْ قَضَى لإخِيهِ المسلِمِ حَاجَةً كانَ لَهُ مِنَ الأجْرِ كمَنْ حَجَّ وَاعْتَمَرَ. (رواه الخطيب عن أنس)
1227) Ким мусулмон биродари ҳожатини чиқарса, гўё ҳаж ва умра қилган савобини олибди.
Имом Хатиб Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ قَاتلَ لِتَكُونَ كَلِمَةَ اللهِ هِىَ الْعُلْيَا، فَهُوَ فِى سَبِيلِ اللهِ. (رواه أبو موسى الأشعرى، وهو متفق عليه)
1228) Ким Аллоҳнинг калимаси олий бўлиши учун жанг қилса, у киши Аллоҳ йўлидадир.
Абу Мусо Ашъарий имом Бухорий ва Муслимдан қилган ривоят.
* مَنْ قَالَ حِينَ يَسْمَعُ النِّدَاءَ: اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ، وَالصَّلاَةِ الْقَائِمَةِ، آتِ مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ، وَابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِي وَعَدْتَهُ، حَلَّتْ لَهُ شَفَاعَتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه جابر)
1229) Ким азон эшитган пайтда «Аллоҳумма робба ҳазиҳид даъватит томмаҳ, вассолатил қоима ати саййидина Муҳаммадан ал-василата вал фазила вабъасҳу мақомат маҳмуданиллазий ваъадтаҳу», деб айтса, қиёмат куни унинг учун шафоат ҳосил бўалди.
Маъноси: «Эй бу комил дуонинг ва қоим бўлган намознинг эгаси Аллоҳим, Муҳаммад алайҳиссаломга васила ва фазилатни бер, у зотни ваъда қилганинг мақтовли мақомда тирилтир».
Жобир ибн Абдуллоҳ Имом Бухорийдан қилган ривоят.
* مَنْ كَانَ لَهُ وَجْهَانِ فِي الدُّنْيَا كَانَ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لِسَانَانِ مِنْ نَارٍ. (رواه أبو داود عن عمار)
1230) Кимнинг дунёда икки юзи бўлса, қиёмат куни оловли икки тили бўлади.
Абу Довуд Аммордан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيُحْسِنْ إِلَى جَارِهِ، وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ، وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْرًا أَوْ لِيَصْمُتْ. (رواه الشيخان)
1231) Ким Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирса, қўшнисига яхшилик қилсин. Ким Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирса, қўшнисини ҳурмат қилсин. Ким Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирса, яхшиликни қилсин ёки жим турсин.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* مَنْ كَرُمَ أصْلهُ، وَطَابَ مَوْلِدُهُ، حَسْنَ مَحْضَرُهُ. (رواه ابن النجار)
1232) Кимнинг асли ҳурматли, туғилиши яхши бўлса, мажлис одобларига амал қилишда яхши киши бўлади.
Ибн Нажжор ривояти.
* مَنْ كَظَمَ غَيْظًا وَهُوَ يَقْدِرُ عَلَى إنْفَاذِهِ، مَلأ اللهُ قَلْبَهُ أَمْنًا وَإيْمَانًا. (رواه ابن أبي الدنيا عن أبي هريرة)
1233) Ким ғазабини уни ижро этишга қодир бўлатуриб ичига ютса, Аллоҳ уни қалбини омонлик ва иймонга тўлдиради.
Ибн Абу Дунё Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ كَانَتْ عِنْدَهُ مَظْلَمَةٌ لأَخِيهِ فَلْيَتَحَلَّلْهُ مِنْهَا، فَإِنَّهُ لَيْسَ ثَمَّ دِينَارٌ وَلاَ دِرْهَمٌ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُؤْخَذَ لأَخِيهِ مِنْ حَسَنَاتِهِ، فَإِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ حَسَنَاتٌ أُخِذَ مِنْ سَيِّئَاتِ أَخِيهِ فَطُرِحَتْ عَلَيْهِ. (رواه البخارى)
1234) Ким биродарига зулм қилган бўлса, биродарини рози қилиб қўйсин. Чунки динор ва дирҳамлар фойда бермай, биродари учун унинг яхшилкларидан олиб бериладиган кун, яъни қиёмат бор. Агар яхшилиги бўлмаса, биродари ёмонлигидан олиб у кишига юклатилади.
Имом Бухорий ривояти.
* مَنْ لَعِقَ الْعَسَلَ ثَلاَثَ غَدَوَاتٍ كُلَّ شَهْرٍ لَمْ يُصِبْهُ عَظِيمٌ مِنَ الْبَلاءَ. (رواه ابن مَاجه عن أبي هريرة)
1235) Ким ҳар ойда уч марта саҳар чоғи асал яласа, унга катта бало етмайди.
Ибн Можа Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ لم تَنْههُ صلاتهُ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمَنْكَرِ لَمْ يَزْدَدْ مِنَ اللهِ إِلاَّ بُعْدًا. (رواه الطبرانى عن أبي عباس)
1236) Кимнинг намози фаҳш ва мункар, яъни ёмон ишларидан қайтармаса, Аллоҳдан фақат узоқлашишни зиёда қилибди.
Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ لَمْ يَرْحَمْ صَغِيرَنَا، وَيَعْرِفْ حَقَّ كَبِيرِنَا فَلَيْسَ مِنَّا. (رواه البخارى)
1237) Ким кичиклримизга раҳм қилмаса ва катталаримиз ҳаққини билмаса, биз(нинг йўлимиз)дан эмас.
Имом Бухорий Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ لَمْ يُوصِ لَم يُؤْذَنَ لَهُ فِى الكَلاَمِ مَعَ الْمَوْتَى. (رواه أبو الشيخ)
1238) Ким васият қилмаса, ўликлар билан бирга (қабрда) гаплашишга изн берилмайди.
Абу Шайх ривояти.
* مَنْ مَاتَ مِنْ أُمَّتِى يَعْمَلُ عَمَلَ قَوْم لوطٍ نَقَلَه اللهُ إِلَيْهِمْ حَتى يُحْشَرَ مَعَهُمْ. (رواه الخطيب عن أنس)
1239) Ким умматимдан Лут қавми амалини бажарса, яъни эркак эркак билан жинсий алоқада бўлса, Аллоҳ бу кишиларни ҳам улар олдига элтиб, ўша Лут қавми билан қайта тирилтиради.
Имом Хатиб Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ مَاتَ بُكْرَةً فَلاَ يَقِيلنَّ إلاَّ فِى قَبْرِهِ، وَمَنْ مَاتَ عَشِيَّةً فَلاَ يَبِيتَنَّ إلاَّ فِى قَبْرِهِ. (رواه الطبرانى عن أبي عمر)
1240) Ким эрталаб ўлса, фақат қабрида қайлула уйқусига кетади. Ким кечаси вафот этса, фақаи қабрида тунайди. (Демак, ўлган кишини тезроқ қабрига дафн қилмоқ лозим экан.)
Тобароний Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ مَاتَ وَعَلَيهِ صِيَامٌ صَامَ عَنْهُ وَلِيُّهُ. (رواه أبو داود)
1241) Ким вафот этса, бўйнида қазо рўзаси бўлса, валийси унинг номидан рўза тутиб беради.
Абу Довуд ривояти.
* مَنْ مَرِضَ لَيْلَةً فَصَبَرَ، وَرَضِىَ بِهَا عَنِ اللهِ، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبهِ كَيَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ. (رواه الحكيم عن أبي هريرة)
1242) Ким кечаси касал бўлиб сабр қилса ва у касали учун Аллоҳдан рози бўлса, худди онасидан туғилган кундаги каби гуноҳлардан пок бўлур.
Имом Ҳоким Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ نَذَرَ أَنْ يُطِيعَ اللهَ فَلْيُطِعْهُ، وَمَنْ نَذَرَ أَنْ يَعصيَهُ فلا يَعْصِهِ. (رواه السيدة عائشة)
1243) Ким Аллоҳга итоат қилинадиган нарсада назр қилса, итоат этсин. Ким Аллоҳга осий бўлинадиган нарсада назр қилса, (уни бажариб) осий бўлмасин.
Оишадан (р.а.) қилинган ривоят.
* مَنْ نَسِىَ صَلاَةً فَلْيُصَلِّ إذَا ذَكَرَ، لاَ كَفَّارَةَ لَهَا إِلاَّ ذَلِكَ (وَأَقِمِ الصَّلاَةَ لِذِكْرِى). (رواه أنس)
1244) Ким намоз адо этишни унутиб қўйса, эслаганида ўқисин. Чунки намознинг каффорати фақат ўзини ўқиш. Аллоҳ: «Намозни Мени эслаш учун ўқинглар», деган.
Анасдан (р.а.) қилинган ривоят.
* مَنْ نَسِيَ وَهُوَ صَائم فَأَكَلَ وَشَرِبَ فَلْيُتِمَّ صَوْمَهُ فَإِنَّمَا أَطْعَمَهُ اللهُ وَسَقَاهُ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
1245) Ким рўзадорлигини унутиб еб ёки ичиб қўйса, рўзасини тутаверсин. Чунки Аллоҳ уни овқатлантириб ва ичимлик билан сийлагандир.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ نَصَرَ أخَاهُ بِظَهْرِ الغَيبِ نَصَرَهُ اللهُ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ. (رَوَاهُ البَيهَقِيُّ عن أنس)
1246) Ким биродарига узоқдан туриб ёрдам берса яъни яхшилик қилаётганини билмаса ҳам, Аллоҳ унга дунё ва охиратда ёрдам беради.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ نَظَرَ إِلَى أَخِيهِ نَظْرَةَ وُدٍّ غُفِرَ لَهُ. (رواه الحكيم عن أبي عمرو)
1247) Ким биродарига дўстона қараш билан қиё боқса, унинг гуноҳлари кечирилади.
Имом Ҳоким Ибн Амрдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ نَفَّسَ عَنْ غَرِيْمِهِ أَوْ مَحَا عَنْهُ كَانَ فِي ظِلِّ الْعَرْشِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه مسلم عن أبِي قتادة)
1248) Ким қарздорга муҳлат берса ёкеи кечиб юборса, қиёмат куни Арш соясида бўлади.
Имом Муслим Абу Қатодадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ وَسَّعَ عَلَي عِيَالهِ فِي يَوْمِ عَاشُوراءَ، وَسَّعَ اللهُ فِى سَنَتهِ كُلِّهَا. (رواه البيهقى عن أبي سعد)
1249) Ким Ашуро куни аҳли аёлига ҳадя улашса, Аллоҳ йилнинг барчасида унга ҳам ҳадя улашади.
Имом Байҳақий Абу Саъддан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ وَقَاهُ اللهُ شَرَّ مَا بَيْنَ لِحْيَيْهِ وَشَرَّ مَا بَيْنَ رِجْلَيْهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ. (رواه الترمذى عن أبي هريرة)
1250) Аллоҳ кимни икки жағи ва икки оёғи орасидаги ёмонликни сақлашга муваффақ этган бўлса, у жаннатга киради.
Имом Термизий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ وُلِدَ ثَلاَثَةَ أَوْلاَدٍ فَلَمْ يُسَمِّ أَحَدَهُمْ مُحَمَّدًا فَقَدْ جَهلَ. (رواه الطبرانى عن أبِي هريرة)
1251) Кимда уч ўғил бўлса-да, улардан бирортасининг исмини Муҳаммад деб номсалмаса, жоҳил бўлибди.
Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ وُلِدَ لَهُ وَلَدٌ فَأّذَّنَ فِي أُذُنِهِ اليُمْنَي وَأقَامَ فِي أُذُنِهِ اليُسْرَي لَمْ تَضُرَّهُ أمُّ الصِّبْيَان. (رواه أبو يعلي عن الحسين)
1252) Ким бирор фарзанд кўрса ва ўнг қулоғига азон, чап қулоғига такбир айтса, шайтон зарар бера олмайди.
Абу Яъло Ҳусайндан қилган ривоят.
* مَنْ وُلِّى شَيْئًا مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ لَمْ ينْظرِ اللهُ فِى حَاجَتِهِ حَتى يَنْظُرَ فِى حَوَائِجِهِمْ. (رواه الطبرانى عن ابن عمر)
1253) Ким мусулмонлар ишига бошлиқ этилса, то у киши мусулмонлар ҳожатига қарамагунича Аллоҳ ҳам унинг ҳожатига қарамайди.
Тобароний Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنْ أَتَاكُمْ وَأَمْرُكُمْ جَمِيعٌ يُرِيدُ أَوْ يُفَرِّقَ جَمَاعَتَكُمْ فَاقْتُلُوهُ. (رواه مسلم)
1254) Ким сизлар ҳузурингизга келганида сизларнинг ишингиз иттифоқли бўлса-ю, ўша келган киши жамоатингизни тафриқа қилишни хоҳласа, уни қатл этинглар.
Имом Муслим ривояти.
* مَنْ يُرِدِ اللهُ بِهِ خَيْرًا يُفَقِّهْهُ فِى الدِّينِ. (رواه معاوية)
1255) Кимга Аллоҳ яхшликни ирода қилса, динда фақиҳ қилиб қўяди.
Муовиядан (р.а.) қилинган ривоят.
* مَنْ لاَ يَرْحَمِ النَّاسَ لاَ يَرْحَمْهُ اللهُ. (رواه الترمذى عن أبي سعيد)
1256) Ким инсонларга раҳм қилмаса, Аллоҳ ҳам унга раҳм қилмайди.
Термизий Абу Саиддан қилган ривоят.
* مَنْ يَتَكَفَّلْ لِي أن لا يَسألَ الناسَ شيئًا وأَتَكَفَّلْ لَهُ بِالْجَنَّةِ ؟. (رواه أبو داود عن ثوبان)
1257) Ким одамлардан ҳеч нарса сўрамайман, деб кафил бўлса, мен ҳам унинг жаннатга тушишига кафил бўламан.
Абу Довуд Савбондан (р.а.) қилган ривоят.
* مَنِ اقْتَطَعَ شِبْرًا مِنَ الأَرْضِ ظُلْمًا طَوَّقَهُ اللهُ إِيَّاهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ سَبْعِ أَرَضِينَ. (رواه سعيدبن زيد، وهو متفق عليه)
1258) Ким бир қарич ерни зулм қилган ҳолда ажратиб олса, Аллоҳ қиёмат куни етти қават ерни унга ўраб қўяди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* مَنْ يَقُلْ عَلَىَّ مالم أقُلْ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ. (رواه ابن الأكوع)
1259) Мен айтмаган нарсани айтса, жойини дўзахдан танлаб қўяверсин.
Ибн Акваъдан (р.а.) қилинган ривоят.
* مَنْ شَفَعَ لأخِيهِ شَفَاعَةً فَأهْدَي لَهُ هَدِيَّةً فَقَبِلَهَا فَقَدْ أتَي بَابًا عَظِيمًا مِنْ أبْوَابِ الرِّبَا.
1260) Ким биродарига ўртада туриб ишини битириб берса ва бу ишига ҳадя берилса, у ҳадяни қабул қилса, демак, рибо эшикларидан катта бир эшикни очибди.
Имом Аҳмад ва Абу Довуд ривояти.
* مَنْ يَكُن فِى حاجَةِ أَخِيهِ يَكنِ اللهُ فِى حَاجَتِهِ. (رواه ابن ابي الدنيا)
1261) Ким биродарининг ҳожатида бўлса, Аллоҳ ҳам унинг ҳожатида бўлади.
Ибн Абу Дунё ривояти.
* مَنْ يَسَّرَ عَلَى مُعْسِرٍ يَسَّرَ اللهُ عَلَيْهِ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ. (رواه ابن ماجه عن أبِي هريرة)
1262) Ким қийналган кишини енгиллатса, Аллоҳ ҳам дунё ва охиратда унга енгиллик ато этади.
Ибн Можа Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* الْمُؤَذِّنُونَ أَطْوَلُ النَّاسِ أَعْنَاقًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه أحمد عن معاوية)
1263) Муаззинлар қиёмат куни энг бўйи узун кишилардир.
Имом Аҳмад Муовиядан қилган ривоят.
* الْمُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِ كَالْبُنْيَانِ يَشُدُّ بَعْضُهُ بَعْضًا. (رواه الشيخان عن أبي موسى)
1264) Мўмин (бошқа) мўминга нисбатан худди бир-бирни имустаҳкам қилиб турган бинога ўхшайди.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Мусодан (р.а.) қилган ривоят.
* الْمُؤْمِنَ أَخو الْمُؤْمِنِ لاَ يَدَعُ نَصِيحَتَهُ عَلَى كُلِّ حَالٍ. (رواه ابن النجار)
1265) Мўмин мўминга биродардир. Ҳар қандай ҳолатда ҳам насиҳатини лариғ тутмайди.
Ибн Нажжор ривояти.
* الْمُتَحَابُّونَ فِى اللهِ عَلَى كَرَاسِىَّ مِنْ ياقوتِ حَوْلَ الْعَرْشِ. (رواه الطبرانى)
1266) Аллоҳ йўлида бир-бирларини севувчилар Арш атрофидаги ёқутдан ясалган курсилардадирлар.
Тобароний ривояти.
* الْمُتَمَسِّكُ بِسُنَّتِى عِنْدَ فَسَادِ أُمَّتِى لَهُ أَجْرُ مَائَةِ شَهِيدٍ. (رواه الطبرانى)
1267) Умматим фасод бўлганида суннатимни маҳкам ушлаганларга юзта шаҳид савоби берилгай.
Тобароний ривояти.
* الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ. (رواه الشيخان عن ابن مسعود)
1268) Киши (қиёмат куни) яхши кўрган кишилари билан бирга бўлгай.
Имом Бухорий ва Муслим Ибн Масъуддан (р.а.) қилган ривоят.
* الْمُسْتَشارُ مُؤْتَمَنٌ، فَإِذَ اسْتشِيرَ فَلْيُشِرْ بِمَا هُوَ صَانِعٌ لِنَفْسِهِ. (رواه الطبرانى عن علىّ)
1269) Маслаҳат сўралган киши омонатдор кишидир. Агар маслаҳат сўралса, ўзига раво кўрган нарсани маслаҳат берсин.
Тобароний Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ وَالْمُؤْمِنُ مَنْ أَمِنَهُ الناسُ عَلى دِمَائِهِمْ، وَأَمْوَالِهِمْ، الْمُهَاجِرُ مَنْ هَجَرَ مَا نَهَى اللهُ عَنْهُ. (رواه أحمد عن أبي هريرة)
1270) Мусулмонлар тили ва қўлидан омонда бўлинган киши ҳақиқий мусулмондир. Одамлар қони ва молидан омонда бўлинган киши ҳақиқий мўминдир. Аллоҳ ман этган нарсалардан четланган киши ҳақиқий муҳожирдир.
Имом Аҳмад Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* الْمُسْلِمُونَ إخْوَةٌ، لاَ فَضْلَ لأحَدٍ عَلَى أَحَدٍ إلاَّ بِالتَّقْوَى. (رواه الطبرانى عن حبيب بن حراش)
1271) Мусулмонлар ака-укадирлар. Бир-биридан фақат тақвосидагина фарқи бор.
Тобароний Ҳубайб ибн Хирошдан (р.а.) қилган ривоят.
* الْمَعْرُوفُ بابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ، وَهُوَ يَدْفَعُ مَصَارِعَ السُّوءِ. (رواه أبو الشيخ عن ابن عمر)
1272) Яхшилик жаннат эшикларидан бир эшикдир. У ёмонлик фожеасини нарига суради.
Абу Шайх Ибн Умардан қилган ривоят.
* الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ. لاَ يَظْلِمُهُ وَلاَ يُسْلِمُهُ. وَمَنْ كَانَ فِي حَاجَةِ أَخِيهِ كَانَ اللهُ فِي حَاجَتِهِ، وَمَنْ فَرَّجَ عَنْ مُسْلِمٍ كُرْبَةً، فَرَّجَ اللهُ عَنْهُ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ، وَمَنْ سَتَرَ مُسْلِمًا سَتَرَهُ اللهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (متفق عليه)
1273) Мусулмон мусулмоннинг биродаридир. Зулм ҳам қилмайди ва қаровсиз ҳам ташлаб қўймайди. Ким биродарини ҳожатида бўлса, Аллоҳ ҳам уни ҳожатида бўлади. Ким мусулмонни қийинчилигини енгиллатса, Аллоҳ ҳам қиёмат кунида қийинчилигини енгиллатади. Ким унинг айбини ёпса, Аллоҳ ҳам қиёмат куни уни айбини ёпади.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* الْمَاءُ طَهُورٌ، إِلاَّ إنْ تَغَيَّرَ رِيْحُهُ، أوْ طَعْمُهُ، أَوْ لَوْنُهُ، بِنَجَاسَةٍ تَحْدُثُ فِيهِ. (رواه البيهقى)
1274) Сувга агар нажосат тушиб ранги, таъми ва ҳидини ўзгартирмаса, у покдир.
Имом Байҳақий ривояти.
حرف النون
* نَضَّرَ اللهُ امْرءًا، سَمِعَ مِنَّا شَيْئًا فَبَلَغَهُ كما سَمِعَهُ، فَرُبَّ مُبَلِّغٍ أَوْعَى مِنْ سَامِعِ. (رواه أحمد عن ابن مسعود)
1275) Биздан бир нарсани эшитиб, худди эшитгани каби етказган кишини Аллоҳ юзини ёруғ қилсин. Кўпгина етказилган кишилар эшитувчидан кўра хотирасида сақловчироқдир.
Имом Аҳмад Ибн Масъуддан (р.а.) қилган ривоят.
* نَظَرُ الرَّجُلِ إِلَى أَخِيهِ عَلَى شَوْقٍ خَيْرٌ مِنْ اعْتِكَافِهِ سَنَةً فِى مَسْجِدِى هَذَا. (رواه الحكيم عن ابن عمرو)
1276) Киши биродарига шавқ билан назар солиши, бу масжидимда (яъни, Масжидул набавиййа) бир йил эътикоф ўтирганидан яхшироқдир.
Ҳаким Ибн Амрдан (р.а.) қилган ривоят.
* نِعْمَ الْعَطِيَّةُ كَلِمَةُ حَقٍّ تَسْمَعُهَا ثُمَّ تَحْمِلُهَا إِلَى أَخٍ لَكَ مُسْلِمٍ فَتُعَلِّمُهَا إيَّاهُ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
1277) Ҳақ сўзни эшитиб, сўнг мусулмон биродарингга олиб бориб унга ўргатишинг мунча ҳам яхши ҳадя.
Тобароний Ибн Аббосдан қилган ривоят.
* نِعْمَ سِلاَحُ الْمُؤْمِنِ الصَّبْرُ وَالدُّعَاءُ. (رواه الديلمى عن ابن عباس)
1278) Мўминнинг қуроли бўлмиш сабр ва дуо мунча ҳам яхши.
Имом Дайламий Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* نِعْمَتَانِ مَغْبُونٌ فِيهِمَا كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ: الصِّحَّةُ وَالْفَرَاغُ . (رواه البخارى)
1279) Иккита неъмат борки, инсонларнинг кўпчилиги уни қадрига етишмайди: тансиҳатлик ва банд бўлиб қолмаслик.
Имом Бухорий ривояти.
* نَهَيْتُكُمْ عَنْ زِيَارَةِ القُبُورِ، وَلَكِنْ فَزُورُوهَا، فَإِنَّ لَكُمْ فِيهَا عِبْرَة. (رواه الطبرانى عن أم سلمة)
1280) Мен сизларни қабрлар зиёрат қилиш хусусида ман этган эдим. Лекин энди қабрларни зиёрат қилаверинглар. чунки унда сизлар учун ибрат олиш бордир.
Тобароний Умму Саламадан (р.а.) қилган ривоят.
* نَوِّرُوا مَنَازِلَكُمْ بِالصَّلاَةِ، وَقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ. (رواه البيهقى عن أنس)
1281) Яшаш манзилларингизни намоз ва Қуръон тиловати билан нурлантириб туринглар.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* نَوْمُ الصَّائِمِ عِبَادَةٌ، وَصَمْتُهُ تَسْبِيحٌ، وَعَمَلُهُ مُضَاعَفٌ، وَدُعَاؤُهُ مُسْتَجَابٌ، وَذَنْبُهُ مَغْفُورٌ. (رواه الطبرانى عن عبد الله)
1282) Рўзадорнинг уйқуси ибодат, жим туриши тасбеҳ, амали икки баравар, дуоси ижобат ва гуноҳи кечирилган.
Тобароний Абдуллоҳдан (р.а.) қилган ривоят.
* نَوْمٌ عَلَى عِلْمٍ خَيْرٌ مِنْ صَلاَةٍ عَلَى جَهْلٍ. (رواه أَبو نعيم عن سلمان)
1283) Илм билан ухланган уйқу жоҳиллик билан ўқилган намоздан яхшироқдир.
Абу Нуъайм Салмондан (р.а.) қилган ривоят.
* النَّائِحَةُ إِذَا لَمْ تَتُبْ قَبْلَ مَوْتِهَا، تُقَامُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَعَلَيْهَا سِرْبَالٌ مِنْ قَطِرَانٍ، وَدِرْعٌ مِنْ جَرَبٍ. (رواه مسلم)
1284) Ўлганга дод-войлаб йиғловчи киши ўлимидан олдин тавба қилмаса, қиёмат куни устида қатрон (суюқ моддадан) кийим ва зирҳли қоплама билан турғизилади.
Имом Муслим ривояти.
* النَّاسُ وَلَدُ آدَمَ، وَآدَمُ مِنْ تُرَابٍ. (رواه ابن سعد عن أبى هريرة)
1285) Инсонлар Одам болаларидир. Одам эса тупроқдандир.
Ибн Саъд Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* النَّاس رَجُلاَنِ: عَالِمٌ وَمُتَعَلِّمٌ، وَلاَ خَيْرٌ فِيمَا سِوَاهُمَا. (رواه الطبرانى)
1286) Одамлар икки тоифа киши бўлиб, бу икковидан бошқасида яхшилик йўқдир: биринчиси – олим, иккинчиси – таълим олувчи.
Тобароний ривояти.
* النَّبِيُّونَ وَالْمُرْسَلُونَ سَادَةُ أَهْلِ الْجَنَّةِ، وَالشُّهَدَاءُ قَوَّادُ أَهْلِ الْجَنَّةِ، وَحَمَلَةُ الْقُرْآنِ عُرَفَاءُ أَهْلِ الْجَنَّةِ. (رواه أبو نعيم)
1287) Набий ва расуллар жаннат аҳли саййиди, шаҳидлар жаннат аҳли йўлбошчиси, Қуръон ёд олганлар жаннат аҳли орифларидир.
Абу Нуъайм ривояти.
* النَّخْلُ وَالشَّجَرُ بَرَكَةٌ عَلَى أَهْلِهِ، وَعَلَى عَقِبِهِمْ بَعْدَهُمْ إِذَا كَانُوا للهِ شَاكِرِينَ. (رواه الطبرانى عن الحسن بن على)
1288) Хурмо ва дарахт аҳли учун баракадир. Агар шукр қилувчи бўлсалар, ўзларидан кейингилар учун ҳам баракалидир.
Тобароний Ҳасан ибн Алидан (р.а.) қилган ривоят.
* النَّصْرُ مَعَ الصَّبْرِ، وَالْفَرَجُ مَعَ الكَرْبِ، وَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا. (رواه الخطيب عن أنس)
1289) Сабр билан ғалаба қозонилади. Қийинчилик билан рўшноликка чиқилади. Қийинчилик билан бирга албатта осончиликка эришилади.
Имом Хатиб Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* النَّفَقَةُ كُلُّهَا فِي سَبِيلِ اللهِ إِلاَّ الْبِنَاءَ فَلاَ خَيْرَ فِيهِ. (رواه الترمذى)
1290) Нафақаларнинг барчаси Аллоҳ йўлида бўлиб, фақатгина бинода яхшилик йўқдир.
Имом Термизий ривояти.
* النِّيَّةُ الصَّادِقةُ مُعَلَّقَةٌ بِالْعَرْشِ، فَإِذَا صَدَقَ الْعَبْدُ نِيَّتَهُ تَحَرّكَ العَرْشُ فَيُغْفَرُ لَهُ. (رواه الخطيب عن ابن عمر)
1291) Ростгўй ниятнинг барчаси Аршда муаллақдир. Агар банда ниятида ростгўй бўлса, Арш ҳаракатга келади ва гуноҳлари кечирилади.
Имом Хатиб Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
المناهى
Ман этилган нарсалар
* نَهَى رَسُولُ اللهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنِ التَّخَتُّمِ بِالذَّهَبِ . (رواه الترمذى عن عمران بن حصين)
1292) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тилладан узук қилиб тақишдан ман этдилар.
Имом Термизий Имрон ибн Ҳасиндан (р.а.) қилган ривоят.
* نَهَى عن التكَلفِ لِلضَّيْفِ. (رواه الحاكم عن سلمان)
1293) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам меҳмонга такаллуф қилишдан ман этдилар.
Имом Ҳоким Салмондан қилган ривоят.
* نَهَى عن الشُّرْبِ فِى آنِيَةِ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ، وَعنِ الأكل فِيهِمَا عَنِ الْجُلُوسِ عليْهِمَا، وَنَهَى عَنِ الدِّيباج الْحَرِيرِ. (رواه البخارى)
1294) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тилла ва кумуш идишдан ичимлик ичишдан, шундай идишда овқатланишдан ва шундай нарсадан тайёрланган (стулда) ўтиришдан ҳамда (эркаклар) кимхоб ипакли кийим кийишдан ман этдилар.
Имом Бухорий ривояти.
* نَهى النَّبِىُّ صلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ بَيْعِ الثِّمارِ حتَّى يَبْدُوَ صَلاَحُهَا (نَهى البَائِعَ وَالْمُبْتاعَ). (رواه الجماعة)
1295) Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам мевани то (ейишга) салоҳиятли бўлмагунича сотиш ва харидор бўлишдан ман этдилар.
Жамоат ривоят қилишган.
* وَفِي رواية: وَكَانَ إِذَا سُئِلَ عَنْ صَلاَحِهَا قَالَ (حَتَّى تَذْهَبَ عَاهَتُها)
Бошқа ривоятда: «Мевани салоҳиятли бўлиши ҳақида сўралганида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни камчилиги кетиши», дедилар.
* نَهَى عن صِيامِ يَوْمَيْنِ: يَوْمِ الْفِطْرِ، وَيَوْمِ النَّحْرِ. (متفق عليه)
1296) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам икки кун, яъни фитр ва қурбонлик ҳайити куни рўза тутишидан ман этдилар.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* نَهَى عنِ الشُّهْرَتَيْنِ دِقَّةِ الثِّيَابِ وغِلَظِهَا ولينها وَخُشُونتها وطولها وقِصَرِها، وَلَكِنْ سَدادٌ فِيمَا بَيْنَ ذَلِكَ وَاقْتِصَادٌ. (رواه البيهقى عن أبي هريرة)
1297) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кийимни майин тўқилган, зич тўқилган, ўта юмшоғи, ўта қаттиғи, ўта қисқасини кийиб шуҳрат қозонишдан ман этдилар, лекин уни ўртасида ўртамиёна ва иқтисодли бўлишдан ман этмадилар.
Байҳақий Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
1298) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир нафасда оғизни тўлдириб ичимлик ичишдан ман этиб, бу шайтон ичишидир, дедилар.
Имом Байҳақий Ибн Шиҳобдан мурсал ҳолда қилган ривоят.
1299) Эр-хотин ҳазил-мутойиба қилиб ўйнашишдан олдин жинсий алоқа бошлашдан ман этдилар.
Имом Хатиб Жобирдан (р.а.) қилган ривоят.
1300) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам юзга белги қўйиш ва юзга уришдан ман этдилар.
Имом Аҳмад ривояти.
1301) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам иссиқ таомни то уни ейиш имкони бўлгунича тановул қилишдан ман этдилар.
Имом Тобароний ривояти.
1302) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам овқат ва ичимликка пуфлашдан ман этдилар.
Ибн Аббос ривояти.
1303) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўликларни сўкишдан ман этдилар.
Имом Ҳоким Зайд ибн Арқамдан (р.а.) қилган ривоят.
1304) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кишини тик туриб ичимлик ичишдан ман этдилар.
Имом Термизий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
1305) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир киши ўрнидан туриб кетганида бошқа киши келиб ўтиришдан ман этдилар.
Имом Бухорий ривояти.
1306) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам киши ўзи киймаган кийимига қўлини артмоқдан ман этдилар.
Абу Довуд ривояти.
1307) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам аёлларни эрларининг изнисиз гапиришдан ман этдилар.
Тобароний ривояти.
1308) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кишини намозда ёки аёллар ҳузурида керишмоқдан ман этдилар. Лекин ўз хотини ёки чўриси олдида ундай эмас.
Дорақутний Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
1309) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кишини икки одам орасида уларни изнисиз ўтиришиданг ман этдилар.
Имом Байҳақий ривояти.
1310) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам узумни то қораймагунича донни то қаттиқлашмагунча сотишдан ман этдилар.
Жамоат ривояти.
Ҳ ҳарфи
1311) Дунё ва ундаги нарсалардан (яъни, гуноҳлардан тавбага) ҳижрат қилинглар.
Абу Нуъайм Оишадан (р.а.) қилган ривоят.
* هَدِيَّةُ إِلَى الْمُؤْمِنِ السَّائلُ عَلَى بَابِهِ. (رواه الخطيب)
1312) Мўминга ҳадя бериш эшигидаги тиланчига (садақа бергандекдир).
Имом Хатиб ривояти.
* هَلْ مِنْ أَحَدٍ يَمْشِى عَلَى الْمَاءِ إِلاَّ ابْتَلَّتْ قَدَمَاهُ؟ كَذَلِكَ صَاحِبُ الدُّنْيَا لاَ يَسْلَمُ مِنَ الذُّنُوبِ. (رواه البيهقى عن أنس)
1313) Ким сув устида юрса, икки оёғи нам бўлади. Шу сингари дунёда яшаётган киши ҳам гуноҳлардан омонда бўлмайди.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* هَلْ تُنْصَرُونَ وَتُرْزَقُونَ إلاَّ بِضُعَفَائِكُمْ. (رواه سعد بن أبي وقاص)
1314) Ғалабага эришиб ризқланишингиз заиф-бечораҳол кишилар сабаблидир.
Саъд ибн Абу Ваққосдан қилинган ривоят.
* هَلَكَتِ الرِّجَالُ حِينَ أَطَاعَتِ النِّسَاءَ. (رواه أحمد عن أيوبكرة)
1315) Эркаклар аёлларга итоат қилган пайтда ҳалок бўлишади.
Имом Аҳмад АБу Бакрадан қилган ривоят.
* الْهَوَي مَغْفُورٌ لِصَاحِبِهِ مَالَمْ يَعْمَلْ بِهِ أَوْ يَتَكَلَّمْ. (رواه أبو نعيم)
1316) Нафс шаҳвати модомики амалга оширилмаса ёки уни гапирилмаса, у кечирилгандир.
Абу Нуъайм ривояти.
* الْهَمُّ نِصْفُ الْهَرَمِ. (رواه الديلمى)
1317) Ғам қариликнинг ярмидир.
Дайламий ривояти.
حرف الواو
* وَاللهِ مَا الدُّنْيَا فِى الآخِرَةِ إِلاَّ مِثْلُ مَا يَجْعَلُ أَحَدُكُمْ إصْبَعَهُ هَذِهِ فِى الْيَمِّ فَلْيَنْظُرْ بِمَ يَرْجِعُ . (رواه أحمد عن المستورد)
1318) Аллоҳ номига қасамки, бу дунё охират олдида худди сизлардан бирингиз бармоғини денгизга тиқиб қарасин-чи, нима билан қайтар экан?!
Имом Аҳмад Муставраддан (р.а.) қилган ривоят.
* وَصَبُ الْمُؤْمِنِ كَفَّارَةٌ لِخَطَايَاهُ. (رواه الحاكم عن أنس)
1319) Мўмин кишининг чарчаши ёки оғриқ тортиши хатолари учун каффоратдир.
Имом Ҳоким Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* وُكِّلَ بِالشَّمْسِ تِسْعَةُ أَمْلاَكٍ يَرْمُونَهَا بِالثَّلْجِ كلَّ يَوْمٍ وَلَوْ لا ذَلِكَ مَا أَتتْ عَلَى شَيْءٍ إِلاَّ أَحْرَقَتْهُ . (رواه الطبرانى عن أبي أمامة)
1320) Қуёшга тўқиз фаришта вакил қилинган. Улар ҳар куни муз отиб туришади. Агар ана шу нарса бўлмаса, қуёш теккан жойини куйдириб юборади.
Тобароний Абу Умомадан (р.а.) қилган ривоят.
* وَلَدُ آدَمَ كُلُّهُمْ تَحْتَ لوَائِى يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَأَنَا أَوَّلُ مَنْ يُفْتَحُ لَهُ بَابُ الْجَنَّةِ. (رواه ابن عساكر عن حذيفة)
1321) Одам болаларининг барчалари қиёмат куни менинг байроғим остидадир. Мен жаннат эшигини аввалги очувчи кишидирман.
Ибн Асокир Ҳузайфадан (р.а.) қилган ривоят.
* وَيْلٌ لأُمَّتِى مِنْ عُلَمَاءِ السُّوْءِ. (رواه الحاكم عن أنس)
1322) Уламолари ёмон бўлган умматим учун вайл бўлсин.
Имом Ҳоким Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* وَيْلٌ لِمَنْ لاَ يَعْلَمُ وَوَيْلُ لِمَنْ عَلمَ ثُمَّ لاَ يَعْمَلُ. (رواه أبو نعيم)
1323) Билмаган кишига вайл бўлсин. Билиб туриб амал қилмаган кишига ҳам вайл бўлсин.
Абу Нуъайм ривояти.
* وَيْلٌ وَادٍ فِى جَهَنَّمَ يَهوِى فِيهِ الكافِرُ أَرْبَعِينَ خَرِيفًا قَبْلَ أَنْ يَبْلُغَ قَعْرَهُ. (رواه الحاكم عن أبي سعيد)
1324) Вайл – жаҳаннамдаги бир водий бўлиб, кофир у ерга ҳали қаърига етмасдан туриб қирқ йилда қулайди.
Ҳоким Абу Саиддан (р.а.) қилган ривоят.
* الوَحْدَةُ خَيْرٌ مِنْ جَلِيسِ السُّوْءِ، وَالْجَلِيسُ الصَّالِحُ خَيْرٌ مِنَ الْوَحْدَةِ وَإِمْلاءُ الْخَيْرِ خَيْرٌ مِنَ السُّكُوتِ، وَالسُّكُوتُ خَيْرٌ مِنْ إِمْلاَءِ الشَّرِّ. (رواه البيهقى عن أبي ذر)
1325) Танҳолик ёмон суҳбатдош билан ўтиргандан яхши. Яхшилар билан ўтириш танҳо ўтиргандан яхши. Яхшиликни ёзиш сукутдан яхши. Сукут эса ёмонликни ёзишдан яхшироқдир.
Имом Байҳақий Абу Заррдан (р.а.) қилган ривоят.
* الوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعَامِ وَبَعْدَهُ يَنفِى الفَقْرَ وَهُوَ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِينَ. (رواه الطبرانى عن ابن عباس)
1326) Овқатдан олдин ва кейин покланиш камбағалликни кетказади. Ва у пайғамбарлар суннатидандир.
Тобароний Ибн Аббосдан (р.а.) қилган ривоят.
* الْوَلَدُ ثَمَرَةُ القَلْبِ، وَإِنَّهُ مِنْ رَيْحَانِ الْجَنَّةِ. (رواه الترمذى)
1327) Бола қалб мевасидир. Албатта у жаннат райҳонидир.
Термизий ривояти.
* الوَيْلُ كُلُّ الوَيْلِ لِمَنْ تَرَكَ عِيَالَهُ بِخَيْرٍ، وَقَدِمَ عَلَى رَبِّهِ بِشَرٍّ. (رواه الديلمى عن ابن عمر)
1328) Аҳли аёлига яхши нарсаларни қолдириб, Раббиси ҳузурига ёмон нарса билан борувчи кишига вайлнинг энг ёмони бўлсин.
Дайламий Ибн Умардан (р.а.) қилган ривоят.
* وَالَّذِى نَفْسِي بِيَدِهِ لَتأْمُرُنَّ بِالْمَعْرُوفِ، وَلَتَنْهَوُنَّ عَنِ الْمُنْكَرِ، أَوْ لَيُوشِكَنَّ اللهُ أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِنْهُ، ثمَّ تَدْعُونَهُ فَلاَ يَسْتَجِيبُ لَكُمْ. (تيسير الوصول)
1329) Жоним Унинг (қудрат) қўлида бўлган Зотга қасамки, яхшиликка буюрасизлар ва ёмонликдан қайтарасизлар ёки Аллоҳ сизларга шундай бир азоб юборадики, сизлар дуо қилсанглар ҳам, у ижобат этилмайди.
«Тайсирул вусул» китобидан.
حرف لا
* لاَ تَأْكُلُوا بِالشِّمَالِ، فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَأْكُلُ بِالشِّمَالِ . (رواه ابن ماجه)
1330) Чап қўлингиз билан овқат еманглар, чунки шайтон чап қўли билан ейди.
Ибн Можа ривояти.
* لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، لاَ يَسْبِقُهَا عَمَلٌ، وَلاَ تَتْرُكُ ذَنْبًا. (رواه ابن ماجه)
1331) «Ла илаҳа иллаллоҳ» калимасидан бирор амал (афзалликда) ўзиб кета олмайди ҳамда у калима бирор гуноҳни ҳам қолдирмайди.
Ибн Можа ривояти.
* لاَ ايْمَانَ لِمَنْ لاَ أَمَانَةَ لَهُ ولاَ دِيْنَ لِمَنْ عَهْدَ لَهُ. (رواه ابن حبان)
1332) Кимнинг омонотдорлиги бўлмаса, уни иймони йўқдир. Кимнинг аҳди бўлмаса, дини ҳам йўқдир.
Ибн Ҳиббон ривояти.
* لاَ آكُلُ وَأَنَا مُتَّكِىءٌ. (رواه البخارى)
1333) Мен суяниб олиб ҳеч ҳам овқатланмайман.
Имом Бухорий ривояти.
* لاَ تَبَاغَضُوا، وَلاَ تَحَاسَدُوا، وَلاَ تَدَابَرُوا، وَكُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا، وَلاَ يَحِلُّ لِمسْلِمٍ أَنْ يَهْجُرَ أَخَاهُ فَوْقَ ثَلاَثَةِ أَيَّامٍ. (رواه أنس)
1334) Бир-бирингизга ғазаб қилманг, ҳасад қилманг, душманчилик қилманг. Эй Аллоҳ бандалари, биродар бўлинглар. Мусулмон кишига биродаридан уч кундан ортиқ аразлашиб юриши ҳалол эмас.
Анасдан қилинган ривоят.
* لاَ تَجْلِسُوا عَلَى الْقُبُورِ، وَلاَ تُصلُّوا إِلَيْهَا. (رواه مسلم)
1335) Қабрлар устида ўтирманглар ҳамда унга қараб намоз ҳам ўқиманглар.
Имом Муслим ривояти.
* لاَ تَخْتَلِفُوا. فَإِنَّ مَنْ قَبْلَكُمْ اخْتَلَفُوا فَهَلَكُوا. (رواه ابن مسعود)
1336) Ихтилоф қилманглар, чунки сизлардан олдингилар ихтилоф қилишди ва оқибатда ҳалок бўлишди.
Ибн Масъуддан (р.а.) қилинган ривоят.
* لاَ تَدْخُلُ الْمَلائِكَةُ بَيْتًا فِيْهِ كَلْبٌ ولا صُورَةٌ. (رواه الشيخان)
1337) Ит ва сурат бор уйга (раҳмат) фаришталари киришмайди.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* وَلا تُشَدُّ الرِّحَالُ إِلاَّ إِلَى ثَلاَثَةِ مَسَاجِدَ: الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَمَسْجِدِ الأَقْصَى، وَمَسْجِدِي هَذَا. (رواه البخارى)
1338) Уловлар фақат учта масжидга эгарлаб шайланади: масжидул ҳарам, Масжидул ақсо ва мана бу (набавий) масжидим.
Имом Бухорий ривояти.
* لاَ يَزَالُ النَّاسُ بِخَيْرٍ مَا عَجَّلُوا الْفِطْرِ. (رواه الجماعة)
1339) (Рўза) ифтордаги оғиз очишни тезлатган кимсалар яхшилик узрадирлар.
Жамоат ривояти.
* لا صِيَامَ لِمَنْ لَمْ يُبَيِّتِ الصِّيَامَ قَبلَ الفجر. (رواه الجماعة)
1340) Тонгдан олдин рўзасини дилига тугмаган, яъни оғзини беркитмаган кишининг рўзаси йўқдир.
Жамоат ривояти.
* لاَ تَذْكُرُوا هَلْكاكمْ إِلاَّ بِخَيْرِ. (رواه النسائى)
1341) Вафот этган кишиларингизнинг фақат яхшиликларини сўзланг.
Насаий ривояти.
* لاَ تَعْجَبُوا بِعَمَلِ عَامِلٍ حتى تنظُرُوا بِمَ يُخْتتَمُ لَهُ. (رواه الطبرانى)
1342) Бир киши амал қилиб юрган нарсани то охири нима билан якунлашишини кўрмагунча баҳо берманг.
Тобароний ривояти.
* لاَ تَغْضَبْ وَلَكَ الجَنَّة. (رواه الطبرانى عن أبي الدرداء)
1343) Ғазаб қилмагин, сенга жаннат бўлади.
Тобароний Абу Дардодан қилган ривоят.
* لاَ تقصَّ الرُّؤْيا إلا عَلى عَالِمٍ، أَوْ ناصِحٍ. (رواه الترمذى )
1344) Тушларингизни фақат олим ва насиҳатгўй кишиларгагина айтинг, холос
Термизий ривояти.
* لا تُكْرِهوا مرضاكمْ عَلَى الطَّعَامِ وَالشَّرَابِ، فَإِنَّ اللهَ يُطْعِمُهُمْ وَيَسْقِيهِمْ. (رواه الحاكم عن عقبة بن عامر)
1345) Беморларингизни овқат ва ичимликка мажбурламанг, чунки Аллоҳ Ўзи уларни овқатлантириб, ичимлик билан сийлайди.
Ҳоким Уқба ибн Омирдан (р.а.) қилган ривоят.
* لا تَكْرَهُوا الْبَنَاتِ، فَإِنَّهُنَّ الْمُؤْنِسَاتُ الغَالِيَات. (رواه عقبة بن عامر)
1346) Қизларингизни мажбурлаб (турмушга) чиқарманглар. Чунки улар мунис ва қимматбаҳодирлар.
Уқба ибн Омирдан (р.а.) қилинган ривоят.
* لاَ تُمَارِ أَخَاكَ، وَلاَ تُمَازِحْهُ وَلاَ تَعِدْهُ مَوْعِدَةً فَتُخْلِفَهُ . (رواه الترمذى)
1347) Биродаринг билан тортишма, уни озор берадиган нарса билан мазах қилма ҳамда устидан чқа олмасанг, ваъда берма.
Термизий ривояти.
* لاَ تَرْغَبُوا عَنْ آبَائِكُمْ فَمَنْ رَغِبَ عَنْ أَبِيهِ فَهُوَ كُفْرَ. (رواه البخارى)
1348) Оталарингиздан юз ўгирманг. Ким отасидан (тан олмасдан) юз ўгирса, батаҳқиқ кофир бўлибди.
Имом Бухорий ривояти.
* لاَ تُسَافِرِ امْرَأَةٌ مَسِيرَةَ يَوْمَيْنِ لَيْسَ مَعَهَا زَوْجُهَا أَوْ ذُو مَحْرَمٍ . (رواه البخارى)
1349) Аёл киши эри ёки маҳрами бўлмаса, икки кунлик юриб бориладиган жойга сафар қилмасин.
Имом Бухорий ривояти.
* لاَ تُنْزَعُ الرَّحْمَةَ إلاَّ مِنْ شَقِىٍّ. (رواه ابن حبان عن أبي هريرة)
1350) Раҳмат, яъни қалби мулойимлик фақат бадбахт кишидан тортиб олинади.
Ибн Ҳиббон Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ، دَوَاءٌ مِنْ تِسْعَةٍ وَتِسْعِيْنَ دَاءً، أَيْسرُهَا الْهَمُّ. (رواه ابن ابي الدنيا عن أبي هريرة)
1351) «Ла ҳавла вала қуввата илла биллаҳ» калимаси тўқсон тўққизта дардга даводир, унинг энг енгили ғамдир.
Ибн Абу Дунё Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* لا تُرَوّعُوا الْمُسلِمَ فَإِنَّ رَوْعَةَ الْمُسْلِمِ ظُلْمُ عظِيم. (رواه الطبرانى)
1352) Мусулмон кишини ваҳимага солиб қўрқитманг, чунки мусулмон кишини қўрқитиш улкан зулмдир.
Тобароний ривояти.
* لاَ تَسُبُّوا الرِّيحَ، فَإِنَّهَا مِنْ رَوحِ اللهِ تَأْتِى بِالرَّحْمَةِ وَالْعَذَابِ، وَلَكِنْ سَلُوا اللهَ خَيْرَهَا، وَتَعَوَّذُوا بِهِ مِنْ شَرِّهَا . (رواه أحمد)
1353) Шамолни сўкманглар, чунки у Аллоҳнинг иши бўлиб, раҳмат ёки азоб бўлиб келади. Лекин сизлар Аллоҳдан шамолнинг яхшисини сўраб .унинг ёмонидан Аллоҳ номи билан паноҳ тиланглар.
Имом Аҳмад ривояти.
* لاَ صَامَ مَنْ صَامَ الأَبَدَ (وَفِى رِواية لاَ صَامَ وَلاَ أَفْطَرَ ). (متفق عليه)
1354) Ким абадий рўза тутса, демак, у рўза тутмабди.
Бошқа ривоятда: «Оғзи очиқ бўлмасдан рўза тутса, демак, рўзаси йўқ», дейилган.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* لاَ تسلِّمُوا تَسْلِيمَ الْيَهُودِ وَالنَّصَارَى، فَإِنَّ تَسْلِيمَهُمْ بِالكفوف وَالْحَواجِبِ. (رواه البيهقى عن جابر)
1355) Яҳудий ва насоролар саломи каби саломлашманглар. Уларни саломи кафт ва қош(ни чимириш) билан бўлади.
Имом Байҳақий Жобирдан (р.а.) қилган ривоят.
* لاَ تَصْحَبْ إِلاَّ مُؤْمِنًا وَلاَ يَأْكُلْ طَعَامَكَ إِلاَّ تَقِيٌّ. (رواه أَبو داود)
1356) Дўстинг фақат мўмин бўлсин, овқатингни фақат тақводор есин.
Абу Довуд ривояти.
* لاَ تَصْحَبَنَّ أَحَدًا لاَ يَرَى لَكَ مِنَ الفَضْلِ كَمثَلِ مَا تَرَى لَهُ. (رواه أبو نعيم)
1357) Бир киши билан дўст бўлмагинки, у сенинг фазилатингни худди сен унинг фазилатини билганинг каби билмаса.
Абу Нуъайм ривояти.
* لا تَضْرِبُوا إِمَاءَكمْ عَلَى كسرِ إنَائِكُمْ، فَإِنَّ لَهَا أَجَلاً كآجالِ النَّاسِ. (رواه أبو نعيم)
1358) Хизматкорларингизни идишни синдиргани учун урманглар, чунки идишни ҳам одамлар ажали каби ажали бордир.
Абу Нуъайм ривояти.
* لا تطلِّقوا النِّسَاءَ إِلاَّ مِنْ رِيبَةٍ، فَإِنَّ اللهَ لاَ يُحِبُّ الذَّوَّاقِينَ والذَّوَّاقَات. (رواه الطبرانى)
1359) Аёлларни фақат (фоҳиша) гумонидангина талоқ қилинглар
Тобароний ривояти.
* لاَ تُظْهِرِ الشَّمَاتَةَ لأَِخِيكَ فَيَرْحَمَهُ اللهُ وَيَبْتَلِيكَ.: (رواه الترمذى)
1360) Биродаринг балоланганида хурсандлигингни зоҳир қилма, агар шундай қилгудек бўлсанг, Аллоҳ унга раҳм қилиб, сени балога гирифтор қилиб қўяди.
Термизий ривояти.
* لاَ يَتَمَنَّيَنَّ أَحَدُكُمُ الْمَوْتَ، إِمَّا: مُحْسِنًا. فَلَعَلَّهُ أَنْ يَزْدَادَ، خَيْرًا وَإِمَّا: مُسِيئًا فَلَعَلَّهُ يَسْتَعْتِبُ. (رواه البخارى)
1361) Сизлардан бирортангиз ўлимни орзу қилмасин. Агар яхши кимса бўлса, шояд, яхшилиги зиёда бўлса, агар ёмонлиги бўлса, шояд, у ёмонлигини тўхтатса.
Имом Бухорий ривояти.
* لاَ يَتَمَنَّيَنَّ أَحَدُكُمُ الْمَوْتَ لِضُرٍّ نَزَلَ بِهِ، فَإِنْ كَانَ لاَ بُدَّ مُتَمَنِّيا، فَلْيَقلْ: اللَّهُمَّ أَحْيِنِى مَا كَانَتِ الْحَيَاةُ خَيْرًا لِى وَتَوَفّنِى مَا كَانَتِ الْوَفَاةُ خَيْرًا لِى. (رواه الجماعة)
1362) Сизлардан бирортангиз зарар етгани сабабли ўлимни орзу қилмасин, агар орзу қилишдан бошқа чораси қолмаган бўлса, «Аллоҳумма аҳйиний ма канатил ҳаяту хайрон лий ва таваффаний ма канатил вафату хайрон лий», деб айтсин.
Маъноси: «Аллоҳим, мен учун ҳаёт хайрли бўлса, мени тирик қолдир. Мен учун вафот хайрли бўлса, менинг жонимни ол».
Жамоат ривояти.
* لاَ يُقِيمُ الرَّجُلُ الرَّجُلَ مِنْ مَجْلِسِهِ، فَيَجْلِسَ فِيهِ. وَلَكِنْ تَفَسَّحُوا وَتَوَسَّعُوا. (متفق عليه)
1363) Бирор киши бошқа бир кишини ўтирган ўрнидан турғизиб, ўзи ўтириб олмасин. Лекин жой беринглар ва кенгайинглар.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* لاَ يَقْضِيَنَّ حَكَمٌ بَيْنَ اثْنَيْنِ وَهُوَ غَضْبَانُ. (رواه البخارى)
1364) Ҳакам ғазаби келиб турганда икки киши орасида ҳаргиз қозилик қилмасин.
Имом Бухорий ривояти.
* لاَ عَقْلَ كَالتَّدْبِيرِ وَلاَ وَرَعَ كَالْكَفِّ وَلاَ حَسَبَ كَحُسْنِ الْخُلُقِ. (رواه ابن ماجه عن أبي ذر)
1365) Тадбир каби ақл йўқ. Ўзини тийишдек тақво йўқ. Ҳусни хулқ каби насаб йўқ.
Ибн Можа Абу Заррдан (р.а.) қилган ривоят.
* لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى أَكُونَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ وَالِدِهِ وَوَلَدِهِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ. (رواه الشيخان عن أنس)
1366) Сизлардан бирортангизга мен боласидан, отасидан, одамларнинг барчасидан маҳбуб бўлмагунича иймонли бўла олмайди.
Имом Бухорий ва Муслим Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* لاَ يَتَجالَسْ قَوْمٌ إِلاَّ بِالأمَانَةِ. (رواه المخلص عن مروان)
1367) Қавм ўзаро ўтиришганида омонат билан ўтиришсин.
Мухлис Марвондан (р.а.) қилган ривоят.
* لاَ يَتَكَلَّفَنَّ أَحَدٌ لِضَيْفِهِ مالا يَقْدرُ عَلَيْهِ. (رواه البيهقى)
1368) Бирор киши меҳмони учун у қодир бўлмайдиган нарсани такаллуф қилмасин.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* لاَ يَدْخُلُ الْجَنَّة إِلاَّ رَحِيمٌ. (رواه البيهقى عن أنس)
1369) Жаннатга фақат раҳмлиларгина киради.
Имом Байҳақий Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* لاَ يَمُوتَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِلاَّ وَهُوَ يُحْسِنُ بِاللهِ الظَّنَّ. (رواه أحمد)
1370) Сизлардан бирортангиз (ўлими яқинлашса) Аллоҳ ҳақида яхши гумон қилган ҳхолда вафот этсин.
Имом Аҳмад ривояти.
* لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتى يُحبَّ لأَِخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ. (رواه البخارى)
1371) Сизлардан бирортангиз ўз нафси учун яхши кўрган нарсани биродари учун яхши кўрмагунича мўмин бўла олмайди.
Имом Бухорий ривояти.
* لاَ يُلْدعُ الْمُؤْمِنُ مِنْ حُجْرٍ مَرَّتَيْنِ. (رواه البخارى)
1372) Мўмин киши бир тешикдан икки марта чақилмайди.
Имом Бухорий ривояти.
* لاَ يَبُولَنَّ أَحَدُكُمْ فِي الْمَاءِ الدَّائِمِ الَّذِي لاَ يَجْرِي ثُمَّ يَغْتَسِلُ فِيهِ . (رواه البخارى)
1373) Сизлардан бирортангиз доимо оқмасдан туриб қолган сувга пешоб қилмасин. Кейин у сувда ўзи ғусл қилади.
Имом Бухорий ривояти.
* لاَ يَدْخُلُ الْجَنَّة خَبٌّ وَلاَ سَيِّءُ الْمَلَكَة. (رواه الترمذى)
1374) Фирибгар ва ёмон хусусиятли киши жаннатга кирмайди.
Термизий ривояти.
* لَيْسَ الْمُؤْمِنُ بِطَعَّانِ وَلاَ لَعَّانِ وَلاَ فاحِشٍ وَلا بِذِىءٍ. (رواه مسلم)
1375) Мўмин киши таҳқирловчи, лаънатловчи, фаҳш сўзларни айтувчи, ҳаёсиз бўлмайди.
Имом Муслим ривояти.
* لاَ يَنْظُرُ اللهُ إلَى مَنْ جَرَّ ثَوْبَهُ خُيَلاَءَ. (رواه الجماعة)
1376) Аллоҳ таоло кийимини мутакаббирлик билан судраб юрувчи кимсага назар солмайди.
Жамоат ривояти.
حرف الياء
* يَأْتِى عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ يَكون الْمُؤْمِنُ فِيهِ أَذَلَّ مِنْ شَاتِه. ( رواه ابن عساكر عن أنس)
1377) Одамларга шундай бир замон келадики, мўмин киши қўйидан ҳам хорроқ бўлади.
Ибн Асокир Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* يُبْصِرُ أَحَدُكُمُ الْقَذَى فِي عَيْنِ أَخِيهِ، وَيَنْسى الْجِذْعَ فِى عَيْنِهِ. (رواه أبو نعيم عن أبي هريرة)
1378) Сизлардан бирингиз биродари кўзидаги гардни кўради, ўзининг кўзидаги шохни ҳам кўрмайди.
Абу Нуъайм Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* يُحِبُّ اللهُ الْعَامِلَ إِذَا عَمِلَ أَنْ يُحْسِنَ. (رواه الطبرانى)
1379) Аллоҳ чиройли суратда амал қилувчи ишчини яхши кўради.
Тобароний ривояти.
* يَخْرُجُ النَبِىُّ صَلى اللهُ عليه وسلمَ يَوْمَ الْفِطْرِ وَالأُضْحَى إِلَى الْمُصَلَّى، وأَوَّلُ شَيْءٍ يَبْدَأُ بِهِ الصَّلاَةُ، ثُمَّ يَنْصَرِفُ فَيَقُومُ مُقَابِلَ النَّاسِ، وَالنَّاسُ عَلَى صُفُوفِهِمْ فَيَعِظُهُمْ وَيَأْمُرُهُمْ . (متفق عليه)
1380) Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг фитр ва қурбон ҳайити куни намозгоҳга чиқиб биринчи бошлайдиган наорсалари намоз эди. Кейин намозни ўқиб бўлиб одамлар рўпарасида турардилар. Одамлар эса сафларида туришар эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга ваъз айтиб, мару маъруф қилардилар.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* يُجْزِئُ عَن الْجَمَاعَةِ إِذَا مَرُّوا أَنْ يُسَلِّمُ أَحَدُهُمْ، وَيُجْزِئُ عَنِ الْجَماَعَةِ أَنْ يُرَدَّ أَحَدُهُمْ. (رواه أَحمد)
1381) Жамоат (бирор жойдан ўтиб кетаётган бўлса) уларнинг бири салом бериши кифоя қилади.
Жамоат номидан эса бир киши алик олиши кифоя қилади.
Имом Аҳмад ривояти.
* يُسَلِّمُ الصَّغِيرُ عَلَى الْكَبِير، وَالْمَارُّ عَلَى الْقَاعِدِ، وَالْقَلِيلُ عَلَى الْكَثِيرِ. (متفق عليه)
1382) Кичик катта ёшли кишига салом беради. Ўтувчи ўтирганга, озчилик кўчиликка, суворий пиёда кетувчига салом беради.
Имом Бухорий ва Муслим ривояти.
* يَؤُمُّ الْقَوْمَ أَقْرَؤُهُمْ لِكِتَابِ اللهِ، فَإِنْ كَانُوا فِي الْقِرَاءَةِ سَوَاءً، فَأَعْلَمُهُمْ بِالسُّنَّةِ، فَإِنْ كَانُوا فِي السُّنَّةِ سَوَاءً فَأَقْدَمُهُمْ هِجْرَةً، فَإِنْ كَانُوا فِي الْهِجْرَةِ سَوَاءً فَأَقْدَمُهُمْ سِنًّا. (رواه مسلم)
1383) Қавмга Аллоҳ китобини яхши ўқувчироқ имом бўлади. Агар қироатда баробар бўлишса, суннатни яхши билувчироқ имом бўлади. Агар суннатда баробар бўлишса, ҳижратда олдинда бўлгани. Агар ҳижратда ҳам баробар бўлишса, ёши каттаси имомликка ҳақлироқдир.
Имом Муслим ривояти.
* يَدُورُ الْمَعْرُوفُ عَلى يَدِ مِائَةِ رُجُلٍ آخِرُهُمْ فِيه كأوَّلِهِمْ. (رواه ابن النجار عن أنس)
1384) Яхшилик юз киши қўлида айланади. Уларни охирлари авваллари кабидир.
Ибн Нажжор Анасдан (р.а.) қилган ривоят.
* يُسْتَجَابُ لأَحَدِكُمْ مَا لَمْ يَعْجَلْ، فَيَقُولُ: قَدْ دَعَوْتُ فَلَمْ يُسْتَجَبْ لِي. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
1385) Агар сизлардан бирингиз дуо қилдим-у ижобат этилмади, деб шошилмаса, дуоси ижобат қилинади.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайрадан (р.а.) қилган ривоят.
* يَسِّرُوا وَلاَ تُعَسِّرُوا وَبَشِّرُوا وَلاَ تُنَفِّرُوا. (رواه البخارى)
1386) Осонлаштиринглар, қийинлаштириб юборманглар, хурсандлик хабарини беринглдар, нафратлантириб юборманглар.
Имом Бухорий ривояти.
* يَشْفَعُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثَلاَثَةٌ: الأَنْبِيَاءُ ثُمَّ الْعُلَمَاءُ ثُمَّ الشُّهَدَاءُ. (رواه ابن ماجه)
1387) Қиёмат куни набийлар, кейин олимлар, сўнг шаҳидлар шафоатчи бўлишади.
Ибн Можа ривояти.
* يَا غُلاَمُ، احْفَظِ اللهَ يَحْفَظْكَ، احْفَظِ اللهَ تَجِدْهُ تُجَاهَكَ، إِذَا سَأَلْتَ فَاسْأَلِ اللهَ تَعَالَى، وَإِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللهِ عَزَّ وَجَلَّ. (رواه الترمذى)
1388) Эй ғулом! Аллоҳни эсла, Аллоҳ ҳам сени эслайди. Аллоҳни эсла, мартабангни топасан. Агар сўрайдиган бўлсанг, Аллоҳдан сўрагин. Агар ёрдам тиласанг, Аллоҳ азза ва жалладан тилагин.
Термизий ривояти.
* يا مَعْشَرَ الشَّبَّابِ: مَنْ اسْتَطَاعَ منكُمْ البَاءَةُ فَلْيَتَزَوَّجْ، فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلبصرِ وَأَحْصَنُ لِلْفَرْجِ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ، فَإِنَّ لَهُ وِجَاءٌ. (رواه الْجَمَاعة)
1389) Эй ёшлар жамоаси! Сизлардан ким никоҳга қодир бўлса, уйлансин. Албатта у кўзни тўсувчи ва фаржни сақловчидир. Ким қодир бўлмаса рўзани лозим тутсин, бу унинг учун бичилишдир.
Жамоат ривояти.
* يَكُونُ فِى آخِرِ الزَّمَانِ عُبَّادٌ جُهالٌ، وقرَّاءٌ فَسَقَةٌ. (رواه أبو نعيم)
1391) Охири замонда жоҳил обидлар ва фосиқ қариялар пайдо бўлишади.
Абу Нуъайм ривояти.
* يَهرَمُ ابْنُ آدَمَ، وَيَبْقَى مَعَهُ اثْنَتانِ الْحِرْصُ والأمَلُ. (رواه أحمد)
1392) Одам боласи кексайганида ҳам икки нарсаси қолади. Биринчиси – ҳирс, иккинчиси – орзу.
Имом Аҳмад ривояти.
* الْيَدُ الْعُلْيَا خَيْرٌ مِنَ الْيَدِ السُّفْلَى، فَالْيَدُ الْعُلْيَا هِىَ الْمُنْفِقَةُ، وَالْيَدُ السُّفْلَى هِىَ السَّائِلةُ. (رواه ابن عمر)
1393) Юқори қўл пастки қўлдан яхшидир. Юқори қўл инфоқ қилувчи, пастки қўл тиланчиликдир.
Ибн Умардан (р.а.) қилинган ривоят.
Аллоҳнинг ёрдами билан китоб ниҳоясига етди. 2007/04/17
|
